Nếu có một từ ngắn gọn nói lên đặc tính của người
Việt Nam, có lẽ đó là sự duy cảm. Cái văn hóa làng xã từ
bao đời đã gắn bó người Việt với nhau, hun đúc ngày một
đậm đặc đặc tính này của người Việt, và cũng bởi ảnh
hưởng sâu rộng của Khổng giáo, với các quy tắc ứng xử xã
hội bằng đạo đức và thiên kiến. Con người <em>"sống
tình cảm"</em> là 1 trong những tiêu chí được đánh giá cao
trong thang giá trị của người Việt. <em>"Một bồ cái lý
không bằng một tý cái tình"</em>. Quan niệm làm việc và hành
xử theo tình cảm, bất kể nó có logic hay không vẫn còn ngự
trị một cách vững chắc trong tâm khảm người Việt. Cấp
dưới phải được lòng cấp trên để được nâng đỡ, "du
di" nếu xảy ra sai phạm. Rốt cuộc, một "hệ thống tình
cảm" bao che cho nhau hình thành xuyên suốt. Sự duy cảm ấy
khiến cho nhiều người theo triết lý khoa học cảm thấy khó
chấp nhận về những điều khó hiểu như <em>"quan hệ tình
cảm"</em>. Điều đó ngăn cách, chia rẽ số ít những người
duy lý - mà đa phần ủng hộ cho phong trào đòi dân chủ cho
đất nước - với số đông duy cảm còn lại, những người vô
tình trở thành những bức tường bảo vệ cho hệ thống
<em>"con người tình cảm"</em>, bộ máy quyền lực cai trị
bao che cho nhau từ trên xuống dưới. Hệ thống này sẵn sàng
bảo vệ thành viên của nó - nếu một người/nhiều người
trong số họ lâm vào cảnh hiểm nghèo - bất chấp các nguyên
tắc đạo đức được thừa nhận rộng rãi. Hệ thống đạo
đức đặt trên nền tảng của sự duy lý, mà kết quả là
những giá trị tinh thần (dân chủ - tự do – nhân quyền
v.v…) được cả thế giới thừa nhận, đối đầu với hệ
thống đạo đức duy cảm, trong đó quyết tâm bảo vệ người
<em>"thân"</em> bằng mọi giá. Hai hệ thống ấy xung đột
với nhau trong lòng những người Việt, thậm chí trong bản thân
mỗi người Việt. Phe Quốc gia quá yêu cái "Quốc gia" của
họ, thực tế cũng đã chịu nhiều thiệt thòi nên ra sức bảo
vệ "quá khứ xưa" dù thực tế chính quyền của họ không
thực sự được lòng dân. Phe Cộng Sản dù biết đã hoàn toàn
sai lầm, đã trở nên lố bịch nhưng vẫn <em>"tham quyền có
vị"</em> và đàn áp dân chúng trong nước. Dân chúng trong
nước thì chỉ quan tâm đến lợi ích bản thân mà hoàn toàn
không ưu tư gì cho đất nước. Sự duy lý hoàn toàn thiếu
vắng trong hoàn cảnh đất nước cần lắm những giải pháp
để xây dựng và hàn gắn vết thương chiến tranh. Chúng ta
dồn quá nhiều cảm xúc trong lòng để rồi nó là bức tường
ngăn cản những nỗ lực canh tân đất nước. <em>"Thương nhau
củ ấu cũng tròn. Ghét nhau quả bồ hòn cũng méo"</em>. Theo 1
nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ (*), con người tồn tại 2
hệ thống đạo đức khác nhau, và nhiều khi nó xung đột với
nhau. Khi đó con người xử sự theo cảm tính và sẵn sàng làm
điều xấu. Điều đó giải thích vì sao người Việt khá tốt
tính nhưng họ vẫn có thể làm những điều trái đạo đức
vì sự xung đột của 2 hệ thống giá trị khác nhau. Kết quả:
đất nước vẫn nghèo hèn và lạc hậu. Con người Việt Nam là
nạn nhân của chính đặc tính mà họ tôn thờ và tự hào.
Dân chủ - tự do chỉ bén rễ một cách vững chắc ở nơi mà
sự duy lý ngự trị. Các giá trị đúng đắn được thế giới
tôn thờ đều được lý luận một cách vững chắc, sắc bén
thông qua các tư tưởng triết học và quan trọng hơn, được
kiểm nghiệm tính đúng đắn, phổ quát trên thực tế. Quá
trình ấy không có chỗ cho sự duy cảm. Hệ thống luật phức
tạp và chặt chẽ; sự chính xác của khoa học kỹ thuật công
nghệ; nền kinh tế vận hành đúng theo quy luật thị trường,
không méo mó … đều là sản phẩm của sự duy lý vốn là
đặc điểm nổi bật ở những xã hội phát triển, xã hội
dân chủ tự do. Nền văn minh phương Tây (từ Hy Lạp cổ đại
– La Mã cổ đại cho đến Mỹ, châu Âu ngày nay….) phát
triển vượt bậc so với phương Đông (và phần còn lại của
thế giới) cũng là bởi sự duy lý là nền tảng quan trọng
bậc nhất trong văn hóa của họ. Phương Đông ì ạch cố gắng
đuổi kịp phương Tây để rồi nhận ra sự khác biệt quan
trọng nhất nằm ở văn hóa duy lý và dần dần thay đổi cách
nhìn nhận cũng như vị trí của sự duy lý – duy cảm.
Liệu Việt Nam chúng ta có thể có dân chủ tự do đích thực
nếu vẫn cố "phát huy những giá trị truyền thống" mà
phần nhiều là cảm tính? Tự do, dân chủ thực sự sẽ chỉ
đến với chúng ta một khi sự cảm tính bị đẩy lùi, nhường
chỗ cho sự duy lý. Sau đó, tới lượt nó, dân chủ tự do sẽ
dẫn đường cho chúng ta, dưới ánh sáng của lý trí, đến
những chân trời mới tươi sáng hơn, hạnh phúc hơn, nơi mà
sự thương hại pha lẫn khinh khi đối với người Việt không
còn, thay vào đó là sự kính trọng của toàn nhân loại, thứ
mà lẽ ra dân tộc ta phải được hưởng từ lâu. Tất nhiên
cả sự tự do, phồn thịnh nữa.
<strong>Đinh Vạn Vĩnh Phát</strong>
________________
(*) Theo nguồn :
http://vnexpress.net/gl/khoa-hoc/2012/02/tai-sao-nguoi-tot-van-co-the-lam-viec-xau/
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/12497), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét