khắp nơi mới ồn lên lo chuyện học sinh cá biệt.
Trong trí nhớ của tôi, nhiều năm xưa vào dịp Ngày Nhà giáo
20-11, báo chí thường đăng những bài rất mùi mẫn xoay quanh
học sinh cá biệt thành đạt trở lại thăm thày cô. Bao giờ
bài báo cũng đi theo công thức rất dễ viết: khúc một, cô có
nhận ra em không? Khúc hai, cô còn nhớ những trò cá biệt em
gây đau khổ cho cô và cha mẹ em không? Khúc ba, cô rơm rớm
nước mắt nhận quà, trò cười hồn nhiên ôm vai cô lắc
lắc…
<div class="boxright200"><div class="quotebody"><div class="quoteopen"><img
class="quoleft" src="/misc/quoleft.png"/></div>Không có nhẽ các em học
sinh bé nhỏ đã phải trả món nợ tiền kiếp và nhất định
phải trở thành "cá biệt"? Những cái hạt tinh khôi và
những cái mầm non tơ tính bản thiện hà cớ gì trong tiến
trình mười hai năm học "trong vòng tay yêu thương của xã
hội" lại dứt khoát từ chối những cái hay cái đẹp, để
rồi cứ trở thành "cá biệt"?<img class="quoright"
src="/misc/quoright.png"/> <br class="quoteclear"></div></div>
Bây giờ tình hình học sinh cá biệt chẳng con thơ mộng như
xưa nữa rồi. Bây giờ mà không xử lý xong vụ này thì toi
đời cả nước! Trong lúc mọi nơi mọi lúc mọi người – theo
lối đồng phục – đang đồng thanh lên án rồi đồng lòng
quyết nghị là phải đồng loạt ra quân giao nhiệm vụ cho
từng học sinh, cho từng thày giáo và cô giáo, cho từng bậc
mẹ cha… rồi cho từng nhà trường, cho từng đồng chí dân
phòng nữa cũng nên… phải chịu trách nhiệm… thì cá biệt
người viết bài này xin chỉ nói một điều… sẽ nằm ở
đoạn kết bài viết.
Trước hết, có ai hoặc có những ai nhìn thấy học sinh cá
biệt? Trả lời câu này rất dễ. Học sinh cá biệt thường
bỏ giờ học, bỏ bài học, bỏ buổi học… Bỏ học thì
phải bù hoạt động gì đó vào cái giờ trống trong khi thày
cô và bè bạn đang lao động học tập. Vậy là sinh ra
"việc" đi chơi lang thang. Đi chơi mỏi chân và khát nước
thì phải tạt vào quán mới đầu chơi ghêm, rồi uống trà đá
hoặc uống bia hơi tùy túi tiền, trên đường đi thì phì phèo
thuốc lá. Muốn chơi thì phải có tiền: học sinh cá biệt bắt
nạt bạn để moi tiền của mẹ cha đem tới "cúng". Không
đủ tiền cung cấp cho học sinh cá biệt một cách "nửa
lương thiện" như thế, bắt đầu phải nghĩ chuyện đào
tường khoét vách móc túi lừa đảo và cướp giật. Kịch bản
đến thế đã là tột cùng rồi chứ gì? Hay là còn phải thêm
tí án mạng nữa cho thêm gay cấn?
Nhưng có hai câu hỏi phụ cho câu hỏi chính vừa nêu trên –
xin bà con ta lưu ý đừng tưởng "phụ" mà kém phần quan
trọng!
<strong><em>Câu hỏi phụ thứ nhất:</em></strong> mọi người nhìn
vào một em học sinh cá biệt thì đã định dạng được
"hắn" rồi – song chính em học sinh cá biệt đó tự định
dạng mình ra sao? Đã có bao nhiêu người lớn quan tâm đến
điều đó? Đang học mà bỏ học, vậy thì "ta" là cái kiểu
người gì đây? Ta bắt nạt các em nhỏ, có khi chỉ bắt nạt
chơi, có khi vì tiền bạc, nhưng vì sao tên kẻ cướp ấy lại
không thấy hành vi xấu xa đó là xấu xa? Lại nữa, có tiền
trong túi, ra mua rượu và thuốc lá, người lớn vẫn bán chứ
không cấm, vậy nó nghĩ gì khi đó? Lũ trẻ đó, từng đứa
một, nhìn hành vi "đập phá" của mình bằng con mắt gì,
chúng có thẹn không, chúng có sợ không, chúng có khi nào đau
lòng không?
Các nhà tâm lý học mải dùng trụ sở bao cấp đem cho thuê
dạy ngoại ngữ rồi khi rảnh rang thì nói chuyện trời đất
cao xa, xã hội chẳng thấy một vị nào thống kê xem những
học sinh cá biệt nghĩ gì về bản thân chúng. Muốn chữa cho
chúng, không thể chỉ chữa cách chúng nhìn xã hội – phải
chữa vào chỗ hiểm nhất là cách chúng tự đánh giá bản
thân. Vì trong cách tự đánh giá bản thân chúng sẽ hàm chứa
những ẩn ức của chúng với người lớn, với các thiết chế
của xã hội, với cái không gian như trong tấm lưới chúng hình
dung sẽ sống khi tròn mười tám tuổi cho tới ít nhất là tám
mươi tuổi. Ở Liên Xô cũ, có một thực nghiệm tưởng như
đùa: cho học sinh đóng vai giáo viên. Thế mà qua đó người ta
"thanh tra" được vô khối chuyện liên quan đến nghề nhà
giáo và rộng ra hơn là đến nguyên lý chi phối toàn bộ cái
xã hội mọi người đang chung sống. Các nhà tâm lý học Việt
Nam hãy thử lặp lại thí nghiệm đó đi, và sẽ thấy công
việc này vui hơn là chuẩn bị những công viên đầu rùa và mai
rùa để ghi tên các học giả thời hiện đại.
<strong><em>Và còn có câu hỏi phụ thứ hai cũng không kém phần
quan trọng:</em></strong> có ai hoặc có những ai nhìn thấy từng
em và tất cả các em học sinh cá biệt đã trở thành cá biệt
như thế nào? Nhân chi sơ tính bản thiện. Không có nhẽ các em
học sinh bé nhỏ đã phải trả món nợ tiền kiếp và nhất
định phải trở thành "cá biệt"? Những cái hạt tinh khôi
và những cái mầm non tơ tính bản thiện hà cớ gì trong tiến
trình mười hai năm học "trong vòng tay yêu thương của xã
hội" lại dứt khoát từ chối những cái hay cái đẹp, để
rồi cứ trở thành "cá biệt"? Trong tiếng Pháp tuyệt nhiên
không có thuật ngữ "học sinh cá biệt", mà chỉ có "enfant
difficile" – những trẻ em "có vấn đề", trẻ em khó học
khó dạy, chứ không là những trẻ em cá biệt theo định mệnh!
Cần nhận thấy là cho tới nay, nền giáo dục nào cũng chậm
hơn ("lạc hậu") so với cuộc sống thực chuyển động ầm
ầm như vũ bão. Lạc hậu ít thì trẻ em được nhờ, lạc hậu
nhiều thì thành hệ thống ngu dân. Không thể tránh không có
học sinh cá biệt. Điều quan trọng là nhà giáo dục cần nhận
ra được sự hình thành các kiểu loại học sinh cá biệt do
chính mình tạo ra trong một nền giáo dục không hoàn thành
nhiệm vụ.
Ít nhất có thể chia các nhân vật đầy tranh cãi đó ra làm ba
dạng. Ở một cực này, có một dạng "cá biệt vĩ đại":
trong nền giáo dục đầy tính thần quyền, ông Darwin chắc
chắn là học sinh cá biệt, vì ông không tin rằng Chúa đã nặn
nên con người. Ở một cực kia, có một dạng "cá biệt Chí
Phèo", vừa là nạn nhân vừa là tội nhân, tự hủy hoại
đời mình, số lượng lúc nhiều lúc ít, rất khó cứu chữa.
Nguy kịch cho xã hội thực ra lại nằm ở loại giữa: hết
sức đông đảo là những trẻ em khước từ một nền giáo
dục không phù hợp, nhưng tình nguyện đồng loạt mang đầu óc
đồng phục. Ngay từ bé, những em này đã tự bưng tai bịt
mắt, đã biết tự nô dịch mình, để vẫn là "cá biệt
từng phần" nhưng không bị gán tội danh học sinh cá biệt.
Chính cha mẹ những trẻ em này đã từng học lấy cách sống
trái với bản tính tự nhiên để ép mình cho hợp với "vòng
kim cô yêu thương" của cái nền giáo dục đã tự hủy hoại
mình trước khi hủy hoại xã hội. Chính họ góp phần tạo ra
những học sinh cá biệt đông đúc đó mà không biết.
Xét trên một khía cạnh nào đó – từ sự phán xét một nền
giáo dục bất cập thảm hại – những em "cá biệt" đó
quả là đáng thương, vì đó chính là con đẻ của một sự
nghiệp giáo dục đã chối bỏ chúng và cũng bị chúng chối
bỏ.
Cần dăm bẩy chục năm công phu – chứ không phải là vài ba
đợt "ra quân" – cần có sự điều hành của những nhà
giáo dục đích thực, dựa trên những giải pháp nghiệp vụ,
may ra có hy vọng sửa chữa tình trạng bi đát hôm nay. Đừng
chữa ung thư bằng thuốc cảm cúm trong tủ thuốc nhà nghèo
hoặc bằng tắm bùn tại các khu ăn chơi sang trọng.
Hà Nội, 7-4-2010
PHẠM TOÀN
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/4724), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét