Tây ban cầm đã hát ngọng giọng Tàu và "Lorca Nguyễn Văn
Trỗi" của Phạm Thị Hoài [1] làm tôi liên tưởng đến
nhiều thứ: những kép đào hát bội-chèo-cải lương, lời văng
tục của nguyên Tổng thống Mỹ Bill Clinton, cảnh hội chợ lô
tô náo nhiệt ở một tỉnh nghèo miền Trung.
Một cảnh Tết quê giữa thập niên 80, thời đói ăn và đói
cả thông tin. Cái sân khấu giữa chợ lòe loẹt những băng rôn
đỏ sậm chữ vàng, lèo tèo những giải thưởng nghèo nàn với
dăm ba chiếc xe đạp, phích nước và đồ gia dụng linh tinh
nhưng o bế thật kỹ bằng những chùm giấy bóng hay dải băng
kim tuyến xanh đỏ tím vàng, rặt một thứ thẩm mỹ chợ quê.
<em>Cờ ra con mấy</em>
<em> con số gì đây</em>
<em> con số 15</em>
<em> anh Nguyễn Văn Trỗi</em>
<em> đi ra pháp trường.</em>
<em> Cờ ra con mấy</em>
<em> chớ con số gì đây</em>
<em> con số chưa ra</em>
<em> hội nghị tỉnh ủy</em>
<em> phát triển nông lâm.</em>
<em> Cờ ra con mấy</em>
<em> con số gì đây</em>
<em> con số gì đây</em>
<em> là con số 79</em>
<em> chị Võ Thị Sáu</em>
<em> mùa lê-ki-ma..</em>
Gã hoạt náo viên liến thoắng ứng tác theo những vòng quay:
thêm một cặp chữ số bung ra, thêm vài ba cái tên anh hùng
liệt sĩ hay diễn biến chính trị địa phương xổ ra, bập vào
lỗ tai đám đông, trớt quớt và ngang phè, miễn là vần điệu
xuôi tai, miễn sao không vi phạm chính sách lập trường. Nhưng
dẻo miệng cách mấy thì cũng đến lúc phải đơ lưỡi lại
mà cũng cần phải có thì giờ để tiêu thụ càng nhiều vé
càng tốt trước khi tung ra đợt xổ mới và, vậy là, đến
phiên một ban nhạc chợ quê hay, lòe hơn, một "nhóm ca khúc
chính trị", danh xưng thời thượng của ngày ấy, tiến lên
đảm trách nhiệm vụ khoả lấp "trong khi chờ đợi". Điệu
lô tô cây nhà lá vườn im bặt để "âm nhạc hiện đại"
thay chân, chọc thủng màng nhĩ đám đông với tiếng trống,
tiếng <em>guitar</em> điện chát chúa, chọc đi chọc lại cho
thoả công tập dượt cái bài hát cũng khá là thời thượng
của ngày ấy:
<em>Mặt trời hồng trên cát nóng Es-pa-nha</em>
<em> Là tiếng đàn ghi ta của Lor-ca</em> [2]
Tôi muốn vẽ lại thật rõ mấy chi tiết ấy để thấy rằng
việc dạy văn hay bình văn, qua bài thơ của Thanh Thảo viết
về "tiếng đàn ghi ta" của Federico García Lorca mà học trò
trung học tại Việt Nam đang è cổ ra học, thực chất, cũng
chẳng khác gì [3]. Văn chương, và giáo dục văn chương, của
thế kỷ 21, cũng từa tựa cảnh "hội chợ lô tô" của cái
thời thiếu đói thông tin, chỉ cầu sao xuôi tai, cầu sao thuận
với ý nghĩa lập trường.
Kể ra thì cũng xuôi thuận nhưng hãy tưởng tượng phản ứng
của một người Tây Ban Nha thành thạo tiếng Việt sau khi
thưởng thức hết mớ hổ lốn những thơ nhạc, những luận
điểm phê bình – giảng văn ấy. Rồi hãy tưởng tượng tiếp
cảnh người đó, sau khi lơ mơ thưởng thức dăm tác phẩm văn
chương hay âm nhạc Việt Nam thôi, đã có thể… rửa hận
Lorca, xắn tay thay đổi căn cước Nguyễn Du và vài ba hậu thế
đời sau. Theo lối này thì không chừng Nguyễn Du sẽ là một
ông thầy cúng "tràn trề lòng nhân bản" với "Văn tế
thập loại chúng sinh", Huy Cận sẽ là một ngư phủ yêu nghề
với "Đoàn thuyền đánh cá" và Hoàng Vân thì, may hay rủi,
sẽ là một kiến trúc sư, một kỹ sư xây dựng hay đen nhẻm
như một anh thợ lò tùy vào việc ông khách ngoại quốc kia vớ
được "Bài ca xây dựng" hay vớ nhầm "Tôi là người thợ
lò".
Có thể vậy lắm, bởi nhân vật Lorca "nồng nhiệt cổ vũ
nhân dân đấu tranh" trong sách giáo khoa của Bộ Giáo dục và
Đào tạo Việt Nam cũng được sản xuất tương tự, không hơn
không kém [4]. Nói như Phạm Thị Hoài thì Lorca đã là một thứ
Nguyễn Văn Trỗi Tây Ban Nha. "Anh Trỗi ta" ôm mìn, "anh
Trỗi Tây" ôm guitar. "Anh Trỗi ta" vang lừng khẩu khí
"Hãy nhớ lấy lời tôi", "anh Trỗi Tây" đau đáu ước
nguyện "chôn tôi với cây đàn"!
Là thiên tài văn chương lỗi lạc của Tây Ban Nha trong thế
kỷ 20, những biển núi tài liệu về Lorca cho chúng ta biết
rất nhiều điều về nhà thơ nhưng hoàn toàn không hé mở một
tí ti ánh sáng nào về "cây đàn tranh đấu" mà thế hệ
học sinh hiện tại của chúng ta đang gồng mình ra học.
Lorca là một nhà thơ, một kịch tác gia mà, thuở ban đầu, có
lẽ, từ ảnh hưởng của mẹ, đã đến với thế giới nghệ
thuật như một nhạc sĩ dương cầm và, cuối đời, giữa
đỉnh cao danh vọng, đã bị lực lượng phát xít Francisco Franco
thủ tiêu, không chỉ vì là nhân vật tiếng tăm có lập
trường thiên tả mà còn vì cái giới tính thứ ba. Như bất
cứ một người Tây Ban Nha nào khác, Lorca có thể rất yêu và
bày tỏ tình yêu của mình với cây đàn guitar "quốc hồn";
thế nhưng, cả cuộc đời nhà thơ, qua những tài liệu ngồn
ngộn nói trên, không ai tài nào tìm thấy một khoảnh khắc ở
đó nhà thơ đã ôm cây đàn ấy, ôm như một nghệ sĩ guitar
thực thụ hay ôm như một chiến sĩ đấu tranh [4]. Xem ra, nếu
xưa bọn phát xít, một cách tàn bạo, lôi Lorca ra bãi bắn thì
nay họ, những nhà văn chương – giáo dục Việt Nam, đã, liều
mạng, lôi Lorca vào… lò cải tạo.
Chỉ bằng chút tài vặt, bằng một số vốn liếng hò vè cùng
hiểu biết chính trị rất… cơ bản của mình, gã hoạt náo
viên lô tô có thể thoải mái nhét vào tai đám đông hội chợ
những thứ hầm bà lằng xuôi tai, miễn sao không vi phạm lập
trường. Ca khúc hay bài thơ viết về Lorca cũng vậy, cũng hình
thành từ một vốn liếng văn hoá rất cơ bản và một vốn
liếng chính trị – lập trường cũng rất là… cơ bản. Phát
xít từng tấn công Liên Xô: rõ ràng, phát xít là kẻ thù của
ta. Lorca bị phát xít xử bắn: rõ ràng, trong cuộc đấu tranh
"ai thắng ai" này, Lorca là chiến sĩ cùng phía với ta. Lorca
lại là người Tây Ban Nha, xứ sở của môn đấu bò và, vậy
là, với những kiến thức rất ư là… đố vui để học, tha
hồ mà… sáng tạo, hết "mặt trời hồng – cát nóng" thì
"vũ nữ Digan", hết "áo choàng đỏ thắm"thì "áo choàng
đỏ gắt", dễ dàng và thoải mái, chỉ miễn sao xuôi tai,
chỉ miễn sao thoả đáng với những tiêu chí cơ bản về chính
trị lập trường.
Lorca là người đồng tính, sinh thời người Tây Ban Nha đã
biết điều đó và, cuối đời, khi bị hành quyết, không chỉ
bắn bằng súng mà cả bằng lời nguyền rủa "đồ đồng
tính". Không biết có phải tuân thủ theo cái kim chỉ nam
"KẾT QUẢ CẦN ĐẠT" mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nêu
trong sách giáo khoa là để "Thấy được vẻ đẹp bi tráng
của hình tượng Gar-xi-a Lor-ca" hay không, những nhà sư phạm
văn chương của chúng ta không chỉ uốn nắn giới tính nhà thơ
mà còn phởn lên với cái yếu tố "bi" rất tuồng qua việc
bế vào tiểu sử của nhà thơ một "thiếu phụ Nam Xương",
một vai nữ thủ tiết thờ… liệt sĩ:
<em>tiếng ghi ta nâu</em>
<em> bầu trời cô gái ấy</em>
<em> tiếng ghi ta lá xanh biết mấy</em>
<em> tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan</em>
("Đàn ghita của Lorca", Thanh Thảo)
Thanh Thảo chỉ lửng lơ "cô gái ấy", nhưng các nhà sư
phạm thì liều mạng hơn với bản khai sinh đính kèm tấm bằng
"tiết hạnh khả phong": "Cô gái ấy: ở đây có thể chỉ
An-na Ma-ri-a, người yêu của Lor-ca. Sau cái chết của Lor-ca,
An-na Ma-ri-a ở vậy, không một lần lên xe hoa" [6].
Nghe cảm động quá thế nhưng có lùng sục toàn bộ những
biển núi tài liệu về Lorca chúng ta cũng không thể nào tìm ra
một bóng dáng mờ nhạt nào của người yêu thủ tiết ấy.
Bất quá chúng ta chỉ có thể nhận diện người bạn trung
thành Anna Maria, em gái của Salva dor Dalí, hoạ sĩ từng phụ
trách mỹ thuật sân khấu cho một số vở kịch của Lorca: sau
khi được anh trai giới thiệu vào năm 1925, Maria đã trở thành
người bạn của Lorca cho đến khi nhà thơ bị hành quyết. Thế
thôi, và nếu có một "tình yêu" thì, oái ăm thay, đó lại
là "tình trai" giữa chính anh cô, Dalí, với bạn cô, Lorca.
Thật không thể khôi hài hơn. Và không thể có một trò đùa
nào… mô phạm hơn, đùa nghiêm trang trịnh trọng trong sách
giáo khoa. Từ các thư khố tối tăm, từ trong các thư viện hay
tài liệu cá nhân phủ bụi, mấy nhà "Lorca học" có thể…
<em>có thể</em> thế này, <em>có thể</em> thế kia với những
giả thuyết khác nhau về mấy hình bóng mập mờ lưu lại trong
bản thảo, trong nhật ký, trong ghi chép lặt vặt hay thư từ
để lại. Đằng này thì một nhà thơ Việt Nam, với một vốn
hiểu biết rất lơ mơ về Lorca, phởn lên với một "cô
gái" trong thơ và, thế là, những nhà giáo dục của chúng ta
đã vồ lấy như vồ một sử liệu mới được giải mật.
<em>Những tiếng đàn bọt nước</em>
<em> Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt</em>
<em> li-la-li-la-li-la</em>
("Đàn ghita của Lorca", Thanh Thảo)
Bài thơ mà các nhà sư phạm liều lĩnh đang nhét vào đầu
học trò đã bắt đầu như thế để rồi cũng kết thúc bằng
tràng âm thanh <em>li-la-li-la-li-la </em>như thế nhưng lẽ nào lại
thế? Bắt học trò học những thông tin sai bét là một lẽ
nhưng còn một lẽ khác, quan trọng hơn, ở cách cảm thụ….
ngang phè.
Có thể có nhiều mục đích khác nhau trong việc dạy văn mà,
trong đó, quan trọng hơn cả, là hướng học trò đến những
cách cảm thụ tinh tế đối với thế giới tạo vật quanh
mình. Điều kiện cần của sự tinh tế là tính chính xác và
điều kiện đủ là độ nhạy của tâm hồn. Nếu sự chính
xác là phạm vi của lý tính thì sự rung động của tâm hồn
thuộc về cảm tính. Nếu những lứa trẻ, từng bước và
từng bước, được hướng vào ngả đường cân bằng giữa lý
tính và cảm tính, từng bước và từng bước thể hiện những
khả năng cảm thụ tinh tế trước những lay động trong âm
thanh và sắc màu của tạo vật, trong những va đập chan chát
hay hòa quyện êm ái của ngôn ngữ thì, dần dà, chúng cũng
sẽ, từng bước và từng bước, hướng đến những nhận
thức xác đáng và hướng thiện đối với những biến động
xã hội trước mặt mình. Cái lẽ khác muốn nói ở đây là
đó, là cách thẩm âm khó mà xem là chính xác và cách cảm thụ
khó mà gọi là tinh tế với "tiếng đàn" được thiết kế
trong chương trình như một bài ca bi tráng nhưng lại yếu xìu,
lại mướt mát <em>li-la li-la</em> như một tiếng sáo thanh
bình<em>.</em>
Trên phương diện âm học thì, cũng như bao nhiêu nhạc cụ
khác, cây đàn của người Tây Ban Nha cũng có những cung bậc
căng chùng khác nhau của nốt <em>La</em> và những chệch âm
thăng-giáng, thế nhưng âm sắc đặc trưng âm sắc của nhạc
cụ ấy khó mà <em>li-la li-la</em> vần "L". Cây đàn đó có
thể <em>t'rừm 'trừm </em>sôi động theo những ngón Flamenco
của Paco <em>Peña</em>, có thể <em>rí ra rí rắc</em> hoài niệm
và suy tư trong ngón <em>trémolo </em>của Francis Taréga hay Agustín
Pío Barrios và, rộn rã sôi động hay bồi hồi suy niệm, những
hoà âm của guitar, khi rung ở tai người thưởng thức, bao giờ
cũng đọng lại ở chủ âm "R". Mà, như tác giả bài thơ
đã tưởng tượng, tiếng đàn "bi tráng" đó còn gắn chặt
với "áo choàng đỏ gắt", là tiếng đàn "ròng ròng / máu
chảy", tiếng đàn với "cô gái Digan", nghĩa là đầy đủ
những yếu tố bắt chúng ta phải nghĩ đến âm hưởng bi ai và
dữ dội của những tấu khúc Flamenco <em>t'rừm 'trừm.</em>
Kiểu cảm thụ ấy, xem ra, cũng ngang phè như sân khấu hát
bội giữ những tình huống bi phẫn nhất, lúc người cầm
chầu đã xắn tay sẵn sàng cho những hồi trống hùng tráng
giục giã như trống trận, lúc khán giả nín thở chờ đợi
lời khẳng định "Như ta đây" sang sảng trong khoảnh khắc
phút chiến thắng oai hùng hay phút tuẫn tiết không kém phần
lẫm liệt anh hùng thì chỉ nghe lả lơi câu chèo ai oán tình
đời hay nhừa nhựa xuống <em>sề</em> câu cải lương với
niềm đau hận tình trường. Hát bội, như là sản phẩm của
vùng đất của thời khai phá mở mang với âm sắc chắc nịch
Quảng Nam và Bình Định, cái thời phải chường mặt ra đối
phó với những thử thách chực nhấn mình chìm xuống nên, bất
cứ giá nào, cũng phải ngửng mặt lên khẳng định mình, dứt
khoát, rắn rỏi "Như ta đây" chứ không lả lơi câu thái
nhân tình hay nhừa nhựa câu phẫn hận tình trường. Qua cái
mục tiêu "thấy được hình tượng bi tráng" nói trên, các
nhà sư phạm văn chương nói trên vẫn tiếp tục cái truyền
thống "dĩ-chiến-đấu-vi-trung" của bộ môn văn học trong
nhà trường xã hội chủ nghĩa thế nhưng, ngay trong chính bài
thơ <em>li-la li-la</em> nói trên, họ đã nhét vào miệng kép
chánh trên tuồng hát bội câu ai oán sụt sùi của vai đào bi
lụy trên tuồng chèo hay tuồng cải lương.
Bắt học trò phải cảm nhận rằng cây đàn guitar hát giọng
<em>li-la li-la</em>, mà lại li<em>-la li-la</em> một cách bi tráng,
là bắt các em cảm nhận sai. Sai về lý tính và sai cả về
cảm tính. Học những thông tin sai là học để dốt thêm. Học
để cảm thụ và nhận thức sai là học để ngu thêm. Học
để dốt và ngu thêm như thế, quả là một đường lối giáo
dục khiến chúng ta, dẫu nhã nhặn đến mấy, cũng phải văng
tục.
Và tôi lại nghĩ đến lời văng tục của nguyên Tổng thống
Mỹ Bill Clinton, bật ra trong chuyến viếng thăm chính thức Trung
Quốc năm 1997, cũng từ sự hoán chuyển trái khoáy "L/R" [6].
Nhưng tôi phải minh xác ngay rằng ông Clinton không hề văng
tục mà đó chỉ là một trong muôn vàn chuyện cười, những
<em>dirty jokes </em>về ông giữa những ngày mà cái tên Monica
Lewinsky vẫn còn là một đề tài câu khách. Lời ấy, trong
chuyện cười, bật ra với phụ tá của mình trong chỗ riêng sau
cuộc nhàn đàm với nguyên Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch
Dân. Ông ta hầm hầm "Mẹ kiếp" và ông ta cáu bẳn "Thằng
nói láo khốn khiếp". Ông ta tức giận vì cho rằng vị nguyên
thủ nước chủ nhà đã xem thường mình, đã bố láo bố toét
với mình cái điều cả trẻ con cũng không thể nào tin được
là Trung Quốc dân chủ hơn cả Mỹ: nước Mỹ bốn năm mới
bầu cử một lần nhưng Trung Quốc của hắn thì, tối nào,
cũng chuyện ấy một lần.
Nhưng thực ra, trong câu chuyện chỉ để cười chơi đó, ông
Clinton đã lầm. Cũng như cái thời cha ông chúng ta phải tìm
hiểu văn minh phương Tây qua sách vở Trung Hoa nên đành phải
nói ngọng "R/L" để nhà vật lý học (Maria) Curie phải đóng
vai "Cổ-lí phu nhân", nhà tư tưởng (Jean-Jacques) Rousseau
phải khăn đóng áo dài là "Lộ Đức tiên sinh" và kinh thành
Paris chết tên Ba Lê suốt một thời dài v.v… Như bất cứ
người Trung Quốc nào khác, họ Giang không thể nào thoát khỏi
cái ngọng của dân tộc mình nên "R" và "L" đồng một
giọng như nhau và, vô hình trung, câu hỏi về sinh hoạt dân
chủ <em>election </em>của nhà lãnh đạo Mỹ lại bị ông ta,
giữa những tác động của truyền thông về một Clinton rất
<em>playboy</em>, đã tiếp nhận, đã hiểu như là hiện tượng
sinh lý <em>erection. Election</em> là bầu cử còn <em>erection
</em>thì, nói văn hoa là "hứng tình", nói nôm na là "cương
cứng" hay "ngỏng lên", còn nói một cách thông tục là…
"nứng cặc". Nước Mỹ dân chủ bốn năm "bầu cử" một
lần và ông Giang Trạch Dân độc tài – cũng như tuyệt bất
cứ gã đàn ông Á Đông nào khác trừ… Hồ Chí Minh, luôn có
khuynh hướng phóng đại khả năng chăn gối của mình như một
chứng chỉ của khí chất đàn ông – đã tuyên bố không suy
nghĩ rằng gì chứ chuyện ngỏng đầu lên đó thì ông ta rất
khỏe, đêm nào cũng khỏe.
Nếu <em>election</em> là sức mạnh của nền dân chủ thì
<em>erection</em> là sức chiến đấu của chuyện sinh họat trên
giường. Mười bảy năm trước chúng ta có thể cười sảng
khoái, cười văng nước miếng khi nghe chuyện "hiểu lầm"
chỉ để cười chơi ấy nhưng bây giờ, sau bao nhiêu sự kiện
ngoại giao có thật và những chuyện tréo ngoe "R/L" có thật,
chỉ có thể cười đau, cười ngấn nước mắt với những
niềm đau và nỗi nhục rất thực với những lãnh tụ chính
trị lẫn lộn <em>dân chủ</em> với <em>chiếu giường</em>.
Trước khát vọng dân chủ <em>election </em>của nhân dân họ
hành xử như những ông trùm rất thạo việc… <em>erection</em>.
Vênh váo, ngạo nghễ, họ dí buồi vào mặt hay mồm của của
nhân dân, dí như là kép chánh hát bội với vở tuồng "Như ta
đây thắng Pháp" và "Như ta đây thắng Mỹ", xem như một
thứ sắc phong có thể vượt qua và giẫm lên trên ý nghĩa
<em>election</em>. Nhưng khi đối mặt với những thử thách đang
chực nhấn cả đất nước mình chìm xuống, đối diện với
những đối thủ nói ngọng "R/L" thì thậm thụt, mềm nhũn
như thể thứ đàn ông không thể… ngỏng lên, không thể
cương cứng cái giọng hát bội "Như ta đây" mà chỉ có
thể ai oán, nỉ non cáo giọng chèo – cải lương, hết ỉ ôi
"bát nước đầy" Dương Lễ nỡ lòng xử tệ Lưu Bình thì
nhừa nhựa câu tình nghĩa chòm xóm anh em sao nỡ phụ phàng [7].
Trở lại với bài thơ về Lorca. Như một nhà thơ, Thanh Thảo
có quyền khác người, có thể bắt cây guitar hát giọng li-la
li-la và chúng ta có thể thấy ngược tai, có thể không thích,
có thể chê bai đủ kiểu nhưng đó là chữ của ông, là quyền
của một nhà thơ. Vấn đề ở đây là các nhà giáo dục. Vô
tình hay cố ý, khi bắt học trò phải cảm nhận cái tiếng sáo
thanh bình <em>li-la li-la</em> ấy như một thứ "tráng ca", họ
đã hướng các em vào một ngả đường cảm thụ sai, ngả
đường ở đó các em sẽ dần dà cảm nhận rằng những giọng
chèo ỉu xìu than trách tình đời hay cải lương bi hận tình
trường cũng chẳng khác gì giọng hát bội lúc phải cương lên
với lời hịch "sơn hà nguy biến".
Nhưng, thực ra, nói là nói vậy bởi không cần phải gióng lên
lời hịch, vì sự thể đã là một thực tế rành rành. Có lẽ
chưa bao giờ đất nước "nguy biến" như lúc này, nguy với
một hiện tại và một tương lai bấp bênh khi vận hành và
phát triển trên nền móng rất… liều. Chỉ qua bài thơ bi
tráng <em>li-la li-la</em> này thôi đã thấy rõ bóng dáng của
một nền văn chương viết liều rồi một nền giáo dục dạy
liều. Mà, xét cho cùng, viết liều hay dạy liều, cũng là sản
phẩm tất yếu của một hệ thống cầm quyền với những chủ
trương chính trị cực kỳ liều, liều đến mức cực đoan,
từ sự cực đoan của đầu óc hoang tưởng đến mức cực
đoan của toan tính thực dụng. Nó, như đã thấy, đã liều
với cuộc phiêu lưu chiến tranh, ở đó sinh mạng và tương lai
của 30 triệu người bị mang ra đánh đổi cho mục tiêu thế
giới đại đồng của "ba ngàn triệu trên đời". Và nó,
như đang thấy, lại liều với cuộc phiêu lưu mệnh danh "ổn
định và phát triển", cái cuộc phiêu lưu chẳng hề vì dân
số trên 90 triệu người mà chỉ phục vụ cho một phân số
rất nhỏ, cực kỳ nhỏ, một <em>epsilon </em>mang tên "nhóm
lợi ích" đang ngồi xổm trên đầu, đang <em>erection </em>và
đang dí buồi vào mặt và vào mồm của 90 triệu người [9]!
24.9.2014
<strong>Chú thích</strong>
[1] Phạm Thị Hoài, "<a href="http://www.procontra.asia/?p=4649">Lorca
Nguyễn Văn Trỗi</a>", pro&contra 19/7/2014
[2] Bài hát "<a href="http://www.youtube.com/watch?v=cdknFXMROsU">Nếu
tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn</a>". Nhạc: Thanh Tùng.
Lời: Huỳnh Phước Liên
[3] "Đàn Ghi Ta của Lor-Ca -Thanh Thảo", trong "Ngữ văn lớp
12 – tập một", NXB Giáo dục: 2009 trang 163-166. Tổng chủ
biên cuốn sách này là Phan Trọng Luận, chủ biên phần văn là
Trần Đăng Suyển. Bài viết này dựa theo sách giáo khoa in năm
2009 (lần tái bản thứ nhất). Có thể tham khảo nguyên văn bài
thơ "Đàn ghita của Lorca" của Thanh Thảo" trong bài "phê
bình" của <a
href="http://buicongthuan.blogspot.com.au/2013/03/an-ghita-cua-lorca-thanh-thao.html">Bùi
Công Thuấn</a> hay phát biểu của <a
href="http://www.youtube.com/watch?v=886dLSSIYnk">Thanh Thảo</a>.
[4] Edward F. Stanton, "<a
href="http://www.jstor.org/discover/10.2307/338884?uid=3737536&uid=2129&uid=2&uid=70&uid=4&sid=21104724957893">García
Lorca and the Guitar</a>", <em>Hispania</em> 58 (1), 1975
[5]"Đàn Ghi Ta của Lor-Ca – Thanh Thảo", bđd, trang 163, chủ
thích số 2.
[6] Bđd, trang 165, chủ thích số 1.
[7] Chuyện kể: Bill Clinton hỏi Giang Trạch Dân: "How often do
you have election?" (Bao nhiêu lâu thì ông tổ chức bầu cử một
lần?). Nghĩ rằng Clinton là tay chơi vì vụ tai tiếng Monica
Lewinsky còn nóng hổi, Giang tưởng Clinton nhắm đến chuyện
phòng the, nghe "election" hiểu "erection", nên trả lời:
"Every night!" Sau Bill Clinton chửi thề với phụ tá của minh:
"Mẹ kiếp, thằng cộng sản khốn khiếp, nước Mỹ chúng ta
dân chủ nhất thế giới mà bốn năm mới bầu cử một lần,
độc tài như nó mà dám láo toét rằng đêm nào cũng bầu cử
một lần."
[8] Giọng điệu than trách khi xảy ra vụ giàn khoan, thí dụ:
"<a
href="http://www.tienphong.vn/xa-hoi/ai-dang-hat-di-bat-nuoc-day-710010.tpo">Ai
đang hắt đi bát nước đầy</a>?" (Kim Tuấn, Tiền Phong
28/5/2014) hay diễn văn của Đại tướng – Bộ trưởng Quốc
phòng <a
href="http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/2014/06/140607_phung_quang_thanh_comments.shtml">Phùng
Quang Thanh tại Diễn đàn An ninh Á châu Shangri-la</a> tại
Singapore ngày 31.5.2014.
[9] Thơ Tố Hữu: "Ta vì ta ba chục triệu người / Cũng vì ba
ngàn triệu trên đời" (Trích "Miền Nam", viết ngày
14.12.1963, in trong tập <em>Ra trận</em>)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140925/nguyen-hoang-van-dieu-tranh-dau-li-la),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét