ảnh hưởng đến thế giới thì có vẻ hơi ngẫn. Nhưng nếu
không đặt câu hỏi từ bây giờ, thì khi nào mới đặt. Muốn
nước Việt bần nông này một ngày nào đó có ảnh hưởng
đến thế giới, cứ nói là 100 năm nữa đi, thì bây giờ phải
bắt đầu nghĩ đến.
Ảnh hưởng đến thế giới, nghe thì kinh, nhưng không có nghĩa
là lúc nào cũng phải thật vĩ mô. Ví như Hoa Kỳ, nó gây ảnh
hưởng đến cả thế giới không chỉ bằng quân sự, tài
chính, cũng không chỉ bằng công nghệ cao như GPS, Google, iPad,
Paypal, … mà nhiều khi chỉ bằng những thứ đơn giản đến
mức ai cũng có thể bị ảnh hưởng: lon nước ngọt Coca, kênh
truyền hình Disney, bộ phim bom tấn Avatar hay nữ ca sỹ dị hợm
Lady Gaga. Gần như người dân nào đó của xứ Việt (và cũng
như các xứ khác), ai cũng dùng hoặc thích hoặc …ghét một
cái gì đó của nước Mỹ. Ảnh hưởng như thế mới là ảnh
hưởng, chứ súng đạn và dollar nhằm nhò gì. Súng đạn, thực
tế, chưa bao giờ làm người Việt Nam (bị) chịu ảnh hưởng
của Mỹ (và Pháp). Dollar ảnh hưởng hơn nhiều. Nhưng so với
nước ngọt Coca, kênh MTV và quần jean Levi's thì mọi ảnh
hưởng vừa kể trên đều là lỗ đít con vi trùng. Thậm chí
chúng ta còn phải trả tiền để (được) bị ảnh hưởng ấy
chứ.
Tức là về một cách nào đó xứ Việt cũng có thể gây ảnh
hưởng đến thế giới. Ví dụ khi dân phương tây uống cà phê
Trung Nguyên, trẻ em phương tây đọc Dế Mèn Phiêu Lưu Ký, phụ
nữ phương tây gội đầu bồ kết … thì chúng ta cũng có thể
nói là bắt đầu gây ảnh hưởng đến bọn tây văn minh, dù
là rất ít. Gây ảnh hưởng được bằng cách ấy không phải
là không khả thi, chưa kể còn thu được cả ngoại tệ về
để làm việc khác.
Nhưng để gây ảnh hưởng được cho chúng nó, phải xem lại
chúng nó đã ảnh hưởng đến mình như thế nào. Cái đó gọi
là nhìn lại lịch sử. Phần lịch sử dưới đây, được chép
theo trí nhớ, nếu có sai sót gì, thì kệ cụ nó.
Từ Nhà Lê đến nay chúng ta mới thoát khỏi cái kiếp nô lệ
bọn Tàu. Thực ra lúc nhà Nguyễn suy yếu bọn tàu mạt nó có
vào miền bắc. Không nhờ quân đội Pháp đánh bọn khựa lộn
lên Lạng Sơn và ký hiệp ước Pháp Thanh thì có khi chả có
miền bắc như bây giờ. Chưa kể năm 46 thì phải, Bác Hồ và
ông Giáp không khéo léo, có khi Quốc Dân Đảng không ở Đài
Loan mà ở VN cũng nên.
Nhưng ảnh hưởng của Trung Hoa cả ngàn năm cho đến Nhà Lê
ấy, chỉ đến một nửa Việt Nam, vì nửa kia hồi ấy chưa
có.
Nửa ở dưới lúc đầu thì bị Ấn hóa, sau thì ảnh hưởng
của đạo hồi do các vương quốc hồi giáo hồi đó làm bá
chủ. Ấy là tính đến thế kỷ thứ VII. Sau đó thế nào
đấy, quên rồi. Nhưng chắc chắn không bị ảnh hưởng của
Tàu (trừ khu tự trị Hà Tiên mà nhà Nguyễn cho Mạc Thiên Tứ
cầm quyền).
Bọn Châu Âu thời trước Magellan thì mù mờ về khu vực chúng
ta ở. Nhờ có Magellan mà hai nước có hàng hải phát triển
nhất hồi đó là Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha mới hùng hục đi
kiếm ăn (tức là đi buôn, chứ lúc đó chưa có khái niệm bóc
lột thuộc địa) về phía chúng ta.
Hai cái nước này lại thần phục Giáo hoàng Roma nên tàu bè đi
buôn là kèm theo truyền giáo. Cơ sở đầu tiên của họ là Gao
(Ấn độ) rồi đến Mallaca và cuối cùng là Macao.
Dòng Tên là dòng chính đi truyền giáo theo hướng đi này.
"Thị trường" mà họ nhắm vào là Nhật và Trung Quốc.
Đến thời điểm này họ hoàn toàn không biết đến Việt Nam
(lúc đó tên là gì nhỉ?).
Sau khi thành công ở Nhật bản lúc ban đầu, thì truyền đạo
bị cấm, đồng thời Trung Hoa là mảnh đất quá hấp dẫn cho
truyền giáo nên các tu sỹ dòng Tên lại kéo qua Trung Hoa. Trên
đường đi, Thánh Francois Xavier, một trong những sáng lập viên
của Dòng Tên, đã đi qua biển Việt Nam. Cho đến lúc Trung Hoa
nó cũng cấm nốt. Thì chỗ rẽ vào duy nhất, lại chính là
chỗ mà các tu sỹ dòng Tên không chú trọng nhiều: Đà Nẵng.
Các tu sỹ dòng Tên, được vua Bồ Đào Nha tài trợ, đã mở
đường thương mại và tôn giáo vào miền nam Việt Nam, bắt
đầu từ Đà Nẵng (không phải vô cớ mà Pháp và Tây Ban Nha
tấn công Việt Nam cũng từ đây).
Tỷ giá hối đoái đầu tiên của chúng ta, xuất hiện vào
thời điểm này, khi các tu sỹ đổi tiền Bồ qua tiền kẽm.
Mà là đổi tỷ giá tay ba vì lúc đó miền nam thuộc Chúa
Nguyễn và miền bắc là Lê-Trịnh tiêu các loại tiền khác
nhau.
Tuy nhiên, buôn bán mới là cái tất cả các bên quan tâm. Nhà
Chúa Nguyễn lúc đó cho phép truyền giáo để có cơ hội buôn
bán với Bồ Đào Nha. Chúa Trịnh cũng ve vãn các tu sỹ dòng
Tên để có cơ hội làm ăn với phương tây, mặc dù luôn e
ngại bọn này ủng hộ nhà Nguyễn. Điều này hóa ra về sau
đúng, khi công giáo luôn ủng hộ nhà Nguyễn, bất chấp đã
từng được Nguyễn Huệ tha thứ, để cuối cùng dựng nên ông
vua thuộc loại vĩ đại nhất trong lịch sử VN là ông Nguyễn
Ánh. Hệ lụy của việc này kéo dài vãi lúa, cho đến tận
thời kỳ Cần Vương, khi Tôn Thất Thuyết dựng cờ Bình Tây
Sát Tả (Sát Tả là giết và lưu đầy dân công giáo, tả
đạo, chữ của vua Tự Đức). Người công giáo bị giết, làng
công giáo bị đốt. Cho đến khi Pháp chiếm miền Nam và bảo
hộ nhà Nguyễn thì đến lượt dân công giáo đi giết lại bên
lương. Máu đổ thôi rồi, chỉ vì cùng là người Việt mà dám
khác ý thức hệ lương – giáo hehehehe. Đây cũng có thể coi
là ảnh hưởng của phương tây lên phương ta, mặc dù entry này
muốn nói đến ảnh hưởng khác, ngay dưới đây.
Các tu sỹ dòng Tên, để truyền giáo, đã:
+ Học tiếng Việt, ký âm tiếng Việt bằng chữ latin. Họ cũng
làm như vậy ở các nước Nhật và Trung nhưng thất bại. Đến
Việt Nam thì thành công. Họ có công cụ tuyệt vời để
truyền đạo, còn ta có chữ viết. May mà chúng ta lạc hậu
chưa có chữ viết hoàn chỉnh, chứ văn minh như Nhật hay Tàu
lúc ấy, thì có khi bây giờ vẫn chữ tượng hình, chán bỏ
mẹ.
+ Trước khi người Bồ kéo tàu thủy tới Việt Nam, thế giới
bên ngoài đối với chúng ta, gần như chỉ có Trung Hoa (chán
vãi lúa nhỉ). Sau đó tự nhiên chúng ta biết có Châu Âu. VN
lúc cả trăm năm sau vẫn lạc hậu đến mức, vua Nguyễn cho
người qua Pháp đàm phán chiến tranh, còn phải đi nhờ tàu
Pháp, vì không có cái gì để mà đi xa thế. Có lẽ Phạm Tuân
cũng có gốc tích từ đây.
+ Các tu sỹ dòng Tên gây ảnh hưởng đến người dân bằng
chữa bệnh, với thương nhân bằng hàng hóa, với chính quyền
địa phương bằng khoa học. Có chuyện kể rằng linh mục (quên
tên) lấy lòng ông quan địa phương bằng cách tính giờ nguyệt
thực chuẩn xác để ông này thưởng lãm. Bọn trí thức (nho
học) tính toán sai, bị một phen nhục mặt và từ đó căm ghét
tu sĩ phương Tây.
+ Có một câu chuyện khác, hay hơn nhiều. Các tu sỹ dòng Tên
làm ăn ở miền nam mãi cũng phải mở rộng ra bắc. Linh mục
đầu tiên xuất quân chính là ông Alexandre de Rhodes (Đắc Lộ).
Vị vương mà ông ta gặp, là Trịnh Tráng (nếu ko nhầm) lúc
đó đóng quân ở Thanh Hóa. Món quà mà linh mục Đắc Lộ tặng
cho Trịnh Tráng là hai thứ cực kỳ quý lúc đó: Đồng Hồ và
Sách Toán Euclid (tiếng Hán).
Sự ảnh hưởng của phương tây đã manh nha như vậy kể từ
khi khi VN còn vô cùng lạc hậu và Trịnh Nguyễn phân tranh. Ảnh
hưởng, ngoài tôn giáo, thì cầu nối chính là hàng hóa, kiến
thức khoa học và sản phẩm công nghệ. Nguyễn Ánh là một
trong những chính trị gia hiếm hoi sử dụng được phương tây
để làm lợi cho mình. Ông cũng là người phân biệt rạch ròi
giữa tôn giáo đức tin (Ki-tô giáo, Hồi giáo) và tôn giáo xã
hội (thờ cúng tổ tiên, thờ Khổng Tử, thờ Quan công…)
Thế rồi bọn Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha tự nhiên yếu đi.
Bọn Hà Lan và Anh mạnh lên, mà hai bọn này không thần phục
Roma (xem Cướp Biển 4 cũng có nói). Rồi Dòng Tên bị cấm và
giải thể trên toàn thế giới vì bị chính trị hóa. Truyền
giáo vào VN bị Roma thu từ Dòng Tên và bảo trợ của vua Bồ
Đào Nha chấm dứt. Truyền giáo được Roma giao cho Bộ Truyền
giáo Paris do ngân sách chính phủ Pháp tài trợ. Rồi các vua
Nguyễn cấm đạo. Rồi Pháp nổ súng ở Sơn Trà. Rồi ta thành
thuộc địa của Pháp.
Thế là đang bị ảnh hưởng phương tây là Bồ Đào Nha và Tây
Ban Nha, do Roma mà tự nhiên có Pháp xuất hiện. (Tây Ban Nha có
ảnh hưởng ở Đông Đàng Ngoài, do dòng Đa Minh được thỏa
thuận để truyền giáo khu vực này, các khu vực còn lại
thuộc bộ truyền giáo Paris).
Đến đây là kết thúc câu chuyện phương tây đi vào và gây
ảnh hưởng ở Việt Nam. Sau Pháp là Mỹ, và cả Liên Xô nữa,
nhưng phần này hầu hết ai cũng biết rồi hehehe.
Bây giờ muốn gây ảnh hưởng lên phương tây, có lẽ phải đi
ngược lại quy trình: bắt đầu từ phía Nam (là chỗ họ
đến), bằng tác phẩm sử dụng chữ viết latin (ví dụ truyện
Sợi Xích), bằng sản phẩm thương mại (ví dụ cà phê Trung
Nguyên G-7 toàn mùi hóa chất hehehe), bằng các công trình khoa
học (bắt đầu bằng thuốc Nam và dầu gội đầu bồ kết) và
tôn giáo (Đạo Dừa của Bến Tre hehehe). Nhân nói đến thuốc
Nam, thực ra mấy chục năm gần đây, có rất nhiều "phát
minh"thuổng từ thuốc và thảo dược dân gian Nam Á được
cấp sáng chế ở Âu Mỹ (Stiglitz viết như vậy trong cuốn
Making Globalization Work), cho nên rất có thể một ngày nào đó
nước giải khát nhân trần, sinh tố rau má và phương pháp cạo
gió bằng đồng xu sẽ có mặt trên toàn thế giới.
Tạm thế đã, dài quá rồi, hôm nào rảnh sẽ viết tiếp.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/8904), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét