ở dăm cơ quan khác nhau, nhiệt tình tham gia hội trường, hội
lớp, tích cực trong các cuộc giao đãi…, vì vậy việc tôi có
nhiều bạn bè, người quen có chức, có quyền là chuyện dễ
hiểu. Mới rồi có người bạn rủ tôi đến thăm, chúc mừng
những người bạn vừa được vào Trung ương, rồi được bổ
nhiệm giữ những chức vụ quan trọng. Tôi không đi vì cho
rằng nó không cần thiết, hơn nữa nhiều người thế, đi làm
sao cho hết?!
Có người cho rằng, như thế là tôi vô tình, vô cảm. Nghĩ
đi, nghĩ lại, cũng thấy có lý đôi chút. Vì vậy tôi viết
thư ngỏ này gửi tất cả mọi người để chứng tỏ mình
cũng quan tâm đến bạn bè, người quen.
Các bạn mến thân!
Các anh, các chị kính quý!
Trước hết cho phép tôi giải thích đôi chút về cụm từ
"có chức, có quyền". Thường thường nói về các bạn, các
anh, các chị; mọi người hay gọi trịnh trọng là "các đồng
chí lãnh đạo". Tôi cũng gọi như thế ở các cuộc họp hay
trong các bài báo. Còn ở đây là một lá thư, tôi muốn có
không khí thân mật nên gọi các bạn, các anh các chị là
"những người có chức, có quyền". Gọi thế này nó không
trang trọng một chút nhưng chính xác. Khi Đảng ta chưa giành
được chính quyền, những cán bộ của Đảng cũng được gọi
là "các đồng chí lãnh đạo" nhưng lúc đó làm gì có
quyền? Còn bây giờ các bạn, các anh, các chị có quyền rồi
thì nên gọi rõ là những người có chức, có quyền cho chuẩn
xác, dễ hiểu.
Thưa các bạn!
Kính thưa các anh, các chị!
Khi thấy bạn bè, người quen thăng quan, tiến chức; thông
thường người ta rơi vào mấy trạng thái tình cảm như sau:
ghen tị và sợ hãi, hoặc vui mừng. Với tôi, có khác một
chút. Tôi không hề ghen tị. Chỉ cần không thiểu năng trí
tuệ là hiểu được rằng, những người đứng ngoài hàng ngũ
của Đảng khó mà có chức tước gì quan trọng trong tất cả
các lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực báo chí, văn hoá, tư
tưởng. Mà tôi lại không làm gì ngoài việc làm báo và giảng
dạy nên không bao giờ tôi nghĩ đến chức quyền. Do đó ở
tôi không có sự ghen tị khi các bạn, các anh, các chị có
chức cao, quyền trọng.Tôi cũng không hề sợ vì nếu sợ thì
tôi đã không ngồi viết lá thư ngỏ này.
Vậy tôi có vui mừng không? Có nhưng ít thôi. Vì sao vậy? Vì
theo tôi nghĩ, người ta phấn đấu để có chức, có quyền
nhằm hai mục đích cơ bản: 1. Bảo đảm cuộc sống sung túc,
no đủ, sang trọng; 2. Cống hiến tài năng của mình cho đất
nước để ghi danh vào sử sách.
Về mục đích thứ nhất, tôi nghĩ các bạn, các anh chị đã
đạt được rồi. Tôi chưa thấy ai có chức có quyền mà lại
nghèo đói cả. Trong tình hình của đất nước và của thế
giới hiện nay, đạt được mục đích thứ 2 là rất khó. Tôi
sẽ nói rõ vấn đề này theo cách hiểu, cách cảm của tôi
để các bạn, các anh, các chị tham khảo. Tôi nghĩ, các bạn,
các anh, các chị nhậm chức, nắm quyền vào một giai đoạn có
nhiều thách thức lớn và những cơ hội cũng không nhỏ.
Sau hơn một phần tư thế kỷ đổi mới, nước ta có bước
phát triển khá ấn tượng về kinh tế. Tuy nhiên, những mặt
khác như giáo dục, y tế, văn hoá, văn học – nghệ thuật…
lại không có bước phát triển tương ứng như vậy. Do đó,
trong xã hội nảy sinh rất nhiều vấn đề tiêu cực: nạn tham
nhũng tràn lan, nạn mua quan, bán tước phổ biến, đạo
đức-đạo lý không được coi trọng, niềm tin của người dân
vào tương lai giảm sút… Trong bối cảnh như vậy, những
người có chức, có quyền muốn "có chút danh gì với núi
sông" phải phấn đấu ghê gớm lắm mới có được. Nghĩa là
các bạn, các anh, các chị phải góp phần giải quyết được
những vấn đề bức xúc đang đặt ra, đấu tranh đẩy lùi
những tiêu cực một cách hiệu quả may ra mới được người
đời ghi nhận.
Để làm được những điều này trong hoàn cảnh hiện nay, các
bạn, các anh, các chị phải quan tâm tới nhiều thứ và phải
có nỗ lực lớn về sức lực và trí tuệ mới mong giải
quyết được vấn đề.
Tôi sẽ nêu ra những vấn đề mà tôi muốn các bạn, các anh,
các chị quan tâm.
<strong>Tôi muốn: Các bạn, các anh chị nắm bắt được thông
tin chính xác và đầy đủ về tình hình trong nước.</strong>
Điều này tưởng là đơn giản, nhưng thực tế rất khó khăn
và phức tạp. Nếu các bạn, các anh chị chỉ đọc báo (chính
thống), nghe đài, xem tivi, nghe cấp dưới báo cáo thì không khi
nào có được thông tin đầy đủ, trung thực. Thật là buồn
khi phải nói ra điều này: Rất nhiều người làm trong lĩnh
vực thông tin hiện nay không đủ trình độ để nhận thức
đúng sai, thực giả; không đủ bản lĩnh để nói lên sự
thật đen tối, để từ chối phát ngôn những điều trái đạo
lý. Vì vậy, các bạn, các anh chị cần phải ngồi quán với
giới trí thức, về nông thôn gặp nông dân, đọc các trang web,
blog, báo chí nước ngoài thì mới có thông tin đa chiều, mới
mong có được một bức tranh toàn cảnh tương đối đầy đủ
và trung thực về xã hội, đất nước mà ta đang sống. Điều
này thì chính Lênin đã từng chỉ rõ. Nhiều người trong các
bạn, các anh chị đã học ở các trường đảng cao cấp, chắc
biết đến bài báo "Có hai nền văn hoá" của Lênin (viết
trước cách mạng tháng Mười). Trong bài báo này Lênin chỉ rõ
thông tin của chính quyền Sa hoàng đưa ra thường không đầy
đủ, không phản ánh hết tâm tư, nguyện vọng của nhân dân.
Rất may là còn một luồng thông tin nữa, không chính thống
được lưu truyền bằng con đường truyền đơn, báo chí bí
mật, và đặc biệt là truyền miệng. Đây chính là một nguồn
thông tin quý…
Nhắc lại điều này, tôi chỉ muốn lưu ý các bạn xử lý
thông tin thật tốt thì mới làm chủ được tình hình. Muốn
vậy, cần phải nghe bằng hai tai; nghe những lời phê phán, chỉ
trích để tìm ra sự thật. Còn nếu chỉ nghe những lời ca
ngợi của "thông tin chính thống" và những lời khen của
cấp dưới thì chính các bạn, các anh chị đang sống ở những
lâu đài xây trên cát.
<strong>Tôi lưu ý: Tính hợp lý trong hoạt động của chúng ta
đang có vấn đề.</strong>
Ai cũng biết, làm bất cứ việc gì, nếu làm đúng (hợp lý)
thì kết quả sẽ tốt, còn làm sai (không hợp lý), kết quả
sẽ xấu cho đến tồi tệ. Quan sát những hoạt động diễn ra
trong thời gian vừa qua, tôi thấy quá nhiều điều không hợp
lý. Tôi lấy ví dụ ngay từ vấn đề nổi bật nhất trong
thời gian gần đây: Những cuộc biểu tình ở Hà Nội và TP HCM
trong thời gian vừa qua. Chính quyền đã có cách nhìn nhận
thiếu nhất quán và hành động không hợp lý. Người phát ngôn
Bộ Ngoại giao Nguyễn Phương Nga, Giám đốc Công an Hà Nội đã
từng đưa ra nhận xét đây là biểu tình yêu nước. Ấy thế
nhưng chỉ một thời gian ngắn sau, một số cơ quan báo chí
của Thủ đô cho rằng, nhiều người tham gia biểu tình có mục
đích xấu, là phản động. Vấn đề được đẩy lên căng
thẳng đến mức có thể xẩy ra kiện tụng, căm ghét lẫn nhau,
thậm chí xô xát. Đến lúc này thì lãnh đạo Hà Nội mới
mời những trí thức tham gia biểu tình lên gặp gỡ, đối
thoại. Giá cuộc gặp gỡ này diễn ra ngay từ đầu chứ không
phải để công an bắt bớ, đạp lên ngực, lên mặt người
biểu tình thì hay biết mấy!
Cái không hợp lý lớn hơn, bao trùm hơn diễn ra trong phát
triển kinh tế. Việt Nam là một nước thiếu điện triền miên
nhưng lại cho phát triển những ngành tiêu thụ điện lớn như
luyện kim, sản xuất ximăng một cách vô tội vạ. Vậy sự
hợp lý ở đâu? Khi mới bước sang thế kỷ XXI, chúng ta thống
nhất với nhau là Việt Nam phát triển kinh tế tri thức, nghĩa
là ưu tiên đầu tư những ngành có sản phẩm mang hàm lượng
trí tuệ cao như công nghệ thông tin, công nghệ sinh học…
Nhưng trên thực tế thì sao? Chúng ta phát triển những ngành
"cơ bắp" như khai khoáng, luyện kim, đóng tàu… Phát triển
kinh tế theo kiểu này, đừng mong phát triển bền vững!
Tôi chỉ nêu 2 ví dụ điển hình. Còn các bạn, các anh, các
chị ở vị trí của mình, thừa biết còn biết bao nhiêu điều
bất hợp lý đang diễn ra hàng ngày. Nếu chúng ta chấp nhận
sự bất hợp lý thì rất nguy hiểm
<strong>Tôi gợi ý: Những vấn đề lý luận trong chủ trương
đường lối phát triển đất nước cần được quan tâm
hơn</strong>
Đây là vấn đề tôi theo dõi thường xuyên và cảm thấy chưa
được quan tâm đúng mực. Từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI
(tháng 12 -1986) đến nay, chưa có bước đột phá rõ ràng, thậm
chí chưa giải thích rõ được những khái niệm cơ bản nhất.
Ví dụ, chúng ta chuyển nền kinh tế kế hoạch hoá sang nền
kinh tế thị trường nhưng có thòng cái đuôi "định hướng
xã hội chủ nghĩa". Vậy hình hài một xã hội có nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ra sao? Chẳng
thấy nhà lý luận nào giải thích rõ ràng, ngoài một mệnh
đề gần như là khẩu hiệu: "xã hội dân chủ, công bằng,
văn minh". Những điều này là mục đích của bất cứ dân
tộc nào, xã hội nào. Vấn đề của các nhà lý luận và hoạt
động thực tiễn là phải chỉ ra những biện pháp để đạt
được mục đích đó và chứng minh bằng thực tế cuộc sống.
Ở Việt Nam chưa làm được điều này, thậm chí là ngược
lại. Ở Liên Xô trước đây đã có hàng chục năm xây dựng
chủ nghĩa xã hội. Thành tựu mà mọi người cho là "có tính
chủ nghĩa xã hội nhất" đó là việc có được nền giáo
dục và nền y tế chất lượng tốt và miễn phí. Còn ở ta
hiện nay thì sao? Người dân gần như khánh kiệt vì hai loại
dịch vụ này. Tiền cho con cái đi học chiếm phần lớn thu
nhập của gia đình. Nếu gia đình có người ốm đau đi viện
là coi như cầm chắc nợ nần. Nhiều người ở nông thôn mang
con ra thành phố chữa bệnh, không may con chết; họ không dám
nhận xác mang về vì không có tiền thanh toán cho bệnh viện.
Rồi lại có chuyện đám đông đạp phá bệnh viện, người
nhà bệnh nhân giết bác sỹ… Một xã hội như vậy thì thử
hỏi xã hội chủ nghĩa ở chỗ nào?!
Làm lý luận là căn cứ vào thực tế cuộc sống, rút ra những
bài học kinh nghiệm để xác định đường lối phát triển
phù hợp. Thực tế của đất nước ta hiện nay là như vậy mà
vẫn nói là xã hội chủ nghĩa thì e rằng quá giáo điều. Trên
thế giới cũng có nước nói là họ "kiên trì" xây dựng xã
hội xã hội chủ nghĩa, nhưng họ khẳng định riêng "giai
đoạn quá độ có thể kéo dài hàng trăm năm". Do vậy không
ai đủ kiên trì để theo dõi họ xây dựng chủ nghĩa xã hội
thế nào nữa.
Tôi thấy những người làm lý luận của chúng ta trong vài
chục năm gần đây không có đột phá, không có sáng tạo,
không đổi mới tư duy… Cho đến bây giờ mà vẫn nói:
"<em>Không có chủ nghĩa xã hội thì không có độc lập dân
tộc</em>" thì quả là bất chấp mọi thực tế! Hiện nay trên
thế giới cho trên 200 quốc gia, trong đó phần lớn là có độc
lập dân tộc, nhưng thử hỏi có bao nhiêu quốc gia có chủ
nghĩa xã hội?
Công tác lý luận yếu kém còn thể hiện ở chỗ chúng ta ủng
hộ cả những suy nghĩ, việc làm sai về cơ bản của một số
cán bộ cao cấp, nắm giữ những chức vụ quan trọng. Tôi lấy
ví dụ: Khi ông Nguyễn Thiện Nhân được bổ nhiệm giữ chức
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; ông liền đề ra
"cuộc vận động hai không – nói không với bệnh thành tích
và tiêu cực trong thi cử".
Nếu chịu khó suy nghĩ một chút, chúng ta thấy ngay, không thể
biến việc chống tiêu cực trong thi cử và chống bệnh thành
tích thành hoạt động chính của giáo dục được – hoạt
động chính của giáo dục phải là dạy và học. Tư tưởng cơ
bản của giáo dục là cố gắng học hỏi để làm những
điều hay, điều tốt chứ không phải không làm điều xấu,
điều ác. Một nhà giáo có kiến thức sư phạm sẽ nói với
học sinh: "Các em cố gắng học tập rèn luyện để trở
thành con ngoan, trò giỏi!". Còn nhà giáo lỗ mỗ trong ngành
giáo dục sẽ nói: "Các em cố gắng đừng trở thành kẻ
trộm, kẻ cướp!". Mục đích thì có vẻ tốt đẹp như nhau,
nhưng cách truyền đạt khác hẳn nhau và sự tác động tới
học sinh cũng khác nhau.
Trước khi ông Nguyễn Thiện Nhân phát động "phong trào hai
không", trong ngành giáo dục đang thực hiện "phong trào thi
đua hai tốt: dạy tốt và học tốt". Điều cốt lõi này của
giáo dục bị xem nhẹ khi "phong trào hai không" được phát
động rầm rộ ở khắp nơi.
Một tư tưởng sai về cơ bản, trái với bản chất của giáo
dục như vậy mà được chúng ta nhiệt liệt ủng hộ, biến
thành phong trào rầm rộ trong cả nước thì rõ ràng những
người làm lý luận, chỉ đạo tư tưởng – văn hoá –
truyền thông không sâu sát, thiếu tinh nhạy. Từ những yếu
kém này sẽ nảy sinh nhiều yếu kém khác mà chúng ta chưa
lường hết được.
<strong>Tôi suy nghĩ: Bảo vệ chủ quyền quốc gia</strong>
Vấn đề này không mới bởi dân tộc ta đã đối đầu với
nó hàng ngàn năm. Chỉ có điều hiện nay, mặc dù chúng ta
sống trong hòa bình nhưng luôn luôn có cảm giác bất yên. Thật
ra, vấn đề bảo vệ chủ quyền quốc gia không cần phải nói
nhiều, bàn nhiều vì đây là vấn đề thiêng liêng đối với
mọi người dân. Vì vậy, điều quan trọng nhất hiện nay là
làm thế nào để 90 triệu người Việt (kể cả 4 triệu Việt
kiều) đoàn kết một lòng trong vấn đề bảo vệ chủ quyền
quốc gia. Muốn vậy, chính quyền phải thể hiện được khát
vọng của nhân dân, không nhượng bộ, không "đi đêm",
không tỏ ra mềm yếu.
So với các nước trong khu vực, chúng ta không lớn về diện
tích, không mạnh về quân sự, không giàu về kinh tế nhưng
chúng ta có truyền thống yêu nước và sự sẵn sàng xả thân
vì đất nước. Đây chính là điểm tựa vững chắc cho việc
bảo vệ chủ quyền quốc gia. Việc quan trọng nhất của chính
quyền hiện nay là không được làm xói mòn điểm tựa này.
Không được xem những người biểu tình chống Trung Quốc có
những hành vi ngang ngược ngoài biển đảo của chúng ta là
những người "có vấn đề"! Cần phải có những biện pháp
để đoàn kết mọi từng lớp nhân dân, chứ nói và viết như
một số tờ báo của Thủ đô Hà Nội vừa qua là chia rẽ
khối đoàn kết đấy!
Tôi hiểu là việc đấu tranh ngoại giao để bảo vệ chủ
quyền biển đảo hiện nay là rất khó khăn, phức tạp. Những
người trực tiếp làm vấn đề này đang chịu nhiều sức ép.
Hôm trước ngồi tranh luận trực tiếp với mấy bạn, tôi có
nói thế này: "Muốn gì thì gì, nếu để mất đất, mất
biển, mất đảo thì sau này người ta đào mả các vị lên
đấy!". Tôi xin lỗi vì nói như thế nó gay gắt quá! Nhưng
tôi vẫn bảo lưu ý kiến là phải tỏ ra cương quyết, nhất
quán, mạnh mẽ trong vấn đề chủ quyền quốc gia, dù phải
trả giá bằng sinh mệnh chính trị của mình.
<strong>Tôi lo lắng: Lạm quyền là vấn đề đáng quan ngại
nhất</strong>
Chuyện những người có chức có quyền lạm quyền đã quá quen
thuộc, một số người yêu mến Trịnh Công Sơn nói đề tài
này "xưa như Diễm". Tôi là người không thích lặp lại
chuyện cũ, nhưng sẽ nói về chuyện lạm quyền dưới góc nhìn
mới – cụ thể, mang tính thời sự và mạnh mẽ hơn.
Trước hết, rõ ràng và bức xúc nhất là chuyện chính quyền
giải quyết việc biểu tình phản đối thái độ trịch
thượng và coi thường chủ quyển của Việt Nam ở biển Đông.
Cho đến ngày hôm nay, đây là đề tài chia rẽ bạn bè của
tôi nhất. Số người ủng hộ những người biểu tình không
phải là ít, số người phản đối cũng không phải là nhỏ,
nhưng hầu như tất cả đều thống nhất rằng: Chính quyền
lúng túng và sai lầm trong việc đối xử với những người
biểu tình. Chứng minh điều này không hề khó. Biểu tình phản
đối Trung Quốc diễn ra trong một thời gian dài (11 tuần).
Trước khi bắt bớ và một số tờ báo phê phán những người
biểu tình, Trung tướng Công an Nguyễn Đức Nhanh đã khẳng
định: "<em>Đây là biểu tình thể hiện lòng yêu nước và
Công an Hà Nội không có chủ trương đàn áp biểu tình</em>".
Vậy hà cớ gì ngày 21/8 lại có bắt bớ. Tệ hại hơn một
số cơ quan truyền thông của Hà Nội có những bài báo với
thái độ trịch thượng và nội dung sai sự thật? Đặc biệt,
bà Nguyễn Phương Nga đã có những lời lẽ mâu thuẫn giữa
những lần phát ngôn.
Tôi cho rằng, dẫu có chức, có quyền, có trách nhiệm cũng
không nên phát ngôn theo kiểu "nói lấy được". Nếu cứ
nói "lấy được" thì đây là một biểu hiện bướng bỉnh
nhất của việc lạm quyền.
Tôi nghĩ, đối phó với biểu tình yêu nước, trước hết đó
không phải là việc của công an mà trước hết là của những
nhà lý luận, tư tưởng, những nhà văn hoá. Việc Chính quyền
Thủ đô Hà Nội ra một thông báo (không đúng quy trình ra văn
bản có tính pháp quy) cấm biểu tình rồi căn cứ vào đó để
quy kết những người tham gia biểu tình là "quấy rối", là
"phản động" là một trong những biểu hiện rõ ràng của
lạm quyền.Tại sao không có người nào trong hàng ngũ "có
chức, có quyền" trực tiếp đối thoại với những người
biểu tình (phần đông là trí thức) một cách ôn hoà, trật
tự? Nếu chính quyền cho rằng biểu tình là không có lợi cho
lợi ích quốc gia thì phải có đại diện giải thích rõ ràng,
có sức thuyết phục về vấn đề này.
Nhưng biểu hiện lạm quyền rõ nhất có lẽ thuộc ngành công
an. Đã có vài chục trường hợp người dân bị công an đánh
chết, hoặc chết không rõ nguyên nhân ở đồn công an. Còn
cảnh sát giao thông chặn xe ăn tiền ở bất kỳ nơi nào đã
trở thành chuyện cơm bữa. Điều này gây bức xúc rất lớn
trong nhân dân. Trước mắt, tạm thời chỉ có những phản ứng
nhỏ lẻ "chống lại người thi hành công vụ". Nhưng nếu
sự việc vẫn tiếp tục diễn ra mà không được giải quyết
thoả đáng thì những vụ như ở Bắc Giang (hàng ngàn người
kéo đến UBND tỉnh, kéo đổ cửa), thậm chí còn lớn hơn có
thể xẩy ra.
Nhiều người cho rằng, nước ta hiện nay có tình hình chính
trị ổn định, quân đội và công an trung thành và vững mạnh,
Đảng có trên 3 triệu đảng viên nên có thể yên tâm về mọi
mặt. Theo tôi thì không nên chủ quan. Vào năm 1991, Liên Xô có
gần 5 triệu người trong lực lượng vũ trang (quân đội và
công an), gần 25 triệu đảng viên. Mọi thứ tưởng chừng rất
yên ổn và vững chắc, ấy thế là rụp một cái, cường quốc
xã hội chủ nghĩa sụp đổ. Một trong những nguyên nhân trực
tiếp chính là sự lạm quyền của các quan chức.
<strong>Tôi xin đưa ra lời khuyên: Không nên quá tham lam!</strong>
Mới đây tôi có đến Khám Chí Hòa và muốn biết cái nhà tù
nổi tiếng này đang giam giữ những đối tượng nào ở đó.
Những người phụ trách ở đó nói: "<em>Nhà tù này chỉ giam
giữ cộng sản không thôi hà!</em>". "<em>Tại sao lại nói
như vậy?</em>". "<em>Vì thực tế là như vậy. Trước Cách
mạng tháng Tám, thực dân Pháp xây nhà tù này để giam giữ,
tra tấn những người cộng sản yêu nước. Dưới thời Mỹ –
Nguỵ, nhà tù này cũng dành cho những người cộng sản, những
chiến sỹ cách mạng bị bắt. Nay ở đây cũng giam giữ những
đảng viên, những quan chức phạm tội tham nhũng… Thế có
đúng nhà tù này chỉ giam giữ cộng sản không?…</em>".
"<em>À, những quan chức phạm tội, trước khi bị bắt vào
tù, họ đã bị khai trừ khỏi Đảng rồi, không thể gọi họ
là cộng sản được nữa!</em>". "<em>Chỉ những người làm
báo hay làm luật mới chú ý đến điều này, còn chúng tôi
chỉ chú ý đến việc họ phạm tội là do lạm dụng chức
quyền. Anh đã thấy những ai không phải là đảng viên cộng
sản mà có chức quyền lớn ở nước ta hiện nay chưa?</em>".
Tôi rời nơi này mà lòng cứ băn khoăn tự hỏi: Có bao nhiêu
quan chức thoái hoá, biến chất? Chắc cũng không ít đâu. Thông
tin trong đợt đặc xá nhân 2/9/2011 đã có tới 150 cựu quan
chức được tha tù khẳng định điều này. Chỉ trong một lần
đặc xá đã có tới 150 người trước kia có chức, có quyền
phạm tội đã bị bắt giam và được tha. Như vậy có thể
kết luận những người có chức có quyền có tỷ lệ phạm
tội đáng kể.
Tôi kể lại chuyện này không chỉ để cảnh báo các bạn, các
anh chị đâu mà còn muốn nêu lên một băn khoăn là tại sao
quan chức của chúng ta lắm người tham đến thế.
<strong>Tôi hỏi: Tại sao Việt Nam không có những tác phẩm
nghệ thuật tầm cỡ?</strong>
Đây là vấn đề không phải gay gắt đối với đại bộ phận
nhân dân, nhưng nó khiến tầng lớp trí thức day dứt không
yên. Người ta mổ xẻ nhiều rồi; nhiều nguyên cũng đã
được nêu ra. Ở đây, tôi chỉ xin nói cảm nhận và suy nghĩ
của mình.
Có thể nói trắng ra thế này: Văn học nghệ thuật của ta
chưa có những tác phẩm có giá trị lớn vì các văn nghệ sỹ
không có tự do tư tưởng. Nhiều người sẽ phản đối điều
này, dẫn ra là quyền tự do tư tưởng đã được ghi trong
hiến pháp, được bảo đảm bằng các văn bản nọ kia; không
ai cấm các văn nghệ sỹ tự do sáng tạo, không có chuyện
kiểm duyệt v.v… Nhưng thực tế là đại đa số văn nghệ sỹ
tự kiểm duyệt mình trước khi ngồi vào bàn sáng tác.
Theo tôi, sau "Vụ án nhân văn giai phẩm", giới văn nghệ sỹ
Việt Nam vẫn còn ở trạng thái khiếp đảm, nhiều người
vẫn tiếp tục "đề cao cảnh giác". Dường như văn nghệ
sỹ của ta đã nhiễm tư tưởng cầu toàn, mong được sống
bình yên. Cái "nguyên lý": Đỉnh cao và vực thẳm xem ra
đã được vận dụng. Trong nghệ thuật, ngay bên cạnh đỉnh
cao là vực thẳm. Để lên được đỉnh cao là rất khó và
chỉ cần sơ sẩy một chút là rơi xuống vực thẳm. Có lẽ vì
nhận thức được như vậy nên đại đa số các văn nghệ sỹ
của ta chọn giải pháp an toàn là đứng cách vực thẳm vài ba
bước. Điều này đồng nghĩa với việc chấp nhận đứng
dưới đỉnh cao vài ba bước.
Cũng có một số nhà văn, nhà thơ muốn "đến bên vực
thẳm", muốn viết những gì rút ra từ gan ruột. Nhưng chỉ
nhà văn dũng cảm thôi chưa đủ, phải có người biên tập,
giám đốc nhà xuất bản ủng hộ nữa mới ăn thua. Theo như
tôi được biết, rất nhiều tác phẩm được viết công phu và
tâm huyết thì không khi nào được xuất bản nguyên vẹn hay
vĩnh viễn không được xuất bản. Tôi đã từng đề nghị làm
một cuộc triển lãm những tác phẩm văn học không được
xuất bản nhưng không ai ủng hộ cả. Ai cũng sợ những điều
vô hình và nỗi sợ vô hình ám ảnh tất cả chúng ta một cách
vô thức.
Trước đây vài chục năm, Đảng đã từng tuyên bố "cởi
trói" cho văn nghệ sỹ. Nhưng điều quan trọng nhất là văn
nghệ sỹ phải tự "cởi trói" cho mình, nếu không, chúng ta
cũng chỉ tạo nên những tác phẩm nghệ thuật loại hai, chỉ
mang tính minh hoạ cho chế độ mà chúng ta đang sống.
Hiện nay kinh tế nước ta đã có nhiều thành phần, đã có
giáo dục tư thục, điện ảnh tư nhân; vậy khi nào chúng ta có
báo chí, xuất bản tư nhân?
<strong>Tôi nêu vấn đề: Những căng thẳng trong xã hội ở
mức đáng lo ngại</strong>
Hiện nay, nhìn chung mọi người sống trong những căn nhà rộng
hơn, ăn uống ngon hơn, đi những chiếc xe đẹp hơn nhưng những
mâu thuẫn, những căng thẳng trong xã hội lại gay gắt hơn.
Trước hết, đó là khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn;
hiện tượng "kẻ ăn không hết, người lần không ra" diễn
ra ở khắp nơi. Rất phản cảm khi hàng ngàn biệt thự, căn
hộ cao cấp bỏ không, còn sinh viên, người nghèo chui rúc trong
những khu nhà ổ chuột.
Quan hệ giữa quan chức và dân thường cũng trở nên cách biệt
ngày một lớn. Đại bộ phận nhân viên chỉ tỏ ra lễ phép
trước mặt thủ trưởng, còn sau lưng thì họ chê bai đủ
thứ, mà chủ yếu là chê dốt và tham.
Biểu hiện của những căng thẳng xã hội khá rõ ràng qua việc
có nhiều người tự tử; chỉ cần va chạm nhỏ là đâm chém
nhau; người thi hành công vụ bị chống đối ngày càng nhiều;
cảnh sát đánh nhau ngoài đường; người dân đập phá bệnh
viện, người nhà nạn nhân giết bác sỹ; dân thường có thái
độ sợ sệt và căm ghét những người có chức, có quyền vì
thế những người có chức, có quyền đi đâu, làm gì đều có
người bảo vệ; nhiều giá trị tốt đẹp trong quan hệ giữa
con người bị xem thường…
Những mâu thuẫn thông thường không được giải quyết triệt
để nên nó trở nên sâu sắc và hoàn toàn có thể trở thành
đối kháng. Ví dụ, người dân bị gây ô nhiễm môi trường
sống, hộ kiến nghị không được nên họ chặn xe. Phía bên
kia cho người đến đâm chém để dằn mặt, thế là xẩy ra
xung đột lớn. Hay những người đáng kính biểu hiện lòng yêu
nước bằng cách biểu tình bị gọi là "phản động" nên
rất bức xúc; có người cho rằng một lãnh đạo cơ quan báo
chí Thủ đô là "vô liêm sỷ"… Nếu chúng ta cứ gay gắt
với nhau ở mức độ như vậy thì sẽ trở nên căm thù nhau.
Khi trạng thái căm thù đã ngự trị trong lòng thì sự cương
quyết trong hành động là bước tiếp theo.
Các bạn, các anh chị là những người có chức, có quyền;
đồng nghĩa với việc có trách nhiệm phải giải quyết những
căng thẳng này.
Mặc dù thư đã dài, tôi cũng cố gắng đề cập tới nhiều
lĩnh vực, nhưng trong một lá thư không thể nào nói hết những
suy nghĩ của mình được. Tôi sẵn sàng đối thoại với các
bạn, các anh các chị về những vấn đề mà mọi người cho
rằng, tôi nói còn phiến diện, chưa thoả đáng. Ví dụ, tôi
sẵn sàng đối thoại với những người làm việc ở lĩnh vực
khoa học xã hội, văn hoá, truyền thông, chính trị – tư
tưởng… về những điều mà tôi cho là yếu kém, chưa xứng
tầm với một dân tộc như dân tộc Việt Nam (chúng ta đã
chiến đấu, hy sinh và giành chiến thắng; chúng ta sẵn sàng
làm lại điều như vậy, nếu có kẻ nào đó thách thức quyền
lợi dân tộc ta).
Cuối cùng, với tư cách bạn bè, người quen, tôi mong các bạn,
các anh chị có sức khỏe tốt, sống chan hòa với nhân dân,
thực hiện được những điều tốt đẹp. Trong điều kiện
hiện nay, vẫn còn chỗ cho những người như các bạn, các anh
chị dành được sự yêu mến, kính trọng của mọi người.
Cố Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh, cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt,
nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan, nguyên Bộ trưởng Trương Đình
Tuyển, nguyên Thứ trưởng Đặng Hùng Võ, nguyên Phó chủ
nhiệm Ủy ban – Đại biểu Quốc hội Nguyễn Minh Thuyết,
nguyên Phó Chủ nhiệm – Đại sứ – đại biểu Quốc hội
Ngô Quang Xuân và nhiều người khác đã làm được như vậy.
Tôi hy vọng trong số bạn bè, người quen của tôi cũng có
những người được tin yêu và kính trọng.
Kính
thư
Hồ Bất Khuất
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/9873), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét