src="http://danluan.org/files/u1/reuters-vietnam-people-court-hcmcity-police-480.jpg"
width="480" height="344"
alt="reuters-vietnam-people-court-hcmcity-police-480.jpg" /><div
class="textholder">Công an canh gác trước Tòa án Nhân dân TPHCM
(Hình: REUTERS)</div></div>
Biểu hiện của dân chủ là bầu cử tự do và sự phân lập
giữa ba bộ máy hành pháp, lập pháp và tư pháp. Điều kiện
của dân chủ là tự do ngôn luận và tự do chính trị, kể cả
tự do đối lập. Nhưng cơ sở của dân chủ lại nằm ở một
nơi khác: pháp quyền.
Nằm ở trung tâm pháp quyền, có bốn nguyên tắc chính: một,
nhà nước phải được quản trị bởi những luật lệ chung
đã được đặt ra từ trước; hai, các luật ấy (chứ không
phải bất cứ thứ luật nào khác) cần phải được thực thi
và củng cố; ba, mọi việc tranh luận về luật phải được
giải quyết một cách thỏa đáng và công bằng; và bốn, chính
phủ cũng bị ràng buộc bởi các luật lệ như mọi công
dân.(1) Nguyên tắc thứ tư được một số người khai triển
thành luận điểm: tất cả các cơ quan chính phủ được vận
hành không phải chỉ thông qua pháp luật mà còn phải luôn luôn
được đặt dưới pháp luật trong ý nghĩa là, thứ nhất,
chúng bị giới hạn bởi luật pháp; và hai, có thể được/bị
kiểm tra bởi các tòa án độc lập. (2)
Việt Nam luôn luôn tự xưng là một nhà nước pháp quyền.
Hiến pháp của họ ghi rõ điều đó: "Nhà nước Cộng hoà xã
hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân." Những lời
tuyên bố của giới lãnh đạo, từ Hồ Chí Minh về sau, luôn
luôn nhấn mạnh đến điều đó: Chế độ của họ được xây
dựng trên luật pháp. Luật pháp được coi là nơi thể hiện
đồng thời là điều kiện bảo đảm cho dân chủ.
Tuy nhiên, ở đây cần phân biệt hai loại pháp quyền: pháp
quyền trên giấy và pháp quyền trên thực tế.
Việt Nam không thiếu loại pháp quyền trên giấy. Tất cả các
văn kiện của chính phủ cũng như của đảng và những lời
phát biểu của giới lãnh đạo đều đầy ắp những chữ
"pháp quyền", "pháp trị", "sống và làm việc theo luật
pháp", v.v...
Nhưng trên thực tế thì khác hẳn.
Khác, trước hết, ở cơ chế.
Muốn có một nhà nước pháp quyền, cần có hai điều kiện
căn bản đầu tiên: một, luật pháp phải thật rõ ràng; và
hai, các bộ phận quyền lực sau đây phải thực sự độc lập
với chính phủ và đảng cầm quyền: tư pháp và công an. Bất
cứ một chính phủ nào có thể ra lệnh cho tòa án phải làm
thế này làm thế kia, hoặc ra lệnh cho công an bảo vệ quyền
lực và quyền lợi của đảng mình bất chấp công lý đều
không thể gọi là pháp quyền được.
Cả hai điều kiện trên đều không có ở Việt Nam. Thứ nhất,
luật pháp Việt Nam rất ư không rõ ràng. Những khái niệm căn
bản như "phản quốc" (được xem là tội nặng nhất) hay
"chống phá nhà nước" đều có thể được diễn dịch một
cách hết sức tùy tiện bao gồm từ việc tổ chức lật đổ
chính phủ đến những phát biểu về tự do, dân chủ và đa
nguyên đa đảng. Thứ hai, tất cả các cơ quan có vai trò bảo
vệ luật pháp như tòa án và công an đều không hề độc lập.
Không độc lập ở hai điểm chính: một, tất cả đều là cán
bộ của nhà nước, hoàn toàn nằm trong quyền hạn của nhà
nước, do chính phủ bổ nhiệm, do đó, nhiệm vụ đầu tiên
của họ là phải trung thành và bảo vệ nhà nước (chứ không
phải luật pháp); và hai, hầu hết họ đều là đảng viên;
riêng với chánh án và cán bộ công an trung và cao cấp, tất
cả đều là đảng viên, do đó, nhiệm vụ đầu tiên của họ
là phải trung thành với đảng. Khi đảng nằm trên luật pháp,
việc trung thành của họ được trả giá bằng chính sự hy sinh
của luật pháp.
Trên thực tế, cái gọi là nhà nước pháp quyền còn khác ở
cung cách vận hành của luật pháp. Để pháp luật được vận
hành thông suốt, người ta cần dựa trên nguyên tắc: mọi
người đều bình đẳng trước luật pháp. Ở Việt Nam, một
sự bình đẳng như vậy hầu như hoàn toàn không có. Một cán
bộ thấp ở cấp phường cấp xã bị tố nhận hối lộ vài
triệu đồng Việt Nam liền bị điều tra và xử phạt ngay, có
khi cả mấy năm tù, còn một cán bộ cao cấp, cỡ ông Lê Đức
Thúy, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, nhận hối lộ cả chục
triệu đô la Úc thì được nhà nước tìm cách che giấu mặc
dù cảnh sát và giới truyền thông quốc tế đã công khai nêu
tên chỉ mặt. Một thủ quỹ quèn làm thất thoát vài chục
triệu đồng Việt Nam có thể bị truy tố; riêng tập đoàn
Vinashin làm thất thoát cả gần 5 tỉ Mỹ kim thì những người
chịu trách nhiệm chính lại bình an vô sự. Một thường dân
đánh chết người thì bị án tử hình hoặc ít nhất, tù chung
thân, nhưng công an đánh chết người thì được miễn truy tố.
Cũng là tội mua dâm trẻ vị thành niên nhưng trong khi ông hiệu
trưởng Sầm Đức Xương bị kết án chín năm tù giam, ông chủ
tịch tỉnh kiêm phó bí thư tỉnh ủy Nguyễn Trường Tô với
chứng cứ rành rành thì lại chỉ được cho nghỉ hưu non và
khỏi phải xuất hiện trước vành móng ngựa (hơn nữa, phiên
tòa còn được xử kín để không ai có thể nghe đến cả cái
tên của ông!).
Chỉ cần đọc báo chí ở Việt Nam, những tờ báo được coi
là chính thống và chính thức, chúng ta cũng có thể nhặt ra
hàng trăm, thậm chí, hàng ngàn những ví dụ tương tự. Tất
cả đều chứng tỏ luật pháp: thứ nhất, có thể được
diễn dịch và được áp dụng một cách tùy tiện tùy theo các
động cơ chính trị và quan hệ xã hội; thứ hai, hầu như chỉ
tồn tại như một cách trừng phạt, thậm chí, trả thù hơn là
răn đe hay bảo vệ trật tự xã hội và công lý; thứ ba, chỉ
là công cụ của đảng, trong khi đảng, kẻ sử dụng thứ công
cụ ấy, thì lại đứng hẳn lên trên hay ở bên ngoài luật
pháp; và cuối cùng, cái gọi là "nhà nước pháp quyền" ở
Việt Nam chi là một trò diễu.
Lại là diễu dở.
_____________________________
<h2>Chú thích:</h2>
1. Cheryl Saunders và Katherine Le Roy (biên tập) (2003), The Rule of
Law, Sydney (Úc): The Federation Press, tr. 5.
2. Geoffrey de Q. Walker (1988), The Rule of Law: Foundation of
Constitutional Democracy, Melbourne: Melbourne University Press, tr. 4.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/8514), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét