Ðoàn Thanh Liêm - Xã hội Dân sự, đó chính là sự Sáng tạo

Trong mấy năm gần đây, tôi đã viết đến 50 bài liên quan
đến chủ đề Xã hội Dân sự. Trong bài viết gần đây nhất
là vào cuối tháng Ba 2012, nhân dịp ngày Giỗ Đầu của Nhạc
sĩ Nguyễn Đức Quang, tôi đã lấy nhan đề là: "Nguyễn Đức
Quang và tính Năng động của Xã hội Dân sự Việt nam". Nay thì
tôi muốn khai triển thêm về khía cạnh Sáng tạo trong khu vực
Xã hội Dân sự hiện nay trong thời đại Internet trên thế
giới cũng như tại Việt Nam.

Như ta đã biết sự tiến bộ trong xã hội con người thì đều
phát xuất từ những cố gắng sáng tạo không ngừng của các
thành viên họat động trong các lãnh vực khoa học kỹ thuật,
tổ chức công quyền, quản lý điều hành, văn học nghệ
thuật, tư tưởng học thuật v.v... Nói chung, thì giới chỉ huy
lãnh đạo trong bất kỳ cơ sở chính trị kinh tế hay văn hóa
xã hội nào cũng đều tìm cách phát huy sáng kiến nhằm cải
tiến nâng cao năng xuất phục vụ xã hội trong phạm vi trách
nhiệm của đơn vị cơ hữu của mình.

Nhưng trong khu vực chính quyền Nhà nước (the State), thì người
làm chính trị thường bị hạn chế trong tầm họat động của
mình, do những nhóm quyền lực từ mọi phía làm áp lực thế
này thế nọ khiến cản trở việc thực thi chương trình ích
quốc lợi dân của mình. Và cả trong lãnh vực Kinh doanh về
kinh tế cũng như thương mại (the Marketplace), thì giới doanh
nghiệp nhiều khi cũng sử dụng những thủ đọan cạnh tranh
thiếu lành mạnh nhằm đạt mục tiêu lợi nhuận riêng cho tập
đòan của mình, mà bất chấp đến những thiệt hại gây ra cho
nhân quần xã hội.

Mà chỉ trong khu vực Xã hội Dân sự (XHDS = the Civil Society)
gồm những tổ chức phi chính phủ, bất vụ lợi
(non-governmental, non-profit organisations), ta mới dễ có điều
kiện để phát huy sáng kiến phục vụ xã hội của mình hơn
là trong hai khu vực Nhà nước và khu vực Kinh doanh như vừa nói
ở trên. Và trong mấy chục năm gần đây, XHDS càng ngày càng
thêm tích cực mạnh dạn hơn nữa trong vai trò làm "Đối trọng
đối với chính quyền Nhà nước" (Counterbalance) - nhằm bảo
vệ sự Công bằng Xã hội và Phẩm Giá cùng Quyền Con Người
của mỗi cá nhân người công dân - để thực hiện cái quyền
lực của Nhân dân trong tư thế "Kiểm sóat và Quân bình" (Checks
and Balance) đối với cơ quan Nhà nước.

Tôi xin trưng dẫn một số sự kiện thực tế vừa xảy ra gần
đây - để minh họa cho chiều hướng lạc quan và tiến bộ này
của XHDS.


<h2>1 - Trường hợp giải thóat của Luật sư Trần Quang Thành
vừa từ Trung quốc đến Mỹ</h2>

Ông Trần Quang Thành (Chen Guangcheng) bị mù mắt từ nhỏ, nhưng
đã có ý chí vươn lên bằng cách miệt mài trau dồi kiến
thức về luật pháp và đã có khả năng hành nghề luật sư
để bênh vực những nạn nhân của sự áp bức từ nhân viên
chính quyền Trung quốc, cụ thể là giúp việc khiếu kiện tập
thể (class action) cho hàng ngàn phụ nữ bị cưỡng bức triệt
sản, cưỡng bức phá thai. Vì thế mà ông bị tù đày và bị
canh giữ nghiêm ngặt tại địa phương tỉnh Sơn Đông.

Nhưng nhờ có sự yểm trợ rất nhiệt thành của các tín đồ
Thiên chúa giáo, cụ thể là tổ chức ChinaAid do ông Bob Fu làm
Giám đốc, ông Thành đã vượt thóat được sự kiềm chế này
và đến được thủ đô Bắc Kinh, rồi từ đó mà liên lạc
trực tiếp được với giới chức trong Quốc hội Mỹ ở thủ
đô Washington. Nhờ vậy, mà chính phủ Mỹ đã ra tay hành động
để giải thóat ông Thành khỏi sự kềm kẹp của chính quyền
Trung quốc.

Nhưng cũng vì thế mà có sự căng thẳng về ngoại giao giữa
Trung Quốc và Mỹ, vì Trung Quốc tố cáo rằng Mỹ can thiệp
vào chuyện nội bộ của mình. Trước sự bế tắc căng thẳng
chính trị đó, thì may mắn làm sao, một số nhân vật trong tổ
chức nhân quyền Human Rights Watch – như Sophie Richardson, Dinah
Pokempner đã liên hệ với Đại học New York để xin cấp học
bổng cho Luật sư Thành qua Mỹ học bổ túc về luật theo hệ
chính quy, vì trước đây ông Thành chỉ có thể mày mò tự
học, nên chưa được đào tạo đúng theo tiêu chuẩn chuyên môn
của ngành luật pháp. Và cuối cùng, như ta đã biết vào cuối
tháng Năm 2012 vừa qua, ông Thành đã được nhà cầm quyền
Bắc Kinh chấp thuận cho xuất ngọai đến nước Mỹ để theo
học về luật tại Đại học New York.

Cái mưu trí sáng kiến và tinh thần năng nổ tích cực của
tổ chức ChinaAid cũng như của Human Rights Watch trong trường
hợp này đã giúp "Giữ Thể diện" (face saving) cho chính quyền
Trung Quốc - và nhờ đó cũng làm dịu bớt được sự căng
thẳng đối đầu giữa Washington và Bắc Kinh vậy.

<h2>2 - Từ sự nổi giận của giáo sư Peter Drucker đến chiến
dịch "Occupy Wall Street"</h2>

Giáo sư Peter Drucker (1909 - 2005) là một vị Đại sư nổi danh
khắp thế giới, ông chuyên giảng dậy tại nhiều đại học
ở Mỹ và viết sách về môn Quản trị kinh doanh trong hơn nửa
thế kỷ. Ông còn được mời làm cố vấn cho nhiều đại công
ty trên thế giới cũng như cho nhiều cơ quan Nhà nước của Mỹ
và Canada.

Nhưng khi ông khám phá ra chuyện có nhiều giám đốc công ty đã
tham lam làm giàu một cách bất chính - đến độ có thu nhập
gấp mấy trăm lần so với lợi tức trung bình của người công
nhân, thì giáo sư đã rất phẫn nộ giận dữ. Ông tuyên bố:
"<em>Đó là điều không thể tha thứ được về mặt luân lý
cũng như về mặt xã hội - và chúng ta sẽ phải trả một cái
giá nặng nề cho tình trạng đó</em>" (nguyên văn tiếng Anh:
"This is morally and socially unforgivable, and we will pay a heavy burden
for it!"

Và sau đó, ông đã chấm dứt việc làm cố vấn cho các đại
công ty, mặc dầu ông được họ trả lương rất hậu hĩ. Thay
vào đó, giáo sư Drucker đã dồn hết tâm sức vào việc cố
vấn hướng dẫn cho các tổ chức thiện nguyện nhân đạo như
Hội Nữ Hướng Đạo, tổ chức Salvation Army, Nhà thờ Saddleback
Valley Church của mục sư Rick Warren v.v... Ông hòan tòan tự
nguyện giúp cho các tổ chức bất vụ lợi này, mà không hề
nhận lại bất kỳ một sự đãi ngộ hay thù lao nào.

Rồi gần đây, giới trẻ ở Mỹ đã phát động một chiến
dịch lấy tên là "Occupy Wall Street" (Chiếm đóng Wall Street)
nhằm lên tiếng cảnh cáo giới tài phiệt chuyên môn khai thác
làm giàu bất chính đến nỗi gây ra cuộc khủng hỏang kinh tế
tài chánh từ mấy năm nay. Phong trào này đã lan rộng ra nhiều
thành phố trên nước Mỹ cũng như tại nhiều nước khác.
Tuần vừa qua, khi viếng thăm New York, tôi có hỏi anh bạn Dick
Hughes về chuyện "Occupy Wall Street bây giờ ra sao rồi?" Dick
trả lời tôi rằng: Cái chính là phong trào này đã gửi ra một
thông điệp thật rõ ràng như thế này: "<em>Giới tài phiệt
của quý vị chỉ có 1% dân số thôi. Còn quần chúng nhân dân
chúng tôi chiếm đa số tuyệt đối là 99% đấy. Như vậy, thì
quý vị phải biết liệu cách mà đối xử, không thể nào mà
cứ tung hòanh bừa bãi, tham lam làm giàu bất chính mãi được
nữa...</em>"

Phong trào Occupy Wall Street này làm tôi nhớ lại lời tuyên bố
của Thánh Gandhi ở Ấn Độ đã nói thật dứt khóat rằng :
"There is enough for everyone's need, but there is never enough for
everyone's greed " - Xin tạm dịch là: "<em>Xã hội có thể cung
ứng đủ cho nhu cầu của mọi người, nhưng không bao giờ lại
đủ cho sự tham lam của mọi người đâu!</em>"

Tại nước Pháp gần đây, người ta đổ xô nhau đi mua một
cuốn sách nhỏ của tác giả Stéphane Hessel có nhan đề là
"Indignez-vous" - "Các bạn hãy giận dữ" trước những bất
công tệ nạn của xã hội. Và từ đó mà dấn thân nhập cuộc
góp phần vào công việc cải thiện xã hội.

Cũng như ở Việt Nam, trước tình hình "Giả dối lên ngôi,
đạo đức suy đồi" hiện nay, thì người sĩ phu quân tử không
thể nào mà lại có thể giữ mãi cái thái độ của kẻ bàng
quang, dửng dưng vô cảm, vô trách nhiệm - để "mặc kệ nó"
(mackeno) bất kể đất nước xấu xa tệ hại ra sao.

<h2>3 - Hội nghị thượng đỉnh tại thành phố Harrisonburg,
tiểu bang Virginia (Harrisonburg Summit)</h2>

Harrisonburg là một thành phố nhỏ thuộc tiểu bang Virginia, cách
xa thủ đô Washington DC chừng 100 miles về phía Tây Nam, trong khu
thung lũng Shenandoah Valley, sát với tiểu bang West Virginia. Dân
số chừng 45,000 người, thì có đến 20,000 là sinh viên và giáo
chức thuộc hai Đại học James Madison University (JMU) và Eastern
Mennonite University (EMU).

Bắt đầu từ năm 2009, chính quyền thành phố do thị trưởng
Kai Degner lãnh đạo đã có sáng kiến tổ chức hàng lọat các
Hội nghị Thượng đỉnh gọi là Harrisonburg Summits nhằm quy tụ
đại diện các cơ sở và tổ chức tư nhân ở địa phương
cùng ngồi lại với nhau để bàn thảo về phương hướng phát
triển của địa phương. Là một người có dịp đến tham dự
từ phiên họp ban đầu với bà con tại Harrisonburg, tôi xin ghi
ra một cách tóm lược về lọai summit này, đại để như sau:

Hội nghị đầu tiên đã diễn ra vào ngày 30 tháng Năm 2009 với
chừng 150 tham dự viên trong khuôn viên Nhà thờ First Presbyterian
Church ở khu trung tâm thành phố. Trong số thành phần tham dự,
có đại diện của chừng 60 tổ chức cơ sở tại địa phương
- mà điển hình là Nhà thờ First Bresbyterian, các Đại học JMU,
EMU, Bridgewater College, các tổ chức the Rockingham Memorial Hospital,
the Sierra Club Virginia Shenandoah Group, the Climate Action Alliance of the
Valley, the Harrisonburg City Democratic Committee…

Các đề tài được bàn thảo trong vòng gần 4 giờ, lần lượt
theo từng nhóm nhỏ và được đúc kết trong phiên họp khóang
đại vào lúc xế chiều trong ngày. Cụ thể, ta có thể ghi ra
mấy chủ đề đáng chú ý như sau: "Green Jobs & Economic
Stimulus", "Energy, Coal, Nuclear and Alternatives", "Insulating
Homes (Especially of low-income families", "Plan for City to Decrease
Carbon Footprint", JMU/Local government Cooperation"…

Vào ngày 21 tháng Chín 2010, một Hội nghị khác đã diễn ra
lấy tên là "Harrisonburg Student-Citizen Summit" quy tụ đại
diện các cơ sở giáo dục như JMU, EMU, Blue Ridge Community College,
Bridgewater College, National College etc…

Mọi thông tin liên hệ đến các sinh họat của Harrisonburg
Summits này đều được phổ biến rộng rãi trên Internet nơi
website dưới đây, mà các cư dân ở địa phương cũng như các
bạn đọc khắp nơi đều có thể tham khảo một cách dễ dàng
: www.harrisonburgsummits.com".

<h2>4 – Để tóm tắt lại:</h2>

Đến đây tôi xin tóm lược lại với vài ghi chú vắn tắt sau
đây:

A/ Với loại công tác từ thiện nhân đạo truyền thống, thì
XHDS đóng vai trò làm Đối tác với chính quyền Nhà nước
(Counterpart), điển hình như họat động của Hội Hồng Thập
Tự, Cơ quan Bác ái (Charities)…

Nhưng với lọai công việc nhằm bảo vệ sự Công bằng Xã
hội, Nhân phẩm, Nhân quyền…, thì XHDS lại đóng vai trò làm
Đối trọng đối với chính quyền Nhà nước (Counterbalance). Vai
trò này khá tế nhị, khó khăn phức tạp – nhất là khi phải
đối đầu với một chính quyền độc tài ngoan cố và thâm
độc tàn bạo như chính quyền cộng sản ở các quốc gia Bắc
Triều Tiên, Trung Quốc, Việt Nam hiện nay. Vì thế, mà XHDS cần
phải khai triển một sách lược khôn ngoan, kiên trì nhằm đạt
tới những thắng lợi dứt khóat cho công cuộc xây dựng một
xã hội tiến bộ, nhân ái và hài hòa.

B/ Như đã có dịp trình bày trong bài "Suy nghĩ về sự Thách
đố của thế hệ chúng ta" được phổ biến vào đầu năm
2012 mới đây, tôi xin ghi lại sự lạc quan phấn khởi của
mình trước sự nhập cuộc tranh đấu của những người còn
rất trẻ hiện nay ở quốc nội – mà tiêu biểu là những nữ
nhi xuất sắc như Phạm Thanh Nghiên, Đỗ Thị Minh Hạnh, Hùynh
Thục Vy, là những trang nam nhi hào kiệt như Việt Khang, Hùynh
Ngọc Hiếu, Đòan Huy Chương… Tuy vẫn còn là một thiểu số
chưa đông đảo lắm, nhưng rõ rệt họ đều đã biểu lộ
những tính chất cao quý của giới sĩ phu quân tử trong truyền
thống ngàn xưa của dân tộc chúng ta – đó là những tính
chất được gói ghém trong có 3 chữ: Nhân, Trí và Dũng. Và
trong tiếng Anh, tôi gọi đây là: "<em>The 3C Minority –
Compassionate, Creative & Courageous</em>".

Và chính những người trẻ tuyệt vời như thế đang là những
nhân vật tiêu biểu sáng ngời trong khu vực Xã hội Dân sự
của Việt nam chúng ta hiện nay vào đầu thế kỷ XXI. Mà vì
muốn nhấn mạnh đến tính chất sáng tạo phong phú của họ
trong hành động tranh đấu kiên trì cho sự Vẹn tòan Lãnh thổ,
cho Phẩm giá và Quyền Con người, nên tôi đã lấy nhan đề
của bài viết này là : "<em><strong>Xã hội Dân sự, đó chính
là sự Sáng tạo</strong></em>" vậy. (The Civil Society, it's
precisely Innovation, it's Creativity).

Costa Mesa, ngày đầu tháng Bảy năm 2012
Đoàn Thanh Liêm

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/13218), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!