quá trình cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước (bên cạnh
tham nhũng đất đai, tham nhũng ngân sách…) vốn là một trong
các chính sách thuận lòng dân nhằm cải tổ và làm lành mạnh
nền kinh tế VN.
Tham nhũng nói chung đều là đỏ vì chỉ có cán bộ có thẻ
đảng viên cộng sản đỏ mới có cơ hội và quyền hành không
bị ai kiểm soát sinh ra tham nhũng (đỏ), còn người dân thậm
chí quyền yêu nước và phát ngôn tình yêu đó cũng bị đảng
kiểm soát chặt chẽ nữa là…
Bằng bài này tôi xin sơ bộ chỉ ra, gọi tên, mô tả hệ
thống tham nhũng đỏ trong quá trình cổ phần hóa (CPH) các DNNN
đã và đang diễn ra ở VN suốt hơn chục năm qua và vẫn sẽ
tiếp tục ráo riết được thực hiện, để chúng ta hiểu bản
chất của quá trình tham nhũng này và tác hại lâu dài của nó
lên nền kinh tế VN trong cả thời hậu CS sắp tới. Rất tiếc,
cá nhân tôi không thể đề ra các biện pháp ngăn chặn hậu
họa của nó. Chỉ có toàn thể nhân dân VN mới làm được
điều này.
CPH được Chính phủ giao cho các Bộ, Tỉnh thành và các Tập
đoàn Kinh tế triển khai, thực chất là khoán trọn cho các Tập
đoàn, Tổng công ty như một chỉ tiêu phấn đấu, mặc dù có
Ban chỉ đạo CPH của Chính phủ và các Tỉnh thành, các Bộ.
Lý do: Chính phủ không thực tâm làm CPH vì không coi trọng hay
không muốn làm điều này và chỉ phải làm cho chiếu lệ để
báo cáo với đảng với dân cho xong.
Thực tế, CPH diễn ra tại các Tập đoàn, Tổng Công ty, Bộ hay
Sở ban ngành của các Tỉnh thành đều rất chậm và qua rất
nhiều giai đoạn, nhưng quan trong nhất và quyết định tất cả
là giai đoạn "rất kín" đầu tiên: chuẩn bị và phê duyệt
phương án CPH, bao gồm:
<strong>1- Đề xuất phương án CPH:</strong> Các đơn vị muốn CPH
đề xuất phương án CPH của mình lên cấp trên (Tập đoàn hay
Tổng Công ty hay Bộ hay Sở ban ngành của các Tỉnh thành và Ban
chỉ đạo CPH – sau đây xin gọi là Tập đoàn KT nhà nước hay
TĐKTNN) để phê duyệt. Vấn đề là ai, công ty nào MUỐN CPH?
Không phải những công ty khó khăn, yếu kém, không tiềm lực,
không tương lai. Những công ty này luôn kiên quyết bám chặt
vào nhà nước với lý do như: nhiệm vụ chính trị, chức năng
xã hội…! Chỉ những Cty có tiềm lực tốt, có nhiều tài
sản ẩn, có thị trường lớn, và có những cái đầu đỏ tinh
ranh… xin tha thiết CPH mà thôi. Và phương án CPH của những
cán bộ các cty này thì nêu rất nhiều khó khăn thiếu thốn
nhưng vẫn "quyết tâm muốn CPH theo phân công" nhưng theo
phương án họ đề xuất…. Chỉ một điều này cũng đủ
thấy CPH sẽ chỉ làm nghèo và thất thoát tài sản dân nước
thế nào.
<strong>2- Phê duyệt phương án CPH:</strong> TĐKTNN sẽ xem xét và
phê duyêt phương án CPH hay không tuy thuộc: họ có được tham
dự chia phần trong cái bánh CPH ngon lành mà các đồng chí cơ
sở (ở đây đúng là "đồng chí" thật!) trình lên không,
và "có" thì sự ăn chia đó đã thỏa mãn "kỳ vọng"
của họ và cấp trên ra quyết định của họ không? Bởi vì,
tất cả bọn họ, từ cán bộ cấp cơ sở trở lên đều biết
rõ CPH là "làm thịt" những con bò tơ ngon nhất trong đàn bò
DNNN chứ không phải loại những con yếu kém ra cho các công ty
CP tài giỏi hơn gánh vác. Thế nên, quá trình phê duyệt phương
án CPH là quá trình thỏa thuận chia chác và hoàn thiện phương
án CPH của BGĐ Công ty sẽ được CPH với các cá nhân phụ
trách cấp trên sao cho "kín kẽ" nhất và ai cũng phải happy
(ai trong nhóm lợi ích đỏ cũng đều có lợi, chả cần có ích
nếu có quyền)!
Trong phương án được duyệt, các chi tiết quan trọng và nhậy
cảm nhưng quyết định "thắng lợi" của CPH đều phải
được thỏa thuận rất kỹ càng giữa các phe nhóm "quyền
lợi": định giá Cty là bao nhiêu? Kiểm toán thế nào sao cho
họ chấp nhận định giá đó? Tỷ lệ CPH (Sở hữu Nhà nước
còn lại) là bao nhiêu? Tỷ lệ phân chía CP cho cán bộ nhân
viên công ty và tập đoàn? Ban GĐ Cty và Tập đoàn được ưu
tiên "mua" (nhiều khi họ nói "BGĐ Cty có trách nhiệm phải
mua ít nhất là"…) bao nhiêu CP? Cho các đối tác "chiến
lược" trong và ngoài ngành và bán "ra ngoài" bao nhiêu
CP?...
Cần nói rõ thêm về định giá Cty đươc CPH: cái gì được
định giá thấp ở đây mà họ ham thế? Tất nhiên là tài sản
hữu hình của công ty – chúng được định giá rất thấp
hoặc không xuất hiện trên bảng tài sản "có" mà trên
bảng "nợ" (vì theo sổ sách "kế toán nhà nước" chúng
đã âm từ lâu hay được mang đi "gán nợ" rồi!). Kế đó
là tài sản vô hình – thương hiệu, thị phần, bản quyền
sản phẩm… Chúng hầu như không được định giá (vì không
có "chính sách nhà nước" cho việc định giá đó!).
Nhưng có những cái không được định giá còn giá trị hơn
thế nữa mà không được thể hiện hay nhắc đến bao giờ
trong CPH: đó là sự độc quyền của Cty đó trên thị trường
do là công ty nhà nước bảo lãnh, sự độc quyền hay lợi thế
trong tiếp cận (chiếm) vốn và tài nguyên quốc gia, trong việc
can thiệp vào chính sách nhà nước sao cho có lợi cho mình ngay
cả khi nhà nước vẫn luôn "ưu tiên" cho họ…
Đặc biệt quan trọng là chính sách nhân sự của Cty sau CPH: ai
đại diện CP của Nhà nước, ai đại diện CP của Công ty Mẹ?
Ai sẽ là GĐ và CT HĐQT Cty CP đó? Ai sẽ tham gia HĐQT Cty CP đó?
Ngay cả chiến lược triển khai CPH cũng được chuẩn bị rất
kỹ càng: khi "bán ra" thì làm sao? Kế hoạch gom CP lại từ
cán bộ nhân viên không có tiền mua thế nào? Những CP lớn
của cấp trên và BGĐ nhưng không phải đóng tiền thì che chắn
làm sao, xóa dấu vết "nộp tiền giả" đó thế nào? Chia
chác những tài sản là bất động sản của công ty đó được
nhà nước giao trước CPH nhưng "bỗng nhiên" không có trong
danh mục tài sản công ty khi CPH thế nào?...
<strong>3- Thực hiện CPH:</strong> Khi Phương án CPH đã hoàn
thiện và được phê duyệt qua giai đoạn chuẩn bị "rất
kín" kẽ như trên thì việc thực hiện CPH chỉ còn là những
màn hài kịch công khai mà diễn viên gồm hai loại: biết và
thuộc vai diễn của mình (Ban GĐ, cán bộ trong nhóm quyền lợi
các cấp trên…) và không hề biết vai của mình: cán bộ nhân
viên, các "nhà đầu tư gà mờ", quần chúng, báo chí, cả
xã hội (mua CP công ty đó trên thị trường CK)! Khán giả cũng
gồm hai nhóm: biết đó là hài kịch hoặc tưởng đó là CPH…
Như vậy, <span class="underlined-text">kết luận đầu tiên về CPH
là:</span>
Nếu các Doanh nghiệp Nhà nước "cần cổ phần hóa dần dần
theo chính sách của chính phủ" là những con bò sữa, dù không
phải giống tốt lắm (giống XHCN) nhưng vẵn đang được cho ăn
bởi nền kinh tế ọp ẹp của nước nhà, thì người ta lại
chỉ cho CPH những công ty con là những bộ phận nhỏ như bầu
sữa và vú sữa của con bò đó thôi, để họ có thể vắt
sữa, còn các cơ quan "đầu vào" và chân chạy của con bò
XHCN thì người ta vẫn để nhà nước lo hết, để luôn cái
đuôi và "đầu ra" của bò cho xã hội chịu!
<span class="underlined-text">Kết luận thứ hai</span>, quan trọng
hơn, về CPH là:
Qua quá trình thiết kế và thực hiện phương án CPH kỹ càng,
đoàn kết, nhất trí từ trên xuống dưới như vậy, ""đảm
bảo quan điểm của đảng", các nhóm "quyền lợi đỏ"
không chỉ ăn cướp một lần tài sản quốc gia qua việc mua
rẻ hay cướp không công khai cổ phần các công ty bị CHP dưới
xa giá trị thị trường của nó (có khi đến hàng chục lần),
mà hơn thế nữa, họ còn cướp luôn cả hệ thống công cụ
đòn bẩy kinh tế nhiều tầng lớp móc nối nhau để tiếp tục
rút ruột-vắt sữa bò lâu dài nền kinh tế quốc gia, như tôi
xin trình bày ở phần sau.
Trước khi đi vào chi tiết, xin thỏa thuận định nghĩa khái
niệm "đòn bảy kinh tế": là hệ thống hữu hình hay vô
hình các tổ chức, công cụ, con người sao cho chủ nhân của
các hệ thống đó chỉ bỏ ít hoặc không bỏ công sức và tài
nguyên nhưng luôn nhận lại rất nhiều kết quả kinh tế, tài
chính.
Sau khi được CPH, mỗi công ty cổ phần hầu như đều hoạt
động trong các hệ thống đòn bảy kinh tế đa tầng móc nối
nhau từ vĩ mô đến vi mô mà những người thiết kế và thực
hiện CPH này chính là chủ sở hữu chính của các công ty CP
đã nghĩ ra, cài đặt và đang vận hành chúng.
<strong><em>Đòn bảy 1 ở cấp thấp (vi mô):</em></strong> BGĐ và
một số cổ đông "chiến lược" của công ty (thường là
cán bộ cấp trên và thân hữu) dù chỉ sở hữu thiểu số cổ
phần (ví dụ 10%-20%) nhưng có thể toàn quyền lũng đoạn mọi
hoạt động công ty cho lợi ích nhóm mình, vì họ được
"đại diện pháp lý" số CP của nhà nước và cả CP
"kín" của các cán bộ Tập đoàn, Tông Cty… Đó là đòn
bảy "cổ phần nhỏ chi phối cổ phần lớn", đã được
cài đặt sẵn....
<em><strong>Đòn bảy 2 ở cấp thấp (vi mô):</strong></em> BGĐ và
một số cổ đông "chiến lược" của công ty (thường là
cán bộ cấp trên và thân hữu) thường đều cùng có chung hay
riêng các công ty TNHH con "sân sau" thường làm đối tác
chính của mọi hoạt động của công ty sau CPH. Các công ty
"đối tác chiến lược" này chính là các hệ thống đòn
bảy kinh tế để rút ruột hiệu quả kết quả kinh doanh của
Công ty CP qua các hợp đồng "kinh thế" mà họ được độc
quyền "thực hiện" với công ty CP. Đây là đòn bảy dùng
"pháp nhân kinh doanh con chi phối pháp nhân Công ty CP", đã
được "nhất trí" bày binh bố trận…
<em><strong>Đòn bảy kinh tế số 3 - Cơ bản ở trung
tâm:</strong></em> Công ty được CPH dù có số vốn rất nhỏ so
với Công ty Mẹ của nó nhưng vẫn có thể khai thác được các
thế mạnh vốn, thị trường, chính sách, tài nguyên … của
cả công ty Mẹ để kinh doanh cho riêng mình. Họ làm được
vậy vì họ vẫn là công ty có vốn góp nhà nước – công ty
mẹ, vẫn mang thương hiệu công ty nhà nước Mẹ, vẫn được
nhà nước ưu tiên vốn, chính sách và đất đai, và nhất là
vì họ có các "cổ đông chiến lược" chính là các cán bộ
chủ chốt đang ngồi trong công ty Mẹ có quyền phân chia vốn,
chính sách, đất đại… đó! Đây là đòn bẩy tổ chức:
"công ty CP chi phối cả tập đoàn kinh tế mẹ" sinh ra từ
chính quá trình CPH nửa vời và nhập nhèm trên của nhà nước
XHCN VN!
<em><strong>Đòn bảy tài chính số 4 ở trung tâm:</strong></em>
Công ty được CPH dù có số vốn sở hữu và pháp định
thường nhỏ nhưng lại có thể dễ dàng huy động số vốn kinh
doanh lớn do có yếu tố nhà nước, được công ty nhà nước
mẹ bảo lãnh và được các ngân hàng nhà nước ưu đãi. Ngoài
ra, một số công ty CP còn có cổ đông chiến lược chính là
các ngân hàng nhà nước khác, dù rất tượng trưng. Đây là
hợp tác "hai bên cũng có lợi" để "khai thác" thị
trường vốn nhà nước của các Công ty CP nhưng vẫn núp bóng
nhà nước. Đây là Đòn bảy "tài chính liên minh kiểu định
hướng XHCN", chỉ có ở "ta" mới có!
<em><strong>Đòn bảy số 5 cấp cao (vĩ mô) ở trung tâm Tập
đoàn:</strong></em> Công ty được CPH nhờ có Đòn bảy số 3
chính ở Trung tâm (nêu trên) nên thường "điều hành
được" cả tập đoàn kinh tế mẹ. Mà tập đoàn kinh tế mẹ
thì là những "quả đấm thép" của cả nền kinh tế XHCN
nên có "nhiệm vụ" và đặc quyền rất lớn trong một lĩnh
vực lớn của cả quốc gia. Bản thân Tập đoàn kinh tế mẹ
dù ít tài yếu lực nhưng trọng trách và quyền hạn rất cao
trong toàn ngành (vừa đá bóng vừa thổi còi) là một loại
Đòn bảy kinh tế xã hội lớn để dễ dàng thu gom lợi ích xã
hội về cho tập đoàn họ mà chả mất công sức gì, nghiễm
nhiên bắt làm con tin cả thị trường "khách hàng" trong
nước, dành mọi thiệt hại cho các thành phần khác, cho
"khách hàng" và cả nền kinh tế (như ngành điện chả
hạn…). Khi công ty CP khai thác được đòn bảy kinh tế là
chính công ty mẹ này (lại qua các cổ đông đặc biệt trong
công ty mẹ) là khai thác được Đòn bảy kinh tế số 5 ở cấp
vĩ mô. Đây là đòn bảy "định hướng XHCN" do đảng sáng
tạo và các nhà tư bản đỏ khai thác!
<h2>Tạm kết:</h2>
Với hệ thống 5 loại đòn bảy kinh tế được thiết kế, cài
đặt và vận hành liên hoàn rất tinh vi qua CPH như trên, đa số
các công ty sau CPH đi vào hoạt động đều trở thành những con
gà đẻ trứng vàng cho các cổ đông chính của nó (chỉ các
cổ đông chính thôi). Các công ty mẹ thì cứ vô tư để các
công ty CP rút ruột rồi tự bù lỗ, cắt lỗ…vì "trót đẻ
con ra thì phải nuôi thôi!"
Vấn đề là những con gà "nuôi" và "lai giống" này hình
thành trong tham nhũng đỏ, sở hữu bởi tư bản đỏ, dùng các
hệ thống đòn bảy kinh tế bất hợp pháp đỏ trên để lấy
vàng nhà nước đỏ đẻ ra/biền thành vàng riêng cho tư bản
đỏ, nuôi tư bản đỏ lũng đoạn lại kinh tế nhà nước,
chứ không phải cứu giúp nền kinh tế thị trường hay làm
lành mạnh nó như mục đích chính của CPH.
Kết quả cuối cùng thì nhân dân lao động VN vì vẫn tin
tưởng đảng CSVN nên vẫn sẽ phải gánh chịu cho đảng mà
thôi. Nhân dân ta không chỉ bị mất tài sản quốc dân qua CPH
mà còn bị áp đặt thêm những cái tròng bóc lột tinh vi kiểu
mới là các công ty CP có "ruột non" dích chặt ngân khố,
tài nguyên và chính sách ưu đãi của quốc gia nữa.
Tất nhiên, không phải tất cả các công ty CP từ các DNNN và
vẫn đang có vốn nhà nước đều có cấu trúc và cách hoạt
động "hút máu" qua hệ thống 5 loại đòn bảy kinh tế như
trên, nhưng có lẽ số đó là hiếm hoi, vô cùng hiếm hoi. Tại
sao ư? Ngay cả những công ty tư nhân, CP hay TNHH có 100% vốn tư
nhân hay nước ngoài đa số cũng luôn ước ao và thậm chí luôn
cố gắng để có được những cái "ruột non" như thế để
tồn tại…
Thật là tình cảnh đau xót cho nền kinh tế nước Việt ta
thời cộng sản cực thịnh này.
Mà ngay cả sau kinh tế XHCN sụp đổ - sau khi hút hết sữa của
con bò nhà nước rồi thì các công ty CP đó cũng sẽ vẫn là
các công ty có tên tuổi, chỗ đứng và thế lực trên thị
trường kinh tế hậu cộng sản để "kinh doanh" tiếp.
Mà điều họ làm giỏi nhất là hút máu quốc gia và nhân
dân… Đó mới là nguy cơ lớn mà cộng sản VN sẽ để lại
cho tương lai kinh tế nước nhà thời hậu cộng sản!
Phan Châu Thành
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/11066), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét