Gò Cỏ May - Tiếng đất kêu thương

Thế là thời gian không còn đui mù câm điếc mãi được nữa.
Đêm qua (26/11), mấy tay làm chương trình "Ký ức thời gian"
ở Ban Khoa giáo của VTV cũng phải thú nhận thời kỳ Hợp tác
xã nông nghiệp (HTXNN) mỗi công (một ngày) lao động của xã
viên HTX chỉ được chia từ 1 đến 3 lạng thóc. Hôm trước
mình cứ lo hão <a
href="http://gocomay.wordpress.com/2013/10/21/804-thoi-gian-lang-cam/">mỗi
công lao động được chia 4 lạng thóc</a> ở quê mình là bèo
qúa. Hóa ra vẫn tươm chán.

Những "phát minh" vĩ đại của mô hình sản xuất "tiên
tiến" ở miền Bắc XHCN thời đó cũng được một nông dân
trung thực ở xã Yên Nghiã – Hà Đông (mình đoán tay này chắc
phải cỡ chủ nhiệm HTX) thú nhận, ngoài mỗi việc chế ra
được máy tuốt lúa (đạp chân hay dùng mô tơ điện) thay dùng
cối đá đập lúa. Thì chuyện cải tiến cày 2 lưỡi đã giết
chết không biết bao nhiêu trâu khoẻ trâu ngoan. Việc dùng hai
người kéo trục đá thay cho trâu bò bừa rơm cũng vậy. Đã
làm giập nát những hạt thóc vàng chắc mẩy qúi giá. Đành
phải "cải lùi". Nhớ ở quê mình thời đó có chú Minh Cứ
nhà ở xóm Bẫm, không biết nghe cán bộ đi tập huấn về khoa
học kỹ thuật ở trên về xui dại. Nói phân trâu non là còn
chứa nhiều chất bổ dưỡng. Hệ tiêu hóa của trâu chưa hấp
thụ hết có thể đem nấu với cám nuôi lợn rất tốt. Nói là
làm, nhà chú Minh có mấy cái nồi bằng đồng và gang to (loại
chuyên dùng nấu bánh vào dịp tết) đều được huy động vào
cuộc thử nghiệm. Tới bữa, đàn lợn lúc đầu cũng rũi mõm
tìm hít những chỗ đặc cám rít ăn. Nhưng sau đấy, dù có
chết đói cũng không chịu "sực" cái món "thức ăn tổng
hợp" nặng mùi đó. Kết cục đi tong mấy cái nồi (tài sản
qúi của nhà nông thời đó) nấu bánh vì khi được đun nóng,
mùi phân trâu đã ngấm sâu vào bên trong thành và đáy nồi
không tài nào ngâm cọ sạch được nữa…

Thời bao cấp, mỗi khi có con trâu mộng kiệt sức mà chết.
Ngoài đồng thì thiếu sức kéo. Nhưng trong làng thì rậm rịch
vui phải biết. Trâu ngả thịt được chia theo lao động chính.
Mỗi đợt chia, ngoài vài cục xương và mấy miếng lòng sách
(dạ dày) ra, mỗi xuất chỉ được khoảng 3 – 4 lạng thịt
vụn là cùng. Tôi nhớ sao món thịt trâu xào rau cần tỏi dạo
đó thơm ngon thế không biết. Sau này dù có được dự những
mâm cao cỗ đầy đến đâu cũng không thấy ngon hơn. Hóa ra,
cái câu "<em>Miếng thịt lợn chao ôi là vĩ đại/ Miếng thịt
bò (trâu) lại vĩ đại gấp đôi</em>" của thi sỹ Nguyễn Chí
Thiện không chỉ đúng trong nhà tù nhỏ mà còn đúng cả ở
nhà tù lớn nữa!

Thiếu sức kéo, đội cày bừa máy (mỗi huyện có một đội
vài ba cái) lại càng cao giá. Đám "kiêu binh" này mè nheo
đủ kiểu. Luật bất thành văn, đám "trâu đỏ" (đầu máy
kéo sơn màu đỏ) đi đến đâu cũng được đãi món thịt gà
(món ăn thượng đẳng thời bao cấp). Nơi nào thiếu gà chúng
cày bừa giả dối, thợ cấy có mà khốn khổ với đám ruộng
gồ ghề lồi lõm do chúng tạo ra. Bởi vậy cái câu ca "trâu
đen ăn cỏ, trâu đỏ ăn gà" có xuất xứ như thế!

Sẽ không thật công bằng khi chỉ biết phê phán một chiều
cái mô hình HTXNN quái đản ở xứ ta. Mà không thấy những cái
được của nó trong việc tạo ra được những hệ thống bờ
vùng bờ thửa với kênh mương tưới tiêu khá hiệu qủa một
thời. Cái cảnh "tát nước chống hạn/ úng" hồi trước
thập niên 1960 về cơ bản đã không còn tái diễn thời HTXNN
nữa.

<blockquote>Nắng chiều thấp thoáng ngọn cây tre
Sóng lúa mênh mông cuộn đổ về
Anh cùng tôi bước trên đê nhỏ
Áo nâu bạc màu bay với gió
Anh giơ tay vẽ giữa đồng xanh
Vẽ cả ngày mai thành bức tranh</blockquote>

(<a href="http://www.thivien.net/viewpoem.php?ID=20218">Anh chủ nhiệm –
Hoàng Trung Thông</a>)

Nhưng tiếc thay, cái bức tranh ngày mai mà anh chủ nhiệm HTXNN
hay nhà thơ lớn nhưng qúa đỗi ngây thơ chót vẽ vời ra đó
nó đã phá sản qúa nhanh. Nhanh chưa bằng nửa cái vỗ tay của
đời người. Để những "sóng lúa" mênh mông ấy đã bị
chia nhỏ cắt vụn ra thành những ô to nhỏ lớn bé manh mún
(thời khoán sản). Tuy chẳng hay hớm gì. Nhưng đã cứu tế.
Đã mang lại bát cơm thơm cho người nông dân sau bao ngày "<a
href="http://gocomay.wordpress.com/2013/10/21/804-thoi-gian-lang-cam/">không
chết đói nhưng đói tới chết</a>".

Lại nhớ, hồi đầu xuân năm 1983, khi tới cửa sông Ninh Cơ
quay cảnh lau sậy, đoàn làm phim tài liệu chúng tôi có đi qua
huyện Nam Ninh. Nơi một dạo được đích danh TBT Lê Duẩn về
chỉ đạo mô hình "Pháo đài huyện" với sản xuất lớn
XHCN – cơ giới hóa 100% trong nông nghiệp. Thì hỡi ôi, những
đàn "trâu đỏ" hùng hổ dạo nào nay đã trở thành bãi
sắt phế thải hoen gỉ vì các hộ gia đình không ai còn muốn
nuôi chúng bằng gà nữa. Với lại với những vạt ruộng khoán
dài như những dải phướn bé xíu trên khắp cánh đồng. Thì
chả có con "trâu đỏ" nào còn quanh cho được.

Trong khi chờ trời nắng, vào ngủ nhờ ở Đội 202 của cụ
Việp (năm đó cụ đã ngót 70). Thấy đám trai gái con cái cụ
(mấy chục người) vẫn vác đất bằng vai, sắn kéo bằng tay
để quai đê lấn biển như cha ông ta từ ngàn xưa. Không có gà
đãi chúng tôi. Cụ Việp chỉ có món "đặc sản" lá sung non
gói cá nhặch kho tương ăn với xôi đỗ đen được bày ra ven
bờ đê ngăn biển trên những tàu lá chuối thôi. Nhưng hương
vị của món ăn đồng biển ấy cứ theo tôi mãi tới tận bây
giờ. Nhớ cái đêm đang hầu cụ ván cờ ở lán nứa ven đê,
thấy có đám thanh niên cả nam lẫn nữ tới khoanh tay xin phép
cụ được vào làng xem phim. Chả cần ý tứ (trước mặt
khách) cụ vô tư dặn: Hết phim nhớ về ngay đi ngủ để mai
lấy sức mà hoàn tất công việc được giao. Cụ còn dặn với
theo là đừng có cấu đít nhau đấy. Đám thanh niên khúc khích
cười vâng dạ rồi kéo nhau đi…

Sau tìm hiểu kỹ mới biết, nhờ hai bàn tay lao động cần cù,
gia đình cụ trước 1954 cũng thuộc hàng khá giả trong vùng.
Đùng cái đợt CCRĐ long trời lở đất đã giáng xuống đời
cụ những đòn chí tử. Nhà ngói cây mít tự tay cụ làm ra
bỗng chốc bị tịch thu. Gia sản tan nát khiến cụ phải tìm
về nơi bãi bồi hoang vắng giữa hai cửa sông (sông Đáy và
sông Ninh Cơ) để làm lại từ đầu. Đội thủy lợi 202 do cụ
làm đội trưởng được hình thành như thế. Từ hai bàn tay
trắng, đội quân chân đất của cụ đào đắp hàng tỷ khối
đất. Quai đê "biến cải vũng nên đồi" được hàng ngàn
Ha bãi sình lầy lau sậy thành những cánh đồng "bờ xôi
ruộng mật" cây trái xanh tươi. Tự lo cho thân, cụ còn cưu
mang biết bao cảnh đời cơ nhỡ, những lứa đôi bất hạnh
lỡ làng. Ai tới cũng được cụ dung nạp, thương yêu, gọi
bằng "các con" trìu mến. Cụ bày cho đám trẻ cách thức
làm ăn, dạy chúng đạo lý làm người rồi dựng vợ gả
chồng cho nữa. Một tay cụ lo toan cắt đặt đâu đấy. Hết
lứa này tới lứa khác. Mãi tới cuối thập niên 1980 người ta
"vu" cho cụ được đảng dẫn đường chỉ lối mới làm
được kỳ tích lớn lao như vậy. Để vụ "bức cung"
được trôi chảy, trước khi phong danh hiệu "Anh hùng lao
động" người ta đã ép cụ viết đơn xin ra nhập đảng vào
năm cụ tròn 73 tuổi.

Bộ phim tài liệu nhựa 35 mm dài 30 phút về chân dung của cụ
Việp có tên "Những người chân đất" đã được đạo
diễn Tô Việt Hải hoàn thành để đem đi dự LHP Việt Nam lần
VIII ở Đà Nẵng vào tháng 3-1988. Nhưng không được ai chú ý
tới. Vì đơn giản Tô đạo diễn dù luôn tự hào đỗ bằng
đỏ ở Đại học Điện ảnh Vờ-Gích (Liên Xô cũ) đã không
hiểu gì về nông thôn. Không hiểu về nông dân nên không biết
cách khai thác cái bi hài ẩn chứa sâu trong vóc dáng gầy khô
đen đúa nơi con người cụ Việp. Bi kịch ấy cũng chính là
nỗi đau chung của hàng triệu nông dân miền Bắc và cả nước
thời "tiến nhanh, tiên mạnh, tiến vững chắc lên CNXH". Nay
cố nhân Tô Việt hải đã về nơi đất Phật. Chắc cụ Việp
tròn trăm tuổi cũng đã an nhàn ở cõi vĩnh hằng lâu rồi.
Nhưng khát vọng và nỗi đau của đất và người quê ta vẫn
còn nguyên đó!

Không biết đến bao giờ tiếng đất kêu thương mới thấu
tới trời?

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131128/go-co-may-tieng-dat-keu-thuong), một
số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!