ông ấy rất "nhân từ", thể hiện sự tôn kính, mến mộ,
rằng đó là một người sống lương thiện, thương người,
cảm thông với nỗi khổ đau của người khác.
"Nhân" là phạm trù đạo đức của Nho gia và "từ" là
tinh thần yêu thương mọi sinh linh của nhà Phật.
Chữ "nhân" của Nho gia theo nghĩa hẹp và cụ thể được
Khổng Tử diễn giải cho các học trò của mình được sách
vở ghi lại như sau:
- Nhân là kìm chế mình để trở về với lễ (khi trả lời
Nhan Hồi).
- Nhân là điều gì mình không muốn thì đừng áp đặt cho
người khác, "Kỷ sở bất dục vật thi ư nhân" (khi trả
lời Trọng Cung).
- Nhân là yêu người (Khi trả lời Phàn Trì).
Khổng Tử nói "có thể làm được năm điều dưới đây với
thiên hạ là có nhân" đó là: Cung kính, khoan dung, giữ chữ
tín, chăm chỉ siêng năng, ra ơn cho mọi người. Ngoài ra, ông
nói: Người có nhân, muốn thành đạt thì cũng giúp cho người
thành đạt.
Tất cả câu trả lời trên đều cụ thể cho từng người,
nội dung hàm chứa tính giáo dục con người cụ thể.
Chữ "nhân" theo nghĩa hẹp rất rộng, do đó người nhà Nho
sau này giải thích chữ "nhân" là lý của yêu thương, là
đức của tâm hay là làm điều nhân là giữ toàn tâm đức
v.v…
Theo nghĩa rộng, chữ "nhân" được Khổng Tử, Mạnh Tử xem
như tư tưởng cốt lõi của Nho giáo (giáo ở đây không phải
là tôn giáo, mà là giáo hóa con người).
Do đó đạo đức của Nho giáo cũng có thể gọi là đạo của
chữ nhân, khi nói "nhân giả nhị nhân giả" (chữ "nhân"
chiết tự ra gồm chữ "nhân" là "người" và chữ
"nhị" là "hai").
Nghĩa là: Nhân là mối quan hệ giữa người và người. Đây
chính là mọi quan hệ của con người trong xã hội. Nếu xử lý
hài hòa các mối quan hệ trên thì xã hội sẽ trật tự, trên
dưới hài hòa, và con người được sống trong cảnh thái bình.
Do đó nhân chính là đạo làm người vậy.
Từ luận giải chữ "nhân" nghĩa rộng trên, chúng ta thấy
mối quan hệ giữa người và người đầu tiên phải được
xử lý, phải được quy phạm đó là con cái và cha mẹ.
Chúng ta ai cũng biết khi chào đời người gần gũi lo toan cho ta
là đấng sinh thành (cha mẹ). Do đó, theo Nho giáo đây là mối
quan hệ đặc biệt ưu tiên trong mọi mối quan hệ xã hội.
Những quy phạm về mối quan hệ này Nho giáo gọi là "đạo
hiếu" (Theo Nho giáo, bách hạnh hiếu là đầu, làm người
phải đặt chữ hiếu lên trên hết).
Tiếp theo là mối quan hệ với anh em là chữ "đệ", mối
quan hệ với bạn bè là chữ "nghĩa", mối quan hệ với vua
là chữ "trung" v.v…
Từ đó triển khai ra các phạm trù đạo đức khác để tu
thân, để rèn luyện đức tính con người: lễ, nghĩa, liêm,
sỉ, trí, nhân (nghĩa hẹp), dũng v.v…
Thật ra những phạm trù đạo đức nêu trên (trung, hiếu, nhân,
nghĩa, lễ, trí, tín v.v…) chỉ là tên gọi của các mối quan
hệ hay những thái độ, cư xử, quan điểm, lẽ sống của con
người trong xã hội.
Nhưng nội dung hàm chứa bên trong của nó tùy theo thời đại
khác nhau lại có ý nghĩa khác nhau. Ví dụ chữ "hiếu" là
một phạm trù đạo đức nói lên mối quan hệ giữa con cái và
cha mẹ.
Phạm trù này vĩnh viễn tồn tại trong mọi xã hội từ xưa
đến nay và cả mai sau, nhưng nội dung của chữ "hiếu" thì
theo từng thời đại khác nhau có những nội dung khác nhau.
Như ngày xưa hiếu là luôn vâng lời cha mẹ, nuôi dưỡng cha
mẹ, phải sinh con cái để nối dõi tông đường. Khi cha mẹ qua
đời, con phải cư tang bằng hình thức sống quanh mộ đói rét
ba năm không được đi đâu, không được vui vẻ để tỏ nỗi
khổ đau thương nhớ mẹ cha...
Nhưng cũng có nhà Nho cho rằng "đại hiếu là làm rạng rỡ
tông đường, kế đến là không làm gì nhục gia tông, thứ ba
mới đến nuôi nấng cha mẹ"…
Còn ngày nay, chúng ta phải có nội dung phù hợp cho chữ
"hiếu". Chữ "trung" cũng thế, không thể giữ nội dung
là trung với vua mà phải là trung với nước, trung với dân
v.v…
Ngày xuân, có đôi điều mạn đàm về ý nghĩa chữ "nhân",
qua đó người viết hy vọng đưa ra được một nội dung rèn
luyện đạo đức cá nhân cho mỗi người mà trong xã hội ngày
nay dường như nhiều người đã quên lãng.
Phan Chánh Dưỡng
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/11405), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét