Phạm Ngọc Cương - Tạp...

<div class="special_quote">Trương Duy Nhất: "Tạp..." - Một cái
tít ngắn ngọn, những dòng lan man viết vội (như lời tác giả
nói với tôi), nhưng hàm chứa nhiều tình cảm và ý tưởng sâu
đậm của một trí thức Việt hải ngoại.</div>


<em>Những điều trông thấy mà vui
Những điều nghĩ tới mà đau đớn lòng (1)</em>

<h2>1- Thiện nguyện</h2>

Tháng nào thằng bé cũng mang về cái thư của trường
báo có ngày sinh hoạt ngoại khóa không bắt buộc: đi xem kịch,
bảo tàng, triển lãm nghệ thuật, di sản văn hóa, thảo cầm
viên, vườn thú... Nếu bố mẹ đồng ý cho con đi thì ký vào
giấy, nếu cháu nào thích đi mà gia đình không có khả năng
trả tiền vé thì nhà trường sẽ cấp vé cho cháu miễn phí.
Phụ huynh nào có nhã ý tham gia đi theo thiện nguyện giúp thầy
cô giáo trông các em cùng thì phải đăng ký trước và tự trả
tiền vé cho mình. Sẵn lòng đi giúp không công, tự chi trả cho
mình mà vẫn còn hồi hộp vì luôn có quá nhiều người sẵn
sàng giống mình, nhiều khi trường phải cho những người
thiện nguyện bốc thăm chọn chỉ lấy bốn người cho mỗi
lớp 25 cháu. Khó thay để được làm thiện nguyện ở xứ sở
được mệnh danh là thiên đường của "vị kỷ" và "cá
nhân chủ nghĩa" này!

<h2>2- Stop Sign</h2>

67 là tuổi nghỉ hưu. Nhiều người già không muốn cho
phần đời còn lại vô nghĩa xin thành phố cho làm việc thiện
nguyện. Việc của họ có thể là cầm cái biển "STOP" sign
ra trực các ngã tư để dẫn học sinh qua đường lúc 8-9h sáng;
12-1h trưa và 3-4h chiều là giờ các cháu đi, về học. Mùa hè
ấm áp thì học sinh được nghỉ hè. Thân già, giữa mùa đông
tuyết giá ra đứng đường trông trẻ là cả một cố gắng.
Cuộc sống thật có ý nghĩa hơn khi nó không phải chỉ cho
mình.

<h2>3- Dọn nhà</h2>

Mấy năm trước tôi dọn đến ở khu vực cũ kỹ của
thành phố. Trên trăm tuổi đã được coi là lâu đời vì Canada
cũng mới có 145 tuổi. Dọn về đây vì tôi thấy thú khi thấy
cái tòa thị chính cũ bé tí tẹo chả nhỉnh gì hơn cái nhà
dân thường trong khu. Trong khi đó các trường cấp 1, 2, 3 là
các tòa lâu đài thật đồ sộ, vật vưỡng to gấp cả trăm
lần tòa thị chính. Nhà thờ tuy to thứ hai sau trường học mà
cũng chỉ bằng 1/20 khuôn viên trường. Các ngân hàng, cửa
tiệm không bằng cái móng tay so với trường. Mỗi nhà dân chỉ
được xây cất xấp xỉ ½ diện tích đất của mình vậy mà
tổng diện tích cây xanh, công viên, hồ, đường xá bên ngoài
vẫn chiếm tới 70% toàn khu vực. Cảm ơn các tiền nhân Canada
đã mở mắt cho kẻ hậu bối thật nhiều điều.

<h2>4- Chapters</h2>

Là cửa hàng sách. Một tòa nhà cổ lộng lẫy ở một
vị trí cực kỳ đắc địa là đón lõng toàn bộ học sinh
mấy trường phổ thông. Ai qua đây cũng có ba việc có thể làm
là mua sách, ngắm sách hoặc là lấy bất kỳ cuốn nào, mới
tinh, thơm mùi mực in ra ngồi ở bất kỳ cái ghế bọc da hay
nỉ êm ái nào trong cửa hàng và nghiền đến lúc nào xong rồi
trả sách lại về giá rồi ra về. Nếu chưa đọc xong mai cửa
hàng mở cửa lại ra đọc chùa tiếp. Xin mời cứ tự nhiên,
vô tư. Yêu khu vực dân cư mà những tòa nhà lớn nhất là
trường học, bệnh viện, thư viện bao nhiêu thì càng thấy yêu
sự tế nhị và hào hiệp trong nghiệp kinh doanh của Chapters
bấy nhiêu. Tri thức cũng như thương mại là cái không phải
cứ ép mà được.

<h2>5- Kỳ thị</h2>

Mark sinh ở Chicago. Từng rất cố gắng làm việc từ
bồi bàn, dọn dẹp, bán hàng để góp thêm tiền trả học phí
đại học và sau đó là... bảo vệ thành công hai bằng tiến
sỹ. Một âm nhạc và một về nhân chủng học. Hai hướng đi
chả có gì gần nhau nhưng đó là ý thích của anh từ bé muốn
hiểu rõ về giống người và âm thanh. 13 năm cuộc đời để
làm hai cái Ph.D. rồi chàng yêu và lấy một cô Canada. Hiện nay
người trung niên da trắng gốc Mỹ ấy là giáo sư của hai trong
ba đại học của Toronto. Vợ bảo lĩnh anh sang Canada theo diện
hôn thê. Mark mới nói với tôi là anh thật hạnh phúc vì cuối
cùng Bộ công dân và di trú Canada đã hết nghi ngờ anh và anh
vừa nhập quốc tịch. Một minh chứng sống cho việc không
phải chỉ vài sắc dân châu Á bị nghi ngờ tìm cách vào Canada
theo con đường hôn thê dởm.

<h2>6- Giáo viên</h2>

Chưa yên tâm hành nghề giáo sư đại học; từ khi có
con Mark mới thấy là mình thích thành giáo viên. Để làm giáo
viên ở Ontario thì dù là giáo sư anh vẫn phải đi học thêm
một năm sư phạm nữa. Nhiều khi gặp các thầy cô ở trường
phổ thông hỏi họ trước làm nghề gì. Nhiều người nói là
tiến sỹ, bác sỹ, kỹ sư cao cấp... Động cơ nào khiến họ
từ bỏ công việc thu nhập cả vài trăm ngàn, học lại ra làm
giáo viên với lương chỉ 50-80 ngàn$/năm. Tiền bạc không thể
lý giải nổi thì chắc động cơ chỉ còn là niềm đam mê.

Khi tới Canada định cư, ở sân bay tôi được phát tờ
quảng cáo của chính phủ hướng dẫn là có ba nghề rất
được tin cậy và tôn trọng ở đây là giáo viên, cảnh sát
và bác sỹ. Vào quốc tịch cần có người biết mình từ ba
năm trở lên chứng nhận và danh sách hàng đầu những người
có thể ký chứng nhận không phải là tiến sỹ hay giáo sư nọ
kia ... mà là ba nhóm người hành nghề trên.

<h2>7- Răng đẹp</h2>

Canada không cho phép tư nhân hóa y tế cơ bản. Không có
bệnh viện tư, y tế không mất tiền. Tuy nhiên y tế công không
bao thẩm mỹ. Và răng lợi được coi là làm đẹp nên phải
tự trả tiền túi hoặc bảo hiểm trả. Làm giáo viên ở
Ontario có chế độ bảo hiểm răng thật trên mức tuyệt vời.
Khi đi khám nha sỹ rất thích đè thầy cô ra chữa răng,
miệng. Lo cho thầy cô luôn có hơi thở thơm tho, nụ cười
được nở trên mặt cùng hàm răng đều trắng trẻo sẽ giúp
các thầy cô thêm tự tin và duyên dáng trước các công dân tí
hon của đất nước. Xứ "giẫy chết" và "bóc lột" là
vậy, còn sự chu đáo của xứ "triệu lần hơn" thì tầm
vóc nhỏ nhoi của mình sao mà tưởng tượng ra nổi?

<h2>8- Vui</h2>

Hôm nào đón con đi học về tôi cũng hỏi là ở
trường hôm nay thế nào? Vui lắm bố ạ. Cô giáo của con năm
nay thế nào? Cô giỏi lắm bố ạ. Sao năm nào con cũng khen cô
giỏi, thế không có ai kém à? Không! Họ đều giỏi theo những
cách khác nhau.

Đứa khác hôm nào tối mịt cũng mới thấy mặt. Hỏi
sao con về muộn thế? Bố ơi hôm nào về nhà thấy trời còn
sáng con thấy tiếc như mình còn chưa sống trọn vẹn đủ một
ngày. Chúng con bây giờ là người Type A tức là người học
hết mình nhưng chơi còn hết mình hơn. À ra thế! Nhà trường
đã thành công khiến chúng học như chơi và chơi như học.

<h2>9- Thời tiết</h2>

Để làm quen, dân Anglo-Saxon thường bắt chuyện từ
thời tiết. Tôi thích mùa xuân vì sau cơn ngủ đông cây ra cả
trăm màu xanh của sự sống dâng trào. Mùa thu ngắn như người
đàn bà hồi xuân khao khát cháy hết những rạo rực còn lại
trong đời. Mùa xuân thong dong như gái mười tám đôi mươi còn
dài đường tính. Các danh họa Canada trong Group of Seven thật
nổi tiếng nhưng chưa ấn phẩm thu nào của họ sắc nét bằng
Golden Autumn của Levitan. Mùa thu nước Nga đã thật mê hồn,
nhưng mùa thu Canada còn đầy hấp lực hơn. Vì ở Nga cây chủ
đạo là bạch dương trong khi ở Canada cây chủ đạo là cây
phong. Mà phong đa dạng hơn bạch dương nhiều lắm. Các lá phong
vàng đỏ bay trong gió như những bàn tay nhỏ vẫy chào thế gian
đầy lưu luyến. Thật hay là lá còn đang rất tươi và đang
độ đẹp đã rời cành. Không đeo bám dai dẳng với quyền
lực tới khô đen như nhiều chính trị gia già nua trên thế
giới này.

<h2>10- Mẹ</h2>

Các tiếu tâm dòng chính bên này khai thác chuyện con
rể mẹ vợ. Còn bên ta chủ đề hót là mâu thuẫn mẹ chồng
nàng dâu.

Ở đâu, dù là mẹ, nhưng chèn vào tự do của con cũng
bị chê cười.

<h2>11- Khóa cửa</h2>

Mấy lần đổi nhà thi thoảng có người hỏi là có
thay ổ khóa cửa không? Tôi hỏi thay làm gì nhỉ khi bên này hai
cái thượng tôn nhất, quí nhất là quyền tự do và quyền tư
hữu thì đều hiện diện và được bảo vệ chu đáo như nhau
cả ở trong nhà cũng như ngoài đường.

<h2>12- Dân chủ</h2>

Ở châu Âu 70% dân chúng ở nhà thuê. Ở Mỹ người ở
nhà của mình là 65,4%. Còn chủ nhà Canada chiếm tới hơn 70%
dân số. Tại Ontario các mâu thuẫn của người chủ nhà và
người thuê nhà do tòa Landlord and Tenant Board giải quyết. Nếu
người thuê kiện người chủ thì người thuê nộp lệ phí tòa
là $50 và có luật sư miễn phí cãi hộ tại tòa. Nếu người
chủ thưa người thuê thì lệ phí tòa là $150 và phải tự đi
thuê luật sư với giá tối thiểu $1000/ngày. Chơi khó người
giàu và bao biện người nghèo thế mà sao cái xứ này vẫn để
tên cụt lủn là Canada mà không đổi ngay sang là Cộng Hòa Xã
Hội Chủ Nghĩa Canada cho nó thật hoành tráng và xứng tầm
thời đại nhỉ?

<h2>13- Công bộc</h2>

Ở Canada nếu thấy xe cảnh sát nháy đèn ngay sau xe
bạn thì phải tấp xe vào vệ đường, đánh đèn hỏng, rút
bằng lái và giấy tờ bảo hiểm xe ra, hạ cửa kính bên phía
người lái xuống, để hai tay lên vô lăng và ngồi chờ. Cảnh
sát sẽ tới, cúi chào bạn trước sau đó xin cho xem giấy tờ
rồi họ về xe cảnh sát. Khoảng 15 phút sau họ quay lại xe
bạn trao trả giấy tờ và phiếu phạt. Giải thích nội dung
bạn vi phạm và quyền của bạn rồi chào bạn, đường ai nấy
đi. Nếu đồng ý mức phạt bạn trả ngay trong vòng 14 ngày.
Nếu không bạn ra tòa. Ra tòa phần đông vì mong cảnh sát vì
lí do gì đó không ra thì mình sẽ trắng án. Cậu em tôi cũng
thử ra tòa. Rủi thay là chàng cảnh sát đó cũng lại ra. Khi
tòa hỏi cậu có muốn đối chất với cảnh sát xem ai sai không
thì cậu thấy chả có gì để nói vì cảnh sát đúng. Vậy mà
viên cảnh sát đó (đã thay cảnh phục sang comlê đen cà vạt
tuyệt đẹp) lại đứng lên nói với tòa: hôm nay tôi đến
đây để muốn xin quan tòa cho anh ấy giữ nguyên mức tiền
phạt, nhưng không cắt điểm vì trong sổ công tác tôi có ghi
chú lại là anh ấy hành sử rất lịch sự lúc nhận phiếu
phạt. (Không cắt điểm thì không bị bảo hiểm xe tăng giá).
Cậu em kể lại và chua thêm sao bọn này nó đào tạo "đầy
tớ" tốt mà lại ít thế nhỉ, chỉ cho có mỗi 2 tên đày
tớ trên 1000 dân.

<h2>14- Chết</h2>

Mẹ của cô giáo Doris vừa mất. Ôm chúng tôi cô khóc
kể khi chỉ còn nửa bước nữa là tới cửa thiên đường,
cụ bỗng mở mắt, nhìn tám người con nuôi và con đẻ đang
không cầm được nước mắt vây quanh giường, cười và nói:
Các con, mẹ đã sống một cuộc đời vô cùng hạnh phúc. Sau
chiến tranh thế giới II dân miền nam nước Ý nghèo đói chỉ
làm nông nghiệp và băng đảng đã di cư sang Canada. Là một
nông dân chỉ quen cày cuốc ít học mà mẹ đã có các con
phương trưởng làm giáo viên, bác sỹ, luật sư. Mẹ xắp
được gặp bố. Các con phải vui và chúc mừng cho mẹ đi chứ?

Đúng là:

"<em>Người dưới vực sâu còn cứu kẻ trên bờ
Nếu dưới vực sâu còn dũng khí</em>" (2)

<h2>15- Lời hứa</h2>

Tôi thường hay tản bộ ra High Park hay Rennie Park. Thiên
nhiên mùa nào cũng có bộ cánh tuyệt đẹp. Mùa xuân rạo rực
với cả triệu triệu bông anh đào đua sắc. Mùa thu thanh thản
suy tư cùng đàn thiên nga trắng muốt lượn lờ trong hồ. Hai
công viên này có đủ thứ từ vườn thú, sân tennis, bể bơi,
sân trượt băng... Và tất cả đều miễn phí. Khởi đầu là
hai người giàu có trước khi chết hiến tặng lại gia sản cho
thành phố với điều kiện thành phố chỉ được dành cho
đại chúng và không được thu phí gì kể cả chỗ đỗ xe.
Hàng trăm năm qua thành phố luôn giữ lời.

<h2>16- Phương tiện</h2>

Hôm nọ có việc phải ngó vào hồ sơ của hai người
hành nghề kiểm toán. Chồng báo kiếm $12,000/tháng, vợ $18,000.
Ba mươi ngàn $/tháng, nhà trả hết, Visa Master Cards không nợ
và... không có ô tô. Giờ nhiều hãng cho mua chịu ô tô trả
dần từ 3-5 năm có 0% lãi xuất. Gặp họ tôi hỏi họ di
chuyển như thế nào? Họ nói chúng tôi chỉ dùng xe đạp và đi
bộ.

Anh bạn mới sang Canada họp hội nghị khoa học ở
trường Tổng hợp Toronto vào phòng chủ nhiệm khoa thấy bề
bộn sách vở và chình ình giữa phòng là... cái xe đạp. Ồ ra
xứ này đang chuyển giao biểu tượng. Người giàu đi bộ, xe
đạp, người nghèo ôtô. "Đổi mới" để làm gì nhỉ? Có
minh chứng hùng hồn để rao giảng là từ những năm 80 ta đã
có phương tiện ngang tầm dân giàu Canada của tận năm 2012 rồi
mà?

<h2>17- Chùa</h2>

Tháng chín/2012 ra sân bay tiễn vợ về Việt Nam. Nhìn
thấy một em trung tuổi mặt mũi khá sạch nước cản đang gọi
điện thoại bằng tiếng Hoa. Hết cú điện thọai bỗng em đon
đả bằng tiếng Việt: Anh về Sài Gòn? (à ra em là người
Việt gốc Hoa) Không anh chưa, ra tiễn vợ về Hà Nội thăm nhà
thôi. Em tưởng anh về dự hội nghị Việt kiều lần II. Có gì
hay ở đó hả em? Được xe đưa đón và bao ăn ở khách sạn
sang toàn bộ. Em sang Canada bao năm rồi? 30 năm anh ạ. Em làm
nghề gì? Em làm công ty bảo hiểm. Trời ạ. Em có công ty
riêng, thành đạt ở một xứ giàu có 30 năm về còn hí hửng
khoe được bao đi lại và ăn ở. Em không tự lo được nổi cho
mình mấy cái vặt vãnh đấy sao?

(...)

<h2>18- Thủ lĩnh</h2>

Canada có ba đảng chính trị tầm vóc quốc gia. Hữu là
Bảo thủ. Tả là Tân Dân Chủ và khuynh tả là Tự Do. Bảo
thủ được coi là đảng của người giàu vì nhiều người
giàu là đảng viên của đảng; nhưng phần lớn nông dân và
binh sỹ cũng tham gia đảng này. Đường hướng của đảng này
là nhà nước hãy can thiệp ít nhất vào cuộc sống của dân
chúng, giảm thuế sẽ cùng giảm sự bao biện của bộ máy công
quyền. Stephen Harper - đảng trưởng Bảo thủ- người đàn ông
lên đỉnh cao quyền lực từ năm 2006 khi 46 tuổi theo đánh giá
của dân Canada qua 3 lần liên tiếp thắng cử cũng "not too
bad" (không quá tệ)! Về đối nội ông liên tục giảm thuế
cho dân chúng và các công ty, dẫn Canada vững bước phát triển
qua cơn khủng hoảng kinh tế tồi tệ toàn cầu. Về đối
ngoại, (...) ông từ chối tham dự Olympic Bắc Kinh 2008. Mới
đây là nước phương Tây đầu tiên dẹp luôn tòa đại sứ
của mình tại Iran và đuổi toàn bộ nhân viên sứ quán Iran ra
khỏi Canada. Đêm Stephen Harper đắc cử lần đầu, báo chí
Canada chạy tít Thủ tướng Tim Hortons. Tim Hortons là loại cà
phê rẻ tiền của Canada (coi như đẳng cấp chè vối của Việt
Nam) vì Harper không có tài sản gì đáng kể ngoài cái ôtô cũ
và căn hộ nhỏ. Trong khi người mà ông đánh bại là Paul Martin
- thủ tướng tiền nhiệm - là thủ lãnh đảng thiên tả Tự do
lại là chủ hãng vận tải biển có tài sản trên 70 triệu
đô.

Tài sản và tư tưởng chính trị không hẳn là những
giá trị luôn đồng nhất. Nhiều nhà tư bản được bêu riếu
là cá mập lại là những người dốc cả tài sản cho từ
thiện; còn nhiều lãnh tụ vác danh đại diện cho giới cần lao
lại chỉ lao đi vơ vét và đục khoét.

<h2>19- O Canada (3)</h2>

Khi mới tới đây định cư, cảm giác đầu tiên là sao
cái đất này cái gì cũng nhẹ nhàng, thiếu quá chất hào hùng
kể cả từ bài quốc ca. Ồ Canada cứ như một khám phá nhỏ
dịu dàng đến ngỡ ngàng.

Vậy mà ở càng lâu càng thấy sao câu thơ lại chỉ
thấy đúng đến thế ở nơi cách xa quê hương của tác giả
tới nửa vòng địa cầu lận:

"<em>Khi ta đến gõ lên từng cách cửa
Thì tin yêu ngay thẳng đón ta vào
Ta nghẹn ngào...</em>"(4)

Trông người lại ngẫm đến ta... nơi mỗi lần về
lại thấy lòng xa quê hơn một chút.

PNC, 3/11/2012

(1) Mượn ý cụ Nguyễn Tiên Điền

(2) Chế Lan Viên

(3) Nguyễn Khoa Điềm- Mặt đường khát vọng

(4) Quốc ca Canada

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121109/pham-ngoc-cuong-tap), một số
đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!