<strong>Trong bài toán biển Đông, Việt - Mỹ chia sẽ với nhau
ba góc nhìn.</strong>
<div class="special_quote"><strong>Tin liên quan:</strong>
<ul>
<li><a
href="http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/2012-05-03-viet-my-trong-the-co-bien-dong">Việt
- Mỹ trong thế cờ biển Đông</a></li>
</ul></div>
<h2>Lựa chọn liên minh</h2>
Quan hệ Việt – Mỹ đang trong giai đoạn mà yếu tố lợi ích
đang đóng vai trò tiên quyết. Mỹ là một đối tác quan trọng
với Việt Nam bởi những tích cực mà hợp tác kinh tế, thương
mại, giáo dục, chuyển giao công nghệ do Mỹ đem lại. Ngược
lại, Việt Nam càng ngày càng trở nên quan trọng hơn với Mỹ,
xét trên bàn cờ địa chính trị chung của khu vực châu Á.
Riêng với chính quyền Obama, mở rộng hợp tác với các quốc
gia Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam, còn thể hiện thuyết
sách ngoại giao mới tập trung vào ba ưu tiên chuyển đổi, trong
đó ưu tiên chuyển đổi địa dư, từ châu Âu sang châu Á với
sự trở lại của nước Mỹ tại khu vực Thái Bình Dương,
nằm ở vị trí đầu tiên.
Trong bài toán biển Đông, Việt - Mỹ chia sẻ với nhau ba góc
nhìn. Thứ nhất, các xung đột trong khu vực nên giải quyết
thông qua biện pháp ngoại giao và hòa bình, tránh đụng chạm
xung đột vũ trang hay lạm dụng sự bất đối xứng trong
tương quan quân sự. Điều này đã được các quan chức cấp
cao của hai bên khẳng định nhiều lần trong thời gian gần
đây tại nhiều diễn đàn đa phương. Điểm thứ hai thể hiện
qua việc hai nước đang cùng tìm một vị trí pháp lý chung trong
việc quản lý hàng hải. Bản đồ đường lưỡi bò 9 điểm
đứt khúc từ phía Bắc Kinh (nếu được chấp nhận) đồng
nghĩa với việc xây dựng một hàng rào giới hạn quyền tự do
lưu thông hàng hải của Mỹ. Với Việt Nam là dấu chấm hỏi
cho việc bảo vệ chủ quyền tại hai quần đảo Hoàng Sa và
Trường Sa. Xa hơn, là lựa chọn chiến lược, bởi vì
<em>"luật chơi"</em> trong một trật tự với một siêu cường
không phải muốn chỉnh sửa thế nào cũng được. Nhất là qua
cách thức đề cao nhiều sức mạnh về <em>"cơ bắp"</em>.
<center><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/2012/05/03/17/20120503170437_images798692_Obam18.11.jpg"
/></center>
<em>Chủ tịch nước Trương Tấn Sang cùng Tổng thống Mỹ
Barack Obama và các nhà lãnh đạo TPP tại APEC 19</em>
Cùng lợi ích thì thuận chiều: liệu thời gian đã chính muồi
để bàn về sự hình thành cùa mối quan hệ - thậm chí liên
minh chiến lược Việt - Mỹ hay không? Trả lời phỏng vấn báo
chí, thứ trưởng bộ Quốc phòng Nguyễn Chí Vịnh đã nhiều
lần khẳng định chính sách "ba không" của Việt Nam:
<em>"không tham gia các liên minh quân sự, không là đồng minh
quân sự của bất kỳ nước nào, không cho bất cứ nước nào
đặt căn cứ quân sự ở Việt Nam và không dựa vào nước này
để chống nước kia"</em>. Trả lời nhậm chức vào tuần
trước tân đại sức Mỹ tại Việt Nam David Bruce Shear cũng
để mở khả năng là nhà cung cấp thiết bị quân sự cho Việt
Nam, đặc biệt là những vũ khí mang tính sát thương. Những
động thái này cho thấy một <em>"định chế cứng"</em> ở
dạng liên minh quân sự, theo đó, các nước ràng buộc với nhau
bằng một cam kết bảo vệ an ninh lẫn nhau (có thể chống lại
một đe doạ đến từ phe thứ ba) hay cung cấp vũ khí để hổ
trợ chưa đạt được một đồng thuận đủ mạnh từ hai
phía. Một <em>"định chế mềm"</em>, tuy vậy, vẫn có thể
khả thi, thể hiện qua ba kênh chính.
<h2>Ba điểm tựa của thì hiện tại </h2>
Đầu tiên là qua kênh kinh tế. Một Việt Nam phát triển mạnh
mẽ hơn có nằm trong lợi ích của Mỹ hay không? Các nhà chiến
lược theo trường phái duy thực sẽ trả lời có, vì dưới
góc nhìn của họ không có phương thức nào tốt hơn để kiềm
chế sự trỗi dậy của một nước đang lên bằng cách thúc
đẩy sức mạnh của các nước láng giềng khác trong vùng. Cân
bằng bên ngòai (offshore balancing) mang ý nghĩa tạo ra một khung
bó buộc hành động của đối thủ dựa trên trọng lực của
các nước xung quanh, mà không cần tham gia đối đầu trực
tiếp. Kinh nghiệm lịch sử cho thấy, hưởng lợi trực tiếp
của lựa chọn này trên hết là kinh tế. Kế hoạch Marshall
tại châu Âu hay hổ trợ tái thiết Nhật Bản những năm sau
thế chiến II cùng theo đuổi kịch bản tưong tự. Thặng dư
trong thương mại, chuyển giao nhanh công nghệ, tăng tốc quá
trình phát triển, để mạnh và để trở thành một lực
lượng đóng vai trò chiến lược. Việc Vn liên tục nhập siêu
với Mỹ trong những năm gần đây thể hiện xu thế đó.
<em>"Hiệp định Thương mại tự do xuyên Thái Bình Dương
(Trans – Pacific Partnership Trade Agreement – TPP)"</em> hiện đàm
phán tới vòng thứ sáu, cũng có thể là một lực đẩy mới.
Sáng kiến thương mại tự do được Mỹ khởi xướng gần đây
tiếp tục sẽ gắn Việt Nam vào dòng thác thương mại đa
phương toàn cầu, thiết lập một liên minh ngoại thương mà
tầm hoạt động của nó là xuyên hai châu lục. Xét về mặt
địa chính trị, ý nghĩa thứ hai có thể vượt qua những con
số thông kế, không chỉ là một kế hoạch tự do thương mại,
mà còn là "một dự án chính trị" nhằm thiết chế hoá
một môi trường khu vực ổn định.
Kênh thứ hai là ngọai giao. Lĩnh vực dường như nhạy cảm
hơn, vì gắn liền đến nhiều yếu tố khách quan khác. Năm
2010, trước động thái có vẻ "vượt rào" từ phía Bắc Kinh,
các nước Asean mở cờ trong bụng tại hội nghị An ninh khu
vực vùng ARF, khi Ngoại Trưởng Hillary Clinton khẳng định "Hoa
Kỳ có lợi ích quốc gia của mình đối với vấn đề tự do
hải hành, tự do tiếp cận các các vùng biển chung của Châu Á
cũng như tôn trọng luật lệ quốc tế về biển Ðông". Năm
2011, không khí bớt căng thẳng hơn, như vẫn theo chiều hướng
cũ, khi Mỹ và Philippines nêu vấn đề cần đưa những căng
thẳng hiện tại xung quanh vấn đề tranh chấp ở Biển Đông
vào bàn đàm luận tại ARF. Mức độ <em>"liên minh"</em> giữa
Mỹ và Asean có thể tiếp tục gắn kết hơn trên bình diện
hợp tác đa phương, nếu vị trí của Washington được tái
khẳng định trong lộ trình hướng tới đồng chung Đông Á
(East Asian Community – EAC). Cho đến nay nước Mỹ (cùng với Nga)
còn bị giới hạn với tư cách là quan sát viên. Đây là một
diễn đàn quan trọng, mà thông qua đó - nếu được chấp
thuận bằng lá phiếu của Asean - sẽ <em>"định chế"</em> vai
trò và trách nhiệm của Mỹ vào các hồ sơ an ninh chung của
toàn vùng.
Nước yếu và nước mạnh bất tương quan về lực, vì thế
không tương đồng với nhau về cách thức giải quyết giữa
sức mạnh và thể chế. Nước mạnh dùng luật để xây dựng
trật tự có lợi, ngược lại phần nào chấp nhận hạn chế
hành vi của mình trong các quy phạm của pháp lý - một mặt
để đề phòng khi sức mạnh mình bị suy giảm, một mặt hạn
chế các phí tổn <em>"hành động"</em> nếu trong mọi
trường hợp đều phải tiến hành giải pháp quân sự. Nước
yếu chấp nhận luật pháp, ngược lại, theo đuổi bốn mục
đích. Thứ nhất là thể chế tạo dựng diễn đàn để bày
tỏ quan điểm. Thứ hai gắn kết tính chính đáng cho các hành
xử của mình nếu nước lớn đơn phương hủy bỏ luật chơi.
Thứ ba, tạo cơ sở tiên đoán (hoặc phần nào) hạn chế khung
hành động của nước mạnh hơn. Cuối cùng, định chế không
phải là phương thức thần kỳ để giải quyết tất cả vấn
đề, nhưng với nước nhỏ đó là một con đường tối thiểu
để đảm bảo rằng các vấn đề đang còn mâu thuẫn được
giải quyết pháp chế và chuẩn tắc, chứ không phải thế yếu
thông qua tương quan máy bay, tàu chiến. Phân tích thế cờ tại
Biển Đông chỉ ra điểm mấu chốt không chỉ đơn thuần là
mối quan hệ giữa nước mạnh và nước yếu, nước lớn và
nước nhỏ, mà được định hình bởi nhiều bên, phân tầng
theo nhiều góc độ. Mỹ và Vn gặp nhau ở điểm là hai bên
đều đang trong thế cần xài luật để tìm hướng giải
quyết. Hình thành một liên minh <em>"pháp lý"</em> là điểm
tiệm cận gần nhất của góc nhìn này, trong đó hai việc cần
nâng làm ưu tiên: (i) thống nhất một số điểm còn tranh cãi
trong Công ước LHQ về Luật biển năm 1982 (UNCLOS) về khu vực
đặc quyền kinh tế và (ii) kêu gọi Mỹ đứng sau hậu thuẫn
tiến trình đi đến một hiệp ước mang tính ràng buộc pháp
lý hơn tại biển Đông giữa các đối tác liên quan.
<em>"Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng quả
đất lên"</em>, câu nói đã trở thành bất hữu của
Archimedes. Nay với ba điểm tựa tiềm năng trong quan hệ Việt -
Mỹ chúng ta sẽ <em>"nhấc bổng"</em> được những gì? Bài toán
sắp tới chắc chắn sẽ nằm ở việc xây dựng những điểm
tựa này tới đâu thông qua quá trình xúc tiến các định chế
hoá. Một thách thức vừa của cả chính phủ, vừa của nhân
dân hai quốc gia để đưa quan hệ Việt – Mỹ lên một tầm
cao mới.
<strong>Nguyễn Chính Tâm</strong>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/12507), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét