Khi lực lượng công an cố gắng trục xuất một gia đình nông
dân nuôi cá khỏi mảnh đất của mình tại huyện Tiên Lãng ở
miền bắc Việt Nam, họ không ngờ sẽ bị đáp trả bởi súng
đạn và mìn nổ. Trận chiến sau đó đã kết thúc với sáu
người cán bộ phải vào nằm trong bệnh viện và bốn người
bị buộc tội âm mưu giết người.
Trường hợp ấy đã là sự bùng nổ nhiều ý nghĩa. Trong một
động thái hiếm hoi nơi một đất nước mà thông tin bị chính
phủ kiểm duyệt nghiêm ngặt, các phóng viên đã được phép
điều tra sự kiện tường tận. Thật vậy, khi ấy một nhà
cựu ngoại giao phương Tây cho biết rằng ông chưa từng nhìn
thấy các phương tiện truyền thông địa phương được tường
thuật một câu chuyện đến chiều sâu tương tự như các
blogger đã làm.
Dần dần, càng nhiều chi tiết đã được đưa ra ánh sáng,
tiết lộ những lời thất hứa và sự quản lý yếu kém về
phần của chính quyền địa phương. Một số quan chức đã bị
xử lý kỷ luật vì sự tham gia của họ.
Một cuộc tường thuật như vậy là rất bất thường tại
Việt Nam, quốc gia được xếp hạng 172 trong 179 nước theo
bảng xếp hạng của tổ chức Phóng viên Không Biên giới năm
2011-2012.
Các nhà biên tập phải hội họp với Bộ Tuyên truyền mỗi
thứ Ba để được "hướng dẫn" về những gì có thể và
không thể được công bố. Tuy một số biên tập có thể đi xa
hơn hơn những người khác trong các tường thuật về vấn đề
tham nhũng, nhưng sự tự kiểm duyệt vẫn là phổ biến. Do đó,
sự cố ấy đã mang đến hy vọng rằng mọi thứ có thể thay
đổi, nhưng chỉ vài tháng sau đó, vào ngày 24 Tháng Tư, một
cuộc biểu tình ở Hưng Yên ngay bên ngoài Hà Nội lại cho
thấy một bằng chứng ngược lại.
Hình ảnh hàng trăm công an trang bị chống bạo động đối
đầu với cư dân thôn Văn Giang đã lập tức được đăng tải
sống động trên các blog. Những người biểu tình đòi hỏi
sự bồi thường cao hơn cho các đất đai bị chính quyền địa
phương chiếm giữ để xây dựng một thành phố vệ tinh ở
vùng ngoại ô Hà Nội. Nhưng bất chấp những tin tức sốt nóng
ấy, báo chí địa phương vẫn im lặng.
Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Truyền thông (RED), tổ chức phi
chính phủ hoạt động nhằm nâng cao chất lượng báo chí tại
Việt Nam. Giám đốc Trần Nhật Minh cho biết các phóng viên đã
không được hưởng cùng một sự tự do để tường thuật
cuộc biểu tình tại Văn Giang như họ đã có ở Tiên Lãng."
"Trước sự cố Văn Giang, chính quyền đã tổ chức một cuộc
họp báo. Các nhà chức trách địa phương yêu cầu các phóng
viên tường thuật câu chuyện theo những tài liệu riêng của
mình và không được đến hiện trường vì các lý do an toàn",
ông cho biết.
Trong những tuần lễ sau, một số thông tin lọt qua được. Tuy
nhiên, khi khúc phim video quay hình ảnh hai người đàn ông bị
công an đánh đập tại cuộc biểu tình được xác định là
hai nhà báo từ một đài phát thanh nhà nước, sự cố lại
bắt đầu trở thành tiêu đề.
"Trường hợp ở Văn Giang cho thấy sự thất bại của chính
phủ đã không bịt miệng được các phương tiện truyền
thông", Nguyễn thị Hung*, một nhà báo Việt Nam nói. "Có lệnh
không được tưòng thuật vụ việc, nhưng việc đáng đập hai
phóng viên từ Đài Tiếng nói Việt Nam là một cái cớ cho để
mọi người loan tin sự cố".
"Cuộc tường thuật vụ đánh đập đã kéo dài khoảng một
tuần, và đã không đi sâu vào các chi tiết của các nguyên
nhân đằng sau cuộc biểu tình. Nhưng mặc dù việc báo cáo về
trường hợp ở Văn Giang bị kiềm chế, giám đốc Minh nói
rằng các thay đổi đã xuất hiện. "Tình hình bây giờ không
phải như một vài năm trước đây" ông nói. "Trước đây, nếu
có trường hợp của một dự án mà nhà nước đã phải dành
đất của dân, các nhà báo chỉ có thể đưa tin từ góc độ
quan điểm của nhà nước".
Những cuộc biểu tình vì bị cướp đất là phổ biến và đã
xảy ra trong một thời gian dài, ông nói, nhưng báo chí cả
nước hiếm khi chú ý đến. Thường chỉ có các địa phương
trực tiếp là quan tâm trong khi đa số độc giả thì sống ở
các thành phố lớn, hầu hết các tổ chức thông tin lại chỉ
đơn giản là không lưu ý đến các vấn đề của người nông
dân.
Tuy nhiên, cuộc chiến giữa người nông dân và các cơ quan
thẩm quyền ở Tiên Lãng đã làm thay đổi điều ấy. Trước
tiên, người đọc bị thu hút bởi mức độ bạo lực xảy ra,
và sau đó là họ kinh hoàng trước mức độ quản lý yếu kém
của các cơ quan có thẩm quyền.
"Không gian tường thuật cho các cuộc biểu tình về đất đai
trên báo chí quốc gia hiện nay rộng lớn hơn nhờ trường hợp
của Tiên Lãng", Minh cho biết thêm rằng sự kiện ấy đã làm
cho vấn đề trở nên "nóng bỏng", có nghĩa là nhiều trường
hợp sẽ được báo cáo.
Những tường thuật như vậy, nếu được hiện thực, cũng có
thể giúp thúc đẩy nỗ lực phát triển của Việt Nam, Đại
sứ Anh tại Việt Nam cho biết.
Anh Quốc là nhà tài trợ hàng đầu về chống tham nhũng và các
chương trình đào tạo kinh phí cho các phương tiện truyền
thông địa phương tại Việt Nam. Đại sứ Antony Stokes cho biết
vai trò của các phương tiện truyền thông là để mang lại
thông tin sự thật trong một phương cách chuyên nghiệp và độc
lập. Điều này là cơ bản trong việc đấu tranh chống tham
nhũng.
"Đó là một chút thách thức và chúng tôi muốn làm việc với
chính phủ Việt Nam để giải quyết thách thức đó", ông nói.
Stokes nói rằng ông hy vọng giúp các phương tiện truyền thông
trở nên tự do hơn khỏi ảnh hưởng chính trị sẽ giúp thúc
đẩy phát triển.
"Các phương tiện truyền thông có thể đóng một phần rất
quan trọng trong việc xác định các cá nhân tham nhũng. Tuy
nhiên, có tiềm năng là các cá nhân cảm thấy bị đe dọa bởi
điều này" ông nói thêm.
Phạm Văn Linh* người làm việc cho một tờ báo Việt Nam, cho
biết ông tin rằng hệ thống kiểm duyệt sẽ không thay đổi,
và thậm chí còn có thể trở nên nghiêm ngặt hơn.
"Việc báo cáo phụ thuộc vào các nhóm lợi ích trong chính phủ
và những người biên tập được ai ủng hộ", Linh nói. Ông tin
rằng chính phủ hạn chế các phương tiện truyền thông bởi
vì họ sợ mất đi sự kiểm soát ý kiến của công chúng."Nếu
chính quyền mất kiểm soát, họ sẽ mất chế độ", ông nói.
Nhà báo đồng nghiệp Hung nói cô nghĩ rằng các hạn chế vẫn
còn trên cơ sở từng trường hợp cụ thể, nhưng lực lượng
thực sự cho sự thay đổi là những người viết blog. Sự quan
tâm trong trường hợp ở Văn Giang gần như hoàn toàn đã
được kích hoạt bởi mức độ tường thuật báo cáo của các
blogger.
"Việc viết Blog đã thúc đẩy các báo cáo tường thuật địa
phương bằng cách đưa nhiều thông tin hơn vào các diễn đàn
công cộng", cô nói. "Chính phủ không thể đảo ngược được
các thông tin phát hành trên internet."
Một số phóng viên lách khỏi các hạn chế bằng cách viết
blog dưới bút danh. Tuy nhiên, ảnh hưởng gia tăng của phương
tiện này đã không bị chính phủ bỏ qua. Nội dung của các
blog ngày càng được sử dụng trong bản cáo trạng tại tòa án
khiến đã kết thúc bằng các án tù.
Một blogger, Lê Đức Thích* cho biết ông thường xuyên bị công
an theo dõi và công việc của mình bị giám sát chặt chẽ. "Họ
cố gắng gây áp lực để tôi không viết về các vấn đề
nhạy cảm", ông nói. Hiện cũng có những báo cáo rằng blogger
Nguyễn Xuân Diện ở Hà Nội, một trong những người đầu
tiên truyền bá tin tức về cuộc biểu tình tại Văn Giang, đã
bị sách nhiễu và buộc phải đóng cửa blog của mình.
Theo một số nhà phân tích, pháp luật Việt Nam có thể phục
vụ việc vừa đàn áp vừa nuôi dưỡng sự phát triển chất
lượng của báo chí. Một chi tiết pháp luật đã làm dấy lên
mối quan tâm trong cộng đồng quốc tế là bản dự thảo Nghị
định về sử dụng internet, dự kiến sẽ được phát hành
trong tháng này. Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam đã đưa ra ý
kiến riêng của mình về bản dự thảo trong một bức thư gửi
chính phủ Việt Nam công bố công khai vào ngày thứ năm 7 tháng
Sáu. Nghị định có thể buộc người sử dụng internet phải
đăng ký sử dụng tên thật của họ và ép buộc các trang tin
tức phải có sự chấp thuận của chính phủ trước khi xuất
bản.
Đại sứ quán cho biết các quy định về hành vi bị cấm trên
internet là "quá rộng và mơ hồ, do đó có thể có ảnh hưởng
tiêu cực đến quyền tự do ngôn luận của cá nhân tại Việt
Nam."
Tuy nhiên, không phải ai cũng bi quan về các quyền của nhà báo
và các blogger tại Việt Nam. Giám đốc Minh của Trung tâm Nghiên
cứu Phát triển Truyền thông cho biết có những quy định trong
pháp luật hiện hành có thể giúp cải thiện việc tường
thuật đưa tin, nhưng những quy định này hiếm khi được thực
hiện. Ông nói rằng theo Điều 6 và Điều 8 của Nghị định 02
về "Xử phạt vi phạm hành chính trong Báo chí và xuất bản"
thì nhà báo có quyền không bị cản trở, và các cơ quan chính
phủ có nghĩa vụ phải cung cấp thông tin cho họ.
"Sau vụ Hưng Yên, chủ tịch Hội nhà báo Việt Nam cho biết
rằng chúng ta nên chờ đợi và xem nếu các phóng viên đã hành
động theo quy định của pháp luật. Nhưng điều này là sai",
ông Minh nói. "Theo luật, các nhà báo được phép làm việc tại
tất cả các vùng lãnh thổ của Việt Nam vì vậy họ đến đó
là đúng".
Trong khi việc viết blog đang đẩy việc đưa tin đến những
giới hạn mới, Minh nói rằng mọi người sẽ đưa tin nhiều
hơn khi họ biết được các quyền của họ.
"Khi các nhà báo hiểu luật pháp, họ sẽ tự tin hơn và sẽ có
ít sự tự kiểm duyệt hơn", ông nói.
<em>* Tên đã được thay đổi để bảo vệ danh tính thực.</em>
<strong>Nguồn:</strong> <a
href="http://thediplomat.com/2012/06/20/vietnams-blogger-revolution/2/">The
Diplomat</a>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/13037), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét