Tham luận của nhà báo Lê Hải (không được đọc) tại Đại hội các hội Văn hóa - Nghệ thuật thành phố Đà Nẵng lần VIII

<blockquote><strong>Trần Kỳ Trung:</strong> Tôi với nhà báo Lê
Hải chơi thân, có chuyện gì "ới" với nhau một tiếng, là có
mặt liền. Tính cách của Lê Hải tôi thích, tất cả phải
rạch ròi, không nửa vời, không xu thời, không nịnh thế. Tất
nhiên những con người như thế, trong xã hội chúng ta đang
sống, chịu một số thiệt thòi. nhưng không vì thế, Lê Hải
bi quan, hay có những suy nghĩ tiêu cực. Ngược lại, trước
bất công, trước sự đớn hèn Lê Hải cất tiếng nói dũng
cảm và hành động thực sự. Bài tham luận Lê Hải viết và
định đọc trước đại hội liên hiệp các hội VH-NT thành
phố Đà Nẵng lần thứ VIII là một ví dụ. Rất tiếc, bản
tham luận này không được đoàn chủ tịch đại hội cho phép
đọc. Cũng chẳng sao...! Mình không đọc mọi người đều
biết cả - Hải nói với tôi như vậy, khi tôi hỏi: " Ông có
bực mình không?" rồi Hải cười.

Tiếng cười rổn rảng, y như khi hai thằng kể tiếu
lâm cho nhau nghe...</blockquote>

<div class="boxleft220"><img
src="https://www.danluan.org/files/u1/sub04/index.jpg" width="259"
height="194" alt="index.jpg" /><div class="textholder">Nhà báo Lê Hải
trong cuộc biểu tình chống quân Trung Quốc xâm lược ngày
11/5/2014</div></div>

<h2>Lê Hải - Bản lĩnh của những người văn nghệ</h2>

Kính thưa quí vị,

Đã rất lâu Đà Nẵng không có vấn đề nổi cộm trong văn
học nghệ thuật, Đà Nẵng rất hiền lành: không có những
hiện tượng xuất sắc, cũng không có chuyện ầm ỹ nổi lên
bằng những tác phẩm trong tất cả các lĩnh vực từ văn
chương, thơ phú đến tranh tượng, nhiếp ảnh... Mặc dù,
thỉnh thoảng chúng ta có huy chương vàng, bạc, giải thưởng
quốc gia. Tôi tự hỏi, VÌ SAO?

Những đột biến gây tranh cãi thường xảy ra trong lĩnh vực
văn chương, điện ảnh. Trong các lĩnh vực khác như nhiếp
ảnh, múa, mỹ thuật, kiến trúc, văn nghệ dân gian… im lìm
hơn.

Đã một thời cả nước xôn xao vì "Đứng trước biển",
"Cái đêm hôm ấy, đêm gì", "Tướng về hưu", rồi tiếp
đến là "Chuyện kể năm 2.000", "Những thiên đường
mù", "Chân dung và đối thoại", "Cánh đồng bất tận",
và mới nhất là "Bên thắng cuộc", "Đèn cù"...

Đó là những tác phẩm không theo lối mòn truyền thống.

Đà Nẵng cũng gây xôn xao vì "Rồng đá", "Ba người
khác", "Trần Dần- Thơ" nhưng một phần do người viết,
phần lớn hơn do người xuất bản, Nhà Xuất bản Đà Nẵng mà
người quyết định quan trọng là tổng biên tập đã quá cố
Đà Linh.

Lịch sử đã và sẽ xôn xao về Huỳnh Thúc Kháng, Trần Cao
Vân, Phan Khôi, Thủ Thiệm, Tú Quỳ, Bùi Giáng…, những nhân
vật khác thường của chúng ta.

So với nhiều người xưa, Quảng Nam Đà Nẵng nói chung và Đà
Nẵng nói riêng trong giai đoạn 40-50 năm nay thiếu những nhân
vật ĐỂ ĐỜI cho hậu thế.

Tôi xin thử liệt kê, một cách chưa đầy đủ, những phẩm
chất của người nổi tiếng: đó là người có tri thức, có
văn hóa, có sự tìm tòi, sáng tạo, có óc tưởng tượng phong
phú, có cái nhìn khái quát cả quốc gia và quốc tế, có lòng
dũng cảm và bản lĩnh.

Nhiều nhà văn nghệ của chúng ta có đủ các phẩm chất đã
nêu nhưng có vẻ thiếu lòng dũng cảm và bản lĩnh.

Trong nhiều năm qua, sự khiếp sợ và cam chịu phục tùng đã
làm cho những thế hệ VN mất dần lòng tự tin, sự tự khẳng
định. Những định hướng và chụp mũ đã làm cho sự sáng
tạo mất dần chỗ đứng. Các văn nghệ sĩ nói riêng và nhân
dân nói chung thường không có ý kiến khác với lãnh đạo, mà
chỉ cố gắng làm theo những chỉ thị mệnh lệnh của cấp
trên, dù biết rằng có những mệnh lệnh, chủ trương không
đúng.

Một quan điểm rất sai lầm phổ biến là chỉ biết chấp
hành, cắm cúi làm theo.

Tôi tin, Sẽ đến một ngày con cháu chúng ta nhìn lại quá khứ
và phê phán về một thời ấu trĩ như thế.

Tôi không cổ vũ cho sự tự do tuyệt đối, không kêu gọi sự
phản kháng trong mọi trường hợp, nhưng tôi mong muốn mỗi
người cần có cái nhìn sâu vào nhiều vấn đề, so sánh chúng
với lịch sử của đất nước và thế giới, để có cái nhìn
khoa học, chính xác, để có một thái độ sống của mình,
để có một bản sắc riêng.

Trong thực tế qua các giai đoạn cách mạng khác nhau, bên cạnh
những đúng đắn của các chủ trương đường lối văn nghệ
của Đảng và Nhà nước, lịch sử văn học nghệ thuật của
nước ta đã chứng kiến những sai lầm rướm máu. Những tên
tuổi như Trần Dần, Lê Đạt, Nguyễn Hữu Đang, Phan Khôi, Hữu
Loan, Phùng Quán… đã chịu một thời cay đắng và tủi nhục.
Nếu hồi đó, các văn nghệ sĩ có đủ bản lĩnh, có lòng can
đảm nhận biết, đề nghị, yêu cầu, đấu tranh và Đảng,
Chính phủ lắng nghe tiếng nói trí thức thì đất nước chắc
đã tránh được nhiều nỗi đau.

Sự nhút nhát, sợ trách nhiệm, uốn mình vuông tròn theo khuôn
mẫu không giải thoát được những tâm hồn sáng tạo.

Thưa quí vị,

Một lần có anh công an hỏi tôi: Anh suy nghĩ gì về Hội Nhà
báo Độc lập, Văn đoàn Độc lập?

- Tôi cho rằng những tổ chức này không nguy hiểm, không là
những tổ chức phản động, chống lại Đảng và Chính phủ,
tôi không tin họ sẽ kêu gọi và tổ chức lật đổ Đảng,
Chế độ. Họ chỉ là một nhúm người khoảng 200-300, không có
nguồn tài trợ để mua vũ khí, để tổ chức đảo chính.
Những người cầm đầu không đủ năng lực để thành lập
một chính phủ đối lập. Họ chỉ muốn có một tiếng nói
phản biện chính thức, vạch ra những sai phạm trong chủ
trương, đường lối, trong sự điều hành đất nước; yêu
cầu một thể chế dân chủ hơn, tự do hơn, tôn trọng nhân
dân hơn như tất cả các hiến pháp Việt Nam từ năm 1946 đến
nay đã công bố, để DÂNG lên Đảng và Chính phủ những ý
kiến của mình.

Thật ra, họ xin phép, công bố thành lập để có một tổ
chức chính thống, được phép hoạt động công khai, chứ
những tư tưởng, những phản biện của họ đã xuất hiện
đầy rẫy trên các diễn đàn, blogs như boxitvn, Tễu, Quê Choa,
Huỳnh Ngọc Chênh, Talawas, Da Màu… hoặc trên các cơ quan báo
chí nước ngoài như BBC, RFA, VOA, RFI… từ lâu.

Thưa quí vị,

Đảng và Nhà nước ta đã có một chiều dày những kinh nghiệm
vô cùng to lớn trong sự nghiệp giữ nước và dựng nước,
với một lực lượng, bộ máy chính quyền hùng mạnh nhất nhì
Đông Nam Á, từng đánh thắng các thế lực ngoại xâm với cả
đội quân nước ngoài có hơn nửa triệu lính viễn chính và
những trang bị chiến tranh hiện đại.

Chúng ta hùng mạnh thì sao phải lo sợ những tổ chức nhỏ bé
này?

Sự cấm đoán, ngăn cản chỉ làm cho các tổ chức dân sự
bình thường, những con người bình thường trở nên nổi
tiếng một cách vô lý, làm cho thế giới tự do nhìn vào đất
nước ta như một nơi vi phạm nhân quyền, làm cản trở con
đường chúng ta hội nhập vào thế giới, chứ thực sự không
hiệu quả, không mang lại uy tín chính trị cho quốc gia.

Chúng ta sợ phải nói về cái xấu, cái mặt trái của xã hội,
khuyến khích nói vê thành tựu, về sự tốt đẹp của chế
độ. Các tác phẩm văn nghệ của chúng ta viết về tiêu cực,
yếu kém trong điều hành đất nước, về những sự thật sai
lầm lịch sử cận đại, về đời tư của những nhà lãnh
đạo… rất khó tìm nơi xuất bản chính thức. Vì vậy, các
tác giả luôn chọn cho mình những đề tài ít nhạy cảm,
những vấn đề ít hóc búa, đỡ đụng chạm hơn. Ngay cả trong
các tác phẩm viết, vẽ, nặn, chiếu, trưng bày… về đề tài
chiến tranh, những sự ấu trĩ, dốt nát, độc tài, sai lầm
chiến lược và chiến thuật… cũng bị lượt bỏ đi hầu
hết. Chính vì vậy người ta chỉ thấy trong các tác phẩm một
màu hồng hồng, nhàn nhạt, cái này giống cái kia. Những tác
phẩm văn học, hội họa, điêu khắc, điện ảnh, múa, nhiếp
ảnh… tất cả như cùng đúc từ một khuôn. Chúng ta chỉ nghĩ
đến việc nhuộm hồng cuộc sống mà cố tình che dấu mặt sau
của nó. Triển lãm Cải cách ruộng đất tại Hà Nội vừa qua
là một ví dụ, chỉ mở cửa có 2 ngày và đóng cửa vì lý do
mất điện.

Không ai có thể che dấu sự thật mãi mãi. Không sự thật nào
có thể bị che dấu mãi mãi.

Cả thế giới bây giờ nằm trong lòng bàn tay của từng
người. Mọi nỗ lực che dấu khuyết tật đều là điều không
thể. Vậy thì tại sao chúng ta không dám công nhận, đường
đường chính chính, rằng chúng ta còn nhiều yếu kém, chúng ta
chưa mang lại cho nhân dân những điều tốt đẹp như mong muốn
và chúng ta sẽ cố gắng bằng máu và nước mắt để có
được những điều đó? Nước Mỹ, Pháp, Anh , Nhật… vẫn
còn những bất công, vẫn đầy rẫy những điều xấu xa
được phản ánh trên các tác phẩm văn học nghệ thuật của
họ đấy thôi.

Thưa quí vị,

Trong nhiều năm qua, những tác phẩm ảnh báo chí của Việt Nam
XHCN không chen chân được vào những cuộc thi ảnh báo chí thế
giới. Ở miền Nam trước 75, nhiều tác phẩm ảnh về chiến
tranh của các nhà nhiếp ảnh nhiều nước đã đạt được các
giải thưởng lớn trong những cuộc thi này. Nhớ đến nhà
nhiếp ảnh Nick Ut, người Việt nam làm việc cho AP đã đạt
giải cao với tác phẩm "Vietnam Napalm Girl" - cô gái Việt Nam bị
napalm) tại Trảng Bàng - Tây Ninh, bức ảnh đã mang lại cho ông
giải Pulitzer danh giá và làm ông trở nên nổi tiếng. Bức ảnh
được xếp thứ 41 trong 100 bức ảnh có tầm ảnh hưởng nhất
thế kỷ 20 do Đại học Columbia bình chọn. Tác phẩm nói về
sự khốc liệt, sự tàn bạo của chiến tranh do Mỹ gây ra lại
nhận giải thưởng danh tiếng của Mỹ. Điều đó thật xa lạ
với cách nghĩ của chúng ta nhỉ?

Ở miền Bắc Việt Nam, "Phúc Tân kêu gọi trả thù" là một
tác phẩm của Vũ Ba, nguyên phóng viên báo Quân đội Nhân dân,
thực hiện vào ngày 17 tháng 5 năm 1966, được báo Sự thật
Liên Xô trao Giải thưởng lớn. Ông không được cho phép sang
Liên Xô nhận giải và phải trả giá bằng hàng chục năm phê
bình, kiểm điểm, không thăng hàm, cuộc sống lao đao vì cơm
áo gạo tiền, vì ảnh hưởng chính trị. Người ta cho rằng
tác giả đã "chịu ảnh hưởng nặng nề của chủ nghĩa xét
lại hiện đại, sợ chiến tranh, làm nhụt ý chí chiến đấu
của quân và dân ta"… Mãi đến năm 1979 nhờ một bài viết
trên báo Nhân dân người ta mới nhìn nhận lại giá trị của
tác phẩm, trả lại cho ông một phần những gì đã mất mát
chua xót, và đến năm 2007, hơn 40 năm sau ngày tác phẩm ra
đời, Vũ Ba được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học,
Nghệ thuật. Hơn 50 tờ báo đã viết về ông.

Thưa quí vị,

Trong ít năm trở lại đây, có một vài tác giả chụp về
Việt Nam được trao giải thưởng ảnh báo chí thế giới, trong
đó có tác giả Justin Maxon, một sinh viên ngành báo chí người
Mỹ chụp phóng sự ảnh "Mùi và Phả" kể về mẹ con một
người điên bên chân cầu Long Biên đoạt giải năm 2008; một
bộ ảnh khác về cuộc sống của những người đồng tính
Việt Nam, tác giả là một cô gái Việt Nam, Maika Elan, tên thật
là Nguyễn Thanh Hải đã đoạt giải năm 2013. Cả 2 đề tài
trên và hầu hết các đề tài đoạt giải đều nói về nỗi
đau, nỗi bất hạnh, chuyện không bình thường của con người.

Trình độ hiểu biết, sự đánh giá, tri thức, bản lĩnh của
các nhà lãnh đạo, cái tầm và tâm của họ ảnh hưởng rất
lớn đến những con người, những tác phẩm, họ có thể đưa
con người lên tột đỉnh vinh quang và có thể nhấn một con
người xuống vực sâu muôn trùng. Họ sẽ được tôn vinh hoặc
bị nguyền rủa.

Tác giả Nguyễn Thanh Tiến trong bài "Gien sợ" đã viết: Có
thể nói hiếm có một dân tộc nào mà việc biết sợ có ảnh
hưởng sự sống còn như dân tộc Việt Nam.

Ngày nay, còn rất ít nơi mà việc đào tạo "gien sợ" phổ
biến và tốt như ở Việt Nam.

Nó trải rộng từ trong gia đình, nhà trường đến toàn xã
hội. Có thể thấy "gien sợ" của chúng ta tồn tại ở khắp
mọi nơi. Khi ở nhà, con cái phải biết sợ người lớn, khi
đến trường, học sinh phải biết sợ thầy cô giáo. Là thầy
cô giáo phải biết sợ hiệu trưởng; Là hiệu trưởng phải
biết sợ giám đốc v.v. Thậm chí khi ra đường phải biết sợ
những kẻ liều mạng, những tên cướp hoặc xã hội đen, dính
tới pháp luật hay hành chính phải biết sợ những người có
chức có quyền .

Chỉ những người biết sợ, biết phục tùng mới được thừa
nhận là những người tốt, gương mẫu và có khả năng thăng
tiến.

Những ý kiến trái chiều luôn bị đánh giá là vô kỷ luật,
phản loạn, phản động.

Để kết thúc tham luận này, Tôi xin gửi đến quí vị lãnh
đạo một thông điệp:

- Hãy có cái nhìn khoa học, đổi mới tư duy thật sự trong
lãnh đạo, cổ vũ những sáng tạo, dám đối đầu với mọi
thách thức để bảo vệ nhân tài, thấu hiểu nỗi trăn trở,
tìm tòi của các văn nghệ sĩ, đừng chụp mũ, trù dập những
ý kiến trái chiều, dám chấp nhận những sự thật cay đắng,
đừng bắt buộc văn nghệ sĩ phải tô hồng vạn vật.

Tôi xin gửi đến các văn nghệ sĩ một thông điệp:

- Hãy sống với nỗi đau của nhân dân để thể hiện cuộc
đời thật của họ trong mọi chế độ, hãy bênh vực họ khi
cuộc đời họ gặp nhiều trái ngang, hãy ca ngợi họ đã làm
nên lịch sử, hãy dám nghĩ, dám nói, dám làm mọi điều tốt
đẹp nhất vì dân, hãy dám nói với Đảng, Nhà nước, những
người cầm quyền những điều sai và đúng đối với dân.

Tôi không mong muốn và không thể là một nhân vật quan trọng,
chỉ xin làm một đứa trẻ con trong chuyện cổ tích, để hét
to giữa triều đình rằng:

ĐỨC VUA, NGÀI ĐANG CỞI TRUỒNG.

Xin ĐỪNG SỢ để có những tác phẩm xứng tầm nhân loại.
Hãy là những người có bản lĩnh.

Xin cám ơn quí vị đã lắng nghe.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140924/tham-luan-cua-nha-bao-le-hai-khong-duoc-doc-tai-dai-hoi-cac-hoi-van-hoa-nghe-thuat),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét