Ngô Ngọc Trai - Quyền miễn trừ của đại biểu Quốc hội

Hiến pháp Việt Nam năm 1992 đang trong quá trình rà soát sửa
đổi. Quốc hội Việt Nam chưa cho thấy tầm mức hoạt động
thực sự được như là cơ quan quyền lực cao nhất nước. Sự
việc liên quan đến đại biểu quốc hội Đặng Thị Hoàng
Yến gợi ra nhiều ưu tư và có thể được xem như là một
đợt học tập sâu rộng.

Trong khung cảnh đó người viết xin chia sẻ một số ý kiến
quan điểm về tổ chức hoạt động của Quốc hội và Đại
biểu quốc hội. Từ vụ việc cụ thể của đại biểu Đặng
Thị Hoàng Yến đối chiếu sang vị thế của Quốc hội hiện
nay và nêu lên những nội dung cần quan tâm trong lần sửa đổi
Hiến pháp lần này.

Vấn đề nêu ra chắc chắn cần thêm trao đổi, thời gian để
đi đến thống nhất thực hiện, tuy nhiên chiều hướng phát
triển không thể nào khác được và chúng ta hãy cùng hy vọng
những thay đổi tích cực về sau.

<h2>Đại biểu quốc hội không đại diện cho ý chí, nguyện
vọng của toàn dân</h2>

Đứng ở phương diện chính quyền và xét một cách tổng quát
thì thấy rằng: Trong điều kiện nguồn lực quốc gia là hữu
hạn thì tại mọi thời điểm sẽ luôn phải lựa chọn để
giải quyết trước những vấn đề được đánh giá là đáng
quan tâm hơn các vấn đề khác.

Khi nguồn lực quốc gia được tập trung dành giải quyết cho
vấn đề được đánh giá là quan trọng hơn, khi đó sẽ có
nhóm người hưởng lợi từ vấn đề được giải quyết.
Đồng thời với đó, các vấn đề khác bị cho là ít quan
trọng hơn sẽ bị bỏ lại và có nhóm bị thiệt thòi.

Do vậy mà ở mọi thời điểm, trong xã hội luôn luôn tồn
tại những nhóm người có quyền lợi không đồng nhất hoặc
đối lập nhau.

Khi quyền lợi của toàn dân là không đồng nhất thì không
thể nào có việc một cá nhân hoặc tổ chức đứng ra đại
diện cho quyền lợi của toàn dân. Bởi lẽ đó đại biểu
quốc hội chỉ đại diện cho ý chí và nguyện vọng của cử
tri bầu ra mình, mà không thể đại diện cho quyền lợi của
toàn thể nhân dân.

Hiến pháp Việt Nam năm 1992 tại Điều 97 quy định như sau:
Đại biểu Quốc hội là người đại diện cho ý chí, nguyện
vọng của nhân dân, không chỉ đại diện cho nhân dân ở đơn
vị bầu cử ra mình mà còn đại diện cho nhân dân cả nước.

Ý chí, nguyện vọng của nhân dân phản ánh mối quyền lợi mà
nhân dân đeo đuổi, khi quyền lợi của từng nhóm nhân dân là
khác nhau thì một đại biểu không thể đại diện cho tất
cả. Một người không thể đại diện bảo vệ quyền lợi cho
hai người có quyền lợi đối lập nhau. Điều 9 Luật luật sư
quy định nghiêm cấm luật sư cung cấp dịch vụ pháp lý cho
khách hàng có quyền lợi đối lập nhau. Suy rộng ra thì đại
biểu quốc hội cũng như thế.

Hiến pháp đang sửa đổi, cần bỏ đi nội dung đại
biểu quốc hội đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân
dân cả nước. Có như thế thì mới phản ánh rõ bản chất
thực sự, vai trò thực sự của người đại biểu là đại
diện bảo vệ cho quyền lợi cho nhóm cử tri, những người có
chung quyền lợi. Quy định như hiện tại xem qua có vẻ vô hại
nhưng thực ra đã làm xóa nhòa đi tầm mức trách nhiệm của
đại biểu, xóa nhòa đi tương quan trách nhiệm giữa đại
biểu được bầu với những người đã bầu đại biểu. Quy
định như hiện tại sẽ khiến cho đại biểu phân tâm, không
tập trung bảo vệ cho quyền lợi cử tri bầu ra mình. Quy định
như hiện tại sẽ là cơ sở cho những bao biện khi đại biểu
không làm tốt công việc bảo vệ quyền lợi cho cử tri.

Được như vậy thì đại biểu Đặng Thị Hoàng Yến chỉ
đại diện cho ý chí, nguyện vọng của cử tri tỉnh Long An nơi
bà được trúng cử, bà Yến không đại diện cho ý chí,
nguyện vọng của cử tri nơi khác. Ngược lại đại biểu của
nơi khác chỉ đại diện cho ý chí, nguyện vọng của cử tri
nơi họ trúng cử, mà không đại diện cho ý chí, nguyện vọng
của cử tri tỉnh Long An.

Ý chí, nguyện vọng của cử tri nơi này có thể không đồng
nhất với ý chí, nguyện vọng của cử tri nơi khác - mặc dù
tất cả đều chính đáng như nhau. Do vậy ta không được đem
ý chí, nguyện vọng của cử tri nơi này để áp đặt, ép
buộc, phủ quyết, thay thế cho ý chí, nguyện vọng cử tri nơi
kia.

Từ đó thấy rằng sẽ là không hợp lý khi các đại biểu
quốc hội nơi khác phủ quyết quyền chọn người đại diện
của cử tri tỉnh Long An. Nếu điều đó xảy ra thì đồng
nghĩa với việc ý chí, nguyện vọng của cử tri tỉnh Long An
bị xâm phạm.

<h2> Quyền miễn trừ của đại biểu quốc hội</h2>

Xét tổng quát toàn xã hội thì thấy rằng: Các tổ chức hiệp
hội luôn luôn được lập ra bởi những người có chung mục
tiêu quyền lợi và định hướng thành lập tổ chức luôn luôn
nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi cho chính các thành viên.

Quốc hội là tổ chức đặc biệt, Quốc hội là tổ chức duy
nhất được thành lập bởi những thành viên không có quyền
lợi thống nhất chung. Quốc hội là tổ chức duy nhất là nơi
tập hợp của nhiều quyền lợi khác biệt. Cách thức làm
việc của Quốc hội là biểu quyết theo đa số, do chính bởi
nhận thức rằng sẽ không có được sự thống nhất trong toàn
bộ các đại biểu về tất cả các vấn đề.

Đại biểu quốc hội là người đại diện cho ý chí, nguyện
vọng của cử tri bầu ra mình, do vậy toàn bộ hoạt động
của đại biểu quốc hội là nhằm bảo vệ quyền lợi của
cử tri. Và khi quyền lợi của cử tri là không đồng nhất thì
có nghĩa rằng hoạt động của đại biểu quốc hội thực
chất là hoạt động đấu tranh giành quyền lợi. Môi trường
đấu tranh là hoạt động thảo luận các văn bản chính sách,
phương tiện đấu tranh là biểu quyết thông qua các văn bản
chính sách.

Để bảo vệ đại biểu của mình khỏi sự xâm hại trước
quy kết của các quyền lợi đối lập, và để tạo động cơ
thúc đẩy đại biểu yên tâm làm tốt hoạt động của mình,
các cử tri quyết định rằng cần có chế định về quyền
miễn trừ trách nhiệm.

Hiến pháp năm 1992 và Luật tổ chức quốc hội Việt Nam không
sử dụng thuật ngữ "quyền miễn trừ", không gọi tên
"quyền miễn trừ", nhưng tại Điều 99 Hiến pháp năm 1992
và Điều 58 Luật tổ chức quốc hội, có quy định nội dung
mang ý nghĩa miễn trừ trách nhiệm cho đại biểu trong một số
trường hợp đặc biệt. Lần sửa đổi Hiến pháp tới đây
nên đưa vào gọi tên "quyền miễn trừ" và mở rộng phạm
vi nội dung quyền miễn trừ cho đại biểu quốc hội.

Nội dung căn bản của quyền miễn trừ là đại biểu sẽ
không bị xử lý phán xét đối với các sai phạm khi đang
đương nhiệm. Thông thường khi đứng trước tầm mức quan
trọng của vấn đề cần giải quyết, đối diện với nhiều
mũi tiến công, viễn cảnh trách nhiệm nặng nề trước cử
tri, đại biểu e ngại rủi do, nếu có thể được thì họ sẽ
lựa chọn là không làm gì cả. Quyền miễn trừ áp dụng cho
tất cả hành vi trước và trong thời gian đương nhiệm, sẽ
giúp đại biểu yên tâm làm việc.

Chúng ta có cơ sở để yên tâm rằng
đại biểu sẽ không lợi dụng quyền miễn trừ để làm
điều vi phạm. Hàng triệu con người có thể nào sai lầm trong
việc chọn ra người đại diện tốt nhất cho mình? Bản chất
con người là không toàn thiện và việc phán xét đúng sai đối
với một người luôn luôn bị ảnh hưởng bởi thiên kiến và
quyền lợi của người khác. Nếu không được bảo vệ khỏi
những cáo buộc thì nguyên việc dành thời gian để giải
quyết vấn đề đó, đại biểu đã chẳng còn thời gian để
làm những việc khác.

Hàng triệu con người đã lựa chọn một người tốt, dù cho
người đó có khiếm khuyết trong con mắt của một vài người
khác, nhân dân chẳng cần quan tâm.

Tại sao một đại biểu được hàng triệu cử tri tín nhiệm
bầu ra lại bị vài trăm con người, khác biệt hoàn toàn về
thiên kiến và quyền lợi bãi nhiệm? Như thế thì vai trò
quyết định của các cử tri bầu ra đại biểu đó bị bỏ đi
đâu? Ý chí, nguyện vọng của họ bị bỏ đi đâu? Luận đề
về quyền lực thuộc về nhân dân là ở chỗ nào?

Lần sửa đổi Hiến pháp tới đây cần quy định quyền miễn
trừ đối với đại biểu quốc hội trong tất cả mọi vấn
đề. Nếu có sai phạm thì để sau khi đại biểu hết nhiệm
kỳ mới xử lý, như thế sẽ tạo điều kiện để đại biểu
yên tâm làm việc. Chỉ trong trường hợp phạm tội quả tang,
có chứng cứ rõ ràng, sau khi được Chủ tịch quốc hội
đồng ý mới được thực hiện các bước xử lý đại biểu
theo luật định.

Có như thế mới tăng vị thế và quyền lực cho các đại
biểu quốc hội và giúp cho quốc hội hoạt động thực chất
hiệu quả hơn. Quốc hội cần trở thành đúng là một cơ quan
quyền lực cao nhất nước, đó là vấn đề trọng yếu mà
tương lai tất phải hoàn thành.

<h2>Đại biểu chuyên trách</h2>

Đối với mỗi nhóm dân chúng thì các vấn đề của họ luôn
luôn là cấp thiết, quan trọng và cần phải giải quyết ngay.
Ví dụ: Yêu cầu về cải thiện tình trạng quá tải ở bệnh
viện. Yêu cầu về xây dựng trường lớp, mua sắm trang thiết
bị học tập cho học sinh vùng núi. Yêu cầu về cải thiện
hạ tầng giao thông, giảm thiểu tai nạn giao thông. Yêu cầu
về mua sắm trang thiết bị cho ngư dân đánh bắt cá ngoài
biển để giữ gìn chủ quyền biển đảo. Yêu cầu về giữ
đất nông nghiệp trồng cấy cho nông dân. Yêu cầu tăng lương
cho công chức. Yêu cầu sửa đổi những quy định bó hẹp cản
trở, mở rộng phạm vi quyền hạn hoạt động cho giới Luật
sư…

Tất cả các yêu cầu đều chính đáng và dân chúng muốn đại
biểu dành hết tâm sức vào để đấu tranh cho vấn đề của
họ. Các đại biểu có trách nhiệm nêu lên tính chất cấp
thiết quan trọng của vấn đề, khiến cho chính quyền dành
mối quan tâm đầu tiên giải quyết cho vấn đề của họ. Khi
đại biểu lại là người giữ cương vị chính quyền thì
thời gian và tâm sức bị phân tán. Tâm tư nguyện vọng của
cử tri sẽ không được lắng nghe, phản ánh và bị bỏ mặc.

Thêm nữa, người giữ cương vị chính quyền phải hoạt động
không vụ lợi. Người giữ cương vị chính quyền hoạt động
công vụ phải tuân theo chính sách và luật pháp, không được
để cho các mối quyền lợi thúc đẩy. Người giữ cương vị
chính quyền chỉ có một động cơ thúc đẩy duy nhất đó là
mục tiêu hoàn thành công vụ. Trong khi đó toàn bộ hoạt động
của đại biểu quốc hội là hoạt động đấu tranh giành
quyền lợi cho cử tri.

Như thế sẽ là mâu thuẫn nội tại khi một đại biểu quốc
hội giữ cương vị chính quyền.

Mặt khác đại biểu quốc hội còn có chức năng giám sát
việc thực thi chính sách pháp luật, trường hợp đại biểu
giữ thêm cương vị chính quyền (tức là người thực thi chính
sách pháp luật) thì sẽ là mình giám sát mình. Tệ tham nhũng
đang là vấn đề nhức nhối nhất hiện nay.

Do vậy trong lần sửa đổi Hiến pháp lần này cần quan tâm
cốt yếu tới vấn đề đại biểu chuyên trách, đại biểu
kiêm nhiệm. Chiều hướng xây dựng tổ chức quốc hội, vấn
đề trọng yếu nhất là xây dựng đội ngũ đại biểu chuyên
trách. Nếu không phải là tất cả thì phải là đa số các
đại biểu phải chuyên trách. Có như thế ý chí, nguyện vọng
của cử tri mới được coi trọng, khi đó mới thực chất nâng
tầm đại biểu quốc hội, thúc đẩy xây dựng Quốc hội trở
thành cơ quan quyền lực cao nhất nước.

<h2>Quay trở lại vụ việc của đại biểu Đặng Thị Hoàng
Yến</h2>

Bà Đặng Thị Hoàng Yến là Chủ tịch Hội đồng quản trị
của Tập đoàn Tân Tạo, Chủ tịch Hội đồng quản trị
Trường đại học Tân Tạo, Chủ tịch của Diễn đàn Doanh
nghiệp Việt Nam – Hoa Kỳ, Thành viên của Hội đồng tư vấn
kinh doanh Ủy ban Kinh tế Xã hội khu vực châu Á – Thái bình
dương (ESCAP), thành viên Hội đồng tư vấn kinh doanh ASEAN
(ASEAN-BAC), thành viên của Chương trình nghị sự toàn cầu Khu
vực Đông Nam Á của Diễn đàn kinh tế thế giới.

Bà Đặng Thị Hoàng Yến nằm trong số ít các đại biểu không
kiêm nhiệm cương vị chính quyền, bà lại là đại biểu nữ,
cả hai đều là nhân tố cần trân trọng.

Các thành công của bà là bằng chứng không thể phủ nhận cho
năng lực, trí tuệ và sự khôn ngoan của bà. Các cương vị mà
bà đang nắm giữ sẽ giúp bà thấu hiểu, phản ánh tốt nhất
các vấn đề cần giải quyết của giới doanh nghiệp Việt Nam.
Cử tri thấy rõ điều đó và họ không thể trông đợi một
người khác tốt hơn giữ vai trò là người đại diện cho
mình.

Các quy kết trách nhiệm về thông tin nhân thân của bà Đặng
Thị Hoàng Yến là nhỏ nhặt và không tương xứng với tầm
mức thành công mà bà đã đạt, không tương xứng với tầm
mức quan trọng của các vấn đề mà bà sẽ góp sức giải
quyết cho cử tri. Hơn lúc nào hết, đây chính là thời điểm
quyền miễn trừ của đại biểu quốc hội được đem ra áp
dụng và luận đề về quyền lực thuộc về nhân dân được
đem ra kiểm chứng.

Quốc hội chuẩn bị sắp họp, Hiến pháp đang được rà soát
sửa đổi, người viết thành tâm mong mỏi vụ việc của đại
biểu Đặng Thị Hoàng Yến cuối cùng sẽ mang dấu ấn tích
cực, sẽ là dấu mốc cho sự phát triển vị thế của Quốc
hội Việt Nam.

<em><strong>Luật sư Ngô Ngọc Trai</strong></em>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/12639), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!