Nỗi sợ làm báo ở Việt Nam

<div class="boxright320"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2012/09/19/120919112042_viet_police_304x171_reuters.jpg"
/><div class="textholder">Công an ngăn người chụp ảnh trong cuộc
biểu tình chống Trung Quốc ở Hà Nội</div></div>
<em><strong>Việt Nam bị cáo buộc gia tăng đàn áp giới phóng
viên và blogger, theo báo cáo ra ngày 19/9 của Ủy ban Bảo vệ
Nhà báo (CPJ).</strong></em>

Tổ chức đặt trụ sở ở New York nói "với ít nhất 14 phóng
viên đằng sau song sắt, Việt Nam là nước cầm tù báo chí tệ
thứ hai châu Á, chỉ sau Trung Quốc".

<a
href="http://danlambaovn.blogspot.dk/2012/09/bao-cao-cua-committee-to-protect.html#.UFt6HY3iZAM">Tác
giả báo cáo</a>, Shawn W. Crispin, nói ông đã phỏng vấn 32
blogger, nhà báo, biên tập viên cả trong và ngoài Việt Nam.

Các cuộc phỏng vấn "cho thấy chính phủ ông [Nguyễn Tấn]
Dũng đã gia tăng đàn áp".

Tác giả cho biết văn phòng Thủ tướng Việt Nam "không hồi
âm lá thư của CPJ xin đề nghị bình luận về bản báo cáo
này".

<h2>Giam cầm blogger</h2>

<a
href="http://danlambaovn.blogspot.dk/2012/09/bao-cao-cua-committee-to-protect.html#.UFt6HY3iZAM">Báo
cáo mở đầu</a> bằng câu chuyện về blogger Nguyễn Văn Hải,
được biết đến qua bút danh Điếu Cày, bị bắt hồi năm
2008. Ông Điếu Cày đã tham gia và tường thuật về các cuộc
biểu tình chống Trung Quốc năm 2007.
Theo CPJ, con trai ông, Nguyễn Trí Dũng, kể công an Việt Nam nói
rằng "nếu họ không kịp bắt bố tôi, nó sẽ làm Trung Quốc
thất vọng và sẽ gây chiến, rồi đất nước sẽ còn mất
lãnh thổ. Rõ ràng chuyện đó không đúng."

Ông Điếu Cày đã bị xử 30 tháng tù giam vì 'tội trốn
thuế' và đến ngày 19/10/2010 thì mãn hạn nhưng tiếp tục
bị giam cho đến tận bây giờ.

Phiên tòa xử ba blogger, Điếu Cày, Phan Thanh Hải, Tạ Phong Tần
đã ba lần đình hoãn và theo tin mới nhất, có thể diễn ra
vào ngày 24/9.

Báo cáo của CPJ cho rằng sự kiểm soát truyền thông ở Việt
Nam thuộc trong số "nghiêm ngặt và thô bạo nhất châu Á".

Họ ghi nhận tất cả các ấn phẩm tin tức ở Việt Nam đều
thuộc sở hữu và kiểm soát của chính phủ.

"Có chừng 80 tờ báo phát hành, trong đó hơn chục tờ có
tầm cỡ toàn quốc... Các ấn phẩm thường có liên hệ với
những tổ chức hoặc cơ quan gắn kết với Đảng Cộng sản,
trong khi tin tức và bình luận thường bị bóp méo để phục
vụ các phe phái, hoặc công kích các đối thủ trong đảng,
đặc biệt trong thời gian sắp diễn ra Đại hội Đảng năm
năm một lần."

<div class="boxleft320"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2012/05/04/120504110828_dieu_cay_304x171_blog_nocredit.jpg"
/><div class="textholder">Blogger Điếu Cày bị bắt năm
2008</div></div>
Mặc dù chính phủ không thừa nhận có danh sách "đen"
những phóng viên đi chệch chỉ thị của đảng hay có quan hệ
với giới bất đồng chính kiến, nhưng những phóng viên nói
chuyện với CPJ lại khẳng định là có.

Một nữ phóng viên tin rằng cô bị cho vào danh sách hồi năm
2009 sau khi bị công an tạm giữ và thẩm vấn vì viết blog về
tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc.

Cô nói kể từ đó, chính phủ thường xuyên từ chối các đề
nghị phỏng vấn và cấm cô tham dự các hội nghị quốc tế.

<h2>'Bốn điện thoại di động'</h2>

Theo một số người biên tập và phóng viên, các chủ đề bị
cấm bao gồm hoạt động của bất đồng chính kiến, tham nhũng
cấp cao, chia rẽ trong Đảng Cộng sản, các vấn đề nhân
quyền, thái độ hoặc biểu tình chống Trung Quốc, chia rẽ hai
miền Nam – Bắc, vân vân. Gần đây khi tăng trưởng kinh tế
chậm lại, danh sách cấm lại bao gồm việc phê phán điều
hành kinh tế của chính phủ, tranh chấp đất đai, và các hoạt
động kinh doanh của con gái Thủ tướng.

CPJ dẫn lời một nhà báo của tờ Tuổi Trẻ ở TP. HCM cho hay
Ban Tuyên giáo Trung ương mới đây gọi điện cho tòa soạn yêu
cầu ngừng loạt bài đặt câu hỏi vì sao thuế thu nhập ở
Việt Nam cao hơn những nước láng giềng. Tòa soạn buộc phải
ngừng giữa chừng mặc dù đã chuẩn bị sẵn nhiều bài viết.

"Buổi sáng, anh bắt đầu làm câu chuyện, đến trưa, người
ta bảo dừng lại," phóng viên giấu tên này kể.

Các phóng viên nói với CPJ rằng chính quyền vẫn theo dõi sự
đi lại, trò chuyện qua điện thoại và hoạt động trên mạng
của họ.

Một nhà báo cho hay ông có tới bốn điện thoại di động,
trong đó ba là đăng ký theo tên người khác, để tránh bị nghe
lén, đặc biệt khi nói chuyện với sứ quán nước ngoài và
giới đối kháng.

<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>Khi còn là nhà báo, có
nhiều điều tôi muốn viết và đăng nhưng không được. [Là
một blogger], tôi viết về những điều tôi thấy và bày tỏ ý
kiến của mình.<img class="quoright" src="/misc/quoright.png"/> <br
class="quoteclear"></div><div class="quoteauthor">» Huỳnh Ngọc Chênh,
nói với CPJ</div></div>
Nhiều phóng viên báo nhà nước, nói chuyện với CPJ, cho biết
họ đã từng duy trì blog cá nhân, để đăng những bài mà tòa
soạn kiểm duyệt, hoặc phê phán cách tường thuật bị bóp
méo của chính báo nhà. Nhưng khi chính quyền gia tăng theo dõi
blog, nhiều người nói đã đóng blog vì sức ép chính quyền
hoặc vì lo ngại bị đuổi việc.

Ông Huỳnh Ngọc Chênh, khi còn là Thư ký Tòa soạn báo Thanh
Niên, cho biết ông bị buộc đóng blog vì sức ép chính quyền
sau khi đăng nhiều chủ đề nhạy cảm, gồm cái mà ông gọi
là "thất bại của hệ thống chính trị".

Sau khi về hưu, ông Chênh mở lại blog và nay thường xuyên
đăng các chủ đề không được báo chính thống đụng đến.

"Khi còn là nhà báo, có nhiều điều tôi muốn viết và đăng
nhưng không được."

"[Là một blogger], tôi viết về những điều tôi thấy và bày
tỏ ý kiến của mình," ông Chênh nói ông chưa bị quấy
nhiễu vì viết blog và yêu cầu CPJ nêu rõ tên ông trong bản
báo cáo.

<h2>'Uống cà phê'</h2>

Các phóng viên nước ngoài thường trú ở Việt Nam đối diện
những hạn chế kiểu khác. Công an theo dõi họ bằng những
buổi "uống cà phê" với trợ lý người Việt của họ.

Trong một buổi cà phê, công an hỏi trợ lý của một tờ báo
phương Tây là tại sao phóng viên tờ này gặp một nhà báo
người Việt – cô này nói chuyện này chứng tỏ công an chìm
theo dõi kỹ sự đi lại của phóng viên quốc tế.

Một trợ lý khác của một hãng tin quốc tế nói ông có thể
biết cuộc điện đàm nào ở tòa soạn bị nghe lén thông qua
các câu hỏi của an ninh khi "uống cà phê" hàng tuần.

Các phóng viên nước ngoài phải xin phép Bộ Ngoại giao khi
muốn tường thuật bên ngoài thủ đô Hà Nội. Những người
nói chuyện với CPJ than rằng đơn xin thường mất nhiều tuần,
thậm chí nhiều tháng, và khi nhận được giấy phép thì tin
đã nguội mất.

<h2>Chính sách mâu thuẫn</h2>

Theo CPJ, mặc dù tồn tại những đe dọa công khai như thế,
một số nhà quan sát nhìn thấy sự mâu thuẫn trong chính sách
truyền thông.
Nhà nghiên cứu Geoffrey Cain nói tự do báo chí đã đi xuống từ
năm 2006, sau khi hai phóng viên của Tuổi Trẻ và Thanh Niên
điều tra và rồi bị tù giam vì vụ PMU-18.

Nhưng ông Cain tin rằng Đảng gần đây cho phép tự do hơn để
tường thuật về tham nhũng cấp thấp, mà ông gọi là "kiểm
duyệt nửa vời cố ý", để kỷ luật giới chức và công an
cấp tỉnh.

<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>Chúng tôi không biết làm
sao bảo vệ mình. Nỗi sợ lớn ngăn không cho chúng tôi lên
tiếng... Ngay cả lúc này, tôi không biết có bị nghe lén
không.<img class="quoright" src="/misc/quoright.png"/> <br
class="quoteclear"></div><div class="quoteauthor">» Một phóng viên báo
Pháp Luật</div></div>
Các phóng viên trong nước tin rằng đấu đá nội bộ trong
Đảng cũng khiến các quyết định về báo chí trở nên khó
dứt khoát.

"Dường như ngày càng ít liên hệ giữa các chủ đề tường
thuật, hàm biên tập và khả năng phóng viên gặp rắc rối.
Đảng dùng sự bất an này để kiểm soát họ," ông Cain nhận
xét.

Dường như sự mâu thuẫn này cũng có trong việc kiểm duyệt
mạng. Giống như các tờ báo lớn, ba nhà cung cấp dịch vụ
Internet (ISP) chính thuộc kiểm soát của các phe nhóm khác nhau
trong Đảng Cộng sản. Các blogger cho hay mặc dù một số trang
web bị một ISP chặn, nhưng lại truy cập được nếu dùng
dịch vụ khác – có vẻ phản ánh mâu thuẫn nội bộ.

Một trợ lý của tờ báo phương Tây ghi nhận hồi tháng Sáu
khi Quốc hội Việt Nam thông qua Luật Biển, trang web Quốc hội
bị một ISP trong nước chặn, nhưng có thể truy cập ở hai ISP
khác.

Những tín hiệu mâu thuẫn này duy trì văn hóa sợ hãi trong
giới phóng viên.

"Thật khó đoán vì ngay cả Đảng Cộng sản hình như cũng
không biết họ đang làm gì," một phóng viên báo Pháp Luật
nói với CPJ tại Hà Nội.
"Chúng tôi không biết làm sao bảo vệ mình. Nỗi sợ lớn
ngăn không cho chúng tôi lên tiếng... Ngay cả lúc này, tôi không
biết có bị nghe lén không," người này kể.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/tin-tuc/20120920/noi-so-lam-bao-o-viet-nam), một số
đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!