more so.</em> (Một đạo luật bất công tự thân là một hình
thức bạo hành. Bắt giam người vi phạm đạo luật đó lại
còn là một sự bạo hành hơn nữa.) - Mahatma Gandhi
[Vấn đề được đặt ra là nếu chính quyền từ chối cấp
phép mà người dân vẫn biểu tình thì sao? Hay là nếu người
dân biểu tình mà không xin phép chính quyền thì sao?]
Bài khảo cứu chuyên môn này về quyền tự do biểu tình đặt
trong khuôn khổ luật pháp hiện hành về quyền biểu tình của
Việt Nam (không mở rộng sang những lãnh vực khác của luật
hình sự như những chương điều liên quan tới anh ninh quốc gia
và các quyền tự do khác) và trong giả định chính quyền thực
tâm tôn trọng luật pháp do chính họ đặt ra. Trong khuôn khổ
như vậy, người dân Việt Nam có thể thực thi quyền TỰ DO
BIỂU TÌNH MÀ KHÔNG CẦN XIN PHÉP.
Ý niệm "tự do biểu tình không cần xin phép" đã được
chính Bác Hồ mặc nhiên công nhận cách nay gần 70 năm. Mở
đầu Sắc lệnh số 31 ngày 13/9/1945, Bác Hồ đã nhận định
"<em>Tự do hội họp là một trong những nguyên tắc của chế
độ Dân chủ cộng hoà</em>". Bác nhận định tiếp,
"<em>Nhưng trong tình thế đặc biệt hiện thời, cần phải xem
xét, kiểm soát những cuộc biểu tình, đề tránh những sự
bất trắc có thể có ảnh hưởng đáng tiếc đến việc nội
trị hay ngoại giao;</em>" Do hai nhận định trên của Bác Hồ,
điều thứ 1 của Sắc Lệnh số 31 đã qui định "Những cuộc
biểu tình phải khai trình trước hai mươi bốn giờ". Khi qui
định như vậy, Bác Hồ đã hàm ý "nếu trong tình thế bình
thường, không có gì đặc biệt, thì "Những cuộc biểu tình
KHÔNG CẦN PHẢI KHAI TRÌNH nữa".
Đất nước ta đã chấm dứt chiến tranh được 36 năm (kể từ
1975). Bọn Mỹ đã cút khỏi đất nước ta 2 năm trước đó.
Bọn ngụy cũng đã chết gần hết vì tuổi già. Nếu còn sống
thì bọn ngụy bây giờ cũng đã trên dưới 70, cái tuổi không
còn có thể gây nguy hại cho tổ quốc Xã Hội Chủ Nghĩa. Bên
ngoài chúng ta đang giao hảo với Trung Quốc. Mặc dù lâu nay có
những va chạm, nhưng các va chạm đó theo công bố của báo chí
trong nước thì ở mức độ nhỏ và sẽ được chính phủ hai
nước giải quyết theo đường lối thương thuyết hòa bình,
thân thiện. Vậy thì không còn lý do gì để chính quyền giới
hạn khắt khe quyền biểu tình của người dân.
Thậm chí chính quyền KHÔNG THỂ GIỚI-HẠN QUYỀN BIỂU TÌNH
KHẮT KHE HƠN CHẾ ĐỘ NGỤY Ở MIỀN NAM TRƯỚC 1975. Nhà nước
ta cứ nói bọn ngụy quyền miền Nam là độc tài, tàn ác, đàn
áp nhân dân, nhưng thực ra dân chúng trong Nam thời đó được
tự do biểu tình hơn bây giờ nhiều. Bằng chứng rõ ràng là
vì bọn ngụy quyền miền Nam tôn trọng quyền tự do biểu tình
của người dân hơn nhà nước ta ngày nay rất nhiều nên nhiều
đồng chí nội thành của ta như Huỳnh Tấn Mẫm, Lê Văn Nuôi,
Hoàng Phủ Ngọc Phan, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Lê Hiếu Đằng
v.v... và còn nhiều đồng chí còn sống khác nữa, mới có thể
công khai vận động tổ chức những cuộc biểu tình lôi kéo
đông đảo quần chúng, sinh viên học sinh tham dự để ủng hộ
cuộc chiến đấu giải phóng miền nam, thống nhất đất nước
của chúng ta. Chẳng lẽ sau khi giải phóng được miền Nam,
thống nhất đất nước, tình thế yên bình, chúng ta lại tiêu
diệt quyền tự do biểu tình mà vốn dĩ nhân dân miền nam
dưới chế độ ngụy vẫn được hưởng hay sao?
Điều 69 Hiến Pháp 1992 hiện hành có thêm chi tiết "theo qui
định của pháp luật" để qui định: Công dân có quyền tự
do ngôn luận, tự do báo chí, có quyền được thông tin; có
quyền hội họp, lập hội, biểu tình theo quy định của pháp
luật.
Trong khi Quốc Hội chưa ra luật biểu tình thì chính cái đuôi
"theo qui định của pháp luật" này đã khiến đại đa số
dân chúng thấy ngập ngừng, âu lo và khó hiểu về quyền tự
do biểu tình. Do đó mới có hiện tượng một số người lên
tiếng yêu cầu Quốc Hội sớm ban hành "luật biểu tình",
và đa số người dân không dám biểu tình dù rằng, kể cả
công an, ai cũng muốn biểu tình bày tỏ lòng yêu nước như 11
cuộc biểu tình chống Trung quốc vừa qua. Trong sự ngập
ngừng, âu lo về quyền tự do biểu tình, hai bài bàn về quyền
này, một của tiến sĩ Hoàng Xuân Phú (1) và một của Luật Sư
Huỳnh Văn Đông (2) đã được đón nhận khá nồng nhiệt. Bài
khảo cứu này của tôi chỉ bàn thêm một bước nữa về
quyền biểu tình mà hai vị trí thức đó chưa bàn, đó là
"BIỂU TÌNH KHÔNG CẦN XIN PHÉP".
Bàn về ý nghĩa pháp lý của cụm từ "theo qui định của
pháp luật" là một vấn đề chuyên môn "sâu" không cần
thiết phải đề cập tới trong bài khảo cứu phổ thông này.
Người dân chỉ cần biết nguyên tắc cụ thể hiện nay theo
Bộ Luật Hình Sự 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009 là chưa có
đạo luật nào qui định quyền tự do biểu tình thì mọi
người đều có quyền biểu tình mà không bị hạn chế gì
cả, không sợ vi phạm pháp luật gì cả. Quả thực vậy,
"Điều 2. Cơ sở của trách nhiệm hình sự" của BLHS hiện
hành qui định, "<em><strong>Chỉ người nào phạm một tội đã
được Bộ luật hình sự quy định mới phải chịu trách
nhiệm hình sự.</strong></em>" Điều này áp dụng một trong các
nguyên tắc căn bản lâu đời của luật pháp các quốc gia văn
minh là "Vô Luật Bất Thành Tội". Nói nôm na,
"<em><strong>Người dân được tự do làm tất cả những gì
luật pháp không cấm</strong></em>".
Nhưng để đối phó với 11 cuộc biểu tình của nhân dân
chống Trung Quốc xâm lăng vừa qua, Ủy ban Nhân Dân Thành Phố
Hà Nội có nhắc tới một nghị định liên quan tới quyền
biểu tình của người dân. Đó là Nghị định của Chính phủ
số 38/2005/NĐ-CP. Bởi thế, để thực thi quyền tự do biểu
tình, người dân chỉ cần quan tâm tới nội dung nghị định
này mà thôi. Điều trước tiên, không cần phải viện dẫn tự
điển, người dân Việt nào cũng hiểu nhóm từ "tập trung
đông người nơi công cộng" dùng trong nghị định này là
để chỉ hành vi biểu tình. Mặc dù biểu tình cũng có thể
được thực hiện bởi chỉ một người.
Nghị định này có những qui định về thủ tục xin phép biểu
tình, về những hành vi bị nghiêm cấm và những nguyên tắc và
biện pháp xử lý những hành-vi vi-phạm trật tự công cộng.
Về thủ tục xin phép biểu tình, điều 7 của nghị định ghi
rõ, việc biểu tình phải đăng ký trước với Uỷ ban nhân dân
có thẩm quyền nơi diễn ra biểu tình. Nội dung đơn xin phép
biểu tình được qui định theo điều 8 của nghị định gồm
có: tên, tuổi, địa chỉ của người đăng ký, mục đích
biểu tình, ngày giờ, địa điểm và lộ trinh, số người dự
kiến tham gia, các phương tiện và biểu ngữ, hình ảnh mang
theo.
Các qui định vừa nêu đều dễ dàng chấp hành. Nhưng nghị
định cũng có qui định những hành vi nghiêm cấm trong điều 5.
Các hành vi mà điều 5 của nghị định này nghiêm cấm thực ra
đã bị nghiêm cấm bởi các điều 88 và 89 của Bộ luật hình
sự năm 1999 rồi. Điều 5 của nghị định 38/2005/NĐ-CP chỉ
lập lại mà thôi. Đó là một sự lập lại không cần thiết
và chỉ làm rối rắm thêm một văn bản pháp qui. Do đó khi
thảo luận về quyền tự do biểu tình, thiết tưởng không
cần thảo luận tính cách hợp hiến hay không của 2 điều
luật hình sự vừa nêu mà chỉ cần nhớ những điều chính
yếu ngăn cấm trong hai điều luật đó để tránh vi phạm (còn
nếu người biểu tình đã tránh vi phạm mà vẫn bị chính
quyền vu cáo, chụp mũ thì vấn đề lại bước sang một lãnh
vực khác, không nằm trong phạm vi bài khảo cứu này). Những
điều cần nhớ trong hai điều luật hình sự 88 và 89 như sau:
<strong>Điều 88.</strong> Tội tuyên truyền chống Nhà nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
a) Tuyên truyền xuyên tạc, phỉ báng chính quyền nhân dân;
b) Tuyên truyền những luận điệu chiến tranh tâm lý, phao tin
bịa đặt gây hoang mang trong nhân dân;
c) Làm ra, tàng trữ, lưu hành các tài liệu, văn hoá phẩm có
nội dung chống Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam.
<strong>Điều 89.</strong> Tội phá rối an ninh
1. Người nào nhằm chống chính quyền nhân dân mà kích động,
lôi kéo, tụ tập nhiều người phá rối an ninh, chống người
thi hành công vụ, cản trở hoạt động của cơ quan, tổ chức.
Nếu những người biểu tình giữ ở tình trạng ôn hòa và
tránh vi phạm các qui định ở điều 88 và 89 BLHS ở trên,
đặc biệt tránh chống đối khi bị công an cưỡng bức, thì
các vi phạm nào khác theo nghị định 38 này, nếu có, chỉ là
những vi phạm "trật tự công cộng". Thực vậy, quan điểm
này được ghi nhận chính trong bản thân nghị định. Về
nguyên tắc và phương thức xử lý các vi phạm đối với nghị
định 38/2005/NĐ-CP, điều 6 có tiêu đề, "Điều 6. Nguyên
tắc xử lý vi phạm pháp luật về bảo đảm trật tự công
cộng" và điều 11 cũng có tiêu đề, "Điều 11. Xử lý vi
phạm pháp luật về trật tự công cộng."
Người đi biểu tình cũng như công an dẹp biểu tình đều cần
hiểu và nhớ, một "vi phạm về trật tự công cộng" chỉ
là một vi phạm hành chính, tương tự như đi xe không đội mũ
bảo hiểm, hay đi xe vượt đèn đỏ v…v.
Cũng chỉ là một vi phạm hành chính khi người biểu tình không
có giấy phép do chính quyền cấp. Điều 8 của nghị định
38/2005/NĐ-CP qui định, trong thời hạn 7 ngày làm việc, kể từ
ngày nhận được bản đăng ký, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân
cấp có thẩm quyền có trách nhiệm xem xét, giải quyết việc
đăng ký tập trung đông người.
Vấn đề được đặt ra là nếu chính quyền từ chối cấp
phép mà người dân vẫn biểu tình thì sao? Hay là nếu người
dân biểu tình mà không xin phép chính quyền thì sao?
Rõ ràng một sự biểu tình không phép như vậy là vi phạm vào
nghị định 38/2005/NĐ-CP của chính phủ. Nhưng điều quan trọng
cần nhớ: nghị định của chính quyền các cấp chỉ là một
văn bản hành chánh chứ không ngang hàng với một đạo luật
của Quốc Hội. Tất cả mọi văn bản hành chánh đều có giá
trị dưới luật. Vi phạm một nghị định hay văn thư của
chính quyền mọi cấp không cấu thành một tội phạm hình sự.
Đó chỉ là một "Vi phạm hành chánh".
Vi phạm hành chính cần phải được xử lý đúng theo "Điều
44. Tạm giữ người theo thủ tục hành chính" của "Pháp
Lệnh Về Xử Lý Vi Phạm Hành Chính" được Ủy Ban Thường
Vụ Quốc Hội ban hành ngày 02 tháng 07 năm 2001. Quan điểm này
đã được Luật Sư Huỳnh Văn Đông chia sẻ trong bài "Vài
chia sẻ về quyền đi biểu tình" (3). Khoản 2 và 3 của Điều
44 qui định người vi phạm hành chánh chỉ có thể bị bắt
giữ tối đa 24 giờ và chính quyền phải trao cho người bị
tạm giữ một văn bản tạm giữ. Nguyên văn hai điều khoản
đó như sau:
2. Mọi trường hợp tạm giữ người đều phải có quyết
định bằng văn bản và phải giao cho người bị tạm giữ một
bản.
3. Thời hạn tạm giữ người theo thủ tục hành chính không
được quá 12 giờ, kể từ thời điểm bắt đầu giữ người
vi phạm; trong trường hợp cần thiết, thời hạn tạm giữ có
thể kéo dài hơn nhưng không được quá 24 giờ.
Như vừa phân tích ở trên, nếu những người biểu tình giữ
ở tình trạng ôn hòa và tránh vi phạm các qui định ở điều
88 và 89 BLHS thì tối đa chỉ bị tạm giam có 24 tiếng đồng
hồ. Cuộc tranh đấu cho tự do nào cũng phải trả giá, cái giá
"bị tạm giam tối đa có 24 tiếng đồng hồ" là quá nhẹ.
Trong trường hợp biểu tình ôn hòa không vi phạm các nghiêm
cấm của điều 88 và 89 BLHS, mà công an vẫn bắt giam vô cớ,
dùng vũ lực quá đáng, ép cung và giam giữ quá 24 tiếng đồng
hồ hay công an có những vi phạm hình sự khác nữa thì người
biểu tình có thể nạp đơn kiện. Quan điểm này đã được
các luật sư Trần Đình Triển , Nguyễn Quốc Đạt và Lê Quốc
Quân làm rõ qua bài "Người biểu tình bị bắt có thể kiện
công an" đăng trên BBC
(http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2011/08/110828_protestors_vn_police.shtml)
khi các ông cho hay các công dân có nhu cầu khiếu kiện có thể
nhờ luật sư bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Cũng
trong bài trên, từ góc độ bình luận luật pháp, luật sư
Trần Đình Triển nói rằng những người dân cho rằng bị nhà
chức trách lạm dụng quyền lực có thể "nhờ các luật sư
bảo vệ quyền lợi."
Thực tế vừa có một tiền lệ những người biểu tình kiện
chính quyền là đơn kiện gửi tòa án Hà Nội ngày mùng 5/9/2011
của 10 nhân sĩ trí thức nổi tiếng đã từng tham gia biểu
tình kiện Đài Phát Thanh và Truyền Hình Hà Nội về tội danh
vu khống, xuyên tạc, xúc phạm những người biểu tình. (4)
Trong các cuộc biểu tình không xin phép này những người biểu
tình có thể làm gì và nên làm gì?
Điều tối quan trọng là những người biểu tình phải "đi
lề phải". Tức là phải tuân thủ Hiến Pháp và hai điều 88
và 89 của BLHS. Như vậy sẽ hạn chế rủi ro bị chính quyền
vu khống. Hay nếu bị vu khống, chụp mũ thì vẫn có lý để
cãi.
Nhưng đồng thời những người biểu tình không cần phải luôn
luôn có mục tiêu chống Trung Quốc. Trong cuộc sống, đặc
biệt cuộc sống hiện nay, người dân Việt Nam có muôn điều
cần bày tỏ, cần đòi hỏi chính quyền quan tâm. Người dân
có thể biểu tình để đòi hỏi được thực thi những quyền
hiến định khác nữa. Ví dụ quyền tự do ra báo, quyền tự do
viết blog, quyền tự do cư trú không bị công an khu vực và tổ
dân phố xâm nhập mặc dù có sự phản đối của mình, quyền
tự do đi lại không bị ngăn cản vô cớ mặc dù không bị án
quản chế, đòi chính quyền phải nhanh chóng điều tra sự
việc những tên đầu gấu tấn công người biểu tình (thực
chất đó là những tên công an giả dạng), đòi chấm dứt bắt
người vô cớ v…v. Nói tóm lại, bất cứ quyền gì mà hiến
pháp qui định thì người dân đều có quyền biểu tình để
đòi hỏi chính quyền phải bảo đảm và tạo điều kiện dễ
dàng cho người dân thực thi các quyền đó, cũng như phải bảo
đảm an toàn sinh mạng cho người dân.
Thực tế hiện nay tại những nước văn minh thường thì
người dân biểu tình chẳng cần xin phép gì cả. Lý do là vì
không nước nào có các đạo luật qui định về quyền biểu
tình mà chỉ có các nghị định, văn thư, tức là các pháp qui
hành chính. Các pháp qui này chỉ nhằm bảo đảm cho người
muốn biểu tình được thực hiện quyền đó một cách tốt
đẹp, do đó nếu người biểu tình cảm thấy không cần sự
hỗ trợ của chính quyền thì họ chẳng cần xin phép. Thường
thì những cuộc biểu tình đông khoảng hàng chục ngàn người
trở lên ban tổ chức mới xin phép để chính quyền hỗ trợ,
bởi vì với số đông đảo đó, ban tổ chức thấy khó kiểm
soát nổi. Những cuộc biểu tình bạo động tại London Anh
Quốc trong tháng qua là một ví dụ. Nếu các cuộc biểu tình
đó không có bạo động thì cảnh sát Anh quốc không cần can
thiệp. Nhưng điều cần hiểu rõ rằng cho dù có bạo động
thì ban tổ chức hay những người biểu tình không bạo động
cũng không bị bắt giữ hay chịu trách nhiệm. Cảnh sát chỉ
bắt giữ những người bạo động trong cuộc biểu tình mà
thôi. Và sự trừng phạt cũng chỉ ở mức vi cảnh chứ không
bị đưa ra tòa với những bản án lâu ngày. Tại Hoa Kỳ
thường có vô số cuộc biểu tình tự phát của quần chúng
chẳng ai xin phép cả mà cũng không sao, cuộc biểu tình vẫn
suông sẻ như trong trang mạng ở đây cho thấy
(http://www.indybay.org/). Tại thành phố San Jose, tiểu bang
California trong mấy năm qua có nhiều cuộc biểu tình của cộng
đồng người Việt và rất ít khi ban tổ chức xin phép trước.
Ngay cả cuộc biểu tình có khi đông tới 3000 ngàn người gốc
Việt ngay trước trụ sở Hội Đồng Thành Phố để phản
đối chính quyền, ban tổ chức cũng không xin phép và cảnh sát
cũng không can thiệp mà cũng chẳng cần hiện diện. Biểu tình
chán thì tự họ giải tán. Clip video này là một ví dụ
(http://www.youtube.com/watch?v=776_--_qiHA).
Qua những luận điểm và bằng chứng vừa nêu, người ta thấy
trong khuôn khổ pháp luật hiện hành của Việt Nam, quần chúng
có thể BIỂU TÌNH KHÔNG XIN PHÉP để lên tiếng ĐÒI HỎI CHÍNH
QUYỀN BẤT CỨ MỘT ĐIỀU GÌ liên quan tới quyền hiến định,
nếu chịu chấp nhận tổn thất nhỏ là "bị tạm giam tối
đa 24 tiếng đồng hồ". Đồng thời, nếu trong lúc dẹp biểu
tình mà chính quyền, kể cả công an lẫn các cơ quan báo, đài
truyền thanh truyền hình, mà vi phạm quyền hiến định của
người biểu tình thì họ có quyền kiện. Và trong trường hợp
đó người biểu tình nên kiện, theo gương của 10 trí thức
tiên phong, để tạo một bầu không khí trong đó kiện chính
quyền là bình thường trong một quốc gia Việt Nam thực sự tư
do và dân chủ.
_________________________
(1) "Quyền biểu tình của công dân" của Hoàng Xuân Phú,
đăng ngày 9/8/2011 trên blog Nguyễn Xuân Diện
(2) và (3): "Vài chia sẻ về quyền đi biểu tình" đăng ngày
27/8/2001
(http://luatcuasuthat.blogspot.com/2011/08/vai-chia-se-ve-quyen-i-bieu-tinh.html)
của Luật sư Huỳnh Văn Đông.
(4): http://danluan.org/node/9859#comment-41115
"ĐƠN KHỞI KIỆN Đài phát thanh và truyền hình Hà Nội"
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/9908), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét