Huy Đức - Quyền Bính: 13-1-13

Tôi rời Campuchia trước khi Việt Nam rút hết "Quân tình
nguyện". Khi học ở trường chuyên gia quân sự 481, chúng tôi
được chuẩn bị tư tưởng để "giúp bạn lâu dài". Nhưng
thay vì ở lại hàng thập niên, tôi chỉ phải ở lại Campuchia
gần bốn năm. Tôi quyết định rời quân đội. Một cá nhân
cũng như một quốc gia, súng ống chỉ nên được lựa chọn khi
không còn con đường nào khác.

Cuối năm 1987, tôi bắt đầu làm việc ở Văn phòng huyện ủy
Nhà Bè. Thời gian ấy, Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh đang viết
"Những việc cần làm ngay". Công việc ở Văn phòng huyện
ủy thật an nhàn, tôi đã sử dụng phần lớn thời gian để
viết văn và viết bài cho các báo. Sau khi đọc những bài báo
ấy, Bí thư huyện ủy Trần Văn Đông giao cho tôi phụ trách
biên tập tờ tin và đài truyền thanh huyện Nhà Bè. Chỉ mấy
tháng sau, tôi được nhà văn Nguyễn Đông Thức đưa về Tuổi
Trẻ.

Không chỉ có kho sách cực kỳ phong phú của thư viện Đắc
Lộ mà tờ Tuổi Trẻ tiếp quản sau khi các giáo sỹ dòng Tên
bị bắt năm 1979, đội ngũ Tuổi Trẻ thời "161 Lý Chính
Thắng" cũng là một "kho tư liệu" vô giá. Không phải ai
ở trong cái không khí "thanh niên sôi nổi" ấy cũng biết
hết những trắc ẩn trong lòng các đồng nghiệp của mình.

Ở đây, tôi gặp những đồng nghiệp về sau trở thành nhân
vật trong cuốn sách của mình. Ở đây, tôi gặp những con
người lặng lẽ, tưởng quá khứ đã được chôn chặt, như:
biên tập viên Lệ Xuân, con gái ông Nguyễn Thành Đệ, người
sau khi đóng 200 lượng vàng để vượt biên theo Phương án II
không thành bị lấy nốt căn nhà cuối cùng[1]; thư ký tòa
soạn Võ Văn Điểm - chủ biên đầu tiên của tờ Tuổi Trẻ
Chủ Nhật, Tuổi Trẻ Cười - người có vợ và hai con chết
trên biển trong một chuyến vượt biên.

Thế hệ chúng tôi may mắn được làm báo sau "đổi mới".
Những người viết có trách nhiệm nhận thấy một cơ hội to
lớn sau tuyên bố "cởi trói" của Tổng bí thư Nguyễn Văn
Linh để không còn tiếp tục sự nghiệp viết lách bằng thứ
văn chương minh họa hay báo chí tô hồng. Đó là một thời
đáng nhớ của văn nghệ và báo chí. Rất tiếc là chỉ hơn
một năm sau khi Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh kêu gọi văn nghệ
sỹ tự cứu mình, tự ông đã có nhiều thay đổi.

Ngay trong khuôn viên 161 Lý Chính Thắng, chúng tôi có thể cảm
nhận sự căng thẳng. Có lúc một số phóng viên Tuổi Trẻ đã
phải chuẩn bị cho khả năng bị khởi tố. Có những buổi
chiều, nhất là sau khi Tổng biên tập Vũ Kim Hạnh đi gặp Phó
bí thư Thành ủy Bảy Dự Nguyễn Võ Danh, đi gặp Tổng bí thư
Nguyễn Văn Linh, đi gặp Bộ trưởng Bộ Nội vụ Mai Chí Thọ
trở về…, chúng tôi nín thở chờ chị bàn bạc với anh Ba
Lãng[2]. Những hôm gay cấn, hai người còn phải tham vấn Cựu
Tổng biên tập Võ Như Lanh[3]. Cho đến trước khi ông Nguyễn
Văn Linh hết nhiệm kỳ, những người tiên phong trong văn nghệ,
báo chí đều phải ra đi gần hết.

Tuổi Trẻ còn tạo cơ hội cho tôi bước ra bên ngoài khuôn
viên "161 Lý Chính Thắng". Tôi may mắn được phân công
viết đủ các loại đề tài, từ chính trị tới xã hội, từ
kinh tế tới văn hóa, từ hoạt động của các cơ quan tố
tụng đến các hoạt động của bộ máy Đảng, Nhà nước, từ
trung ương tới địa phương. Từ năm 1989, tôi trực tiếp đưa
tin hầu hết các vụ án lớn xảy ra trên cả nước, theo dõi
từ giai đoạn khởi tố điều tra cho đến khi nội vụ được
đưa tới tòa. Cũng từ năm 1989, tôi được giao viết về các
kỳ họp Hội đồng nhân dân và sau đó có mặt ở Hội
trường Ba Đình gần như mỗi kỳ Quốc hội họp.

Những năm đầu thập niên 1990, chúng tôi được bố trí ăn,
ở với các đoàn đại biểu tại nhà khách số 8 Chu Văn An;
được dự hầu hết các phiên thảo luận mà các đại biểu
đang là ủy viên Trung ương, ủy viên Bộ chính trị. Chúng tôi
cũng dễ dàng gặp gỡ, trò chuyện với Tổng bí thư Nguyễn
Văn Linh, Tổng bí thư Đỗ Mười, Chủ tịch nước Lê Đức
Anh, Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Thủ tướng Phan Văn Khải, Chủ
tịch Quốc hội Lê Quang Đạo và Tổng bí thư Nông Đức
Mạnh… Cánh nhà báo chúng tôi[4] có nhiều cơ hội trao đổi,
đủ loại thông tin, với các nhà lãnh đạo cả khi tác nghiệp,
cả khi bên tách trà và không ít khi bên chén rượu.

Chính trường được phản ánh trong cuốn II bao gồm những gì
mà tác giả có thể quan sát từ cự ly rất gần. Ở những
thời điểm nóng bỏng nhất, tôi có thể vào tận phòng làm
việc hỏi chuyện Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Thủ tướng Phan
Văn Khải; tôi cũng có không ít dịp đến nhà riêng, vào phòng
làm việc của Tổng bí thư Đỗ Mười, Tổng bí thư Lê Khả
Phiêu… phỏng vấn. Chúng tôi chứng kiến một cách trực tiếp
các xung đột giữa những người chủ trương kinh tế thị
trường với những người lo "chệch hướng", những xung
đột đã làm biến dạng khá nhiều chính sách.

Tất cả những tư liệu ấy đều được tôi lưu trữ. Nhưng
không chỉ dừng lại ở những ghi chép của mình, từ năm 2003,
khi bắt đầu tập trung phần lớn thời gian cho cuốn sách này,
tôi ngồi điểm lại toàn bộ tư liệu mình đã thu thập
được, đánh dấu các khoảng trống và bắt đầu tiến hành
thêm hàng ngàn cuộc phỏng vấn. Với sự giúp đỡ của một
nhóm sinh viên và một số nhà nghiên cứu trẻ, tôi bắt đầu
đối chiếu lời kể của các nhân chứng với các ghi chép của
chính họ, của tôi (với các sự kiện mà mình trực tiếp quan
sát trong thời gian làm báo), đối chiếu với báo chí ở các
thời điểm khác nhau, với lời kể giữa các nhân chứng và
đặc biệt là đối chiếu với các tài liệu gốc, gồm thư
từ, công văn, chỉ thị, nghị quyết và biên bản các cuộc
họp.

Cuốn II bắt đầu từ thời điểm ông Nguyễn Văn Linh lên cầm
quyền cho đến khi ba ông cố vấn đưa ông Lê Khả Phiêu ra
khỏi chiếc ghế tổng bí thư. Tuy có những câu chuyện còn kéo
dài đến sau Đại hội Đảng lần thứ XI (1-2011), nhưng hai
chương cuối của cuốn II chủ yếu nói về "cái đuôi" chủ
nghĩa xã hội và những hệ lụy mà xã hội Việt Nam đang gánh
chịu.

Chương Tướng Giáp được đặt ở vị trí cuối phần "Dấu
ấn Nguyễn Văn Linh", bắt đầu bằng một nỗ lực nhằm hạ
uy tín của "vị tướng Điện Biên" diễn ra cuối nhiệm kỳ
của Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh nhưng chủ yếu nói về mối
quan hệ giữa Lê Duẩn - Tướng Giáp - Lê Đức Thọ. Những xung
đột quyền lực đã chi phối phần lớn các quyết định liên
quan đến cuộc chiến diễn ra thời thập niên 1960, kéo dài
tới giữa thập niên 1980, liên quan đến không ít máu xương và
để lại khá nhiều di chứng. Phần còn lại của cuốn II chủ
yếu viết về những gì diễn ra bên trong Ba Đình thời thập
niên 1990. Thời mà ý thức hệ không chỉ tồn tại như một
đức tin của những người cầm quyền mà còn trở thành những
công cụ chính trị phục vụ cho quyền lực.

Tuy nhiên, Quyền Bính không phải là một cuốn sách nói chuyện
"thâm cung bí sử" cho dù có nhiều câu chuyện, có nhiều
nhân vật được đặc tả rất cận cảnh. Những câu chuyện
được kể trong cuốn sách này là sự chia sẻ của rất nhiều
người trong cuộc về một giai đoạn mà Việt Nam đã bỏ lỡ
những cơ hội có thể đi tới mục tiêu "công bằng, dân
chủ, văn minh" do chính đảng cầm quyền đề ra. Tuy kinh tế
thị trường đã làm thay đổi bộ mặt quốc gia và đời sống
nhân dân nhưng Việt Nam vẫn tụt hậu cho dù "nguy cơ" này
đã được chỉ ra từ năm 1994.

Chính sách đất đai, thay vì lựa chọn những phương thức sở
hữu giải phóng tối đa tiềm lực trong đất và trong dân lại
cứ tự trói buộc vào sở hữu toàn dân, chỉ vì phương thức
này được coi là đặc trưng của chủ nghĩa xã hội. Nền kinh
tế thay vì chọn phương thức hiệu quả nhất đã phải để
cho kinh tế nhà nước làm chủ đạo. Hệ thống chính trị thay
vì lấy sự minh bạch, đảm bảo nguyên tắc kiểm soát quyền
lực để có thể mang lại công lý và tránh tham nhũng, lạm
quyền lại ưu tiên đảm bảo vị trí cầm quyền của Đảng.

Quyền Bính tiếp tục nói về những khúc quanh của Việt Nam.
Nói về những thời điểm mà Đảng cầm quyền thay vì nắm
bắt tư duy của thời đại và ý chí của nhân dân, chỉ có
thể loay hoay trong một cái vòng tự vẽ. Hệ thống chính trị,
trải qua nhiều thế hệ, càng về sau lại càng có ít khả năng
khắc phục sai lầm.

Sài Gòn – Boston (2009-2012)

___________________

[1] Cho đến Năm 2005, ông Nguyễn Thành Đệ đã chết gục trên
bàn tiếp dân của Sở Xây dựng, kết thúc bi kịch đòi lại
căn nhà mà ông đã bị tịch thu năm 1979.

[2] Tên thường gọi của ông Trần Minh Đức, Phó tổng biên
tập Tuổi Trẻ 1981-1997, người được coi là "bộ óc chiến
lược" của báo.

[3] Tổng biên tập Tuổi Trẻ 1979-1983, Phó tổng biên tập báo
Sài Gòn Giải Phóng 1983-1990 và sau đó là Tổng biên tập Thời
báo Kinh tế Sài Gòn 1990-2006.

[4] Gồm Lê Thọ Bình, Tâm Chánh, Thanh Tâm, Phan Ngọc, Bùi Thanh,
Kim Trung, Minh Đức, Minh Hà…

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130111/huy-duc-quyen-binh-13-1-13), một số
đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!