<strong><em>Người dẫn chương trình</em></strong>: <em>Mời quý vị
theo dõi buổi tranh luận "trực tuyến" (tưởng tượng!) với
ba vị tổ sư chung quanh câu hỏi: Nhà nước để làm gì? Dân
quyền cần được thể chế hoá ra sao? Xin nhiệt liệt giới
thiệu cụ Jean-Jacques Rousseau (1712 – 1778) người Pháp và hai
cụ tiền bối người Anh là Thomas Hobbes (1588 – 1679) và John
Locke (1632 – 1704).</em>
"Kính lão đắc thọ", thưa cụ Hobbes, cụ là người sáng
lập triết học về nhà nước hiện đại. Tại sao cụ đặt
tên cho tác phẩm chính năm 1651 của cụ là Leviathan?
<strong><em> Hobbes</em></strong>: Ờ, như đã có người giới thiệu
(Sài Gòn Tiếp Thị, <a
href="http://sgtt.vn/Khoa-giao/148792/Con-nguoi-va-chinh-tri-tien-%E2%80%93-hien-dai.html">Con
người và chính trị tiền – hiện đại</a>, 3.8.2011), trong Kinh
Thánh, Leviathan là con thuỷ quái hung dữ khiến ai cũng khiếp
sợ. Tôi dùng hình ảnh ấy để minh hoạ quyền lực vô biên
của nhà nước. Nó gieo rắc sợ hãi và buộc mọi người phải
khuất phục.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Thật khác hẳn với quan
niệm cổ đại và trung đại! Aristoteles xem con người là sinh
vật xã hội và nhà nước mang lại sự hoà hợp hơn là kẻ
gieo rắc sợ hãi.
<div class="boxleft200"><img
src="http://sgtt.vn/ImageHandler.ashx?ImageID=151878" /><div
class="textholder">J. J. Rousseau – người tiếp nối tư tưởng
của Hobbes bằng cuốn Khế ước xã hội.</div></div>
<strong><em> Hobbes:</em></strong> Đúng thế, tôi không còn xem con
người là sinh vật xã hội nữa mà xuất phát từ con người
riêng lẻ với sự tự do cá nhân của họ. Theo bản tính tự
nhiên, không ai chịu phục tùng ai, do đó, sự hạn chế quyền
tự do chỉ có thể được chấp nhận khi mọi người đều tán
thành. Trong Leviathan, tôi chứng minh rằng nhà nước có quyền
lực vô biên và hung dữ là nhờ có sự tán thành của mọi
người.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Lạ vậy? Xin cụ nói rõ hơn.
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Thì ông nhìn đấy! Muốn biện minh
cho sự tồn tại của nhà nước, phải bắt đầu từ trạng
thái tự nhiên, tức bắt đầu từ cái ngược lại.
N<strong><em>gười dẫn: </em></strong>Nhưng trạng thái tự nhiên
làm gì có trong thực tế! Có ai đang sống trong trạng thái ấy
đâu?
<strong><em>Hobbes:</em></strong> A, đừng hiểu lầm. Trạng thái tự
nhiên không phải là tình trạng sơ khai trong lịch sử mà chỉ
là một thử nghiệm tư duy của tôi thôi. Tôi thử giả định
trường hợp con người sống không có nhà nước, không có
luật pháp… để xem thử sẽ xảy ra chuyện gì và gặp phải
những khó khăn nào. Từ đó cho thấy nhà nước là cần thiết
để khắc phục những khó khăn, khiếm khuyết ấy.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Vâng, tôi hiểu. Vậy khó
khăn, khuyết điểm nào vậy?
<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>"Con người sinh ra tự
do, nhưng nơi nơi đều ở trong xiềng xích". – J.J. Rousseau
(1712 – 1778)<img class="quoright" src="/misc/quoright.png"/> <br
class="quoteclear"></div></div>
<strong><em>Hobbes: </em></strong>Đó là tình trạng "chiến tranh
của tất cả chống lại tất cả". Không phải tôi bảo rằng
nếu không có nhà nước thì cứ chiến tranh liên miên, mà bảo
rằng, trong tình trạng đó, con người luôn nghi kỵ nhau và sẵn
sàng choảng nhau bất kỳ lúc nào. Nói một cách hình tượng:
"người là chó sói với người".
<strong><em>Rousseau (chen vào)</em></strong>: Ồ, cụ quá lời rồi!
Bản tính tự nhiên của con người đâu có ích kỷ và xấu xa
như cụ nghĩ! Tôi đã chứng minh điều ấy trong Luận văn về
nguồn gốc và cơ sở của sự bất bình đẳng của con người.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Xin cụ Rousseau cứ để cho
cụ Hobbes nói hết ý đã. Lát nữa sẽ xin mời cụ có ý kiến!
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Này anh bạn trẻ Rousseau, hãy có
cái nhìn thực tế đi! Con người quan tâm đến sự an toàn và
hạnh phúc của mình trước hết, đấy không phải ích kỷ thì
là gì? Tôi có cái nhìn hơi bi quan về con người cũng là do kinh
nghiệm thực tế trong thời nội chiến ác liệt của nước
tôi, khiến năm 1640 tôi phải chạy sang nước Pháp của anh để
tị nạn suốt mười năm đấy. Điều thứ hai là: tự nhiên
sinh ra con người ai ai cũng gần như nhau. Ngay kẻ yếu nhất
cũng có thể thanh toán người mạnh nhất, nếu anh ta dùng mưu
mẹo hay liên kết với người khác. Do đó, trong trạng thái tự
nhiên, không ai có ưu thế hơn hẳn ai cả. Không có nhà nước
thì mạnh ai nấy làm. Đó chính là tình trạng "chiến tranh
của tất cả chống lại tất cả" mà nói bằng tiếng Latinh
cho oai là "bella omnium contra omnes"!
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Thế làm sao tránh được
một cuộc chiến tranh toàn thể như thế hả cụ?
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Cách duy nhất là phải thiết lập
một quyền lực phổ biến, tức là nhà nước. Tôi đã gọi
hành vi khai sinh ra nhà nước ấy là "khế ước xã hội".
Người đầu tiên đấy nhé! Nhưng đừng lẫn lộn "khế ước
xã hội" với "khế ước cai trị". "Khế ước cai trị"
là giữa kẻ cầm quyền với nhân dân. Còn "khế ước xã
hội" là giữa những người công dân với nhau, chứ không
phải với kẻ cầm quyền. Nếu nguyên nhân của chiến tranh là
do ai cũng có quyền thì để có hoà bình, ta phải thoả thuận
với nhau một khế ước, trong đó tuyên bố rõ rằng ta từ bỏ
cái quyền muốn làm gì thì làm ấy đi và uỷ thác cái quyền
ấy cho một kẻ cai trị. Với quyền hạn được trao, kẻ cai
trị mới có thể ngăn ngừa sự tấn công lẫn nhau và sự tấn
công của ngoại bang. Nhiệm vụ này cũng hoàn toàn có thể do
một tập thể hay một nghị hội đảm nhận.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Thế cụ nghĩ người ta sẵn
sàng tự nguyện từ bỏ quyền hạn của mình à?
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Tại sao không? Ngay cả kẻ ích kỷ
nhất cũng thấy thế là có lợi cho mình, được yên tâm ăn
ngon ngủ kỹ!
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Thế nếu có người không
chịu ký khế ước thì làm thế nào?
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Đúng là có vấn đề ấy! Người
ta chỉ chịu từ bỏ quyền hạn nếu ai ai cũng đồng lòng làm
như thế. Khế ước sẽ không thành nếu không được mọi
người – trừ kẻ cầm quyền – tự nguyện từ bỏ quyền
hạn. Đây chỉ là kịch bản thử nghiệm để chứng minh sự
cần thiết của nhà nước thôi mà! Nhưng tôi vẫn tin rằng sau
khi suy nghĩ kỹ, chắc mọi người đều chịu ký!
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Vâng, thôi cũng được, vậy
theo cụ, nhà nước có quyền lực đến đâu?
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Tuyệt đối! Bao lâu nhà nước bảo
đảm được sự ổn định và an ninh, thì mọi người phải
tuân lệnh, không ai được chống lại, cho dù thấy mình bị
đối xử bất công. Kẻ cầm quyền có thể trấn áp, kết án,
bỏ tù, thậm chí xử tử người vô tội, nếu thấy có lợi
cho cuộc trị an! Nghĩa vụ vâng lời chỉ kết thúc khi nhà
nước không làm tròn trách nhiệm ấy!
<strong><em>Rousseau (la to):</em></strong> Trời ơi là trời! Thế là
cụ muốn bênh vực cho chế độ quân chủ chuyên chế rồi! Là
nhà dân chủ, tại hạ kiên quyết phản đối!
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Cuộc nội chiến ở nước tôi chỉ
kết thúc khi Cromwell thiết lập chế độ độc tài năm 1649
đấy thôi! Tôi thấy nguy cơ độc tài chuyên chế còn đỡ hơn
nguy cơ hỗn loạn vô chính phủ!
<div class="boxleft200"><img
src="http://sgtt.vn/ImageHandler.ashx?ImageID=151929" /><div
class="textholder">Thomas Hobbes (1588 – 1679)</div></div>
<em><strong>Rousseau:</strong></em> Ồ, ồ…
<em><strong>Người dẫn:</strong></em> Xin hai cụ bớt nóng! Chúng ta
còn chờ nghe cao kiến của cụ Locke để xem có lựa chọn nào
khác không!
Chúng ta vừa nghe cụ Hobbes chủ trương một nhà nước mạnh,
có quyền lực vô biên để đảm bảo an ninh công cộng. Thưa
cụ Locke, là tác giả của Hai khảo luận về chính quyền (1689
– 1690), cụ nghĩ gì về quan niệm ấy của cụ Hobbes?
<strong><em>John Locke:</em></strong> Tôi không ngờ tác phẩm của
tôi lại có tác động mạnh đến thế, khi trở thành tư
tưởng dẫn đạo cho bản Hiến pháp Hoa Kỳ, rồi được trích
dẫn lại cả trong Tuyên ngôn độc lập của nước các bạn!
Tôi cũng thích thú được biết quyển Khảo luận thứ hai đã
được ông nghè Lê Tuấn Huy dịch sang tiếng Việt (NXB Tri
Thức, 2007), tuy muộn đến hơn… 300 năm! (cười) (Người dẫn
chen vào: Muộn còn hơn không, thưa cụ!) Trở lại với câu
hỏi, có hai mặt. Việc biện minh sự tồn tại của nhà nước
bằng khế ước xã hội quả là một trong những ý tưởng
thiên tài nhất trong triết học chính trị. Chỗ này tôi khâm
phục và xin tiếp thu cụ Hobbes. Nhưng, tôi lại có một quan
niệm hoàn toàn khác cụ về trạng thái tự nhiên và, do đó,
về vai trò của nhà nước. Theo tôi, trạng thái tự nhiên không
phải là một trạng thái hỗn loạn, bởi nó luôn được những
quyền hạn và nghĩa vụ tự nhiên điều chỉnh.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Cụ đã gọi đó là những
"nhân quyền tự nhiên"?
<strong><em>Locke:</em></strong> Đúng thế! Con người có lý trí, và
chính lý trí sẽ dạy cho ta biết rằng không ai có quyền cướp
bóc, đả thương, giết hại hay tước đoạt tự do của người
khác. Đấy ông xem: nếu mọi người là bình đẳng, thì điều
gì ta muốn người khác tôn trọng, ta cũng phải tôn trọng như
vậy cho người khác, đó là quyền sống, quyền an toàn thân
thể, quyền tự do và quyền sở hữu tài sản. Đó là những
quyền bất khả xuất nhượng, bởi chúng thuộc về con người
xét như là con người, chứ không phải chờ nhà nước ban phát.
Chúng đã hiện diện ngay trong trạng thái tự nhiên, khi con
người ý thức mình là con người.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Xin hỏi ngay: vậy, nhà nước
có nhiệm vụ gì?
<strong><em>Locke:</em></strong> Hỏi hơi vội, nhưng có thể trả
lời: nhà nước chỉ có nhiệm vụ duy nhất là bảo đảm và
bảo vệ những quyền tự nhiên ấy!
<strong><em>Rousseau (chen vào):</em></strong> Nhà nước, trong mọi
trường hợp, không được vi phạm các quyền ấy à?
<strong><em>Locke:</em></strong> Không! Tuyệt nhiên không được
phép! Tôi khác với cụ Hobbes ở chỗ ấy đấy. Việc nhà
nước có sự độc quyền vũ lực là mối nguy hiểm lớn đối
với sự tự do của người công dân. Vì thế, vấn đề cốt
yếu là phải thiết kế nhà nước thế nào để nhà nước
không thể lạm quyền.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Bằng cách nào hả cụ?
<strong><em>Locke:</em></strong> Bằng sự phân quyền, thế thôi! Tôi
chủ trương phân quyền giữa lập pháp với hành pháp. Sau này,
ông bạn Montesquieu (1689 – 1755) mở rộng thành tam quyền phân
lập, thêm cả tư pháp nữa. Bây giờ, có người còn gọi báo
chí, truyền thông là quyền lực thứ tư và gọi các tổ chức
của xã hội là quyền lực thứ năm. Ồ, đó là một câu
chuyện dài, nhưng tất cả đều bắt nguồn từ ý tưởng ban
đầu của tôi đấy!
<strong><em>Rousseau (nhấp nhổm):</em></strong> Nhân quyền, phân
quyền… hay đấy, còn phải cãi nhau cho ra lẽ. Tôi sốt ruột
lắm rồi!
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Rồi sẽ đến lượt cụ,
cụ Rousseau ạ! Thưa cụ Locke, xin bàn về nhân quyền trước.
<strong><em>Locke:</em></strong> Vâng, nhân quyền và việc bảo vệ
nhân quyền là một hành trình rất dài. Ban đầu chỉ trong tư
tưởng, rồi được thể chế hoá trong mỗi quốc gia và sau
cùng, trên bình diện quốc tế. Ở phương Tây, ngay trong triết
học Hy Lạp cổ đại đã có tư tưởng về sự bình đẳng
của mọi người. Sau đó, tư tưởng Kitô giáo tiếp tục
truyền thống nhân quyền tự nhiên do thượng đế ban cho. Hai
nguồn tư tưởng có yêu sách phổ quát ấy phải chờ đến
thời của tôi mới từng bước được thể chế hoá.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Hình như nước Anh của cụ
vẫn là kẻ tiên phong?
<strong><em>Locke:</em></strong> Tôi tự hào mà xác nhận điều đó!
Ngay từ năm 1215, Đại hiến chương Magna Charta Libertatum đã
hạn chế một số quyền lực của ông vua. Năm 1628, bảo đảm
quyền an toàn thân thể của người dân. Năm 1679 lại có bước
đột phá mới: các nhân quyền được cụ thể hoá trong luật
pháp: công dân không bị bắt bớ vô cớ và phải được thẩm
phán xét xử. Các quyền này cũng được dành cho cả các thuộc
địa, chẳng hạn ở Mỹ. Dựa vào các ý tưởng của tôi, năm
1776 ở Mỹ hình thành hai văn bản bất hủ: Tuyên bố nhân
quyền Virginia và Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ. Văn bản
trước thật đáng nhắc tới, vì nó xác định rõ các quyền
cốt lõi bất khả xâm phạm: quyền sống, quyền tự do, quyền
sở hữu tài sản, quyền tự do hội họp và tự do báo chí,
quyền tự do đi lại, quyền khiếu tố, khiếu nại, quyền
được pháp luật bảo vệ và quyền ứng cử, bầu cử. Ở
lục địa châu Âu, cách mạng Pháp bùng nổ với khẩu hiệu
"Tự do, bình đẳng, bác ái", cho ra đời Tuyên ngôn nhân
quyền và dân quyền nổi tiếng vào ngày 26.8.1789, rồi các
nước khác lần lượt theo chân trong suốt thế kỷ 19. Tư
tưởng triết học đã trở thành hiện thực trong các định
chế chính trị và pháp lý. Nhưng, …
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Nhưng sao cụ?
<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>"Mục đích của luật
pháp không phải để hạn chế mà để bảo vệ và mở rộng
sự tự do". – John Locke(1632–1704)<img class="quoright"
src="/misc/quoright.png"/> <br class="quoteclear"></div></div>
<strong><em>Locke:</em></strong> Chuyện này xảy ra sau khi tôi mất
đã lâu! Chỉ biết rằng người ta gặp vấn đề lớn: các
nhân quyền có giá trị phổ quát, trong khi các định chế chỉ
có giá trị trong khuôn khổ các quốc gia. Chính thảm hoạ của
hai cuộc thế chiến ở thế kỷ 20 buộc mọi người nhận ra
rằng: nhân quyền không chỉ là chuyện của từng quốc gia
riêng lẻ mà còn của cộng đồng quốc tế. Thế là ra đời
Hiến chương của Liên hiệp quốc vào ngày 26.6.1945 (nhất là
điều 56) và Tuyên bố chung về nhân quyền ngày 10.10.1948 có
tính ràng buộc cho mọi nước thành viên. Sau đó còn có nhiều
công ước liên quan nữa.
<strong><em>Người dẫn:</em></strong> Hiến chương, tuyên bố, công
ước… giống như những luật chơi quốc tế. Thế còn trọng
tài?
<strong><em>Locke:</em></strong> Trọng tài chính ở đây là Liên
hiệp quốc với các định chế tài phán. Còn trọng tài biên
là các cơ quan, tổ chức phi chính phủ không có quyền tài phán
nhưng theo dõi, phát hiện, cảnh báo. Giống như trong một trận
bóng, cầu thủ hai đội lẫn khán giả thường không ưa thích
trọng tài chính lẫn trọng tài biên, còn la ó và đổ lỗi
nữa! Bao nhiêu vụ chơi xấu vẫn diễn ra sau lưng trọng tài,
nhưng thử tưởng tượng một trận đấu mà không có trọng
tài… Vì thế, nâng cao đạo đức của cầu thủ và tăng
cường quyền hạn của trọng tài là hai mặt của một đồng
tiền! Tôi thấy bà Mary Robinson, cựu cao uỷ Liên hiệp quốc có
lý khi bảo rằng: "Những vi phạm nhân quyền hôm nay là nguyên
nhân cho những xung đột ngày mai". Cả ông cựu Tổng thư ký
Liên hiệp quốc Kofi Annan nữa: "Một Liên hiệp quốc mà không
bảo vệ được nhân quyền thì cũng không thể bảo vệ được
chính mình". Tôi mà còn sống, chắc tôi sẽ phải viết thêm
vài quyển Khảo luận nữa!
<strong><em>Người dẫn chương trình:</em></strong> Thưa cụ
Rousseau, cụ đã nhiều lần tỏ ra sốt ruột, vì hình như cụ
không mấy đồng tình với cụ Hobbes lẫn cụ Locke. Thế nhưng,
tại sao cụ, một trong những người cha tinh thần của đại
cách mạng Pháp, lại đặt tên cho tác phẩm nổi tiếng của
mình là Khế ước xã hội (1762), một thuật ngữ thuộc bản
quyền của hai cụ kia?
<div class="boxleft200"><img
src="http://sgtt.vn/ImageHandler.ashx?ImageID=152368" /><div
class="textholder">John Locke</div></div>
<strong><em>J. J. Rousseau:</em></strong> Tôi sinh sau đẻ muộn so với
hai cụ nên bây giờ mới được phát biểu! Nói thật nhé,
ngoài nhan đề ấy ra, tôi chả có điểm gì chung với hai cụ
ấy cả! Tôi dám nói rằng, tuy có vay mượn thuật ngữ, nhưng
chính tôi mới là người thật sự hiểu đúng ý nghĩa của
"khế ước xã hội". Động cơ lớn nhất của tôi là bảo
vệ tự do của con người. Trong trạng thái tự nhiên, con
người là hoàn toàn độc lập và tự do, thế nhưng nhìn đâu
cũng thấy con người đang ở trong xiềng xích. Vì thế, vấn
đề cơ bản của triết học chính trị là: làm sao tìm ra
được một hình thức nhà nước vừa bảo vệ con người,
đồng thời con người cũng không phải từ bỏ quyền tự do
của chính mình?
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Không thể có chuyện "lưỡng
toàn" như thế được đâu, ông Rousseau ạ!
<strong><em>Rousseau:</em></strong> Thưa cụ, hoàn toàn có thể
được! Miễn là phải đáp ứng một số điều kiện mà do
thời lượng, à quên, do khuôn khổ bài báo, tôi chỉ đề cập
ngắn gọn hai điểm thôi. Thứ nhất, khi ký kết khế ước,
mọi người phải tuyệt đối được đối xử bình đẳng,
không ngoại lệ. Nghĩa là, khác với hình dung của cụ Hobbes,
không được phép có kẻ cầm quyền đứng bên ngoài khế ước
xã hội. Điều khiển nhà nước không phải từ ý chí độc
đoán của kẻ cầm quyền mà từ "ý chí phổ biến" của
nhân dân. Trong mọi vấn đề chính trị, ý muốn của nhân dân
là quyết định, cho nên khế ước xã hội nhất thiết phải
dẫn đến nền dân chủ và cộng hoà. Tôi hiểu đó là quyền
phúc quyết tối hậu của nhân dân cũng như việc trưng cầu
dân ý thường xuyên về mọi quyết định chính trị. Một khi
ý chí của nhà nước và ý chí của từng công dân phù hợp
với nhau thì công dân mới được tự do, bởi khi tuân lệnh
nhà nước, người công dân kỳ cùng chỉ tuân theo chính mình!
<strong><em>Locke:</em></strong> Nói nghe hay lắm, nhưng ông thừa
biết khi trưng cầu ý dân thì chín người mười ý, chẳng bao
giờ đi đến được một ý chí thống nhất. Tại sao thế? Vì
lẽ giản dị là lợi ích của mỗi người và của nhiều nhóm
người trong xã hội là khác biệt nhau.
<em><strong>Rousseau:</strong></em> Tôi đồng ý với cụ ở điểm
ấy. Nhưng đừng quên rằng ý chí phổ biến không đồng nhất
với tổng số những ý chí cá biệt. Và từ đó tôi đi đến
điều kiện thứ hai. Nếu những khác biệt về ý kiến và lợi
ích là do sự khác biệt về các quan hệ sở hữu mà ra, thì ta
phải làm cho sự khác biệt ấy không còn nữa. Cho nên, theo
tôi, trong khế ước xã hội, con người không chỉ tự từ bỏ
những quyền hạn mà còn phải từ bỏ cả sở hữu của mình
nữa. Từ đó, nhiệm vụ của nhà nước là phải quân phân,
nghĩa là, chia đều sản phẩm xã hội. Bấy giờ, chỉ còn lợi
ích chung là đảm bảo đời sống cộng đồng hoà hợp. Cụ
thấy không, như thế là thoả mãn được cả hai điều: sự
ngự trị của ý chí phổ biến và tự do của cá nhân trong nhà
nước.
<strong><em>Hobbes:</em></strong> Mơ mộng hão huyền thôi, anh bạn
trẻ ạ! Lịch sử cho thấy những ý tưởng ấy chẳng bao giờ
thành hiện thực được cả! Thứ nhất, về nền dân chủ
trực tiếp thì có thể tương đối dễ thực hiện trong phạm
vi nhỏ như thành phố Genève là sinh quán của anh, chứ làm sao
thực hiện được ở những quốc gia đông dân? Còn việc quân
phân tài sản là một ý tưởng tốt đẹp, nhưng tôi e không
khéo sẽ vấp phải vết xe đổ của… quan liêu bao cấp!
<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>"Chính trị là nghệ
thuật của cái có thể". – Otto Von Bismarck (1815-1898)<img
class="quoright" src="/misc/quoright.png"/> <br
class="quoteclear"></div></div>
<strong><em>Rousseau:</em></strong> Đấy chỉ là vấn đề kỹ
thuật, thưa cụ Hobbes! Ở những nước đông dân, tôi cũng đã
dự kiến hình thức dân chủ đại diện. Nhưng, nguyên lý lớn
nhất của tôi vẫn là: chủ quyền và quyền phúc quyết, tức
việc lập hiến, là thuộc về nhân dân theo nguyên tắc nhất
trí, còn việc lập pháp có thể theo nguyên tắc đa số. Chủ
quyền thống nhất nơi nhân dân – chứ không phải nơi nhà
nước – là không thể phân chia, không thể uỷ thác, và do
đó, không cần đặt ra vấn đề phân quyền nữa! Chính phủ
chỉ đơn thuần thực hiện những gì nhân dân đã biểu quyết
và bị giám sát thường xuyên, có nhiệm kỳ và có thể được
thay thế bất kỳ lúc nào. Còn, thưa cụ, nếu không có đòi
hỏi quân phân tài sản của tôi thì đã không có các cao trào
đấu tranh cho sự bình đẳng xã hội để dẫn đến sự hình
thành các loại hình nhà nước phúc lợi như ngày nay. Nhà
nước mà không lo cho người nghèo, người thất nghiệp, đau
ốm thì lo cho ai? Chính vì thế, xin lỗi cụ Locke, dưới mắt
tôi, nhà nước của cụ chỉ là anh chàng gác đêm, lo canh cửa
và giữ của cho bọn nhà giàu!
<strong><em>Locke:</em></strong> Anh Rousseau ạ, tôi thấy ý tưởng
của anh về chủ quyền thuộc về nhân dân là rất hay, nhưng
cái "ý chí phổ biến" của anh thì mù mờ, rất dễ bị
thần thánh hoá và lợi dụng để lạm quyền đấy. Robespierre
chẳng đã nhân danh "ý chí phổ biến" để tiến hành khủng
bố trong thời cách mạng Pháp đó sao? Phát triển tư tưởng
của anh, việc xoá bỏ sự phân quyền để thay bằng sự phân
công như chủ trương của anh Hegel sau này trong quyển Các nguyên
lý của triết học pháp quyền (1820 – NXB Tri Thức, 2010) chỉ
là một khả năng lý thuyết, tiền giả định một xã hội tự
nó đã đa dạng hoá đến cao độ, có tính tự trị rất cao,
trong đó quyền của vị nguyên thủ chỉ mang tính tượng trưng
như dấu chấm trên chữ i mà thôi. Còn nhà nước phúc lợi,
đến mức nào đó, có thể làm cho nhà nước phá sản như
chơi!
<strong><em>Người dẫn chương trình:</em></strong> Xem ra ba cụ khó
đi đến chỗ hoàn toàn đồng ý với nhau. Là kẻ hậu sinh,
chỉ xin phép tóm tắt theo kiểu… dung hoà như sau: cao kiến
của ba cụ thật ra không hoàn toàn loại trừ nhau! Có một nhà
nước mạnh để bảo đảm an ninh và hoà bình là cần thiết
theo ý cụ Hobbes. Nhà nước hiện đại với tính đa dạng, năng
động đi liền với nguyên tắc "kiểm tra và cân bằng" cũng
đang chứng tỏ sức sống theo hình dung của cụ Locke. Sau cùng,
một nhà nước phúc lợi dân chủ mang lại sự an sinh và bình
đẳng xã hội là hoàn toàn phù hợp với nguyện vọng của cụ
Rousseau. Cái gì cực đoan quá cũng không tốt cho con người,
phải không thưa các cụ? Xin cảm ơn sự hiện diện của ba cụ
và sự theo dõi của quý vị!
------
<em>(viết lại theo kịch bản của Bernd Rolf)</em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121106/bui-van-son-nam-giao-luu-truc-tuyen-voi-hobbes-locke-va-rousseau),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét