của nhà giáo. Tuyệt đại đa số các GS/PGS được nhà nước
phong tặng trước đây đều xứng đáng với kỳ vọng của
nhân dân. Mỗi ngành, mỗi lĩnh vực đều có những GS/PGS xuất
chúng, họ thực sự là con chim đầu đàn dẫn dắt và đào
tạo đội ngũ cán bộ khoa học trình độ cao phục vụ có
hiệu quả cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc trong
mấy chục năm qua.
Trong thời kỳ hội nhập, chính phủ đã ban hành nhiều văn
bản, nghị định, hướng dẫn như nghị định 20, quyết
định 174/2008/QĐ-TTg ... nhằm nâng cao chất lượng các đợt
xét công nhận GS/PGS tiến đến phù hợp với thông lệ quốc
tế. Theo các văn bản này, ngoài các tiêu chuẩn chung như thâm
niên giảng dạy, hướng dẫn luận văn sau đại học... vấn
đề then chốt và quan trọng nhất để trở thành GS/PGS là các
ứng viên phải đạt các tiêu chuẩn về số điểm công trình
tính từ các bài báo khoa học đăng trên các tạp chí có uy
tín.
Để đủ điểm công trình xét chức danh GS/PGS theo qui định,
người làm khoa học phải có năng lực thực sự với một tinh
thần làm việc nghiêm túc. Đây là lĩnh vực không có chỗ cho
những người bất tài hoặc lười nhác. Vậy tại sao vẫn có
người không làm khoa học, hoặc năng lực chuyên môn kém...
nhưng vẫn có tên trong danh sách những GS/PGS được tôn vinh ở
Văn Miếu ngày 20/11/2009 vừa qua? Họ là ai và vì sao họ có
đủ tiêu chuẩn xét chức danh cao quí này? Trong bài viết này
xin kể ra đây một số "công nghệ GS/PGS" và "chân dung"
một số GS/PGS đang tồn tại ở Việt Nam trong 5 năm trở lại
đây.
<h2>1. Công nghệ "góp gạo thổi cơm chung" cùng lên GS/PGS</h2>
Tôi có học trò cũ hiện làm trưởng phòng của một viện
nghiên cứu. Anh là nhà khoa học thực sự, đứng tên rất
nhiều bài báo được đăng trên các tạp chí Quốc tế. Nhưng
khi đạt được PGS rồi thì mấy năm liền không thấy tên anh
trên các tạp chí nữa. Anh hồn nhiên chia sẻ : "Trước khi
được phong PGS, em và các nghiên cứu viên cùng tham gia đề tài
trọng điểm cấp nhà nước, cùng viết bài báo khoa học, nhưng
chỉ em đứng tên bài báo đó. Bây giờ em được PGS rồi,
tiếp theo là anh phó phòng... sau đó là các anh em trẻ khác
đứng tên các bài báo khoa học. Ai năng lực kém không có khả
năng nghiên cứu, nhưng muốn giữ biên chế ở viện và lên PGS
thì Viện tạo điều kiện cho làm kinh tế, làm công việc kinh
doanh bên ngoài kiếm tiền nộp cho những người làm nghiên
cứu khoa học thực sự. Vấn đề quan trọng nhất là anh em
trong cơ quan phải đoàn kết, thì ai cũng đến lượt lên PGS
thôi!"
<h2>2. Công nghệ "tìm điểm tựa của Acsimet" để lên
PGS</h2>
"Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nâng Trái Đất lên!",
đó là câu nói của Acsimet, nhà cơ học thiên tài của thời
cổ đại đã khám phá ra các định luật về đòn bẩy. Ông
còn nói thêm rằng "giá mà có một Trái Đât khác nữa, tôi
sẽ sang Trái Đất đó và đẩy bật Trái Đất của chúng ta đi
chỗ khác". Trong công nghệ GS/PGS, điểm tựa đó chính là
một chức vụ cao, quan trọng liên quan đến các vấn đề quản
lý khoa học. Một ứng viên đang phấn đấu PGS đã thốt lên
rằng "hãy cho tôi làm hiệu trưởng trường đại học này,
tôi sẽ trở thành giáo sư". Trong thực tế chỉ cần một
chức vụ như trưởng khoa, trưởng phòng khoa học... cũng là
điểm tựa làm PGS một cách dễ dàng. Khi duyệt cấp kinh phí
(tiền) cho các đề tài, một số quan chức "đam mê khoa
học" sẵn sàng từ chối nhận tiền "lại quả" từ đề
tài, thay vào đó lại muốn cấp dưới để tên mình khi công
bố các bài báo khoa học. Càng duyệt nhiều đề tài, thì quan
chức đó càng có nhiều điểm bài báo khoa học. Có vị
đứng đầu một trường đại học công nghệ, duyệt cho mỗi
đề tài mũi nhọn rất nhiều tiền chỉ để cuối năm sản
phẩm là các bài báo đăng trên tạp chí khoa học Quốc tế có
tên mình. Điều này giải thích vì sao một số giảng viên khi
giảng dạy ở trường đại học, hoặc nghiên cứu viên ở
viện không có nổi bài báo khoa học, nhưng khi có chức quyền,
mặc dù bận tối ngày với các công việc sự vụ của
trường, nhưng chỉ vài năm đã thừa điểm công trình, vượt
xa tiêu chuẩn giáo sư.
<h2>3. Công nghệ dùng tiền làm khoa học đạt GS/PGS</h2>
Tên tội phạm Năm Cam đã từng tuyên bố:"cái gì không mua
được bằng tiền thì có thể mua được bằng rất nhiều
tiền". Câu nói này không phải chân lý nhưng nó đúng trong
công nghệ làm GS/PGS hiện nay. Hãy nghe 2 câu chuyện sau đây
Câu chuyện thứ nhất: ở lại làm luận án Tiến sĩ với tôi
Một người bạn tôi kể: "tôi làm nghiên cứu sinh thời kỳ
Liên Xô sụp đổ, đời sống của các giáo sư Nga rất khó
khăn. Tôi không có học bổng, nên vừa nghiên cứu khoa học,
vừa chạy chợ để có tiền nuôi sống bản thân và gửi biếu
giúp giáo sư hướng dẫn. Sau một thời gian, mối quan hệ
thầy trò đã trở nên thân thiết, tôi toàn tâm làm kinh tế
kiếm tiền, thầy chuyên tâm làm khoa học, viết bài báo đứng
tên tôi. Ngày tôi bảo vệ luận án Tiến sĩ chuẩn bị về
nước, vị giáo sư Nga buồn bã nói với tôi: "Em đừng về
Việt Nam nữa, em về bây giờ thì gia đình tôi đói. Hãy ở
lại nghiên cứu tiếp Tiến sĩ khoa học và đi làm thêm để có
tiền giúp tôi vượt qua khó khăn trong thời kỳ hậu Xô Viết
này... Danh sách các bài báo khoa học trong hồ sơ xét PGS của
tôi là do giáo sư Nga viết hộ trước đây. Để hoàn tất hồ
sơ, đầu năm vừa rồi (2009) tôi viết thư sang nhờ Thầy
viết hộ thêm mấy bài để đủ điểm bài báo ở 3 năm
cuối".
Câu chuyện thứ hai: "Đi ô tô trồng sắn"
Thời kỳ bao cấp, cán bộ khoa học cũng phải lao động tự
túc lương thực. Một số viện nghiên cứu có thế lực, liên
hệ mượn được ô tô cơ quan chở cán bộ đi lên đồi trồng
sắn. Đồng chí Tố Hữu khi đó là Phó thủ tưởng, trong một
lần đi cơ sở, cầm củ sắn lên và nói: "sắn hôi mùi xăng
quá". Mọi người quá đỗi ngạc nhiên, còn Đồng chí Tố
Hữu giải thích: "Tiền bán sắn trồng được không bằng
tiền xăng đưa cán bộ đi trồng sắn". Đến lúc này mọi
người mới hiểu cách chơi chữ rất thâm thúy của Đồng chí
Tố Hữu.
Trong lĩnh vực khoa học công nghệ, các công trình khoa học tầm
cỡ chỉ có thể thực hiện với các phương tiện nghiên cứu
hiện đại và đồng bộ. Phòng thí nghiệm trọng điểm tương
đương triệu USD, nhưng không phải viện nghiên cứu nào,
trường đại học nào cũng được đầu tư phòng thí nghiệp
trọng điểm. Khi có phòng thí nghiệm trọng điểm, muốn có
bài báo Quốc tế phải đầu tư thêm hàng nghìn USD. Tổng kết
cuối năm, các bài báo khoa học đăng trên tạp chí quốc tế
được mang ra trưng bày, một nhà khoa học lão thành (trước
đây đã từng đi ô tô trồng sắn) cầm quyển tạp chí lên và
nói: "bài báo khoa học này hôi mùi USD quá".
<h2>4. Tâm tình của các GS/PGS theo công nghệ mới và thân phận
của các giảng viên thường trong cuộc sống mưu sinh</h2>
Trước đây rất ít người nghĩ ra những "chiêu công nghệ
GS/PGS" kể trên. Còn bây giờ theo công nghệ GS/PGS, các đối
tượng trở thành GS/PGS hết sức đa dạng và phong phú. Ngoài
những người giỏi thực sự như Bùi Thế Duy, Võ Văn Hoàng...
còn có cả các quan chức, người nắm giữ tiền quản lý khoa
học, người có quan hệ tốt, người có may mắn làm ở các
phòng thí nghiệm trọng điểm... Sau ngày tôn vinh các GS/PGS ở
Văn Miếu – Quốc tử giám 20/11/2009 vừa qua, tôi có dịp
được các GS/PGS mời đi ăn mừng ở nhà hàng sang trọng của
Hà Nội. "Rượu vào lời ra", một tân PGS trong trạng thái
"phê phê" hát vang "Anh GS, tôi GS, tất cả chúng ta là GS.
là lá la, là lá la..." làm náo loạn cả góc phố. Một PGS
khác tâm sự :"Tôi sinh ra trong một gia đình mà ba đời là
giảng viên đại học, Ông nội và bố tôi đều là Tiến sĩ
được đào tạo ở nước ngoài về, nhưng chỉ đến đời tôi
mới được phong PGS nhờ "công nghệ GS/PGS". Ông tôi mừng
quá, vuốt râu bảo tôi: "con hơn cha là nhà có phúc"!
Tình trạng bùng nổ các trường đại học, số sinh viên tăng
vọt, các giảng viên không có chức vụ, muốn có tiền mưu
sinh trong thời buổi giá cả tăng vọt, phải dạy tối ngày,
về đến nhà là kiệt sức lấy đâu sức khỏe và thời gian
để nghiên cứu khoa học. Đối với đối tượng này, các bài
báo khoa học là xa xỉ, và chức danh GS/PGS đối với họ hết
sức xa vời và cuộc đời của họ không bao giờ được cái
may mắn "con hơn cha là nhà có phúc".
<h2>5. Công nghệ GS/PGS có tồn tại vĩnh cửu !</h2>
Theo văn bản pháp quy về việc xét công nhận đạt tiêu chuẩn
chức danh GS/PGS xuất bản tháng 7/2009 của Hội đồng chức danh
GSNN, Việt Nam đang tồn tại 02 loại: GS/PGS suốt đời và
GS/PGS có thời hạn.
- Tại khỏan 3 điều 1 chương 1 trang 9, quyết đinh
174/2008/QĐ-TTg ghi "Các GS/PGS đã được Nhà nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam phong, công nhận hoăc bổ nhiệm
trước ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành được
tiếp tục giữ chức danh GS/PGS". Nghĩa là GS/PGS xét trước
2007 không phải xin bổ nhiệm, cũng chẳng ai giao nhiệm vụ, nên
dù họ không còn nghiên cứu khoa học nữa thì chức danh GS/PGS
vẫn theo họ suốt đời.
- Tại điều 16 mục 2 chương 3 trang 19, quyết đinh
174/2008/QĐ-TTg ghi "đối tượng được bổ nhiệm chức danh
GS/PGS : nhà giáo đã được được công nhận đạt tiêu chuẩn
chức danh GS/PGS không quá 2 năm". Tại điều 17 trang 20 ghi
"định kỳ 3 năm 1 lần, Thủ trưởng cơ sở giáo dục đại
học tiến hành rà soát, đánh giá việc hoàn thành nhiệm vụ
được giao của các GS/PGS để xem xét việc giao nhiệm vụ
tiếp theo." Như vậy GS/PGS sau 2009 cũng giống như văn bằng
tốt nghiệp. Người có văn bằng này vẫn phải đi xin việc
(xin bổ nhiệm). Nếu sau 2 năm không có nơi bổ nhiệm thì văn
bằng sẽ không có hiệu lực. Đây là một nét hết sức
"độc đáo" của Việt Nam, không giống với bất cứ
nước nào trên hành tinh này.
Do đó muốn chức danh GS/PGS có giá trị lâu dài, các GS/PGS sau
năm 2009 phải "chạy bổ nhiệm" và tiếp tục "chạy"
công trình bài báo. "Cuộc chiến" này sẽ không có hồi kết
thúc và công nghệ GS/PGS vì thế vẫn còn đất sống cho cả
những tân GS/PGS và các ứng viên muốn đạt PGS những năm
tiếp sau.
<h2>6. Nhận biết công nghệ GS/PGS</h2>
Khi thi đại học, thí sinh phải có giấy báo thi dán ảnh mới
được vào phòng thi, do đó rất khó đưa người thi hộ. Còn
khi nộp bài báo khoa học, ban biên tập không bao giờ kiểm tra
chính xác được tác giả bài viết là ai. Đây là cơ hội
để người làm khoa học thực sự, trực tiếp viết bài báo
nhưng người khác lại đứng tên mà không ai có thể phát
hiện được.
Có thể áp dụng biện pháp phòng chống tham nhũng để nhận
biết GS/PGS công nghệ. Ví dụ, quan chức thứ trưởng lương
một tháng 8 triệu, tổng cộng một năm thu nhập trên trăm
triệu, công tác 20 năm liên tục không tiêu pha gì sẽ tiết
kiệm khoảng 2 tỷ. Nhưng nếu ai lên thứ trưởng vài năm mà
có trong tay chục tỷ thì sẽ bị nghi ngờ là có tham nhũng.
Tương tự, xem lịch tuần, lịch tháng của quan chức làm công
tác quản lý, của các hiệu trưởng đại học... với mật
độ các cuộc họp dày đặc, các hội nghị phủ kín... đến
nỗi có vị hơn 10 năm không có ngày phép, thế nhưng hàng năm
quan chức này vẫn đứng tên trên nhiều bài báo khoa học
đăng trên các tạp chí uy tín thì chắc chắn là có vấn đề
cần xem xét.
<h2>7. Bát nháo việc bổ nhiệm GS/PGS</h2>
Nếu Bộ giáo dục, Hội đồng chính sách khoa học công nghệ
Quốc gia... làm một cuộc thanh tra toàn diện, chắc chắn sẽ
phát hiện thêm nhiều loại "công nghệ GS/PGS" độc chiêu hơn
những "công nghệ" mà bài viết đã nêu. Việc xét công nhận
chức danh GS/PGS đã nhiều chuyện, nay việc bổ nhiệm còn phức
tạp hơn. Bắt đầu từ năm 2009, tất cả những ai được công
nhận đạt chuẩn GS/PGS nhưng vẫn phải chờ sự bổ nhiệm
của một trường đại học nào đó có nhu cầu thì khi đó
mới chính thức trở thành GS/PGS. Đây là lần đầu tiên xét
bổ nhiệm GS/PGS nên chưa hình thành "công nghệ bổ nhiệm"
nhưng nhiều rắc rối đã xảy ra.
- Cùng một đất nước Việt Nam đang tồn tại hai loại GS/PGS.
Loại GS/PGS theo nghị định 20 không có nhiệm vụ mới là loại
GS/PGS suốt đời. Còn GS/PGS theo quyết định 174 thì sau khi
được bổ nhiệm, hiệu trưởng giao nhiệm vụ mới và
"bị" kiểm tra đánh giá sau 3 năm một lần.
- Một số dự định sau khi được bổ nhiệm GS/PGS sẽ xin
chuyển về các thành phố lớn. Từ đó hình thành một loại
GS/PGS được bổ nhiệm một nơi nhưng lại giảng dạy một
nơi. Để hợp thức hóa, các GS/PGS mỗi khi chuyển công tác
lại xin bổ nhiệm lại. Nó giống như hình thức chuyển
nhượng cầu thủ của các câu lạc bộ bóng đá hay các đảng
viên chuyển công tác phải chuyển sinh hoạt đảng.
- Người trực tiếp giảng dạy lại không được đề nghị
bổ nhiệm, những quan chức không tham gia giảng dạy lại
được đề nghị bổ nhiệm! GS/PGS là chức danh khoa học cao
quí dành cho những người trực tiếp giảng dạy đại học.
Như vậy có nhất thiết phải bổ nhiệm GS/PGS cho các đối
tượng là thứ trưởng, vụ trưởng, hiệu trưởng, chủ
nhiệm khoa không? Nếu bổ nhiệm thì ai giao nhiệm vụ cho họ,
nếu chính họ tự giao nhiệm vụ sẽ hình thành loại GS/PGS
"vừa đá bóng vừa thổi còi" v.v và v.v...
Vẫn biết rằng số GS/PGS theo "công nghệ" chỉ là "con sâu
bỏ rầu nồi canh", nhưng nếu không có biện pháp ngăn chặn
tận gốc, để "công nghệ" này tồn tại mãi sẽ sinh ra
nhiều sâu quá thì không ai dám ăn nồi canh GS/PGS đó nữa.
Để vô hiệu hóa các "công nghệ GS/PGS", rất cần có sự
vào cuộc của chính phủ, các cơ quan chức năng và giới khoa
học nước nhà.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4834), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét