Bong bóng tài sản, vỡ hay xẹp?

<div class="boxleft300"><img
src="http://www.thesaigontimes.vn/Uploads/Articles/86163/7c14e_bong_bong_tai_san__vo_hay_xep.jpg"
/><div class="textholder">Vẫn đang có một niềm tin mơ hồ rằng
bất động sản là thị trường quá lớn để đổ
vỡ.</div></div>
BĐS, chứng khoán, giá trị doanh nghiệp, giá trị ngân hàng…
những tài sản được "thổi" bằng đòn bẩy tài chính các
năm trước, trở thành bong bóng, đang hao hụt dần và gây nên
sự trì trệ của nền kinh tế.

Bong bóng đó sẽ xẹp từ từ hay vỡ và nếu vỡ nó sẽ để
lại hệ lụy mức nào?

<h2>Giao dịch sân sau</h2>

Công ty Chứng khoán Saigontourist là cái tên chẳng mấy quen
thuộc với các nhà đầu tư, nhưng báo cáo tài chính quí 3-2012
của nó (được đăng tải trên trang web của Ủy ban Chứng
khoán Nhà nước) lại khiến nhiều người ngỡ ngàng.

Theo đó, đến cuối quí này chi phí hoạt động môi giới
chứng khoán của công ty vọt lên 169 tỉ đồng so với mức 96
triệu đồng của đầu quí. Ở trang 17 của báo cáo, công ty có
các khoản phải thu khác 2.559,3 tỉ đồng và được chú thích
"trong đó repo cổ phiếu của Ngân hàng TMCP Sài Gòn SCB 2.139
tỉ đồng". (Repo là mua bán chứng khoán của chính mình trong
một khoảng thời gian nhất định với công ty chứng khoán).
Một đơn vị có vốn chủ sở hữu 391,5 tỉ đồng như Chứng
khoán Saigontourist lấy đâu ra tiền để có thể repo một
lượng cổ phiếu lớn chừng ấy nếu không được sự hỗ
trợ của một/nhiều ngân hàng nào đó?

Chứng khoán Saigontourist không phải là công ty duy nhất thực
hiện các giao dịch cho một số tổ chức tín dụng. Nhiều công
ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ là nơi diễn ra các giao
dịch ủy thác đầu tư, mua bán trái phiếu doanh nghiệp với
các khoản phải thu, phải trả hàng ngàn tỉ đồng. Về bản
chất đó có thể là các công ty sân sau của các ngân hàng, nơi
trung chuyển của dòng vốn ảo, của sở hữu chéo.

Những giao dịch sân sau bộc lộ ngày càng rõ trong hoàn cảnh
kinh tế khó khăn khi tài sản "bốc hơi". Tài sản không gói
gọn trong chứng khoán, bất động sản, mà bao trùm hơn là giá
trị các doanh nghiệp. Hiện tại không dễ để đánh giá chính
xác giá trị doanh nghiệp, ngay cả với các chuyên gia trong lĩnh
vực mua bán và sáp nhập (M&A) vì độ tin cậy của số liệu
trong các bản báo cáo tài chính cần phải nhìn nhận dưới
nhiều góc độ. Số liệu ảo tạo nên giá trị ảo và người
ta khó tìm ra những số liệu thật của một hình mẫu thật
để so sánh, đối chiếu.

"Trong số các dữ liệu ảo, ảo nhất có thể là vốn ngân
hàng" – ông Alan Phan, Chủ tịch Quỹ Đầu tư Viasa Fund tại
Hồng Kông, nhận xét – "Hầu hết vốn của các ngân hàng
cổ phần được cổ đông đóng góp bằng nguồn vay chính giữa
các tổ chức tín dụng với nhau. Vì thế không thể cân đong
đo đếm chính xác vốn thật của ngân hàng. Nó là mớ hỗn
độn, tạo nên bởi sở hữu chéo, giao dịch sân sau, cho vay qua
lại. Nếu không sàng lọc và làm rõ có thể gây ra những hệ
lụy nhức nhối, làm cho tái cơ cấu nền kinh tế thêm nặng
nề".

<h2>Nợ xấu bất động sản</h2>

Chứng khoán là thứ tài sản đầu tiên lâm vào tình trạng
"ngủ đông" sau khi giá cổ phiếu rớt triền miên, rẻ mạt
và giờ gần như không có thanh khoản.

Khác chứng khoán, thị trường bất động sản đóng băng một
thời gian dài và mãi tới năm ngoái giá mới bắt đầu lao
dốc. Thực chất sức ép lên bất động sản đã luôn hiện
hữu từ vài năm trước nhưng nó bị che mờ bởi những thủ
thuật kế toán, những khoản nợ lòng vòng và một niềm tin mơ
hồ rằng bất động sản là thị trường quá lớn để đổ
vỡ. Điều đó đã giúp bong bóng bất động sản được duy
trì, nhưng đến một thời điểm nhất định, khi những sợi
dây níu kéo duy trì đứt dần, khi những khoản vay treo không
thể đảo nợ lần nữa, bong bóng sẽ vỡ.

"Thông thường ở các nước, với những điều kiện giống
như ở Việt Nam hiện tại, bong bóng bất động sản đã vỡ.
Việt Nam thì khác. Quả bóng đã căng gần hết mức, nó có
thể vỡ, nhưng không biết khi nào, phụ thuộc vào động thái
can thiệp của Nhà nước" – chuyên viên một quỹ đầu tư
nước ngoài nói – "Trong khi chưa vỡ, nó kéo mọi thứ trì
trệ".

Sự trì trệ tiêu biểu là tăng trưởng tín dụng. Không ai có
thể ngờ tốc độ tăng trưởng tín dụng bình quân 25-30%/năm
trong mười năm qua đã bị "đo ván" thảm hại. Tăng trưởng
tín dụng từ đầu năm nay đến ngày 19-10-2012 chỉ có 2,77% theo
Ngân hàng Nhà nước vừa công bố. Tăng trưởng tín dụng lùi
bao nhiêu, nợ xấu tiến bấy nhiêu. Trích nguyên văn trả lời
chất vấn Quốc hội ngày 21-8-2012 của Thống đốc NHNN: "Từ
năm 2008 trở lại đây nợ xấu tăng nhanh chóng. Tốc độ tăng
trưởng nợ xấu năm 2008 là 74%; năm 2009 khoảng 27%; năm 2010 là
41%; năm 2011 hơn 64% và sáu tháng đầu năm nay 47%".

Tác động của nợ xấu đến đâu? Hiện tổng dư nợ của hệ
thống ngân hàng khoảng 2,8 triệu tỉ đồng, tương đương 135
tỉ đô la Mỹ, bằng 135% GDP. Với lãi suất 15%/năm, mỗi năm
nền kinh tế phải trả lãi 420.000 tỉ đồng, tức 20 tỉ đô la
Mỹ để tạo ra 100 tỉ đô la Mỹ GDP. Có doanh nghiệp nào, nhà
sản xuất nào kiếm được lợi nhuận mức đó để trả lãi
vay? Không trả được, nợ sẽ phình dần ra.

Nợ xấu giống như hòn đá tảng kéo chân ngân hàng. Thêm nữa
bất động sản là tài sản thế chấp chủ yếu đảm bảo cho
các khoản vay. Giá trị của chúng "tan chảy" so với thời
điểm vay, nhưng giá trị khoản vay thì không. Giá trị khoản
vay còn chồng chất do cộng lãi, do cộng phạt trả nợ không
đúng hạn. Nợ làm biến dạng giá trị doanh nghiệp khi tổng
nợ lớn hơn tổng tài sản, vốn chủ sở hữu.

Cho đến nay không có một đánh giá xác thực hiện trạng nợ
của doanh nghiệp nhà nước. Bản thân các đơn vị quốc doanh,
cơ quan chủ quản cũng khó nắm rõ được nợ ở mức độ nguy
cấp nào. Và khi không nắm rõ, người ta chờ đợi. Tâm lý
chờ đợi khiến sự trì trệ lây lan.

<h2>Tiền bạc và niềm tin</h2>

Có hai thứ để ngăn chặn sự tan vỡ của bong bóng tài sản,
để tháo gỡ sự trì trệ và giải tỏa tâm lý đợi chờ. Cái
thứ nhất là tiền bạc, cái thứ hai là lòng tin. Chính phủ
đang rất nỗ lực tìm một sự can thiệp bằng cơ chế chính
sách, nhưng tiền bạc eo hẹp nếu không muốn nói là không còn
dư địa. Bội chi ngân sách theo Tổng cục Thống kê, đến
giữa tháng 9-2012 đã vượt mức 6,8% trong khi Quốc hội cho phép
4,8% và nguồn thu đang giảm vì doanh nghiệp điêu đứng. Đến
thực hiện kế hoạch tăng lương cơ bản mà Bộ Tài chính còn
phải thốt lên "chỉ còn cách in thêm tiền!", thì tiền đâu
can thiệp vào bong bóng tài sản?

Còn niềm tin để làm chỗ dựa cho bong bóng tài sản ngay từ
đầu đã định hình không rõ. Phải thấy rằng chịu ảnh
hưởng trực tiếp khi quả bóng tài sản nổ là tầng lớp trung
lưu, là giới đầu cơ, nhà đầu tư chứ không phải đa số
dân chúng. Người dân có một căn nhà để ở, giá lên hay
xuống họ cũng ở đó. Không vì giá biến động mà họ mua
bán. Phần lớn họ cũng không sở hữu cổ phiếu, hay công ty
hay là cổ đông ngân hàng. Tuy nhiên với họ, bong bóng tài sản
vỡ chắc chắn sẽ khiến đời sống gian nan hơn, thu nhập có
thể giảm, thất nghiệp có thể gia tăng.

Gần đây mối quan tâm của các bộ, ngành đến thị trường
tài sản dường như có phần thiết thực. Bộ Xây dựng cho
điều tra, khảo sát số thực căn hộ tồn kho để tìm cách
xử lý. NHNN vừa thông báo nợ xấu giảm 36.000 tỉ đồng và
sẽ trình Chính phủ đề án thành lập công ty mua bán nợ
trước ngày 15-11-2012. Song, cái mớ bòng bong nguy hiểm sở hữu
chéo và giao dịch sân sau vẫn chưa được đụng đến.

Cách duy nhất để bong bóng xẹp có lẽ là giá. Đáy của bất
động sản, của giá trị doanh nghiệp, ngân hàng, vì thế, có
khả năng vẫn đang ở phía trước!

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20121101/bong-bong-tai-san-vo-hay-xep), một
số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!