Nếu bạn hỏi ai đó là điều gì hấp dẫn anh hay chị đến
với Bangkok, bạn sẽ thường nghe câu trả lời đó là những
món ăn đậm đà gia vị ngon tuyệt vời, những người Bangkok
vui nhộn và hiều khách và một thành phố sống động kỳ lạ
luôn tràn ngập ánh sáng mặt trời. Nhưng điều gì nữa đã
đưa gần 40 chuyên gia trong lĩnh vực phòng chống tham nhũng từ
15 quốc gia trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, từ Bộ
phát triển quốc tế Anh, từ các cơ quan của Liên hợp quốc
và từ Ngân hàng thế giới, đến với Bangkok cuối tháng 3 vừa
qua? Đó là sự quan tâm học hỏi xem việc kê khai tài sản công
chức ở các nước trên thế giới được thực hiện như thế
nào và làm thế nào để kê khai tài sản trở thành một công
cụ hữu hiệu hơn trong phòng chỗng tham nhũng.
Cuộc hội thảo khu vực về minh bạch tài chính (minh bạch hóa
tài sản) đã được Ban liêm chính thị trường tài chính và
Sáng kiến thu hồi tài sản bị đánh cắp (<a
href="http://www1.worldbank.org/finance/star_site/">Stolen Asset Recovery
Initiative (StAR)</a>) của Ngân hàng thế giới tổ chức. Hội
thảo này đã tạo ra cơ hội để chuyên gia các nước tham dự
chia sẻ thông tin về thực hiện kê khai tài sản trong khu vực
công của mỗi quốc gia, từ các quốc gia đã xây dựng hệ
thống kiểm soát việc kê khai tài chính tương đối phát triển
như Hàn Quốc và Thái Lan, hay các hệ thống mới được xây
dựng như Đông Timor, và các hệ thống đã đạt được môt
số kết quả nhất định như của Việt Nam và Trung Quốc. Các
đại biểu đã nhiệt tình chia sẻ kinh nghiệm của mình, những
khó khăn mà họ gặp phải và mong muốn được học hỏi lẫn
nhau. Đối với Việt Nam, cùng với việc đánh giá 5 năm thực
hiện <a
href="http://www.thanhtra.gov.vn/ct/vbpq/Lists/LawDocument/View_Detail.aspx?ItemID=567&Page=1">Luật
phòng chống tham nhũng</a>, có một số thông điệp bổ ích có
thể được nghiên cứu và áp dụng.
Một điều dễ thấy là các nước đều bắt đầu hành trình
minh bạch hóa kê khai tài sản của cán bộ công chức nhằm
giải quyết vấn đề tham nhũng ở quốc gia đó. Dù thời gian
bắt đầu khác nhau ở mỗi quốc gia, mục đích của hành trình
này là giống nhau: giảm tham nhũng, tăng cường liêm chính trong
khu vực công và xây dựng các thể chể tốt hơn khi quốc gia
phát triển lên đến một vị thế cao hơn.
Tuy vậy, không có một hệ thống kê khai tài sản hình mẫu duy
nhất nào có thể áp dụng cho tất cả các quốc gia (khác nhau
về bối cảnh, khác nhau về thể chế, v.v.) cho dù các nước
đi sau đều có xu hướng học hỏi từ những <a
href="http://www.oecd.org/dataoecd/40/6/47489446.pdf">hệ thống phát
triển hơn như ở các nước OECD</a> [*]. Không có hệ thống kê
khai tài sản nào của các nước tham gia trong hội thảo là hoàn
hảo ngay từ đầu (và hiện tại các hệ thống này cũng chưa
được đánh giá là hoàn hảo!) nhưng các hệ thống này phát
triển theo thời gian, và thực tế là các hệ thống đó vận
hành tốt hơn khi được điều chỉnh một cách linh hoạt.
Rất nhiều các quốc gia gặp phải một vấn đề chung khi bắt
đầu hành trình kê khai tài sản công chức, đó là: đối
tượng phải kê khai rất rộng trong khi khả năng để xác minh
thông tin trong các bản kê khai lại rất hạn chế. Câu hỏi
đặt ra là nên xây dựng một hệ thống kê khai tài sản ở quy
mô rộng hay nên bắt đầu với quy mô tập trung hơn. Rất
nhiều quốc gia trong khu vực đã không chọn phương án quy mô
tập trung. Trong khi vẫn chưa có một sự đồng thuận về
phương án nào là tối ưu hơn, các đại biểu tham gia hội
thảo đều có chung suy nghĩ là rất cần thiết phải có một
hệ thống quản lý dữ liệu tốt. Đó là một hệ thống có
thể lưu trữ một số lượng tương đối các bản kê khai tài
sản nhưng không vượt quá khả năng kiểm soát của hệ thống
đó để có thể cho phép xác minh, kiểm tra và có phản ứng
đối với những tín hiệu cảnh báo đưa ra bởi hệ thống
quản lý dữ liệu đó. Chẳng hạn, Hàn Quốc đã xây dựng
một hệ thống mà có thể đưa ra cảnh báo khi có bất cứ sai
lệch nào giữa bản kê khai tài sản của công chức với những
đăng ký sở hữu đất đai của công chức đó. Những cảnh
báo này đã giúp các cơ quan chức năng của Hàn Quốc tiến
hành nhiều cuộc điều tra liên quan.
Học hỏi từ kinh nghiệm và hiểu rõ môi trường mà mỗi hệ
thống kê khai tài sản vận hành cũng rất cần thiết. Trong
điều kiện nguồn lực hạn hẹp với những thuận lợi và
những rào cản tiềm ẩn, mỗi quốc gia cần có một tầm nhìn
giúp định hướng những bước đi cũng như các phương thức
thực hiện minh bạch hóa tài sản đối với cán bộ công
chức. Và tầm nhìn này phải được gắn liền với chiến
lược phòng chống tham nhũng của mỗi quốc gia.
Những kinh nghiệm chia sẻ tại hội nghị cho thấy việc có
một hệ thống minh bạch kê khai tài sản cán bộ công chức
cũng không phải là đã giải quyết được vấn đề tham nhũng.
Không có một thần dược duy nhất nào có thể chữa trị căn
bệnh tham nhũng. Tuy vậy, rất đáng khích lệ khi biết rằng
việc công khai kê khai tài sản của cán bộ công chức cho công
chúng đã giúp báo chí và các tổ chức xã hội dân sự có
thể thực hiện các biên pháp giám sát về lối sống, giám sát
việc làm giàu bất chính và nhờ đó giúp các cơ quan phòng
chống tham nhũng phát hiện tham nhũng tốt hơn, ngăn chặn
được tham nhũng ngay cả trước khi nó có thể xảy ra.
Việt Nam, một quốc gia đã bắt đầu thực hiện kê khai tài
sản của cán bộ công chức trong 4 năm qua, có một vài hàm ý
chính sách. Trong khoảng 600,000 bản kê khai tài sản của cán
bộ công chức nộp hàng năm, chỉ có 0,1% số bản kê khai tài
sản này đã được xác minh, và trong khi các bản kê khai tài
sản này vẫn còn là bí mật đối với công chúng, tính hiệu
quả của biện pháp phòng ngừa tham nhũng này vẫn còn cần
phải được kiểm chứng. Thực tế là, <a
href="http://go.worldbank.org/2QCQJDCU90">Báo cáo phát triển Việt Nam
2010 – Các thể chế hiện đại</a> (Vietnam Development Report
2010—Modern Institutions) của Ngân hàng thế giới nhận định
rằng việc kê khai tài sản ở Việt Nam sẽ có hiệu quả hơn
nếu các bản kê khai được công khai cho người dân và nếu
số người phải kê khai tài sản ít hơn.
Chính phủ Việt Nam đã nhận thấy việc cần thiết phải có
những biện pháp phòng chống tham nhũng mạnh mẽ hơn trong
những năm tới. Một minh chứng cụ thể là quyết định rất
được hoan nghênh về việc công khai bản kê khai tài sản cán
bộ công chức tại cơ quan của cán bộ công chức. Vậy các
biện pháp mạnh mẽ hơn nữa gia tăng cam kết về tính liêm
chính sẽ là các biện pháp gì? Liệu công khai, một phần hay
toàn bộ, bản kê khai tài sản của cán bộ công chức cho công
chúng sẽ là một trong những biên pháp đó? Những món ăn đậm
đà hương vị như món Tom Yum Kung (Canh tôm chua cay– có thể là
sẽ quá chua và cay cho người mới ăn lần đầu!) hay món Khao
Niaow Ma Muang (tráng miệng xôi xoài ngọt ngào) cùng với ánh
nắng rực rỡ, những yếu tố hấp dẫn nhiều người đến
với Bangkok chính là những gợi ý tại cuộc hội thảo này.
Những ý tưởng mạnh mẽ, những hành động quyết liệt hơn
sẽ là những yếu tố rất cần cho nỗ lực phòng chống tham
nhũng ở Việt Nam. Thông tin khác về <a
href="http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/EASTASIAPACIFICEXT/0,,contentMDK:23174995~pagePK:146736~piPK:146830~theSitePK:226301,00.html">Quản
trị nhà nước ở Việt Nam</a>.
_________________________
[*] OECD – Organization for Economic Cooperation and Development, Tổ
chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121113/tran-thi-lan-huong-minh-bach-tai-san-o-viet-nam-can-hanh-dong-manh-me-va-quyet-liet),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét