Đảng không phải là thế lực chính trị đầu tiên muốn dùng
hiến pháp để chính đáng hóa quyền lực đang có. Chuyện này
xưa nay các thế lực độc tài trên thế giới vẫn làm, và làm
với nguồn trí tuệ và truyền thống không thua kém trí tuệ và
truyền thống của Đảng. Tuy nhiên chưa có một đảng, hay cá
nhân, cầm quyền chuyên chế nào thành công hay thất bại vì có
hay không có hiến pháp. Lý do sụp đổ của một đảng, hay cá
nhân, độc tài luôn nằm ngoài hiến pháp. Điều này gợi ý
rằng sự thành công, nếu có, của cố gắng chính đáng hóa
quyền lực qua việc viết lại hiến pháp này có tính tạm
thời.
Về khuôn mẫu thì kinh nghiệm thế giới cũng để lại nhiều.
Năm mươi năm cầm quyền liên tục, trong một môi trường chính
trị dân chủ, của Đảng Dân chủ Tự do Nhật Bản có thể là
một gợi ý hấp dẫn cho các viện nghiên cứu chính trị của
Đảng. Các đảng độc tài Á Châu như Quốc Dân Đảng Đài
Loan, TNT của Indonesia,… là những gợi ý khác.
Những người quan tâm đến việc thay đổi hiến pháp lần này
cũng đã đưa ra những mô hình thú vị. Đáng chú ý nhất là
mô hình trong đó, để đổi lại việc kết hợp cơ cấu quyền
lực của Đảng vào cơ cấu quyền lực nhà nước, qua việc
công dân trực tiếp bầu các ứng cử viên Đảng chọn vào các
vị trí quyền lực nhà nước, Đảng cho phép tạo ra một không
gian chính trị ngoài Đảng (một số đại biểu ngoài Đảng
nhất định, không do Đảng chọn, trong quốc hội và hội
đồng nhân dân). Đây là một quan điểm có tính thỏa hiệp
được thấy ở thời kỳ đầu hình thành cơ cấu quyền lực
công dân bên cạnh quyền lực vua chúa ở Phương Tây. Quân chủ
lập hiến, đi đến dân chủ hóa sinh hoạt chính trị, là một
mô hình thành công. Nó giúp tránh những cuộc cách mạng đưa
đến đổ vỡ xã hội như đã xãy ra ở Pháp và Nga. Nhưng
thời đại đó đã đi qua. Ngày nay khó mà hình dung được 90
triệu công dân Việt Nam chấp nhận sự tồn tại vĩnh viễn
của Đảng như một thực thể có tính vương triều đại diện
quốc gia. Một khi cách cửa dân chủ đã mở, bằng sự tồn
tại của một không gian chính trị ngoài Đảng, thì Đảng
không thể chi phối nó được nữa. Cái không gian chính trị
ngoài Đảng này sẽ sản sinh các tổ chức đảng phái chính
trị khác, và khi chúng đũ lớn chúng sẽ trực tiếp thách
thức quyền lực của Đảng. Đảng hiểu điều này hơn ai
hết.
Thỏa hiệp có khả năng xảy ra là Đảng cho phép công dân
được trực tiếp sinh hoạt chính trị, bầu cử và ứng cử,
ở các cơ quan nhà nước cấp thấp, ít ảnh hưởng đến
quyền lực tập trung của Đảng ở trung ương. Thỏa hiệp này,
được các nhà độc tài ở Á Châu thực hiện hồi giữa thế
kỷ trước, giúp giảm sức ép chính trị từ phía xã hội dân
sự đang ngày càng trưởng thành và duy trì quyền lực của
Đảng trong một thời gian dài hơn.
Như đã nói ở trên, các vấn đề bảo đảm quyền tự do
hiến định của công dân, hoặc vấn đề xây dựng hoạt
động tư pháp độc lập, không cần đến một hiến pháp mới.
Vấn đề xã hội lớn nhất mà hiến pháp mới có thể giúp
giải quyết là công nhận quyền tư hữu đất đai. Chưa có
một đảng cầm quyền nào trên thế giới tự nguyện từ bỏ
quyền lực của mình, đặc biệt là loại quyền lực đem lại
sự giàu có. Không có dấu hiệu gì cho thấy Đảng tự nguyện
từ bỏ một công cụ tước đoạt tài sản công dân đã giúp
Đảng giàu có lên rất nhiều trong hai thập niên qua. Nhưng,
trong sự cân nhắc kỹ lưỡng khả năng kiểm soát xã hội như
đã nói đến ở trên, có khả năng Đảng sẽ thực hiện
điều này để đảm bảo quyền sở hữu trên chính tài sản
đất đai đã có cho các thành viên của Đảng.
(Có nhiều người lập luận rằng Đảng không công nhận quyền
tư hữu là vì lấn cấn trong lý luận của chủ nghĩa Marx. Lập
luận này không có cơ sở. Khi cần thì Đảng đã không ngần
ngại từ bỏ toàn bộ lý luận của hệ thống kinh tế chủ
nghĩa xã hội của Marx để đi theo con đường kinh tế tư bản.
Không có một yếu tố nào của chủ nghĩa xã hội Đảng giữ
lại, tư bản nhà nước chẳng hạn, mà không trực tiếp phục
vụ lợi ích của Đảng. Bên cạnh đó, Đảng đã không làm gì
để bảo vệ quyền lợi của đông đảo giai cấp công nhân,
giai cấp mà Đảng tự nhận là đại diện, đang bán sức lao
động và sống lây lất ở các khu chế xuất và ở nước
ngoài. Không có bằng chứng cho thấy Đảng trung thành với chủ
nghĩa Marx-Lenin. Đảng dùng chủ nghĩa này như một công cụ cai
trị mà thôi.)
Một thay đổi khác, nhằm hiến pháp hóa thực tiễn, là thừa
nhận thành phần doanh nhân trong các cơ chế quyền lực. Thói
quen của khuôn mẫu cộng sản chia công dân thành những thành
phần khác biệt có thể vẫn tiếp tục hiện diện trong hiến
pháp mới. Nhưng điều này không còn có ý nghĩa thực tiển gì
nhiều.
Quay qua quay lại, không còn bao nhiêu điều Đảng có thể thay
đổi trong hiến pháp để đem lại thực chất cho những tiến
triển của sinh hoạt chính trị xã hội trong vài thập niên
tới. Sự tiến triển này chỉ đến từ sự trưởng thành của
xã hội dân sự, độc lập với những gì có hay không có trong
hiến pháp, đến mức độ đũ để tạo áp lực chính trị cho
việc ra đời của một hiến pháp bảo đảm quyền tự do thực
sự của công dân. Hiến pháp sắp tới đây cũng sẽ dừng lại
ở mức độ của những hiến pháp trang trí và hư danh.
<h2>Để kết luận</h2>
Sự thay đổi hiến pháp, dù đi theo chiều hướng nào, bao giờ
cũng quan trọng. Trước hết là nó tạo một cơ hội đánh
thức ý thức hiến pháp ở công dân. Tuyệt đại đa số công
dân Việt Nam không biết đến, hoặc không đọc, hiến pháp.
Không chỉ thế lực cầm quyền, chính công dân cũng phải chịu
trách nhiệm về tính trang trí và hư danh của hiến pháp. <span
class="underlined-text"><strong>Hiến pháp là trang trí, là hư danh
chính vì công dân cho phép nó như thế.</strong></span> Một ý
thức thường trực về hiến pháp ở công dân sẽ giúp thúc
đẩy tiến trình hoàn thiện hiến pháp để bảo đảm các
quyền tự do của họ.
Xã hội Việt Nam vẫn đang ở trong giai đoạn chuyển tiếp từ
xã hội thần dân, với sự khiếp sợ truyền thống đối với
nhà nước, sang xã hội công dân, coi nhà nước chỉ là một
công cụ quản lý quốc gia do họ dựng nên. Sự tồn tại tiếp
tục của Đảng ở vị trí quyền lực có thể được coi như
là sự tồn tại của một vương triều cuối cùng. Thời gian
tồn tại này dài hay ngắn tùy thuộc hoàn toàn vào sự trưởng
thành và ý thức chính trị của xã hội dân sự. Đảng cần
thay đổi hiến pháp là để điều chỉnh mối quan hệ của
Đảng với xã hội dân sự. Cố gắng này đánh dấu sự
trưởng thành từng bước của xã hội dân sự. Đó là điều
đáng mừng.
Quan tâm lớn nhất của Đảng, cũng như của tất cả các
đảng cầm quyền trong lịch sử chính trị hiện đại, là duy
trì quyền lực của mình. Điều này bình thường. Điều không
bình thường là công dân và xã hội dân sự giao phó toàn bộ
sứ mạng quốc gia cho Đảng, như trước đây người dân trong
xã hội thần dân giao phó toàn bộ sứ mạng quốc gia cho vương
triều. Nếu, trong một giai đoạn lịch sử nào đó, xã hội
dân sự buộc phải thừa nhận quyền lực tuyệt đối của
một đảng trong quyền lực nhà nước thì nó cũng phải đũ
trưởng thành để kiểm soát quyền lực này trong khi chờ đợi
quyền kiểm soát này được hiến định. Nếu không thì nó sẽ
tiếp tục bị nhà nước thao túng.
Xã hội dân sự Việt Nam chưa đũ trưởng thành. Và Đảng
hiểu điều đó. Trong ngắn hạn, Đảng sẽ vẫn tiếp tục
những cố gắng để kéo dài quyền lãnh đạo của mình và đè
nén sự phát triển của xã hội dân sự trong chừng mực vẫn
có thể đè nén được.
Xã hội dân sự phải tận dụng cơ hội thay đổi hiến pháp
này để khẳng định mình. Những đòi hỏi của xã hội dân
sự đối với hiến pháp trong thời điểm này chắc chắn sẽ
không được thực hiện. (Chúng đã có trong hiến pháp hiện nay
rồi và không được thực hiện). Hiến pháp kế tiếp sẽ vẫn
là hiến pháp của Đảng, nhằm bảo vệ quyền lực và quyền
lợi của Đảng. Nhưng sự thức tỉnh của ý thức hiến pháp
trong xã hội dân sự sẽ giúp cho chính xã hội dân sự trưởng
thành, từ đó giúp kiến tạo nền tảng cho tiến trình hiện
thực hóa những điều khoản nhằm bảo vệ quyền tự do công
dân ghi trong hiến pháp.
Không ai khác, và không phải thế lực cầm quyền, mà chính xã
hội dân sự là lực lượng duy nhất có khả năng biến một
hiến pháp trang trí và hư danh trở nên một hiến pháp thực
sự.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/9925), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét