cả nước. Tuy nhiên, trên thực tế hầu hết học sinh đã
phải đến trường và bắt đầu năm học mới ít nhất cũng
từ ngày 15-8 vừa qua. Cái cảm giác vui chơi thỏa thích sau ba
tháng hè và háo hức trở lại với mái trường của những
học sinh cũ; cái cảm giác lâng lâng lạ lẫm của những em
lần đầu tiên đi học, giờ đây không biết có còn không?
Riêng cái cảm giác lo lắng của hầu hết các bậc phụ huynh
có con em đến trường thì có lẽ mùa khai trường nào cũng khá
giống nhau. Người thì phải lo cân đối lại nguồn tài chính
của gia đình; người khá giả hơn thì phải lo chạy vạy cho
con mình được vào học dưới những mái trường được xem là
tốt nhất; còn những gia đình neo đơn thì lại phải sắp xếp
lại lịch làm việc để dành thời gian đưa đón con cái đến
trường mới thực sự an tâm trước tình trạng giao thông hỗn
loạn trên đường phố cũng như tình hình an ninh trật tự xã
hội đang ngày càng đáng quan ngại.
Duy có một điều mà có lẽ phụ huynh nào cũng mong muốn khi
phải vượt qua nhiều lo toan, trở ngại để có thể đưa con
mình đến trường là sự kỳ vọng con cái của họ sẽ được
tiếp cận một nền giáo dục đáng tin cậy. Về điều này thì
hàng chục năm qua, các nhà chức trách cũng như các nhà giáo
dục của nước nhà đã từng bàn thảo khá nhiều và cũng
từng đưa ra nhiều đề án cải cách giáo dục khá rầm rộ và
tốn kém. Thế nhưng, hiệu quả và chất lượng của công cuộc
cải cách giáo dục đến nay vẫn được xem là chưa đáp ứng
với nhu cầu phát triển của đất nước cũng như kỳ vọng
của hầu hết các bậc phụ huynh. Các chuyên gia cho rằng, xã
hội Việt Nam ngày nay tuy đã tiến hành công cuộc đổi mới
hơn hai thập kỷ, nhưng ngoài lĩnh vực kinh tế là lĩnh vực
đã tương đối "đổi mới tư duy", còn lại các lĩnh vực
khác đều vẫn ít nhiều bị chi phối bởi não trạng và cơ
chế của thời bao cấp. Hay nói cách khác, vẫn còn bị thống
trị bởi quan niệm về sự độc tôn của nhà nước, cho rằng
nhà nước phải bao trùm lên tất cả, làm tất cả theo những
chương trình lập sẵn. Lĩnh vực giáo dục là một trong những
điển hình của tình trạng này.
Quan niệm về vị trí của định chế giáo dục như vừa nói
trên có liên quan trực tiếp tới sứ mệnh của giáo dục và
triết lý về giáo dục. Đã đành ai cũng đồng ý rằng nhiệm
vụ của nhà trường nói chung là đào tạo ra những con người
có ích cho xã hội, phục vụ xã hội, nhưng đừng quên rằng
sứ mệnh cốt lõi của giáo dục là dạy làm người, sau đó
mới dạy các kiến thức, kỹ năng, nghề nghiệp. Nói cách
khác, sứ mệnh của giáo dục không phải là đào tạo ra những
công cụ cho xã hội, mà là đào tạo ra những con người - chủ
thể của xã hội. Hiểu như vậy, ngay mối quan hệ giữa thầy
và trò cũng không còn là một quan hệ quyền lực một chiều,
mà là một quan hệ đồng hành, hướng dẫn, gợi mở và có
tương tác. Có thể nói, định chế giáo dục Việt Nam hiện
vẫn chưa có sự thay đổi căn bản trong tư duy tổ chức cho
nên xét về mặt triết lý, giáo dục Việt Nam vẫn còn đang
bị nhiễm căn bệnh vừa giáo điều vừa thực dụng.
Theo xu hướng giáo điều, giáo dục là nhồi nhét kiến thức,
hậu quả là học sinh chỉ phát triển kỹ năng học thuộc
lòng, sao chép. Người thầy (hay là chương trình của Bộ) trở
thành độc tôn, dạy dỗ những điều luôn được coi là chắc
chắn, là chân lý, mà không để cho học trò có cơ hội đặt
câu hỏi. Trong khi, giáo dục không phải chỉ là dạy những gì
chúng ta đã biết, mà quan trọng hơn còn là dạy cách đi tìm
cái mà chúng ta chưa biết, dạy cách suy nghĩ, cách hoài nghi,
cách đặt câu hỏi và cách giải quyết vấn đề mà cuộc
sống đặt ra. Xu hướng thực dụng trong giáo dục phản ánh xu
hướng khi mà người ta lúc nào cũng chỉ chú ý tới "con
người kinh tế", lúc nào cũng chỉ nhằm vào cái gì có lợi
về kinh tế và vật chất cho mình. Bị ô nhiễm bởi xu hướng
thực dụng, các giá trị đạo đức xã hội bị xáo trộn. Vì
chỉ luôn nghĩ tới lợi ích vật chất cho bản thân mình nên
rút cục con người đi đến chỗ coi mọi phương tiện đều
tốt, miễn là đạt mục đích, thậm chí với bất cứ giá
nào. Biểu hiện trong xã hội là các hiện tượng khao khát hư
danh, sính thành tích, thích nổi tiếng bằng scandal, coi làm giàu
bằng mọi giá là lý tưởng sống… Trong khi đáng lẽ ra phải
coi những thứ đó là những kết quả của cả một quá trình
học tập chăm chỉ và lao động cần cù, và đây mới thực
sự là những giá trị cần được đề cao. Chính đấy cũng là
nền tảng sâu xa của căn bệnh thành tích trong giáo dục và
của biết bao tệ nạn như chạy điểm, mua bằng, thi cử gian
dối, "ngồi nhầm lớp"... Để rồi "di căn" ra xã hội
bằng các hiện tượng "ngồi nhầm chỗ" do chạy chức,
chạy quyền, chạy án, chạy vạy các kiểu… để đạt được
mục tiêu "tối thượng" là mang lại lợi ích cao nhất cho
bản thân mình bằng mọi giá.
Từ khi xuất hiện giáo dục, với tư cách là một tổ chức
của xã hội để rèn luyện thế hệ trẻ, tất cả các triết
lý giáo dục được các nhà nước tổ chức thực hiện đều
coi sứ mạng của giáo dục đối với xã hội quyết định sứ
mạng của giáo dục đối với người học. Điều đó có nghĩa
là giáo dục phải chuẩn bị cho người học gia nhập vào một
xã hội nhất định nào đó. Tức là giáo dục phải trang bị
cho người học khả năng tiếp thụ và bảo vệ những giá trị
mà xã hội đó coi là tích cực đồng thời phê phán và chống
đối những tư tưởng và hành vi mà xã hội đó coi là tiêu
cực. Ủy Ban Quốc tế về Giáo dục thế kỷ XXI của UNESCO đã
từng đưa ra báo cáo "Học tập - Kho báu nội tại", trong
đó có đưa ra khái niệm "học suốt đời" và nhận định:
"Bốn trụ cột của giáo dục thế kỷ XXI là: Học để
biết; Học để làm; Học để chung sống và Học để khẳng
định mình". Khái niệm "học suốt đời" giờ đây đã
trở thành câu cửa miệng của những người làm giáo dục.
Chính những khái niệm này, sau khi ra đời, cũng đã được
đưa về áp dụng ở Việt Nam . Thế nhưng, trên thực tế, giáo
dục Việt Nam sau rất nhiều cuộc cải cách rầm rộ vẫn đang
bị tụt hậu quá xa so với các lĩnh vực khác, đặc biệt là
so với sự đòi hỏi phát triển của đất nước. Trong khi,
bất cứ một nhà hoạch định chính sách quốc gia nào cũng
thừa biết nguyên tắc "giáo dục phải luôn đi trước một
bước so với sự phát triển của xã hội", thì giáo dục
Việt Nam đáng buồn thay, lại đang đi sau sự phát triển của
xã hội đến hàng vài chục năm.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/9853), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét