src="http://danluan.org/files/u1/sub02/120116162749_pham_thi_hoai_304x304_phamthihoai_nocredit.jpg"
width="304" height="304"
alt="120116162749_pham_thi_hoai_304x304_phamthihoai_nocredit.jpg" /><div
class="textholder">Nhà văn Phạm Thị Hoài nhấn mạnh đang có một
tầng lớp đối lập trung thành tại Việt Nam.</div></div>
<em><strong>Sau bài phỏng vấn với <a
href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2012/01/120102_vn_party_intellectuals_views.shtml">Giáo
sư Chu Hảo về trí thức trong xã hội và hệ thống
chính trị Việt Nam hiện nay</a>, BBC nhận được nhiều
bài viết đáp lời. Xin giới thiệu với quý vị bài
của nhà văn Phạm Thị Hoài từ Berlin:</strong></em>
Ông Chu Hảo là mẫu mực của một người đối lập trung
thành.
Đối lập trung thành tại Việt Nam là ai? Theo quan niệm của
tôi, họ là những người không hài lòng với hệ thống chính
trị trong nhiều vấn đề lớn, công khai phản biện và tìm
giải pháp thay đổi trong phạm vi các vấn đề đó, nhưng không
đụng chạm, hay tránh đụng chạm đến nền tảng tồn tại
của hệ thống.
Họ gắn bó với hệ thống vì xác tín, vì thói quen hoặc vì
không có, hay không biết đến lựa chọn nào khác. Họ góp
phần tích cực xây dựng và duy trì hệ thống, và qua đó có
địa vị, uy tín và những quyền lợi nhất định trong hệ
thống. Mong muốn của họ là cải tạo hệ thống nhằm ngăn
chặn sự sụp đổ của nó. Sự sụp đổ này đồng nghĩa với
sự phủ định họ ở một số phương diện căn bản. Điều
đó chắc chắn là đau đớn.
Họ thường là đảng viên Đảng Cộng sản, lực lượng chính
trị duy nhất độc quyền cầm quyền và độc quyền xác quyết
sự độc quyền của mình trong Hiến pháp Việt Nam. Giới hạn
xa nhất mà họ có thể đi là thỉnh cầu Đảng của họ
nhượng cho những lực lượng chính trị khác thuê vài mét
vuông để ngụ cư trong lãnh địa mênh mông của Đảng mà hợp
đồng thuê đương nhiên do Đảng soạn thảo. Như thế là đã
quá nhiều hào phóng.
So với một số nhà đối lập trung thành đi trước, ông Chu
Hảo còn đứng vững ở bên này giới hạn cho phép. Thay vì bị
trừng phạt như Nguyễn Hữu Đang, Nguyễn Hộ hay bị thanh lí
như Trần Độ, bị vô hiệu hóa như Trần Xuân Bách, những
người đã đặt ít nhất là một nửa bàn chân sang phía bên
kia hoặc ở giai đoạn cuối đã đoạn tuyệt hệ thống, ông
Chu Hảo còn được đảm đương những chức vị tuy không có
thực quyền nhưng có một bục đứng để phát ngôn trong một
không gian nhất định, còn được phép dấn thân vào những <a
href="http://nxbtrithuc.com.vn/">dự án tâm huyết</a> chừng nào
chúng chưa bị hệ thống coi là nguy hiểm, còn được xuất
hiện như một <a href="http://www.youtube.com/watch?v=QXFM8DmhLoY">nhân
vật của công chúng</a> chừng nào ông biết làm cho hình ảnh
của mình giống một bông hoa cài lên ve áo chế độ hơn là
một cái gai.
Ông cũng còn được yên ổn sau khi phát biểu trên những cơ
quan truyền thông ngoại quốc như <a
href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2012/01/120102_vn_party_intellectuals_views.shtml">BBC</a>
hay <a
href="http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/central-party-regulate-or-collapse-12282011063109.html">RFA
Việt ngữ</a>, chừng nào ông vẫn đủ cảnh giác trước nguy
cơ "các thế lực thù địch có thể lợi dụng" "thông tin sai
lệch", như mới đây ông đã <a
href="http://phapluattp.vn/20111210110515174p0c1013/tu-van-phan-bien-dung-sai-cung-phai-tra-loi.htm">cảnh
báo</a>. Lê Công Định và Cù Huy Hà Vũ cũng phát biểu trên
những cơ quan truyền thông này và họ đang ngồi sau song sắt.
<h2>'Trả giá mềm'</h2>
<div class="boxright300"><img
src="http://wscdn.bbc.co.uk/worldservice/assets/images/2012/01/01/120101144539_chu_hao_304x171_qdndonline.jpg"
/><div class="textholder">Giáo sư Chu Hảo cho rằng chưa nhất thiết
giải thể sự lãnh đạo của đảng cộng sản đối với trí
thức ở trong nước.</div></div>
Đối lập trong một chế độ toàn trị tất nhiên là phải
trả giá. Tuy những người cộng sản nổi tiếng về sự thanh
trừng nội bộ trong chính hàng ngũ của mình không thua gì sự
đàn áp kẻ thù bên ngoài, nhưng cái giá của đối lập trung
thành chưa bao giờ cao chạm trần và có thể thỏa thuận, tùy
ở tài mặc cả của những người trong cuộc và cũng tùy thời
giá. Thời giá hôm nay, theo tôi, thuận lợi cho những người
đối lập trung thành hơn hẳn các đồng chí của họ vài thập
kỉ trước.
Cái giá duy nhất mà họ phải trả, như ông Chu Hảo phàn nàn,
là tiếng nói phản biện của họ <a
href="http://phapluattp.vn/20111210110515174p0c1013/tu-van-phan-bien-dung-sai-cung-phai-tra-loi.htm">không
có hồi âm</a>. Tôi nghĩ, đó là một cái giá rất mềm, so với
những ví dụ chúng ta được biết từ hơn nửa thế kỉ qua.
Thay vì bị trừng phạt, bị thanh lí, bị vô hiệu hóa, họ
chỉ không được đếm xỉa.
Dĩ nhiên không có chuẩn để so sánh nỗi đau tâm lí. Ở
người không được đếm xỉa, nó có thể lớn hơn ở người
bị trừng phạt.
Từng là một quan chức nhà nước tương đối cao cấp, dù chỉ
ở một chức vụ không có nhiều quyền bính, ông Chu Hảo hiểu
rõ hơn hàng chục triệu người, vì sao số phận của phản
biện ở Việt Nam lại hẩm hiu như thế. Được hỏi, vì sao
các trí thức phản biện chỉ phản biện khi đã về hưu, <a
href="http://dantri.com.vn/c25/s25-248699/khong-co-tu-duy-phan-bien-khong-phai-la-tri-thuc.htm">ông
giải thích</a> rằng khi đang còn chức quyền, "họ là con
người của guồng máy đó nên phải tôn trọng những kỉ luật
của guồng máy" đã được xác lập.
Tình thế thực ra quá rõ ràng. Hoặc là bạn đứng trong guồng
máy và tôn trọng kỉ luật của nó, bạn chẳng phản biện gì
hết và cũng không buồn nghe ai phản biện. Hoặc là bạn vẫn
đứng trong guồng máy và thử giới hạn khoan dung của nó cũng
như giới hạn chịu đựng của bạn, bạn hơi phản biện một
chút và nó khạc bạn ra như một miếng đờm.
Hoặc là bạn tự nguyện ra khỏi guồng máy và xắn tay lên
phản biện, nhưng xin đừng gửi về địa chỉ của guồng máy
và cũng đừng trách nó dửng dưng với bạn. Với nó, bạn đã
không còn tồn tại và bạn nên lấy đó làm mừng, đừng gửi
gắm nốt phần đời vừa được giải phóng của bạn vào
chính cái cũi đã nhốt bạn chừng ấy năm trời.
<div class="boxright200"><div class="simplequote"><div
class="quotebody">Với tôi, phát ngôn của ông Chu Hảo, rằng
"chưa nhất thiết giải thể sự lãnh đạo của Đảng với
tầng lớp trí thức ở trong nước", là thông điệp tệ
nhất.</div><br class="quoteclear"><div class="quoteauthor">» Phạm Thị
Hoài</div></div></div>
Ra khỏi guồng máy dễ hơn thoát khỏi hệ thống. Hệ thống
bủa vây những người đối lập trung thành trong tư duy, trong
diễn đạt, trong cả vốn từ vựng của họ.
Vì sao cùng một người, ở đây là ông Chu Hảo, vừa có thể
phàn nàn rằng Việt Nam không có tầng lớp trí thức đích
thực theo ông định nghĩa, tức những người có một số phẩm
chất, trong đó nổi bật là năng lực tư duy độc lập, lại
vừa có thể nhận định rằng cái giới trí thức (chưa có)
đó tiếp tục cần đến sự lãnh đạo (có thực) của Đảng
Cộng sản Việt Nam, như trong <a
href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2012/01/120102_vn_party_intellectuals_views.shtml">phát
biểu mới đây</a> của ông trên BBC?
Tôi xin thử một câu trả lời: nửa thế kỉ qua, hệ thống
toàn trị của Đảng đã biến đổi thành công bộ nhiễm sắc
thể của các đảng viên, "sự lãnh đạo của Đảng" đã
ăn vào gen trong cơ thể họ và tự động phát tiết, trong cả
những tình huống không phù hợp nhất.
Năm 2012 mở đầu với nhiều tin xấu: vụ bắt giữ nhà báo
Hoàng Khương, vụ xung đột ở Tiên Lãng, vụ xét xử Lê Văn
Luyện, những vụ xe cứ cháy người cứ chết từ cuối năm
ngoái chưa dứt…
Với tôi, phát ngôn của ông Chu Hảo, rằng "chưa nhất thiết
giải thể sự lãnh đạo của Đảng với tầng lớp trí thức
ở trong nước", là thông điệp tệ nhất. Nếu nó đến từ
ông Đinh Thế Huynh, sếp tư tưởng đương chức của Đảng,
thì tôi có chút cảm thông. Ông ấy cần công ăn việc làm, vì
chắc chắn không được đâu <a
href="http://giaoduc.net.vn/Xa-hoi/Bo-truong-Thang-duoc-moi-lam-truong-thon/96728.gd">mời
làm trưởng thôn</a> như Bộ trưởng Đinh La Thăng nếu mất
chức, mà cũng không làm thơ hay như ông Nguyễn Khoa Điềm,
người tiền nhiệm của ông hai khóa trước, để cuộc sống
tiếp tục có ý nghĩa.
Hơn hai mươi năm trước, các nhà lãnh đạo tư tưởng Đông
Đức cũng rất bế tắc khi bỗng nhiên không ai cần đến sự
lãnh đạo của họ nữa. Nhưng thông điệp nói trên đến từ
vị giám đốc, linh hồn và trụ cột của Nhà xuất bản Tri
Thức, cái nôi quý giá cho những tác phẩm quan trọng của tri
thức nhân loại có thể lọt lòng tại Việt Nam.
Tinh thần toát lên từ khối tri thức mà ông Chu Hảo tổ chức
truyền bá bằng một sự dấn thân đáng khâm phục ấy là tình
yêu, ý thức và khát vọng tự do, trước hết là tự do tư
tưởng. Vừa cổ vũ cho tự do tư tưởng, vừa biện minh cho sự
cần thiết của chiếc gông tròng vào cổ trí thức Việt Nam và
đè nặng lên họ, khiến họ chỉ còn nhận thức độ cao trí
tuệ bằng khoảng cách từ cổ xuống đất chứ không bằng
khoảng cách từ đầu lên trời? Nghịch lí, những điều chỉ
có ở Việt Nam, cũng không chừa ông Chu Hảo.
Nghịch lí ấy hẳn có tên khác, "biện chứng cách mạng", trong
từ vựng chính thống. Không để ý tên tác giả, có thể nhầm
phát biểu của ông Chu Hảo với phát biểu của nguyên Tổng Bí
thư Đảng CSVN <a
href="http://www.qdnd.vn/qdndsite/vi-VN/61/43/5/5/5/171508/Default.aspx">Lê
Khả Phiêu</a> đăng trên Quân đội Nhân dân hay phát biểu của
đương kim Tổng Bí thư <a
href="http://vietnamnet.vn/vn/chinh-tri/54373/chinh-don-dang-vi-su-ton-vong-cua-che-do.html">Nguyễn
Phú Trọng</a>, người mà ông Chu Hảo <a
href="http://bee.net.vn/channel/1983/201108/GS-Chu-HaoMong-Tong-Bi-thu-the-hien-dau-an-ca-nhan-1808332/">thiết
tha đặt kì vọng</a>, vì cả ba ông đều sử dụng vô tư và
vô trách nhiệm vốn từ vựng sáo mòn đang từng ngày làm tổ
trong năng lực ngôn ngữ, công cụ và thành quả của tư duy,
của cộng đồng.
"Đổi mới" thì luôn đi kèm "quyết tâm" như thuở nào
và hai thứ này cộng lại luôn phải "triệt để và sâu
rộng" cũng như "chỉ đạo" thì cần "quyết liệt", "sửa
đổi" thì phải "căn bản", "thực hiện" thì "nghiêm
túc"; các "thảo luận" thì không tránh khỏi "thẳng
thắn, dân chủ" và chỉ có cách "ưu tiên, mở rộng" chúng;
"hạn chế, yếu kém" thì Đảng cần "khắc phục" và
"chủ nghĩa cá nhân" thì cần "đấu tranh triệt để".
Lại "triệt để" rồi. Có doping "triệt để" lên nữa và lên
nữa cũng vô ích, nhờn ngôn từ không khác nhờn thuốc kháng
sinh. Không một nội dung cụ thể nào có thể sờ được trong
cái cẩm nang từ vựng chính trị lười biếng đó.
Nếu cách tư duy, cách diễn đạt, nếu ngôn ngữ chính thống
này hoàn toàn thắng thế thì trong vòng ba thế hệ tới, sẽ
không còn ai đọc và hiểu những cuốn sách do Nhà xuất bản
Tri Thức ấn hành.
<h2>'Lạc quan vô tận'</h2>
Nhiều người đối lập trung thành tin rằng mình phải đứng
trong hệ thống, phải thuộc về nó mới có cơ hội thay đổi
nó, hay ít nhất mới có điều kiện để "làm một cái gì
đó có ích" như cách nói nôm na. Những cống hiến của ông
Chu Hảo và nhiều trí thức đứng trong hệ thống nhưng đứng
ngoài guồng máy đủ lớn để bỏ qua sự xỉa xói vô liêm sỉ
từ phía những người thường xuyên đem họ ra dè bỉu, trong
khi mình thì đóng tất cả các vai, từ vai em ngoan biết phận
qua vai đàn anh đàn chị khinh bạc, chưa kể vai chỉ điểm,
chỉ trừ vai bồi bàn trong đại tiệc thủ lợi khổng lồ của
các cá nhân do hệ thống đẻ ra.
Và cũng đủ lớn để bỏ qua sự mạt sát bạt mạng từ
những người hùng Việt kiều ẩn danh trên mạng, những kẻ
thừa khí phách để chê bai giới trí thức trong nước xu phụ
quyền lực, trong khi mình thì chỉ thiếu một giọt can đảm
để chính danh. Tôi kính trọng những cống hiến của ông Chu
Hảo, nhưng không chia sẻ tọa độ chính trị của ông. Tôi
cũng tin rằng những lựa chọn đối lập khác có thể có ích
không kém, nếu không muốn nói là càng ngày càng cần thiết
hơn.
Song mỗi lựa chọn đều là một thực đơn trọn gói chứ
không phải một buffet trong tiệc đứng để ta lẩy riêng những
món vừa miệng. So với các lựa chọn đối lập khác, vị
đắng trong gói đối lập trung thành còn là ít hơn cả.
Tôi biết rằng mình đứng từ xa, không thể nhìn thấu những
họa tiết đang từng ngày biến hóa trong bức tranh toàn cảnh
của xã hội Việt Nam, nơi vài thập niên trước có nằm mơ
cũng không thấy những cánh cửa đã mở của hôm nay. Những
bước đi rất nhỏ, rất chậm, rất vất vả, đã gộp thành
một chặng đường.
Tôi biết rằng từ một vị trí ưu đãi, không có gì để mất
trừ hi vọng gặp lại quê hương và gia đình, mình dễ bất
công hay dễ đánh mất sự cảm thông với những thỏa hiệp
không tránh khỏi của những người phải tồn tại trong một
chế độ toàn trị. Nhưng từ vị trí nào thì cuối cùng chúng
ta cũng đứng trước câu hỏi phải làm gì với nó. Giải phẫu
thẩm mĩ cho một chế độ toàn trị là giúp nó tồn tại mĩ
miều hơn.
Đến tận những ngày cuối cùng của Cộng hòa Dân chủ Đức,
một số trí thức và văn nghệ sĩ hàng đầu của quốc gia này
còn theo đuổi mô hình một chủ nghĩa xã hội nhân đạo. Họ
cũng là những nhà đối lập trung thành, muốn cải tạo chứ
không phá bỏ hệ thống.
Sứ mệnh không thành của họ, ở thời lịch sử sắp cáo
chung, còn dễ định nghĩa. Chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam nay
chỉ còn trên giấy tờ, trong sách giáo khoa và trong tâm tưởng
của thế hệ những người từng coi nó là lí tưởng sống.
Các nhà đối lập trung thành ở Việt Nam phải theo đuổi một
chủ nghĩa xã hội hồng có bộ mặt người trên lí thuyết và
đối diện với một chủ nghĩa tư bản đỏ có bộ mặt rừng
rú trong thực tế. Sứ mệnh của họ là cải tạo hệ thống
nào để ngăn chặn sự sụp đổ của hệ thống nào, thật
không dễ trả lời, chưa nói tới việc thực hiện.
Nhưng ông Chu Hảo là <a
href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/multimedia/2012/01/120101_vn_intellectuals_chuhao.shtml">người
lạc quan</a>. Lạc quan vô tận. Tạp chí Xây dựng Đảng Xuân
Nhâm Thìn này có bài "<a
href="http://xaydungdang.org.vn/Home/Nhip-cau-ban-doc/2012/4586/Gioi-thieu-noi-dung-Tap-chi-Xay-dung-Dang-in-so-122012.aspx">Tết
đến rồi…!</a>" của ông. Cứ từ từ, "tất cả mọi sự
tốt đẹp bao giờ cũng ở phía trước", như ông tuyên bố.
<em><strong>Bài viết phản ánh văn phong và quan điểm riêng của
nhà văn, nhà báo Phạm Thị Hoài, chủ nhiệm trang blog <a
href="http://www.procontra.asia/?p=56">pro & contra</a>, cựu chủ biên <a
href="http://www.talawas.org/">tạp chí Talawas</a>. Tác giả đang
sống tại Berlin, CHLB Đức.</strong></em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/11328), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét