ngày nào đó không xa, trong vòng một thập niên tới, Việt Nam
sẽ chuyển thành công từ thể chế độc quyền dưới sự lãnh
đạo toàn diện của Đảng Cộng sản Việt Nam sang dân chủ đa
nguyên, với nhà nước pháp quyền dựa trên tam quyền phân
lập, với tự do tư tưởng và ngôn luận, tự do hội họp và
xã hội dân sự.</em>
<em>Khi đó, cái di sản kéo dài gần ba phần tư thế kỉ ở
miền Bắc và gần một nửa thế kỉ trên toàn quốc đó sẽ
đặt chế độ mới trước những thử thách nào?</em>
<em>Xã hội Việt Nam sẽ cần bao nhiêu lâu để vượt qua di
sản đó?</em>
<strong>Hoàng Hưng:</strong> Vâng, tôi luôn tin rằng cái ngày ấy
sẽ đến với đất nước mình, dù không chắc lắm sẽ là 10
năm, biết đâu sớm hơn, hay phải gấp đôi thời gian… thôi
thì cứ lấy câu của cụ Hồ dạo nào "5 năm, 10 năm, 20 năm
hoặc lâu hơn nữa…".
Cái di sản kéo dài của xã hội cũ thực ra đã bị (được)
giải trừ một cách đều đều tuy chậm chạp và lúc tiến lúc
lùi kể từ những ngày "Đổi mới" cuối thập niên 1980.
Chỉ cách đây vài năm thôi, ai có thể hình dung một hệ thống
truyền thông "lề trái" hoạt động hữu hiệu, chiếm
được lòng tin và ngưỡng mộ của hàng triệu netizen, một bộ
phận tinh hoa của dân tộc; hay những cuộc biểu tình liên tục
đầy khí phách của nhiều tầng lớp dân chúng ngay giữa lòng
thủ đô bất chấp những thủ đoạn đàn áp man rợ và hèn
hạ của cường quyền? Nhưng di sản của quá khứ quá nặng
nề, có hệ thống và lan tỏa sâu, rộng đến từng tế bào
của xã hội, đã kết thành ung thư, chắc chắn sẽ không chỉ
một lần di căn ngay cả trong chế độ dân chủ non trẻ tương
lai. Giải phẫu để cắt bỏ không chỉ một lần là xong. Cứ
nhìn hiện trạng của nước Nga "dân chủ" trong tay một cựu
KGB thì biết.
Tôi muốn nói đến cái lõi của cái lõi: Di sản này được
xây đắp trên nền tảng con người cá nhân bị phủ định và
thay thế bằng con người công cụ cho những thế lực tích hợp
thần quyền với thế quyền. Có nguồn gốc từ hàng ngàn năm
chuyên chế của các "Con trời", di sản ấy được chế độ
toàn trị mang danh "Lý tưởng" phát huy một cách hữu hiệu,
hoàn thiện một cách triệt để chưa từng có. Phải thừa
nhận rằng nền tảng kia đã bị phá tan hoang trong thập kỷ
vừa qua, Cái Tôi xổng xích hối hả đòi lại mình bằng mọi
giá. Nhưng Thượng đế-Lý tưởng chết toi rồi mà như loài
ốc mượn hồn còn để lại cái xác cho Cái Tôi tinh quái núp
bên trong thò càng đánh quả. Sự biến dạng quái đản đưa
tới hậu quả là Con Người Việt Nam hôm nay đứng trước nguy
cơ sa xuống tầng thấp nhất của nhân cách: <strong>từ an
phận, ích kỷ, giả dối, hèn nhát, vô cảm đến đểu giả,
trơ trẽn, gian ác.</strong> Cho nên tôi tin rằng di sản của chế
độ cũ chỉ có thể vượt qua một cách rốt ráo khi nào đa
số người dân tự giác được hai mặt đối lập biện chứng:
Quyền Tự Do của cá nhân đối với cộng đồng (mà Nhà nước
chỉ là một trong các định chế đại diện), đồng thời
Trách Nhiệm của nó đối với cộng đồng (mà pháp luật chỉ
là một hình thái mang tính cưỡng chế của khế ước xã
hội). Tôi coi tính tự giác hai mặt ấy là bản chất cốt lõi
của "Con người mới". Ta có thể thấy loại người này
đang hình thành ngày càng đông đảo, không đến nỗi quá hiếm
như nhiều người bi quan. Nhưng để nó trở thành nền tảng
vững chắc cho xã hội mới, phải mất ít ra nửa thế kỷ
giải độc và dưỡng sinh cho cơ thể dân tộc, mà việc hình
thành một chế độ chính trị dân chủ pháp quyền là điều
kiện tiên quyết .
<strong>Phạm Thị Hoài:</strong> <em>Theo anh, có những điểm sáng
hay truyền thống tốt đẹp nào từ cái di sản đó cần được
giữ gìn?</em>
<strong>Hoàng Hưng:</strong> Có, đó là lòng yêu nước. Những kẻ
cầm quyền truyền thống rất biết lợi dụng nó: "Trung
quân" bao giờ cũng gắn với "ái quốc" (và hiện tại đang
phải đối mặt với nguy cơ đánh mất tính chính danh cũng vì
nó). Lòng yêu nước sẽ vẫn có tác dụng rất mạnh với
ngưới Việt, với điều kiện nó phải được giải trừ óc
hẹp hòi, cực đoan, bài ngoại xuất phát từ mặc cảm nhược
tiểu hình thành trong hoàn cảnh bị xâm lược và đô hộ
trường kỳ, phải được giải phóng khỏi tâm lý bảo thủ
những truyền thống lạc hậu vốn cứ bị nhập nhèm với
"bản sắc dân tộc". (Giờ đây chắc chúng ta đã thấm thía
rằng chính chủ nghĩa dân tộc mù quáng đã khiến nước ta
không có được cơ may như Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan…
tiếp nhận văn minh phương Tây mà tránh được ách nô lệ của
các đế quốc phương Tây). Có như thế lòng yêu nước mới
hòng trở thành động lực để người Việt biết hổ thẹn vì
cái đói, cái hèn yếu, cái sự ngày càng tụt hậu của mình,
thật tâm học tập để vươn lên hội nhập bình đẳng với
nhân loại văn minh.
<strong>Phạm Thị Hoài:</strong> <em>Khả năng diễn ra trong hòa
bình của bước ngoặt đó lớn tới mức nào, hay tình trạng
bạo loạn mà nhiều người tiên đoán và dùng đó làm lập
luận chống thay đổi thể chế sẽ xảy ra?</em>
<strong>Hoàng Hưng:</strong> Tôi tin ở khả năng "diễn biến hòa
bình từ trên xuống" trong hoàn cảnh áp lực từ ngoài vào và
từ dưới lên. Bất ngờ Myanmar vừa rồi càng củng cố niềm
tin của tôi. Sự manh động của Trung Quốc trong vấn đề Biển
Đông vừa qua là một biến cố ngẫu nhiên (về thời điểm,
tuy xét về lâu dài là tất yếu) vô cùng thuận lợi cho hai áp
lực nói trên. Đại hội ĐCSTQ sắp tới sẽ có thể là một
áp lực có tính đột phá tiếp theo. Nếu nó quyết định dứt
khoát một trong hai ngả: hoặc Diều hâu, hoặc Bồ câu trong cả
đối nội lẫn đối ngoại, nó cũng sẽ tạo cơ hội rất lớn
cho bước chuyển mình của thể chế Việt Nam. Sự sống còn
của dân tộc sẽ buộc lãnh đạo đất nước phải chấp nhận
dân chủ hóa để có được sự sát cánh của nhân dân mình và
sự ủng hộ của Phương Tây khi đối phó với phái Diều hâu
lên ngôi ở Phương Bắc. Ngược lại, quyết định dân chủ
hóa để tự cứu nguy của anh "láng giềng gần" trước
khủng hoảng kinh tế-chính trị nội bộ sẽ được người
học trò truyền thống ở Phương Nam này bắt chước tắp lự.
Xấu nhất sẽ là kịch bản nước đôi, lùng nhùng như lâu nay
ở cả hai nước. Khi ấy một buổi sáng tỉnh dậy ta sẽ phải
đau đớn chứng kiến đất nước mình đã trở thành một
thuộc quốc từ đêm hôm qua, rất lâu trước khi có thể trông
thấy nó trở thành một quốc gia dân chủ. Vì có một thực
tế đáng buồn trong lịch sử vẫn đang tiếp tục diễn ra hôm
nay: Người Việt Nam luôn sẵn sàng chống lại sự xâm lăng
bằng súng đạn (không hiểu tâm lý dân tộc này, người Mỹ
đã mắc phải sai lầm chết người khi muốn nhập khẩu tự do,
dân chủ vào xứ này qua họng súng của các chú G.I.), nhưng
lại hồ hởi nuốt ngon lành những món thuốc độc từ bên
ngoài chỉ cần làm dịu tức thời cơn đói trước mắt (như
những món anh bạn thâm nho của chúng ta vẫn gieo rắc hàng ngày
trong bữa ăn, đồ dùng và… trên tivi của dân ta).
<strong>Phạm Thị Hoài:</strong> <em>Trước khi ngày đó tới, anh
sẽ làm gì trong năm 2012 này?</em>
<strong>Hoàng Hưng:</strong> Vai trò của trí thức ngày càng thể
hiện rõ trong công cuộc vận động dân chủ hóa đất nước.
Ngày càng đông những cá nhân có tâm huyết và tầm nhìn đứng
lên thức tỉnh quần chúng, kể cả những Đảng viên cộng
sản lão thành giác ngộ. Nay đã đến lúc chín muồi cho sự ra
đời các tổ chức xã hội dân sự, bước tiến mới tất yếu
của công cuộc này. Công cuộc vận động dân chủ khi ấy sẽ
có một chất lượng mới, tạo áp lực đi đến chuyển đổi
từ triều đình. Tôi nghĩ đây sẽ là trọng trách của lớp
người trung niên và trẻ có tiềm lực về nhiều mặt, trong
đó có sức khỏe và thời gian. Tôi tự biết mình chỉ là một
trong số mấy "anh già văn nghệ" vì ý thức công dân không
thể nhắm mắt trước hiện tình khốn quẫn của dân tộc,
cực chẳng đã mới phải lên tiếng khơi ra vài việc có tính
mở màn, cũng là không hổ thẹn với lương tâm. Chứ chúng tôi
thật sự không có năng lực theo đuổi công việc vận động
chính trị một cách chuyên nghiệp. Giờ đây, chẳng còn bao
sức lực và thời gian, tôi muốn tập trung vào hai việc quen
thuộc với mình. Một là tiếp tục giới thiệu văn học thế
giới cho bạn đọc Việt Nam như vẫn làm. Việc mới là hỗ
trợ những nỗ lực hiện đại hóa giáo dục của một nhóm
tình nguyện hết sức quý báu do bạn vong niên Phạm Toàn –
Châu Diên tổ chức (nhóm Cánh Buồm). Với việc làm rất cụ
thể là soạn ra một bộ sách giáo khoa mới cho cấp Tiểu học,
chẳng cần quan tâm Bộ Giáo dục có ngó ngàng gì đến hay
không, nhóm này gây bất ngờ trong một xã hội quá quen thói"
xin-cho". Một cách tiếp cận mới mẻ, đầy tính xã hội dân
sự. Tôi nghĩ đó chính là những đóng góp thiết thực vào
công cuộc giải độc và dưỡng sinh cho cơ thể dân tộc Việt
Nam về lâu dài, những việc mà người trí thức không thể
đợi đến khi có chế độ dân chủ pháp quyền thực sự thì
mới làm.
<em>Những ngày cuối năm 2011</em>
© 2012 pro&contra
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/11257), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét