thích nhất cảm giác ngả ngốn ở ghế sau, chìm mình trong
tiếng nhạc, ngắm những vạt cây lướt vun vút trên nền trời
xanh qua ô cửa kính, và nghĩ ngợi vẩn vơ.... Trong khung cảnh
thật yên bình, mẹ nghĩ đến những tháng ngày mình đang sống
- cuộc sống ở Nhật, đến xã hội này, con người ở đây,...
rồi mẹ chợt nhận ra cái này thật ngộ: Đây chính là xã
hội chủ nghĩa... :-)
Hihi... thực ra, bao nhiêu kiến thức lý luận triết học, xã
hội học, kinh tế học về xã hội chủ nghĩa đầy cao siêu
đã học trong trường ĐH mẹ Ổi quên tiệt hết rồi. Chủ
nghĩa xã hội theo cách hiểu của mẹ Ổi chỉ đơn giản là
một xã hội thật đẹp, như những gì mẹ đã mường tượng
ra qua những bài tập đọc sách đạo đức lớp 5, nơi có
những con người sống trung thực nhặt được của rơi trả
người đánh mất, sống trách nhiệm như bạn Thắng trên
đường đi học về thấy thanh ray đường tàu bị trật đã
tìm mọi cách báo hiệu cho đoàn tàu dừng lại... nơi con
người ta sống bình đẳng, yêu thương nhau, không có người
nghèo khổ... thì đây, chính là những gì mẹ nhìn thấy.
Tại sao nói là bình đẳng. Tất nhiên đây chỉ là khái niệm
tương đối. Bình đẳng ở đây không phải là cào bằng, nhưng
có thể nói xã hội Nhật bản đã xây dựng được một hệ
thống phân phối của cải một cách khá đồng đều, mà
người ta vẫn lao động nghiêm túc, lao động hết mình. Có lẽ
không nước nào trên thế giới này có tỷ lệ dân số trung
lưu (middle class) lớn như ở Nhật. Phải khoảng 80-90% dân số
Nhật có mức sống trung lưu. Nghĩa là hầu hết mọi người
trong xã hội có mức sống như nhau, có chăng chỉ là một sự
chênh lệch rất thấp, không có quá nhiều người rất giàu hay
quá nhiều người rất nghèo. Hầu hết mọi người dù ở nông
thôn hay thành thị cũng đều ăn uống như nhau, cho con đi học
ở những trường học có cơ sở vật chất như nhau, dịch vụ
y tế, bệnh viện... về cơ bản như nhau. Cái cột điện ở
Tokyo thế nào thì cái cột điện ở một nơi nhà quê hẻo lánh
nhất cũng như thế. Không có chuyện cột điện ở Tokyo bằng
bê tông sắt thép, còn ở nhà quê làm bằng cột tre... Hihi...
Mọi thứ đều đã được chuẩn hoá, cứ thế mà theo. Ở
Nhật dù làm nghề gì, thì thu nhập cũng thường ở một mức
nhất định tương đương nhau. Mới đầu mẹ Ổi cảm thấy
rất sáo rỗng khi nghe người Nhật nói: tôi muốn làm tiếp
viên hàng không vì muốn mang văn hoá Nhật bản đi ra thế
giới, vì muốn cống hiến cho khách hàng những phút giây thư
giãn trên chặng bay dài. Tôi muốn làm y tá để xoa dịu nỗi
đau đớn của người bệnh. Tôi muốn làm cảnh sát để góp
phần giữ gìn xã hội trật tự, yên bình... Nhưng giờ mới
hiểu họ nói thật lòng. Đơn giản vì dù làm nghề nào ở
thành phần kinh tế nào, người đi làm nhà nước, hay làm công
ty, hay nông dân làm ruộng, về cơ bản thu nhập cũng tương
đương nhau, nên người ta chọn nghề theo sở thích. Không có
chuyện lương cao vượt bậc, làm nghề nọ, công ty nọ lương
gấp 10 lần nghề kia, công ty kia. Ai thấy mình thích hợp với
việc gì thì làm việc ấy. Cũng chính nhờ thế người ta có
tình yêu với công việc hơn, làm việc hết mình hơn. Và ở
Nhật người ta cũng đánh giá theo việc chăm chỉ cần cù
nhiều hơn là năng lực. Đúng là làm theo năng lực, hưởng theo
lao động. Không phải ai sinh ra cũng giỏi giang, nhưng dù là ai,
dù làm việc gì cao sang hay thấp hèn, miễn anh chăm chỉ lao
động, anh sẽ có thu nhập và cuộc sống tốt như của mọi
người.
Tất nhiên vẫn có những người giàu, rất giàu (thường những
nghề có thu nhập đặc biệt như giới nghệ sĩ, hoặc doanh
nhân lớn) còn phải nói là người nghèo thì rất hiếm gặp.
Ít đến mức mỗi khi nhìn thấy một người nghèo ở đây mẹ
Ổi đều cảm thấy thương vô cùng. Mà nghĩ kỹ ra thì những
người trông khổ sở hơn như thế nhiều mình vẫn gặp đầy
rẫy trước đây mà sao không thấy thương bằng. Trong khi những
người này chỉ là trông mặt họ đen đúa gió sương hơn,
quần áo trên người cũ kỹ một tý mà mình thấy mủi lòng.
Chắc vì ai ai ở đây cũng trắng trẻo, bóng bẩy cả mà.
Một người bạn VN thắc mắc, sao ở Nhật mình gặp nhiều
người khuyết tật thế nhỉ. Bố mẹ Ổi lý giải thế này,
và người bạn đó đã gật gù công nhận đúng: Vì người
khuyết tật ở đây không bị lãng quên, người ta vẫn có mặt
trên mọi nẻo đường của cuộc sống. Tivi có chương trình
thời sự nói bằng tay cho người điếc. Chương trình trẻ em
hàng sáng có phần dành riêng cho trẻ kém phát triển. Vỉa hè
luôn có vạch cho người mù, hiếm có toà nhà nào, dù to dù
nhỏ, lại không có lối cho người đi xe lăn... Vậy là họ ra
đường nhiều, họ tham gia các hoạt động xã hội nhiều thì
mình thấy nhiều thôi.
Hệ thống hành chính của Nhật rất gọn gàng, hiệu quả. Họ
không quản lý người dân bằng sổ hộ khẩu, mà theo nơi sinh
sống, làm việc của người dân đó, nhưng cực kỳ chặt chẽ.
Đến đâu sống chỉ cần ra wardoffice đăng ký hộ tịch ở
đó. Thủ tục cũng vô cùng đơn giản và nhanh chóng. Khai một
bản khai (form), trình hộ chiếu, chờ khoảng 20 phút là xong,
không dấu má chứng nhận lên xuống gì cả. Thế là mọi
quyền lợi trách nhiệm của mình sau đó sẽ tự động được
người ta quản lý. Ví dụ trợ cấp y tế, trợ cấp nuôi con...
nếu mình không biết, thì họ cũng sẽ gửi thư đến tận nhà
nhắc nhở, không phải kiểu con khóc mẹ mới cho bú. Thậm chí,
khi mình đến làm thủ tục nhận trợ cấp, họ rất vui cứ
như thêm được một khách hàng bán được cái gì chứ không
phải là chi tiền cho mình vậy, rồi đưa thêm một đống tờ
rơi để mình tìm hiểu thêm các quyền lợi khác, nhắc nhở
mình đủ thứ. Nói đến thái độ tiếp dân thì ôi, đúng là
dùng từ "đầy tớ của dân" cũng không hề có gì quá đáng.
Vô cùng mẫn cán, nhiệt tình. Phục vụ từ 9 giờ sáng đến 5
giờ chiều, không nghỉ trưa. (Buổi trưa họ cắt đặt thay nhau
làm và ăn trưa vội vàng). Hỏi han cái gì cũng được trả
lời tận tình, hỏi bao nhiêu cũng thế, không bao giờ cáu gắt.
Mẹ Ổi nhớ lần về VN đi làm chứng minh thư, trời nắng như
đổ lửa, đến nơi thấy cái cổng im ỉm. Nhìn cái biển ở
ngoài giờ tiếp dân: sáng đến 11 giờ, chiều 2:00 đến 4:00.
(trời ơi, nghỉ trưa gì mà những 3 tiếng). Mà lúc mẹ Ổi
đến mới có hơn 3 giờ chứ đã đến 4 giờ đâu. Thế là
không nộp được. Trước đó còn bao nhiêu công chạy xin dấu
đủ loại giấy tờ cũng thành công toi. Cuối cùng cái CMT của
mẹ Ổi bây giờ vẫn nằm trong "danh sách những việc phải làm
lần về VN sau". Không phải là nói xấu VN, mà thấy sốt ruột
cho nước nhà. Vì trong khi ở Nhật công chức chỉ có 950
nghìn/110 triệu dân, còn ở VN là 11,1 triệu công chức/hơn 80
triệu dân (nhiều gấp hơn 10 lần), còn chất lượng dịch vụ
hành chính lại ngược nhau đến thế?
Các dịch vụ cộng đồng khác ở Nhật cũng rất là dễ chịu.
Không có chuyện bệnh viện đúng tuyến, hay cấp lương nào
mới được vào Việt-Xô... Thẻ bảo hiểm áp dụng cho mọi
bệnh viện, công và tư, ở bất cứ đâu trên cả nước Nhật.
Chất lượng các bệnh viện, phòng khám tư ở nông thôn cũng
tốt chả kém, nên người ta không phải đổ xô lên tuyến
trên. Ở bệnh viện thì ai đến trước khám trước, ai đến
sau khám sau theo số, cứ thế mà chờ. Vì công bằng nên có
phải chờ lâu cũng không thấy khó chịu. Y tá thì tận tuỵ
dịu dàng đến cảm động. Vừa tiêm vừa luôn mồm xin lỗi, an
ủi. Bác sĩ cũng nhẹ nhàng. Trộm vía nếu phải nằm viện thì
cũng chỉ khổ vì bệnh chứ bệnh viện bao giờ cũng có điều
hoà trung tâm quanh năm 27-28 độ, bước chân qua cửa bệnh viện
là chả biết ngoài kia nắng đổ lửa hay tuyết đang rơi nữa.
Giường được thay ga thường xuyên, mỗi người đều có tivi,
tủ lạnh, và nút bấm gọi y tá ở đầu giường. Gọi bao
nhiêu cũng không lo y tá bực mình bao giờ. Cấp cứu thì nếu
gọi phải chuẩn bị xong xuôi rồi hãy gọi, kẻo mình vừa
dập điện thoại đã thấy ò e ò e rồi. Hihi... khổ nỗi cái
này mẹ Ổi phải kinh qua rồi mà. Thống kê trên toàn nước
Nhật là trung bình xe cấp cứu sẽ đến bệnh viện trong
khoảng 6 phút kể từ lúc được gọi. Choáng không? Phòng khám
nhi thì trang trí cho cái gì cũng rất dễ thương, bác sĩ ngọt
ngào với trẻ, luôn chuẩn bị sẵn đồ chơi để dỗ trẻ.
Trẻ em dưới tuổi đi học miễn phí hoàn toàn cả tiền khám
lẫn tiền thuốc, dù khám ở bất cứ đâu. Khám định kỳ
miễn phí 6 tháng/lần nếu dưới 2 tuổi, và 1 năm/lần từ 2
tuổi trở lên. Còn Nhà trẻ thì cô giáo nào cũng nhẹ nhàng
như cánh hoa, miệng cười mắt cũng cười... trẻ con đi học
đứa nào cũng cảm nhận được tình yêu của cô dành cho mình,
và đứa nào cũng rất yêu cô giáo chứ không sợ cô bao giờ.
Nói về an ninh ở Nhật. Chỉ có phạm tội lớn chứ không có
ăn cắp vặt, cướp giật dọc đường, đánh nhau, ẩu đả
cũng không thấy bao giờ, chứ đừng nói đến đánh bom với
súng đạn. Nhìn vào thời sự ở Nhật cũng đủ biết là tội
phạm ít, vì cả những vụ vớ vẩn như có cái ôtô ở đâu
đâm vào cái cột điện ko có người chết chẳng hạn, cũng
đưa lên tivi. Những vụ mà như thế mà ở nước khác thì
đăng bao nhiêu cho xuể. Tội giết người thường vì những lý
do tinh thần hơn là vì tiền, nên có thể là những cách giết
người cực kỳ quái gở,... còn vì tiền thường là phá máy
ATM, cướp ngân hàng. Mà rất buồn cười là thủ phạm thường
không phải là dân ăn cắp chuyên nghiệp, nên hành sự cực kỳ
stupid và toàn bị tóm tại trận... Haha. Còn người dân trong
cuộc sống hàng ngày thì nhìn chung không phải lo nghĩ gì, rất
yên bình. Nhà của Nhật bao giờ cũng có một mặt hướng ra lan
can, sân vườn là cửa kính rất to để hứng ánh sáng, kính
sát xuống tận sàn nhà, mà không có chấn song. Mở cửa kính
này ra là bước toẹt ra vườn/hành lang luôn. Hàng rào cũng
thấp, chủ yếu để ngăn đất và cho đẹp chứ không phải
để tránh trộm. Mẹ Ổi nhiều lúc nghĩ, mình mà là dân đạo
chích, chắc mình sẽ mơ một nơi thế này để tha hồ hành
nghề. Hihi... Ra đường, trên tàu điện, xe búyt, các phương
tiện công cộng, thì cứ việc ngủ thoải mái... Mà đừng nói
đến ăn cắp, có khi để phơi ra đấy cũng không bị lấy. Vào
nhà hàng túi để ở ghế rồi đi toilet vô tư. Nhiều khi mẹ
Ổi đi siêu thị, chọn thực phẩm xong vứt xe hàng ở một
góc, mải mê ngắm nghía quần áo chán chê mới tìm đến cái xe
hàng để thanh toán thì mới giật mình vì thấy cái túi của
mình vẫn vứt trong xe từ bao giờ. Mẹ Ổi với cái tính đãng
trí đã không ít lần quên đồ, nhưng chưa bao giờ bị mất
cái gì cả. Ấn tượng nhất là lần ngồi chờ ở bến xe
buýt, mẹ Ổi để quên cái túi của mình trên ghế chờ. Khi
phát hiện ra và quay trở lại tới nơi thì đã cả mấy tiếng
sau, chiếc túi vẫn nằm ở đó, màu đỏ rất nổi bật, mà ở
một bến chờ xe buýt trước cổng bệnh viện, biết bao
người qua lại. Mọi thứ trong túi vẫn còn nguyên, ví tiền,
giấy tờ tuỳ thân. Ôi ôi, thật là không tưởng tượng nổi.
Đúng là họ đầy đủ về vật chất thì người ta sẽ sống
tốt hơn, không nhòm ngó đến của cải của người khác. Nhưng
mẹ Ổi cho rằng đó mới là điều kiện cần thôi. Vì thực ra
người Nhật cũng rất tiết kiệm. Người ta thậm chí chờ
xếp hàng cả mấy chục phút dài dằng dặc chỉ để mua xăng
rẻ được vài trăm Yên. Chứ 10,000 Yên (số tiền tối thiểu
thường có trong ví các bà nội trợ), thì cũng là khá to với
họ. Vậy mà vẫn không bị lấy thì là vì sao. Vì họ có cả
điều kiện đủ là nếp sống đẹp, lương tâm thiện... Ở
Nhật đúng là như vậy, "Lễ" là cái đã ngấm vào máu của
mỗi người dân. Họ cư xử với nhau không chỉ theo luật, mà
còn theo lệ, theo lễ: Không ở đâu mẹ Ổi thấy người ta nói
cảm ơn và xin lỗi nhiều như trong tiếng Nhật. Từ cảm ơn và
xin lỗi ở trên đầu môi. Đi đường nhỡ va chạm vào nhau thì
cả hai bên đều cúi đầu xin lỗi, bất kể ai sai ai đúng. Ổi
thường hay nói chuyện với các bà già gặp ở đường. Bao
giờ kết thúc câu chuyện cũng là lời cảm ơn của bà cụ, dù
già như vậy. Cảm ơn vì đã giành thời gian cho bà được có
những phút giây với đứa trẻ đáng yêu như Ổi. Ở trường
dạy lái xe, người ta không chỉ dạy luật, mà văn hoá lái xe
cũng rất được chú trọng. Chả thế mà ra đường nhiều khi
cứ nhường nhau mãi, rồi mẹ Ổi (dù sao vẫn là người VN),
thường là người đi trước. Hihi... Người ta rất nhường
nhịn nhau. Khi 2 người cùng đến xếp hàng một lúc thì
thường lịch sự cúi đầu nhường nhau đứng trước, chứ
không có cảnh ai nấy cố gắng nhanh chân để được đứng
trước. Người Nhật rất có ý thức giữ gìn kỷ luật chung.
Ví dụ đi thang cuốn có luật bất thành văn là ai đứng trên
thang để nó tự cuốn đi thì đứng dẹp về bên trái, để
một lối bên phải cho những người vội vàng, muốn đi nhanh
thì chạy trên thang nữa. Thế là ai nấy đều tuân thủ, chả
thấy ai đứng yên mà đứng bên phải cả. Họ có ý thức
trách nhiệm với xã hội từ những việc nhỏ như việc đổ
rác chẳng hạn. Người ta phân loại rác rất kỹ, để dễ tái
chế. Chia cơ bản nhất là rác cháy được và không cháy
được. Nhưng trong rác cháy được, thì nhựa, giấy báo, giấy
bìa, vỏ hộp sữa tươi,.... rác không cháy được thì hộp
sắt, hộp nhôm, thuỷ tinh, đồ độc hại (pin...). Mẹ Ổi thì
lười, chỉ phân loại sơ sơ, ví dụ vỏ hộp sữa hay juice
bằng giấy, uống hết bóp cho nhỏ lại rồi vứt vào rác cháy
được, nhưng mẹ để ý thấy các bà hàng xóm, các bà ấy mở
cái vỏ cho phẳng ra, rửa sạch, phơi khô, xếp cả đống vào
nhau, các khay đựng thịt cá cũng vậy, loại nào vào loại ấy
khay trắng vào khay trắng, đen vào đen, nhựa trong vào với
nhựa trong, rồi mới vứt. Hộp bằng kim loại có nắp bằng
nhựa thì vứt riêng nắp, riêng hộp (tất nhiên hộp đã
được cọ rửa sạch)... họ có được cái gì ở đó đâu,
chỉ là vì tuân thủ qui định chung thôi. Mà rác nào được
đổ ngày nào thì đúng ngày đó mới mang đổ, không thì cứ
giữ ở nhà mình. Hôi thối cũng phải chịu chứ không mang ra
bãi rác vứt trước ngày qui định. Mẹ Ổi không biết ở các
nước văn minh khác như Mỹ và châu Âu thế nào, chứ dân châu
Âu và Mỹ hàng xóm mẹ Ổi ở đây cũng a-ma-tơ chả hơn gì
dân VN cả.
Ở Nhật là thế, cái gì cũng có qui định, và ai cũng tuân
thủ, nên mọi thứ đều rất qui củ. Nói thêm về sự văn minh
trong văn hoá ứng xử: Người Nhật không nói to ở chỗ đông
người. Không ăn ngoài đường. Đứng ngồi đi lại ý tứ. Nói
năng với nhau lễ phép lịch sự, thái độ nhã nhặn. Hiếm khi
cáu kỉnh. Chưa bao giờ mẹ Ổi thấy người ta cãi nhau,... hình
như họ không bao giờ cãi nhau thì phải??? Tất nhiên là người
phải có yêu có ghét chứ nhỉ?, nhưng thậm chí cả trên phim
truyền hình của Nhật cũng không thấy cảnh các mẹ tốc váy
lên chửi nhau như người TQ, VN, Hàn Quốc... bao giờ. Nói chung,
người Nhật rất lành tính, sống thiện. Văn hoá ứng xử của
họ nếu chưa quen thì sẽ thấy cứng nhắc, có phần khuôn sáo,
không thật lòng. Nhưng quen rồi thì sẽ thấy thật là dễ
chịu.
Sơ sơ là thế, đã giống với xã hội chủ nghĩa chưa nhỉ?
Không biết cái xã hội chủ nghĩa mà VN đang theo đuổi, với
lại trong tưởng tượng của Cụ Mác với cụ Lê nin thế nào,
chứ mẹ Ổi cũng chỉ mong muốn bấy nhiêu thôi. :p
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4813), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét