Những năm gần đây, người ta đã lợi dụng nhu cầu tâm
linh của người dân vào mục đích kinh doanh. Điều này
báo chí nói nhiều rồi. Tôi chỉ xin góp mấy điểm.
1- Việc xây dựng cáp treo ở Yên Tử, ở Chùa Hương,
chùa Hương tích Hà Tĩnh… có phải vì nhu cầu tâm linh
của người dân, hay lợi dụng nhu cầu đó nhằm mục
đích kiếm tiền? Đưa công nghệ tiên tiến, hiện đại vào
đất Phật để kinh doanh, đã phá vỡ không gian văn hóa
đặc sắc cha ông dày công tạo dựng, làm mất cảnh quan,
sự u tịch, tĩnh lặng, tôn nghiêm của chốn linh thiêng. Nhưng
tệ hại hơn, nó làm biến dạng, làm sai lạc tâm thức văn
hóa tâm linh. Muốn đến với Phật, Phật pháp răn rằng,
người có tâm hướng Phật phải lặn lội tìm đường,
phải vượt qua nhiều khó khăn vất vả, phải chịu khổ
hạnh…. Đó là thử thách về sự thành tâm kính Phật nơi
mỗi người. Và đó cũng là ý thức văn hóa tâm linh của
người Việt. Với 72 phép thần thông biến hoá, Tôn Ngộ Không
chẳng khó khăn gì để cõng Đường Tăng trên lưng và sau
tiếng hô Biến là chớp mắt đến được Tây Trúc. Nhưng Tôn
Hành Giả và Đường Tam Tạng đã không làm thế, và cũng
không thể làm thế. Phải mất nhiều ngày tháng ròng rã
tìm đường, phải chịu bao kiếp nạn mới đến được
đất Phật . Và có như vậy mới đạt được chính quả.
Tôi đồ rằng sau cáp treo, để tiện lợi và không mất
thời gian, rất có thể người ta sẽ làm sân bay trực thăng
trên đỉnh Yên Tử. Các vị sùng đạo khỏi cần leo núi,
xoẹt một cái, chỉ ba mươi phút là có thể lên chùa Đồng
thắp hương, và xoẹt một cái là về tới Hà Nội tiếp tục
nhâm nhi cà phê.
Miệng khoái trá nhai thịt thú rừng, ngồi cáp treo, và
có thể cưỡi trực thăng nữa để đến với Phật,
liệu con người ngộ ra được điều gì?
Thiết nghĩ, những ai muốn xây dựng cáp treo để kinh doanh,
xin mời các vị đến Vũng Tàu, ra Hạ Long, vào Nha trang,
lên Bà Nà, Đà Lạt và các vị trí du lịch khác. Còn
những nơi đã hằn sâu tâm thức là vùng không gian Văn
hóa tâm linh của nhiều thế hệ người Việt thì tuyệt
nhiên không được phép và không được quyền phá vỡ nó.
Nếu cố tình làm như vậy, theo tôi là phản văn hóa.
<strong>2-</strong> Nghe đồn và nghe nhiều lời ca ngợi, tôi
đã bỏ ra hai ngày để đi chùa Bái Đính (Ninh Bình) mới
xây dựng. To đấy, bề thế đấy, và nhiều kỷ lục
đấy, nhưng đến rồi sao thấy lấn cấn không vui, nhiều
điều còn trăn trở, và tôi Ngộ ra rằng hình như người ta
đang lợi dụng Phật, biến văn hóa tâm linh thành văn hóa
lợi nhuận.
Từ xa xưa, truyền thống người Việt ta là không dựng
các chùa mang tính phô trương. Chùa Một Cột có từ
thời nhà Lý là một ví dụ. Nhỏ, nhưng độc đáo, là
chốn tôn nghiêm, niềm tự hào của bao thế hệ, một danh
thắng của Thủ đô. Tâm lý của các phật tử chân chính
xưa nay bao giờ cũng tìm đến những chùa nghèo để hành
hương thắp hương bái Phật. Cốt ở sự thành tâm chứ
không cần phải chọn chùa to, tượng lớn.
Chúng ta có cần phải ru ngủ mình để tự hào rằng,
chùa có tượng Phật bằng đồng dát vàng lớn nhất châu Á,
chùa có hành lang La Hán dài nhất châu Á... Rất nhiều điều
đáng làm hơn thế để mà tự hào!
Đến Bái Đính, thấy nhiều tảng đá lớn tạc hình
lá bồ đề, trên đó khắc tên nhiều vị lãnh đạo
quốc gia, nhiều vị bộ trưởng và quan chức địa
phương… sao mà xốn mắt thế! Nếu tâm không sáng, đức
chẳng nhiều, ít làm những điều tốt cho dân cho nước thì
có khắc tên mình lên lá bồ đề bằng vàng cũng
chẳng thể thành Phật, thành Bồ tát. Làm vậy phải
chăng chỉ là biểu hiện của sự thiếu ý thức văn hóa.
Và cũng chỉ là trò xu nịnh kệch cỡm.
Chưa đủ, người ta còn xây rất nhiều hốc để đựng
tro của người quá cố với giá cắt cổ nhằm lừa
những kẻ ít hiểu biết, nhiều tiền…
Nhìn cảnh xô chen ở chùa Bái Đính mới, rồi nhìn ngôi
chùa Bái Đính cũ nhỏ nhắn thanh tao, tĩnh lặng, tôn
nghiêm do Thiền sư Nguyễn Minh Không góp công tạo dựng trên
núi từ thời nhà Lý, đã được nhà nước công nhận
là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp quốc gia từ năm 1997 giờ
bị khuất lấp ở phía sau trở nên trống lạnh, tiêu điều
mà thấy xa xót buồn!
Đi bái Phật mà khi trở về thấy lòng bất an, tâm không
tĩnh, vậy có nên không?
<h2>NÔM NA HÓA TIẾNG VIỆT</h2>
Trên nóc một tòa nhà cao tầng ở thành phố T., người ta gắn
lên đấy dòng chữ ngất nghểu, rõ to, gò bằng thép không rỉ,
cách mấy cây số cũng nhìn thấy: PHÂN BÓN HỮU NGHỊ. Từ xưa
đến nay chỉ nghe nói phân dùng để bón lúa, phân bón khoai
sắn, và phân bón các loài cây khác… chưa nghe nói phân bón
hữu nghị bao giờ. Chắc bón loại phân này, tình hữu nghị
giữa các dân tộc tăng trưởng nhanh chăng? Loại phân bón hữu
nghị có lẽ ngành ngoại giao đặt hàng?!
Một dạo, thấy rất nhiều băng vải đỏ chăng ngang trên các
đương phố Hải Phòng. Trên đó là dòng chữ: THÁNG KHUYẾN MÃI
HẢI PHÒNG.
Các cụ già lo lắng nheo mắt nhìn lên các băng rôn chăng ngợp
phố, thấp thỏm bảo nhau: chắc người ta định kêu gọi
người nước ngoài mua rẻ (khuyến mãi) Hải Phòng chăng. Hải
Phòng bị bán đi, không rõ dân sống ở đâu. Hà cớ gì lại
khuyến mãi Hải Phòng chứ?
Gần đây lại thấy nhiều băng vải đỏ khác với dòng
chữ: Người Việt dùng hàng Việt Nam. Tại sao không viết
cho rõ nghĩa hơn: Người Việt dùng hàng Việt hoặc
người Việt Nam dùng hàng Việt Nam?
Rồi lại thấy nhiều Panô rất to treo ở các ngã tư
đường phố: Năm du lịch quốc gia đồng bằng sông Hồng.
Đọc xong, ngẫm ngợi mãi vẫn không rõ người ta định
nói gì trên Panô đó. Hay là Đồng bằng sông Hồng đã
trở thành một quốc gia?
Còn trên Ti vi và đài phát thanh, nếu tinh ý một chút,
thấy mỗi ngày phát thanh viên đọc không dưới mười
lần chữ thập niên thành thập kỷ (Bản tin tối ngày 24
tháng 7 trên VTV1, đưa tin chủ tịch nước đi thăm Hoa Kỳ
cũng đọc là gần hai thập kỷ(?) bình thường hóa quan
hệ Việt Mỹ (thực ra là gần 20 năm)… Đã có nhiều ý
kiến giải thích về chữ thập niên và thập kỷ và
đã phê phán việc viết sai, đọc sai, nhưng "nhà đài",
"nhà báo" vẫn phớt lờ, không chịu sửa. Mười năm thì
viết là mười năm, sính chữ gọi thập niên làm gì
để đến nỗi phải sai thành thập kỷ!
Và cũng trên ti vi, thỉnh thoảng người ta lại rầm rộ
quảng cáo về một liveshow gì đấy . Chín mươi phần
trăm dân Việt Nam không hiểu liveshow là gì cả. Nghĩa của
nó là truyền hình trực tiếp hoặc chương trình trình
diễn của một cá nhân nào đó. Vậy sao không dùng chữ
Việt cho dân dễ hiểu?
Ngay như các Hội văn nghệ địa phương, nơi qui tụ những
người thừa chữ, vậy mà thấy ở một số nơi trên cửa
phòng làm việc gắn tấm biển với dòng chữ: Chi hội
văn học, chi hội sân khấu, chi hội Nhiếp ảnh vân vân…
mà thấy lạ. "Văn học", "sân khấu", "nhiếp ảnh"… sao có
thể thành lập được Hội hoặc Chi hội nhỉ? Chủ thể
của Hội hoặc Chi hội là con người. Do vậy phải viết
là Chi hội nhà văn tỉnh X., Chi hội nghệ sỹ sân khấu
tỉnh Y., Chi hội nghệ sỹ nhiếp ảnh tỉnh Z… Chúng ta
đang quen dần với việc nói tắt, nói bớt, nói gọn, nôm na
hóa tiếng Việt mà không cần quan tâm tới sự chuẩn xác
về nghĩa của nó..
Chưa hết, mặt tiền một ngôi nhà nọ thấy treo cái biển to
đùng với hàng chữ rất đậm: CHỮA PHỤ KHOA HAI BÀ TRƯNG.
Nhiều người hỏi nhau, hai bà Trưng (Trưng Trắc và Trưng Nhị)
qua đời cả ngàn năm nay mà vẫn phải chữa bệnh phụ khoa sao?
Và vân vân… Chuyện dùng chữ sai, không rõ nghĩa, sai
lạc nghĩa, sính chữ Tây nhiều lắm!
Thế mới biết, cái chữ (đi kèm theo nó là cái nghĩa)
của Việt Nam rất phong phú, nhưng phải biết dùng. Nếu tùy
tiện sẽ dẫn tới hiểu sai, hiểu lầm đáng tiếc.
<h2>THƯỢNG VÕ HAY LÀ… BẠO LỰC</h2>
Lâu nay người viết bài này cứ băn khoăn hoài về một
số lễ hội ở Việt Nam vẫn được coi như nét Văn
hóa đặc sắc. Chẳng hạn như lễ hội đâm trâu ở Tây
Nguyên, lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn và vài nơi khác
có thật sự là Văn hóa, là biểu hiện của tinh thần
thương võ ?
Một con trâu, vẫn được coi là bạn của nhà nông, là
"đầu cơ nghiệp" bị con người buộc bên cây nêu (không còn
khả năng phòng vệ), rồi bị hàng đoàn người cần giáo
nhọn đi vòng quanh, đâm vào cổ, đâm vào ngực, đâm vào
khắp thân thể nó cho đến khi trâu giẫy giụa, máu chảy
lênh láng, oằn oại chết dần trong đau đớn, mà gọi là
lễ hội mang tinh thần thượng võ, mang tính Văn hóa
đặc sắc ư? Xem cách đâm trâu thấy có cái gì đấy
hết sức bất nhẫn, thậm chí man rợ trong hành động
được gọi là truyền thống văn hóa đó. Lễ hội đâm
trâu có cái gì đấy rất giống tư duy ác hiểm trong
phần kết ở truyện Tấm Cám. Thiếu sự nhân hậu, bao
dung, một đặc trưng làm nên bản sắc của người Việt.
Nhiều cậu bé ở Đồ Sơn đã phản đối một cách vô
vọng bằng cách không ăn thịt những "ông trâu" thân thiết
mà các em vẫn hàng ngày chăm bẵm ve vuốt bị người lớn
giết thịt sau lễ chọi trâu…
Văn hóa (cultura) theo nghĩa gốc là sùng bái, là tôn vinh
lối sống, phương thức sống. Tuyên truyền và cổ vũ
cho lễ hội đâm trâu, lễ hội chọi trâu và hô hào đọc
những truyện đại loại như người nông dân đã lừa con
Hổ để hại nó (thực ra là hành động gian trá) và
được ca ngợi đó là trí khôn, vậy chúng ta định giáo
dục thế hệ kế tục phương thức sống nào?
Tại sao những lễ hội dân gian như lễ hội nõ nường
(còn gọi là nõn nường), lễ hội cầu ngư, lễ hội cầu
mùa, lễ hội cồng chiêng... ý nhị, tinh tế, đầy nhân bản,
giầu tình người, nhân aí thì ít được tôn vinh, ngày bị
mai một dần, còn những lễ hội mang tính bạo lực thì
được tuyên truyền, cổ vũ…?
Văn hóa là gốc của mọi sự. Văn hóa là hồn cốt dân
tộc. Lịch sử đã chứng minh rằng lãnh thổ có thể
mất, thậm chí chính quyền cũng có thể mất, nhưng
không mất văn hóa thì dân tộc còn.
Vậy nên, văn hóa là móng cốt để tồn tại, ổn định,
và phát triển một quốc gia.
ĐK
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130823/dinh-kinh-van-hoa-tam-linh-hay-la-tien),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét