trong nước là "văn hóa im lặng". Giới quan chức nói chung
ít khi nào trả lời email hay thắc mắc của người dân, và
càng im lặng trước những văn thư của quan chức nước ngoài.
Thật khó giải thích thái độ im lặng đó, nhưng vấn đề là
nó (sự im lặng) có khi gây tổn hại đến quốc gia …
Cách đây vài hôm tôi nhận được email của bạn đọc (là
một sinh viên) phàn nàn rằng khi em gửi email đến thầy cô xin
tư vấn thì đều không nhận được trả lời. Ngược lại, em
này cho biết khi gửi email đến các thầy cô ở nước ngoài
thì đều nhận được trả lời, có khi trả lời rất nhanh
nữa. Em này hỏi tôi tại sao có sự khác biệt về thái độ
giữa thầy cô ngoại và nội như thế. Tôi còn đang suy nghĩ
câu trả lời thì chợt liên tưởng đến những chuyện gần
đây. Những chuyện này nói lên cái văn hóa tôi gọi là văn
hóa im lặng. Văn hóa này rất phổ biến trong giới quan chức.
Hình như các quan chức trong các cơ quan công quyền có văn hóa
im lặng. Các nhân sĩ gửi thư đề nghị giải thích về tuyên
bố của Trung Quốc liên quan đến chuyến đi của đặc phái
viên Hồ Xuân Sơn. Đáp lại sự quan tâm đó là một sự im
lặng dài từ Bộ Ngoại giao. Rồi đến phần lớn các kiến
nghị của nhân sĩ cũng rơi vào … không khí. Thư từ thắc
mắc của người dân cũng thế: rơi vào im lặng. Có lần nói
chuyện với một cựu đại biểu Quốc hội, chị gọi đó là
"im lặng đáng sợ". Đáng sợ hay không thì tôi không rõ,
nhưng thái độ đó chẳng những khó hiểu mà có khi còn gây
tác hại.
Tác hại thì đã xảy ra. Chúng ta còn nhớ câu chuyện Vietnam
Airlines (VNA) thua kiện chỉ vì sự im lặng. Khoảng 5 năm (?)
trước, tòa án Ý buộc VNA phải bồi thường cho luật sư
Maurizio Liberati gần 5 tỉ lia và đồng thời thanh toán chi phí
luật sư gần 60 triệu lia. Sự việc xảy ra chỉ vì VNA khinh
thường tòa án, không cử người tham dự phiên tòa. VNA làm ngơ
án lệnh. Sự việc dẫn đến tòa án Paris ra lệnh phong tỏa
tài khoản VNA. Chẳng biết kết cục câu chuyện ra sao, nhưng
đó là một bài học đắt giá cho sự xem thường luật pháp
quốc tế.
Hôm qua, đọc được một tin đáng chú ý khác về tai hại
nghiêm trọng của văn hóa "im lặng đáng sợ". <a
href="http://www.nguyenduyan.net/index.php?option=com_content&view=article&id=1578&catid=120&Itemid=373">Tác
giả Nguyễn Duy An</a> (làm việc tại tạp chí National Geographic
của Mĩ) thuật lại câu chuyện đằng sau vấn đề bản đồ
Hoàng Sa làm tốn nhiều giấy mực và công sức của người
Việt vào năm ngoái như sau:
"<em>Để chuẩn bị cho mình một ít kiến thức căn bản về
việc làm bản đồ ở National Geographic, tôi liên lạc với một
trong những nhân viên kỳ cựu trong nhóm "Bản Đồ" để
hỏi về việc "đổi tên" quần đảo Paracel Islands. Ông ấy
đã cho tôi biết một chi tiết rất quan trọng là đối với
những vùng đất "đang tranh chấp", ít nhất là 10 năm một
lần, những người phụ trách bản đồ khu vực đó sẽ liên
lạc với các chính phủ liên quan để xem có gì thay đổi hay
không, nếu hai bên vẫn còn tranh chấp thì cứ theo ấn bản cũ
như trường hợp quần đảo Falkland Islands giữa Anh Quốc và
Argentina. Riêng quần đảo Paracel Islands "Hoàng Sa" thì hơi
đặc biệt vì từ hơn một năm trước, nhóm của ông ta cũng
gởi thư xin "xác định" tới cả hai chính phủ Việt Nam và
Trung Quốc, <strong>nhưng họ không hề nhận được trả lời
từ Việt Nam</strong>; trong khi đó, Trung Quốc thì ngược lại,
<strong>không những họ "khẳng định chủ quyền" trên quần
đảo Paracel Islands mà còn chính thức mời một nhân viên đến
tham quan cho biết thực hư</strong>. Ông ta bảo tôi: "Anh nghĩ
xem, khi anh tận mắt chứng kiến từ phi trường tới hải
cảng, từ các văn phòng hành chính đến chợ búa đều do Trung
Quốc điều hành, và họ còn dẫn chứng giấy tờ để chứng
minh họ là chủ thì anh nghĩ vùng đất đó thuộc về ai? Bây
giờ muốn sửa lại, chúng ta cần có tiếng nói chính thức từ
chính phủ Việt Nam!</em>"
Đọc những dòng chữ trên, tôi thật sự sốc. Thật khó
tưởng tượng nổi tại sao những người có trách nhiệm quá
vô cảm trước một vấn đề trọng đại như thế! Với những
quan chức vô cảm như thế này thì nguy cơ mất mát và thua
thiệt ngoại bang sẽ còn dài dài trong tương lai.
Tôi ngạc nhiên không hiểu tại sao có văn hóa im lặng. Có lẽ
không ai biết đích xác lí do tại sao các quan chức ta tiết
kiệm lời lẽ, nhưng có thể nghĩ đến một số lí do sau đây:
Thứ nhất là vô cảm. Nhiều quan chức trong nước chẳng quan
tâm đến chủ quyền biển đảo. Tôi đã gặp quan chức cấp
tỉnh thậm chí còn chẳng biết Hoàng Sa và Trường Sa là của
Việt Nam! Thật ra, cũng không trách họ vì họ thiếu thông tin.
Những gì báo chí đưa tin không đầy đủ, và những gì phổ
biến trong Đảng thì chưa chắc là những thông tin đa chiều.
Trong bối cảnh như thế, nếu một quan chức nhận một công
văn từ nước ngoài về Hoàng Sa và Trường Sa, có thể họ
nghĩ đó là chuyện của… Trung Quốc.
Thứ hai là ngạo mạn và khinh thường. Nhiều quan chức Việt
Nam xem người dân như cỏ rác. Thử nhìn qua các quan chức ngồi
vào ghế nói chuyện với người dân thì biết. Họ chẳng thèm
nhìn mặt dân. Ngôn ngữ thì quát nạt hơn là nói. Có khi còn
dùng cả ngôn ngữ tay chân. Còn nhớ một ông phó bí thư (?)
tát một bạt tay vào mặt bà cụ khi bà nhờ ông này mua vé.
Lại có quan chức nghĩ rằng VN có luật của VN, nên bất chấp
luật quốc tế. Có lẽ chính vì suy nghĩ này mà VNA phớt lờ
tòa án Ý và phải lãnh đủ hậu quả.
Thứ ba là văn hóa làm thuê. Người làm thuê chỉ nghĩ đơn
giản làm cho xong việc và việc đáng với đồng lương. Một
suy nghĩ rất phổ biến trong giới quan chức là trả lương
đến đó thì làm việc đến đó. Họ không suy nghĩ gì ngoài
chuyện cơm áo gạo tiền. Họ không cần phấn đấu (mà phấn
đấu có khi lại nguy hiểm vì bị đồng nghiệp dèm pha) và
chỉ làm việc như cái máy, cứ như đến hẹn lại lên. Tôi
gọi đó là văn hóa làm thuê, và kẻ làm thuê thì chẳng cần
quan tâm đến chuyện công chúng, vì đối với họ đất nước
này ai quản lí chẳng thành vấn đề; vấn đề là có cơm ăn
áo mặt cái đã. Đối với những quan chức loại này thì không
mong gì họ có lòng với quê cha đất tổ và sự im lặng của
họ hoàn toàn có thể hiểu được.
Thứ tư là do sợ trách nhiệm. Trong bối cảnh chức vụ đi
đôi đặc quyền và đặc lợi, thì có thể hiểu được các
quan chức cần bảo vệ chức vụ của mình. Một cách an toàn
là không phát biểu gì đụng chạm, hay tốt hơn nữa là … im
lặng. Đó là chưa kể tình trạng chồng chéo về trách nhiệm
và quyền lực. Một cơ quan có thủ trưởng nhưng cũng có bí
thư. Nếu hai người này là một thì thủ tục còn tin giản,
nhưng nếu là hai người khác nhau thì có khi cũng phiền phức.
Nếu một quan chức muốn phát biểu họ phải xin phép cấp
trên, và cấp trên lại xin phép cấp trên, cấp trên xin phép
Đảng ủy, và cứ như thế chẳng ai dám nói gì.
Thứ năm là đá bóng. Nhìn qua cách hành xử của các cơ quan
công quyền, họ có xu hướng "đá bóng". Người này tìm
cách biện minh không nằm trong quyền hạn hay trách nhiệm của
mình, rồi đề nghị qua người khác; người khác cũng có lí do
để nói không thuộc trách nhiệm của mình. Nhất là vấn đề
liên quan với nước ngoài, người ta càng dè dặt, dè dặt
đến nổi cuối cùng chẳng ai có động thái gì.
Lại có một loại quan chức nghĩ chuyện quốc gia đại sự là
chuyện của lãnh đạo, để cho lãnh đạo giải quyết. Còn
lãnh đạo thì nghĩ đó là chuyện của lãnh đạo cấp cao hơn.
Cuối cùng thì chẳng có ai hành động. Thay vì hành động thực
tế thì Việt Nam có những đề nghị và chỉ thị (rất nhiều
chỉ thị). Mà khi đã có hàng tá đề nghị lên và chỉ thị
xuống thì sự việc coi như "đã rồi", chẳng còn cứu vãn
được tình thế.
Thứ sáu là vấn đề tiếng Anh. Phải ghi nhận rằng các quan
chức rất kém tiếng Anh. Do đó, đứng trước một văn bản
tiếng Anh, họ không hiểu, hoặc hiểu nhưng không tốt lắm, và
ngay cả hiểu nhưng không biết cách soạn thảo một văn thư
trả lời. Ngay cả quan chức Bộ Ngoại giao cũng hạn chế
tiếng Anh thì khó trách các bộ và ngành khác. Từ hạn chế
về tiếng Anh dẫn đến thiếu tự tin, và hệ quả là … im
lặng.
Dù là vô cảm, ngạo mạn, vô trách nhiệm, đá bóng, hay tiếng
Anh (hay bất kể lí do gì) thì văn hóa im lặng đáng sợ là
không thể chấp nhận được. Ngày nào cái văn hóa đó còn
tồn tại thì ngày đó hệ thống hành chính chưa văn minh,
người dân vẫn còn khổ, và chủ quyền quốc gia còn bị đe
doạ. Người ta có thể cười đùa với quan chức im lặng,
nhưng im lặng trước vấn đề chủ quyền tổ quốc bị xâm
phạm là một sự phản bội (và người đó không xứng đáng
làm người Việt) chứ không phải chuyện đùa được.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/9812), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét