<strong>Có phải là người "lạc lối trời Âu"?</strong>
SGK Lịch sử lớp 11, phần viết về Phan Châu Trinh dài hơn một
trang, có kèm ảnh ông. Tiêu đề của mục là "Phan Châu Trinh
và xu hướng cải cách", nằm trong bài 23 có tên "Phong trào
yêu nước và cách mạng ở Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến
chiến tranh thế giới thứ nhất (1914)".
Trong một bài viết gần đây, Giáo sư Phạm Duy Hiển kể
chuyện ông tò mò tìm xem người ta đang dạy cho lớp trẻ ngày
nay về Phan Châu Trinh như thế nào. Ông tìm SGK môn sử lớp 11,
và đọc được nguyên văn như sau: "Ông (Phan Châu Trinh) là
người sớm tiếp thu những tư tưởng tiến bộ, chủ trương
cứu nước bằng biện pháp cải cách như nâng cao dân trí, dân
quyền, dựa vào Pháp để đánh đổ ngôi vua và bọn phong kiến
hủ bại, xem đó như là điều kiện tiên quyết để giành
độc lập" (chữ nghiêng của Pham Duy Hiển). Kể tội nhà chí
sĩ nổi tiếng đầu thế kỷ 20 chừng đó sợ chưa đủ, cuối
bài, người viết sách còn quyết nhét thêm vào đầu học trò:
"Hãy nêu những sự kiện chứng minh Phan Châu Trinh chủ trương
cứu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản…".
<center><img
src="http://www.thanhnien.com.vn/Pictures201211/LUAN/nhavan73805518.jpg;pv17283770007ab16f"
/>
Nguyên Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình cùng các nhà
nghiên cứu đoạt Giải thưởng Phan Châu Trinh năm 2011 - Ảnh:
Ngọc Thắng</center>
Mấy mươi năm trước, một nhà thơ nổi tiếng đã mỉa mai:
"Phan Châu Trinh lạc lối trời Âu". May thay, từ đó đến nay
(thật ra cả trước đó nữa) có những người khiêm tốn,
biết tôn trọng lịch sử, chịu khó nghiên cứu nghiêm túc hơn
về nhân vật lớn này của nước ta. Huỳnh Thúc Kháng từng
viết: "Phan Châu Trinh là nhà cách mạng đầu tiên của Việt
Nam". Chắc chắn cụ Huỳnh không hồ đồ. Cụ viết thế vì
cụ hiểu nhà cách mạng không chỉ là người mưu đồ một
cuộc khởi nghĩa, lật đổ một chính quyền..., mà là người
muốn thay đổi số phận một dân tộc, căn cứ trên những suy
ngẫm sâu xa... Như để cắt nghĩa rõ hơn nhận định của
Huỳnh Thúc Kháng, học giả Hoàng Xuân Hãn nói: "Sau khi phong
trào Cần Vương bị đàn áp tan rã hoàn toàn, Phan Châu Trinh đã
đi sâu nghiên cứu những nhược điểm cơ bản về văn hóa xã
hội Việt Nam, cụ thấy rõ nguyên nhân sâu xa đã đưa đến
mất nước là sự thua kém của xã hội ta so với phương Tây.
Phan Châu Trinh đã đưa ra đường lối mới để tìm lối thoát
cho con đường cứu nước...".
<div class="boxright200">Nhà cách mạng không chỉ là người mưu
đồ một cuộc khởi nghĩa, lật đổ một chính quyền..., mà
là người muốn thay đổi số phận một dân tộc, căn cứ trên
những suy ngẫm sâu xa...
Nhà văn Nguyên Ngọc
</div>
<strong>Nhà cách mạng, văn hóa, giáo dục lớn</strong>
Nghĩa là ít nhất có 2 điều: khác với tất cả những người
đi trước và những người đồng thời, Phan Châu Trinh là
người đầu tiên đi tìm nguyên nhân mất nước không phải ở
đâu khác mà là chính trong sự thua kém về văn hóa của ta.
Thứ hai, ông cũng là người đầu tiên, sớm một cách khác
thường, cách đây hơn một thế kỷ, nhận ra điều mà ngày nay
ta gọi là toàn cầu hóa. Cuộc toàn cầu hóa thứ nhất, hiểu
rằng thế giới đã rộng ra mênh mông, thời đại đã khác về
cơ bản. Vì vậy, ông cho rằng cần đặt vấn đề độc lập
không phải là bước cuối cùng, mà như một bước trong tầm
đi xa hơn là phát triển dân tộc, phát triển dân tộc cho kịp
với toàn cầu, với thời đại. Thì độc lập mới có ý
nghĩa, và lâu bền.
Những éo le của lịch sử đã dẫn chúng ta đi theo con đường
khác, cho đến độc lập và thống nhất hôm nay. Nhưng đúng
như nhà sử học Pháp Daniel Héméry nói: "Những nan đề Phan
Châu Trinh từng thấy và trằn trọc tìm cách giải quyết cho
đất nước trăm năm trước thì nay vẫn còn nguyên đấy, Các
thế hệ người Việt Nam vẫn còn phải tiếp tục đảm
nhận".
Vậy đó, Phan Châu Trinh không chỉ là "nhà cách mạng đầu
tiên", ông còn là nhà văn hóa lớn, cũng là nhà giáo dục
lớn.
Nói chuyện lịch sử bao giờ cũng cần rất thận trọng. Nói
lịch sử với lớp trẻ càng cần thận trọng hơn. Về Phan
Châu Trinh, nhân vật sáng chói đầu thế kỷ XX của chúng ta,
ít ra cũng cần cố gắng nói với những người trẻ hôm nay
rằng ông từng thống thiết nhận ra những câu hỏi sâu sắc
nhất của phát triển dân tộc, mà lịch sử éo le đã buộc
phải bỏ dở dang. Vậy thì chính lớp trẻ hôm nay phải tiếp
tục.
Đừng biến một bài học lịch sử quan trọng và hay như thế
thành một phê phán bừa bãi và đầy thiên kiến.
Nhà văn Nguyên Ngọc
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121111/nguyen-ngoc-nhin-nhan-lai-mon-lich-su-day-gi-ve-phan-chau-trinh),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét