hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất
xã hội trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, GS
Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường
phân tích.</strong></em>
<h2>Bài học "cưỡng bức" hiện tại</h2>
Trong những ngày đầu ĐỔI MỚI, Đảng và Nhà nước đã ban
hành một quyết định dũng cảm, mang tính bản lề tạo nên
thành công, đó là chính sách giao đất sản xuất nông nghiệp
do các hợp tác xã nông nghiệp đang sử dụng cho hộ gia đình
để sử dụng ổn định lâu dài. Chính sách này đã đưa
nước ta từ tình trạng thiếu lương thực trở thành một trong
3 nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.
Như trên biểu đồ về giá trị sản xuất nông nghiệp dưới
đây, có thể thấy từ năm 1991 trở đi mức tăng trưởng của
sản xuất nông nghiệp khá đều đặn với khoảng hơn 5 nghìn
tỷ đồng tăng thêm mỗi năm (theo giá so sánh năm 1994).
<div class="boxright320"><img src="http://danluan.org/files/u1/DHVo1.JPG"
width="474" height="270" alt="DHVo1.JPG" /><div class="textholder">Giá trị
sản xuất nông nghiệp theo giá so sánh 1994 (tỷ đồng) sau ĐỔI
MỚI (1990-2009)</div></div>
Để có được quyết định quan trọng này, cũng phải trải qua
một quá trình nhận thức nhất định và cũng đã có cán bộ
lãnh đạo cấp tỉnh phải chịu thiệt thòi như Bí thư Tỉnh
ủy Kim Ngọc. Từ thực tiễn, ai cũng thấy được tổng sản
lượng canh tác của các hộ gia đình trên 5% diện tích ruộng
được hợp tác xã giao cho sử dụng riêng còn cao hơn sản
lượng canh tác trên 95% diện tích ruộng do hợp tác xã tổ
chức sử dụng chung.
Nhìn vào bản chất của sự việc, có thể thấy người nông
dân chưa vứt bỏ được tư duy tư hữu đã chất chứa từ
hàng nghìn năm nay ở vùng nông thôn nước ta.
Phương thức sản xuất tập thể theo mô hình hợp tác xã cần
tới một trình độ cao về tổ chức sản xuất, tư duy mới
về công nghiệp hóa trong nông nghiệp nhưng lãnh đạo các hợp
tác xã ở nông thôn ta chưa có được.
Cũng chính tính tư hữu đã tạo ra tình trạng tham nhũng nặng
nề trong bộ máy lãnh đạo các hợp tác xã nông nghiệp. Lúc
đó, câu ca dao mới "mỗi người làm việc bằng hai, để cho
cán bộ mua đài mua xe" gần như phổ biến ở khắp các miền
quê.
Phương thức sản xuất tập thể theo mô hình hợp tác xã đã
mất động lực, người nông dân tập trung vào chăm lo cho mảnh
đất 5% của mình. Hầu hết các nhà lý luận kinh tế chính
trị đã có giải thích rằng quan hệ sản xuất tập thể trong
nông nghiệp chưa phù hợp với tính chất và trình độ của
lực lượng sản xuất còn nhỏ nhoi, lạc hậu nên phải đổi
mới quan hệ sản xuất. Cần chuyển từ mô hình hợp tác xã
sang mô hình hộ gia đình. Đây là một giải thích rất đúng
đắn.
Chắc chắn rằng trong xã hội đã đạt được điều kiện
của xã hội xã hội chủ nghĩa thì mô hình sản xuất hợp tác
xã nông nghiệp có hiệu quả cao hơn mô hình sản xuất hộ gia
đình. Lúc đó, ngoài các điều kiện về hạ tầng cần có,
người nông dân phải có nhận thức tốt về tổ chức sản
xuất lớn, biết hạn chế lại tư hữu để nâng cao hiệu quả
của hợp tác chung, có thu nhập cao để chủ động loại trừ
tham nhũng trong khâu phân phối lợi ích.
Khi chưa đạt được những điều kiện của xã hội xã hội
chủ nghĩa này thì mô hình sản xuất hợp tác xã nông nghiệp
không những không tạo được hiệu quả mà còn tạo nên tình
trạng thiếu lương thực.
Một sự việc tương tự nhưng ở tầm vĩ mô hơn đã xẩy ra
vào năm 1991 là việc Đảng và Nhà nước ta tiếp tục ban hành
một quyết định quan trọng thứ hai: thay thế cơ chế kinh tế
bao cấp - chỉ huy tập trung bằng cơ chế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa. Cơ chế kinh tế có điều khiển đó
chỉ có thể phát huy được ưu việt khi đã đạt được các
điều kiện của xã hội xã hội chủ nghĩa. Cơ chế kinh tế
tự điều chỉnh mới phù hợp với điều kiện hạ tầng, con
người trong giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Từ thực chứng lịch sử này, có thể rút ra bài học kinh
nghiệm: sự tốt đẹp trong tương lai không thể cưỡng bức
phải tốt đẹp ngay trong hiện tại khi hiện tại chưa có đủ
điều kiện để tạo nên sự tốt đẹp đó, sự cưỡng bức
này thường gây ra hậu quả ngược lại và cái giá phải trả
là thời gian bị kéo lùi. Tiền nhân đã có câu "dục tốc bất
đạt" là vì lẽ đó.
Điều chúng ta mong muốn trong tương lai chỉ có thể thành tựu
được khi hiện tại được sắp xếp đúng quy luật, điều
mong muốn đó sẽ đến nhanh hơn.
<h2>Công hữu đất đai không hợp với thời quá độ</h2>
Chế độ sở hữu toàn dân về đất đai của nước ta được
quy định trong Hiến pháp từ năm 1980, dựa trên lý luận kinh
tế chính trị học xã hội chủ nghĩa là các tư liệu sản
xuất chủ yếu đều được công hữu hóa. Đất đai là một
loại tư liệu sản xuất chủ yếu nên phải thuộc chế độ
công hữu mà ta gọi là sở hữu toàn dân. Điều này là hợp
lý vì trong nền sản xuất xã hội xã hội chủ nghĩa không
thể tồn tại một tầng lớp người là chủ đất, không thực
hiện đầu tư trên đất mà chỉ thu lợi từ việc cho nhà
đầu tư thuê đất (chủ đất thu toàn bộ địa tô tuyệt
đối từ nhà đầu tư).
Đất đai thuộc chế độ công hữu thì xóa bỏ được việc
thu tư lợi từ địa tô tuyệt đối. Xác lập được đúng
đắn chế độ công hữu về đất đai là tạo được sự bình
đẳng giữa mọi người đối với quyền được tiếp cận
đến đất đai và quyền hưởng dụng đất đai.
Chế độ công hữu về đất đai trong xã hội xã hội chủ
nghĩa cần phải được hiểu đúng nghĩa là mọi quyền chiếm
hữu, định đoạt, sử dụng đều thuộc Nhà nước, Nhà nước
cho mọi người có nhu cầu sử dụng đất thuê đất có thời
hạn, người thuê đất phải trả địa tô tuyệt đối cho Nhà
nước.
Trong thời gian qua từ 1987 tới nay, việc xây dựng pháp luật
về đất đai đã phải đối mặt với những khó khăn rất
lớn đặt ra giữa chế độ công hữu về đất đai trong xã
hội xã hội chủ nghĩa ở thì tương lai và hoàn cảnh xã hội
hiện tại chưa đủ điều kiện là một xã hội xã hội chủ
nghĩa. Luật Đất đai 1987 đã được xây dựng rất nghiêm túc
trên cơ sở chế độ công hữu về đất đai.
Luật Đất đai 1993 tiếp tục giữ vững nguyên tắc cơ bản
của chế độ công hữu này, mọi loại đất đều được sử
dụng có thời hạn nhưng đã cho phép hộ gia đình, cá nhân sử
dụng đất được thực hiện 5 quyền chuyển đổi, chuyển
nhượng, thừa kế, thế chấp, cho thuê đối với quyền sử
dụng đất trong thời hạn sử dụng nhằm tạo sự phù hợp
hơn với cơ chế thị trường. Về bản chất, các quyền này
thực hiện trong thời hạn sử dụng đất không làm mất đi
nguyên tắc cơ bản của chế độ công hữu về đất đai.
Năm 1994, Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết về công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, tạo cơ sở chính trị
cho quá trình phát triển kinh tế công nghiệp và dịch vụ. Nhu
cầu sử dụng đất cho các doanh nghiệp tăng lên rất cao, kèm
theo những đòi hỏi về quyền của các nhà đầu tư đối với
đất đai và nhu cầu mở rộng chế độ sử dụng đất đối
với đất phi nông nghiệp.
Quốc hội đã quyết định thông qua Luật Sửa đổi, bổ sung
một số điều của Luật Đất đai vào năm 1998 với nhiều quy
định trái với nguyên tắc của chế độ công hữu đối với
đất đai. Thứ nhất là đất ở được sử dụng vô thời
hạn.
Thứ hai là nhà đầu tư cũng được giao đất sử dụng vô
thời hạn trong trường hợp thực hiện các dự án xây dựng
kinh doanh nhà ở và trường hợp được Nhà nước đổi đất
lấy cơ sở hạ tầng.
Thứ ba là tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân sử dụng
đất có chế độ sử dụng vô thời hạn được thực hiện
các quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại,
thừa kế, thế chấp, góp vốn đối với quyền sử dụng
đất.
Trên thực tế, đây không phải là khuyết điểm của các nhà
xây dựng luật pháp lúc đó mà là sự thiếu phù hợp của
chế độ công hữu về đất đai trong giai đoạn quá độ lên
chủ nghĩa xã hội.
Năm 2003, Quốc hội đã thông qua Luật Đất đai lần thứ ba,
mục tiêu đầu tiên là xác định chi tiết nội hàm của chế
độ sở hữu toàn dân về đất đai. Tức là, xác định cụ
thể quyền lực và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước
thực hiện quyền sở hữu toàn dân về đất đai, xác định
quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất thực hiện
quyền sở hữu toàn dân về đất đai.
Nhà nước có quyền quyết định về quy hoạch, kế hoạch sử
dụng đất; quyết định về thực hiện quy hoạch, kế hoạch
sử dụng đất thông qua các quyết định giao đất, cho thuê
đất, thu hồi đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất,
gia hạn sử dụng đất; quyết định về giá đất trên nguyên
tắc phù hợp với giá đất hình thành trên thị trường.
Người sử dụng đất là tổ chức, hộ gia đình, cá nhân
được thực hiện các quyền chuyển đổi, chuyển nhượng,
tặng cho, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, thế chấp, góp vốn
đối với quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật.
Tới lúc này, nội dung về các quyền cụ thể của Nhà nước
và của người đang giữ đất đối với đất đai có liên quan
đến quyền sở hữu về đất đai ở nước ta và các nước
tư bản không khác nhau nhiều lắm.
Chúng ta đang đi theo hướng mở rộng chế độ công hữu về
đất đai để chuyển một phần sang tư hữu, các nước tư
bản đã và đang đi theo hướng thu hẹp quyền sở hữu tư nhân
về đất đai để chuyển một phần sang công hữu. Sự khác
nhau chỉ còn ở 2 điểm: một là có sự khác nhau về tên gọi
của chế độ sở hữu đất đai (đây là khác nhau về hình
thức); hai là Nhà nước ta có quyền thu hồi đất do người
này đang sử dụng để giao cho người khác sử dụng khi chưa
hết hạn sử dụng đất (đây là khác nhau về nội dung).
Như vậy, trong thời gian gần 15 năm qua kể từ ngày ĐỔI MỚI,
pháp luật về đất đai đã buộc phải đổi mới để vượt
qua những khó khăn thực tế do chế độ công hữu về đất
đai không phù hợp với tính chất và trình độ của lực
lượng sản xuất với nhiều thành phần kinh tế đang tạo nên
phát triển.
Những đổi mới đó đã vi phạm các nguyên tắc cơ bản của
chế độ công hữu về đất đai nhưng những đổi mới đó là
bức thiết vì chế độ công hữu về đất đai là không phù
hợp với giai đoạn quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
(Còn nữa)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/6582), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét