The Guardian: Tin tức có hại cho bạn – Từ bỏ thói quen đọc chúng khiến bạn hạnh phúc hơn

<center><img
src="http://bookhunterclub.com/wp-content/uploads/2014/03/tumblr_mj0142GMPn1qls99ho1_1280-660x330.png"
width="560" /></center>

<strong>Lời của Book Hunter: </strong>Xã hội ngày nay tràn ngập
thông tin với đủ loại từ báo chí, tạp chí cho đến các
tập san, các bài phê bình và bình luận, các nghiên cứu khoa
học và tiểu luận cho đến sách. Báo chí hiện nay hẳn nhiên
là một kênh thông tin quan trọng mà hầu hết mọi người vẫn
thường xuyên theo dõi. Tuy vậy, báo chí cũng có 2 loại thông
tin cơ bản: những bài phóng sự điều tra và những tin tức
thuần túy. Bài viết này để cập đến tác hại của tin tức
như một bộ phận nhỏ của thông tin nhưng chiếm đa số sự
chú ý của người dân.

—————————-

Trong vài thập kỷ qua, những người có cuộc sống khá giả
trong xã hội phương Tây đã bắt đầu nhận ra sự nguy hại
của việc tiêu thụ thực phẩm bừa bãi: chúng gây ra các
bệnh béo phì, tiểu đường… Riêng ở Mỹ, hơn 1/3 dân số
mắc bệnh béo phì. Nó đã trở thành vấn nạn nhức nhối với
những người dân không chỉ ở Mỹ mà còn ở các nước phát
triển nói chung. Họ đã bắt đầu khắt khe hơn với vấn đề
thực phẩm và cố gắng thay đổi chế độ ăn uống của mình:
quan tâm xem hàng ngày mình ăn gì, loại thức ăn đó chứa
nhiều đường không, chứa bao nhiêu kcal… Ở 1 khía cạnh khác,
chúng ta cũng đang sống ở trong thời kỳ quá dư thừa về
thông tin, nhưng hầu hết chúng ta chưa hiểu về hệ quả của
việc dư thừa đó với tâm trí của mình. Thực sự thì ảnh
hưởng của tin tức đối với tư duy cũng tương đồng với
ảnh hưởng của chất đường đối với cơ thể. Chúng đều
dễ "tiêu hóa". Truyền thông cho chúng ta ăn từng mẩu "tin
tức bọc đường" nho nhỏ, chẳng gây ra ảnh hưởng nguy hại
gì nhãn tiền để ta có thể ngay lập tức nhận ra, và ta dễ
dàng phớt lờ và tiếp tục nuốt chúng. Tiêu hóa từng mẩu
nhỏ một, ta sẽ chẳng có cảm giác chán ăn hay bội thực.
Điều đó khác xa với việc đọc những cuốn sách hoặc các
bài viết dài trên tạp chí, nơi hàm lượng thông tin đậm
đặc. Chúng ta có thể tiêu thụ một số lượng vô hạn của
các mẩu tin vắn, và đó giống như là những viên kẹo dành cho
trí não. Hôm nay, chúng ta đã đạt đến kết quả tương đồng
với cái chúng ta đã đến cách đây 20 năm trong lĩnh vực thực
phẩm. Chúng ta bắt đầu nhận ra rằng tiêu thụ thông tin không
đúng cách có thể độc hại thế nào.

<strong>Tin tức gây lệch lạc</strong>

Lấy ví dụ sự kiện sau đây (mượn từ Nassim Taleb). Một
chiếc xe lái qua một cây cầu, và cây cầu sập. Giới truyền
thông tập trung vào điều gì? Xe. Người trong xe. Nơi ông ta
đến. Nơi ông dự định đi. Trải nghiệm ông đã phải trải
qua trong vụ tai nạn (nếu còn sống). Nhưng tất cả chúng
chẳng đáng để chúng ta phải bận tâm nhiều. Thế thì cái gì
đáng để bận tâm? Đó là tại sao câu cầy sập, đó mới
chính là mối nguy hiểm tiềm tàng, có thể đang ẩn nấp trong
các cây cầu khác nữa. Chiếc xe ấy hào nhoáng, nó gây ấn
tượng cảm xúc mạnh, và nhân vật chính là một con người
chứ không phải một vật vô tri khác. Thế nhưng điều quan
trọng nhất đó chính là việc khai thác khía cạnh đó để
đưa tin nhàn và tốn ít chi phí hơn nhiều so với việc đi phân
tích các cây cầu.

Tin tức làm chúng ta bị lệch lạc hoàn toàn trong việc đánh
giá cái gì là nguy hại và cái gì thì không. Chủ nghĩa khủng
bố bị phóng đại thái quá. Stress do làm việc quá sức thì
bị xem nhẹ. Ảnh hưởng của sự sụp đổ của các ngân hàng
lớn thì bị thổi phồng. Trách nhiệm của những nhà dự báo
kinh tế thì bị chẳng được nhắc đến. Người ta xem trọng
phi hành gia quá mức. Còn y tá thì bị đánh giá thấp. Danh sách
cứ tiếp diễn mãi như vậy. Bạn có nghĩ ra trong những tin
tức mà giới truyền thông VN khai thác và mổ xẻ thời gian
gần đây, cái gì bị thổi phồng quá mức mà những thông tin
quan trọng khác bị phớt lờ không? Cứu nạn máy bay Malaysia
gặp nạn? Vụ Huyền Chíp? Hôi của?

Chúng ta thường thiếu lý trí, sự bình tâm và dễ dàng bị
truyền thông dắt mũi. Chứng kiến trực tiếp một vụ tai nạn
máy bay trên truyền hình sẽ thay đổi thái độ của bạn đối
với chính rủi ro đó, bất kể một thực tế đã được
chứng mình rằng xác suất thực sự của việc rơi máy bay là
cực nhỏ, và nó là phương tiện giao thông an toàn hơn ô tô,
tàu hỏa rất nhiều. Nếu bạn đang nghĩ rằng ý tưởng tin
tức có thể ảnh hưởng đến tư duy và thái độ của mình
thật buồn cười, rằng mình hoàn toàn có thể đọc nó mà
không bị nó tác động hay làm cho mình bị lệch lạc đi thì
bạn đã lầm to. Những ông chủ ngân hàng và các nhà kinh tế
học, những người mà đáng lý quyết định của mình phải
dựa trên lý trí và các bằng chứng thực tế thay vì xu hướng
của đám đông hay sự nhảy nhót nhất thời của giá cả đã
cho thấy rằng con người hành động dựa trên cảm tính nhiều
thế nào và ít dùng lý trí ra sao.

<center> <img
src="http://bookhunterclub.com/wp-content/uploads/2014/03/ke3ml.jpg"
width="380"></center>

Aritxtốt từng nói rằng để một tâm trí có thể ngắm nghía,
thưởng ngoạn một ý kiến, một quan điểm mà không phải
chấp nhận, không phải tin vào nó đòi hỏi một sự giáo dục
rất lớn. Vậy nếu bạn không có khả năng nhìn được tổng
thể, đa chiều ở một sự kiện mình chưa hiểu thực sự rõ
và không muốn để truyền thông dắt mũi, bạn phải làm gì?

Giải pháp đơn giản nhất đó chính là cắt bỏ hoàn toàn
khỏi việc tiêu thụ tin tức.

<strong>Tin tức ít có giá trị</strong>

Trong số 10 nghìn tin tức bạn đã đọc trong vòng 12 tháng trở
lại đây, hãy thử kể tên điều gì đã thực sự giúp bạn
tư duy tốt hơn, ra quyết định khiến cho cuộc sống của bạn
tốt hơn, sự nghiệp của bạn tốt hơn? "Có đọc có hơn"
là một sự lừa mị to lớn. Nếu bạn là một người thực
tế, hãy để kết quả ngoài cuộc sống là câu trả lời chính
xác nhất, chứ đừng là một tư duy đầy cảm tính và phổ
biến sau đây: "Đọc báo không có lợi ở mặt này thì có
lợi ở mặt khác, chưa phải bây giờ thì là sau này". Như
đã nói, con người không lý trí như mình nghĩ, và thực sự ít
người có thể giỏi trong kiểu tư duy được-mất đó. Phần
lớn bạn sẽ rơi vào nhóm những người bị mất hơn là
được.

Mọi người càng gặp nhiều khó khăn hơn trong việc tìm ra cái
gì thực sự phù hợp cho bản thân mình, hay lớn hơn là kiểu
tư duy của mình có còn phù hợp với xã hội ngày nay, với
thời đại hiện giờ nữa hay không? Các tập đoàn truyền
thông đưa cho bạn một giải pháp giản đơn cho câu hỏi đó:
càng cập nhật những thông tin mới nhất, hiểu biết mới
nhất về thế giới sẽ tạo cho bạn một lợi thế cạnh tranh
to lớn so với người khác. Thế nhưng thực sự thì điều gì
phù hợp với con người bạn mới giúp bạn đi đúng hướng,
những điều mới nhất nhưng khiến cho bạn đi lệch khỏi bản
chất của bạn chỉ tổ khiến cho bạn tốn thời gian vô ích.
Tin tức không phù hợp chỉ tăng thêm tính bất lợi cho bạn mà
thôi. Càng ít tiêu thụ chúng càng tốt cho bạn hơn.
<center>
<img
src="http://bookhunterclub.com/wp-content/uploads/2014/03/newspaper_o_601158.jpg"
width="512"></center>

<strong>Tin tức không cho bạn biết được điều gì đang thực
sự diễn ra</strong>

Các mẩu tin là những cái bong bóng nhỏ nổ trên bề mặt chứ
không cho bạn biết được điều gì đang tạo ra những bong
bóng kia ở sâu bên dưới những gì bạn có thể nhìn thấy. Thu
thập những mẩu dữ kiện đó có thể giúp bạn hiểu cách
thế giới vận hành? Đáng buồn là không phải vậy. Những
điều đang vận hành thế giới hay thay đổi thế giới này là
những trào lưu, là những vận động ở dạng ngầm ẩn mà các
nhà báo khó mà có thể phát hiện ra được.

Hãy nghĩ về những phát minh đã làm thay đổi thế giới.
Trước khi chúng trở thành sự thật, trở thành một thế lực
khiến giới truyền thông quan tâm đến là cả một thời kỳ
dài tích lũy, nghiên cứu và phát triển trong âm thầm. Bill Gates
bắt đầu được báo chí để mắt khi ông ở tầm tuổi 30,
nhưng thực sự ông đã bắt đầu lập trình từ khi ông 13
tuổi. Nói cách khác một tài năng được thành hình trong lặng
lẽ trong hai chục năm. Sẽ phải đòi hỏi một năng lực siêu
phàm thì các nhà báo mới có thể phát hiện ra được những
tài năng, những trào lưu đột phá đang âm thầm phát triển
xung quanh họ. Thêm nữa, đó cũng chẳng phải việc nhà báo
được trả lương phải làm. Báo chí và tin tức sẽ chỉ cho
bạn biết thêm thông tin về những ai đã nổi tiếng, đã thành
công mà thôi.

<center> <img
src="http://bookhunterclub.com/wp-content/uploads/2014/03/quote-no-trumpets-sound-when-the-important-decisions-of-our-life-are-made-destiny-is-made-known-silently-agnes-de-mille-127109.jpg"
width="510"></center>
<center><em>"Không có tiềng kèn nào được cất lên khi những
quyết định quan trọng được tạo ra. Định mệnh được tạo
nên trong âm thầm"</em></center>

Bạn càng tiêu hóa nhiều mẩu tin tức vụn vặt kiểu đó,
bạn càng có ít hiểu biết về bức tranh toàn cảnh của vấn
đề. Nếu như nhiều thông tin hơn sẽ dẫn đến thành công cao
hơn trong cuộc sống thì chắc hẳn những nhà báo, những học
giả hay những người giao dịch chứng khoán hay những người
đọc tin tức nhiều nói chung sẽ là những người giàu có và
quyền lực nhất trong xã hội. Thực tế thì khác xa như vậy.

<strong>Tin tức độc hại đối với cơ thể của bạn.</strong>

Nó liên tục kích hoạt hệ viền (limbic system) thuộc não bộ.
Những câu chuyện đáng sợ thúc đẩy việc phát tán của các
dòng của glucocorticoid (cortisol). Điều này làm nhiễu loạn hệ
thống miễn dịch của bạn và ức chế sự phát tán của các
hormone tăng trưởng. Nói cách khác, cơ thể sẽ gặp phải tình
trạng căng thẳng mãn tính (chronic stress). Các mức độ
glucocorticoid cao khiến cho tiêu hóa trục trặc, xương và tóc
gặp trục trặc trong khả năng phát triển và tình trạng mẫn
cảm với bệnh truyền nhiễm. Các tác dụng phụ có thể bao
gồm sợ hãi, hung hăng, và thiếu nhạy cảm.

<strong>Tin tức làm tăng nhận thức lỗi. </strong>

Tin tức nuôi dưỡng mầm mống của một loại lỗi nhận thức
phổ biến: sự củng cố thành kiến (confirmation bias). Nói như
Warren Buffett: "Những gì con người làm tốt nhất là giải
thích tất cả các thông tin mới làm sao cho các kết luận
trước đó của họ vẫn chính xác." Tin tức chỉ liên tục
khiến bạn tin thêm vào những gì bạn đã biết trước đó.
Điều đó khiến cho bạn trở nên tự tin thái quá, chấp nhận
những rủi ro ngu ngốc và đánh giá sai lệch các cơ hội.

Hiện nay trên báo chí đầy rẫy những suy luận, gán ghép hết
sức chủ quan và sai lệch. Nó đôi khi còn được ngụy trang
bằng những gợi ý nho nhỏ, bạn nên suy nghĩ thế này, nên suy
luận thế kia. Các bạn có quen thuộc với những câu chữ suy
luận dạng "Công ty phá sản vì X…" "Thế giới được
thay đổi bởi Y…" trong khi hoàn toàn thiếu những chứng cứ
thuyết phục. Tôi đã thực sự chán ngấy khi đọc những bài
báo đưa tin về 1 sự kiện diễn ra ngắn ngủn đi kèm với 1
nhận định đầy chủ quan và nguy hiểm ở cuối bài rồi. Các
bạn chắc hẳn cũng chẳng xa lạ gì với điều kể trên, vậy
tại sao vẫn tiếp tay cho chúng bằng việc tiếp tục đọc
những tin tức kiểu đó, những tờ báo kiểu đó?

<strong>Tin tức ức chế suy nghĩ</strong>

Suy nghĩ đòi hỏi sự tập trung. Muốn tập trung được bạn
cần thời gian không bị gián đoạn. Tin tức được thiết kế
đặc biệt để gây sao nhãng, cản trở việc tư duy của bạn.
Tin tức làm cho tư tưởng của chúng ta trở nên nông cạn.

Nhưng tin tức còn tồi tệ hơn cho khả năng ghi nhớ của bạn.
Có hai loại bộ nhớ: ngắn hạn và dài hạn. Khả năng của
bộ nhớ dài hạn (long-range memory) là gần như vô hạn, nhưng
bộ nhớ ngắn hạn (working memory) có giới hạn rất nhỏ.
Đường đi từ trí nhớ ngắn hạn đến trí nhớ dài hạn là
một nút thắt cổ chai của quá trình tư duy, nhưng bất cứ
điều gì bạn muốn hiểu và ghi nhớ đều phải đi qua. Bởi
vì tin tức nhồi vào trí nhớ ngắn hạn quá nhiều thông tin,
khiến nó trở nên quá tải, ta sẽ chẳng nhớ và hiểu nổi
thông tin nào một cách đầy đủ và tường tận. Tin tức trực
tuyến thậm chí còn tệ hơn. Trong một nghiên cứu năm 2001, hai
học giả Canada cho thấy khả năng hiểu giảm khi số lượng
các siêu liên kết (hyperlink) trong một tài liệu tăng lên. Tại
sao vậy? Bởi vì bất cứ khi nào một liên kết xuất hiện,
bộ não của bạn phải chia sẻ một ít trí năng của mình để
phán đoán xem có click hay không. Nói cách khác báo chí và tin
tức là một hệ thống được tạo nên với mục đích làm
phân mảnh và rời rạc sự tập trung cũng như tư duy của bạn:
Đọc mỗi thứ một tí, chỗ này một ít, chỗ kia một tẹo.

Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về cách trí nhớ ngắn hạn
và dài hạn hoạt động, có thể tham khảo bài viết này, ở
chương 7,8,9: <a
href="http://bookhunterclub.com/review-sach-tri-tue-gia-tao-internet-da-lam-gi-chung-ta/">Review
sách "Trí tuệ giả tạo – Internet đã làm gì chúng ta"</a>

<strong>Tin tức thay đổi cấu trúc bộ não</strong>

Khi đã theo dõi một chủ đề nào đó, ta sẽ có xu hướng tìm
đọc và cập nhật những diễn biến mới của câu chuyện đó.
Hình ảnh một người đăng một post lên Facebook và refresh liên
tục để xem có ai like hay bình luận gì không có quen thuộc
với bạn không? Cảm giác chờ đợi thứ đó gì đó mới kiểu
vậy không khác mấy cảm giác khi chúng ta nghiện thứ gì đó:
thuốc lá, rượu, cờ bạc, ma túy…

Trước kia các nhà khoa học nghĩ rằng cấu trúc vật lý của
bộ não từ lúc trưởng thành cho tới lúc chết là không thay
đổi, tuy nhiên điều này đã được khẳng định là không
đúng. Bộ não người, kể cả những người trưởng thành
đều rất mềm dẻo và dễ thay đổi. Nơron liên tục cắt
đứt các kết nối cũ để hình thành nên các kết nối với
nơron mới và cấu trúc vật lý của bộ não cũng như thói quen
tư duy của chúng ta sẽ thay đổi theo. Càng nghiện thứ gì,
thứ đó lại càng trở thành thói quen ưa thích, cách tư duy ưa
thích của chúng ta. Ngày nay một vấn nạn dễ thấy đó là
khả năng mất tập trung và khó tiêu hóa nổi những bài viết
dài. Chỉ sau 5-10 phút đọc là chúng ta không thể tập trung
để đọc tiếp được nữa, trong số đó có cả những người
trước kia đã từng là độc giả trung thành của những quyển
sách dày. Cấu trúc bộ não của họ đơn giản là đã bị thay
đổi vì thói quen đọc báo.

<strong>Tin tức làm tốn thời gian vô ích</strong>

Nếu bạn đọc báo 15 phút mỗi buổi sáng, bạn sẽ lại tiếp
tục tìm kiếm những tờ báo trong 15 phút buổi trưa, và chốc
chốc mỗi 5 phút bạn lại thấy mình lên các tờ báo để tìm
kiếm những thông tin mới. Cuối cùng bạn mất cả đống thời
gian để tìm xem có gì mới hơn trên các tờ báo nữa hay không.

Thời đại ngày nay, thông tin không còn là một thứ thiếu
thốn nữa, nhưng sự tập trung thì có. Thông tin là vô hạn,
nhưng thời gian của bạn thì luôn luôn là hữu hạn. Bạn sẽ
chẳng bao giờ tiêu tốn một cách vô trách nhiệm với những
thứ quan trọng khác như tiền bạc, sức khỏe hay danh tiếng
của mình. Vậy tại sao lại hành xử thiếu trách nhiệm như
vậy với thời gian và tâm trí đến vậy?

<strong>Tin tức giết chết sự sáng tạo.</strong>

Cuối cùng, những điều chúng ta đã biết hạn chế sự sáng
tạo của chúng ta. Đây là một lý do khiến các nhà toán học,
nhà văn, nhà soạn nhạc và doanh nhân thường tạo ra các tác
phẩm sáng tạo nhất của họ khi còn trẻ. Bộ não của họ
được hưởng một không gian rộng rãi và không bị chiếm
chật ních bởi những thứ vô bổ, điều chẳng giúp ích gì
trong việc kích thích họ sản xuất những ý tưởng mới lạ.
Tôi không biết một tâm trí thật sự sáng tạo nào như nhà
văn, nhà soạn nhạc, nhà toán học, bác sĩ, nhà khoa học, nhạc
sĩ, nhà thiết kế, kiến trúc sư hoặc họa sĩ mà lại là một
người nghiện tin tức. Mặt khác, tôi biết một loạt các tâm
trí độc ác không sáng tạo, những người tiêu thụ tin tức
như thuốc phiện. Nếu bạn muốn đưa ra các giải pháp cũ, hãy
đọc tin tức. Nếu bạn đang tìm kiếm những giải pháp mới,
đừng đọc.

Xã hội cần báo chí – nhưng theo một cách khác. Báo chí
điều tra luôn luôn là cần thiết, để phơi bày những sự
thật được che dấu mà chúng ta chưa được biết. Nó cũng
đưa cho chúng ta biết về các chính sách mà các tổ chức,
định chế quan trọng của xã hội đang thực thi. Nhưng các
mẩu tin ngắn sẽ chẳng có giá trị gì. Các bài phân tích dài
và các cuốn sách chi tiết là đủ cho chúng ta và một xã hội
dân chủ có thể vận hành tốt.

Tôi đã trải qua bốn năm mà không có tin tức, vì vậy tôi có
thể nhìn thấy, cảm nhận và tường thuật những tác động
của nó một cách trực tiếp và chân thực. Tâm trí cũng như
cuộc sống của tôi ít gián đoạn hơn, ít lo lắng hơn, suy
nghĩ sâu sắc hơn, nhiều thời gian hơn, nhiều hiểu biết thực
tế hơn. Từ bỏ việc đọc tin tức không phải dễ dàng, nhưng
nó đáng giá.

<strong>Elnino dịch</strong>

Nguồn: <strong><a
href="http://www.theguardian.com/media/2013/apr/12/news-is-bad-rolf-dobelli">The
Guardian</a>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140721/the-guardian-tin-tuc-co-hai-cho-ban-tu-bo-thoi-quen-doc-chung-khien-ban-hanh-phuc),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét