<blockquote>"…Vậy vấn đề căn bản nhất vẫn là làm thể
nào để sản xuất thật nhiều của cải, sau đó mới có vấn
đề phân phối đồng đều. Sai lầm cơ bản của các chế độ
dân chủ xã hội là nghĩ đến phân phối trước khi lo lắng cho
sản xuất…"</em>
</blockquote>
<strong>LTS Thông Luận: </strong><em> Gần đây một số trí
thức có uy tín trong nước trong khi thảo luận về vấn đề
dân chủ hóa đất nước đã đề cập đến thể chế dân chủ
xã hội như một giải pháp chấp nhận được cho Việt Nam, có
người còn cho rằng đó là giải pháp tối ưu. Cuộc thảo
luận về thể chế dân chủ xã hội càng sôi nổi sau khi ông
Lê Hiếu Đằng kêu gọi các đảng viên cộng sản bất mãn bỏ
ĐCSVN để thành lập Đảng Dân Chủ Xã Hội. Chúng tôi đăng
lại sau đây quan điểm của ông Nguyễn Gia Kiểng về chủ đề
này. Ông Kiểng phát biểu trong một bài phỏng vấn ngắn dành
cho ký giả Đinh Quang Anh Thái của đài </em>Little Saigon Radio<em>
và báo </em>Việt Tide<em>. Cuộc phỏng vấn này diễn ra vào
tháng 11-2005, ba tháng sau một hội nghị của các chuyên gia và
trí thức Việt Nam mùa hè 2005 tại Đà Nẵng trong đó giải
pháp dân chủ xã hội được một số người đưa ra và được
một phần dư luận tán thành. Cũng xin lưu ý độc giả là
những con số về thất nghiêp tại Châu Âu mà ông Kiểng đưa
ra năm 2005 cũng vẫn rất gần với thực tế hiện nay. </em>
<strong>Phạm Đỉnh</strong>
<center>* * *</center>
<strong>Đinh Quang Anh Thái: </strong><em> Thời gian gần đây, một
số trí thức Việt Nam trong hệ thống đảng và nhà nước
cộng sản như tiến sĩ Phan Đình Diệu và tiến sĩ Lê Đăng
Doanh, hay đối lập như Hà Sĩ Phu nhận định rằng, một thể
chế dân chủ xã hội có thể phù hợp với Việt Nam hơn là
thể chế dân chủ kiểu Mỹ. Ông nghĩ sao về suy nghĩ đó ?</em>
<strong>Nguyễn Gia Kiểng: </strong>Trước hết cần hiểu rõ ý
nghĩa của các từ ngữ.
Dân chủ kiểu Mỹ thì ai cũng hiểu vì rất giản dị, đó
là một thể chế đặt nền tảng trên chủ nghĩa cá nhân tự
do; các quyền căn bản của người dân được qui định trong
hiến pháp và luật pháp và được triệt để tôn trọng, kinh
tế vận hành theo qui luật thị trường.
Trái lại, khái niệm dân chủ xã hội phức tạp hơn nhiều
và mỗi người sử dụng nó theo một nghĩa riêng, nhiều khi như
là một thỏa hiệp giữa dân chủ và cái gọi là "chủ nghĩa
xã hội". Thực ra khái niệm dân chủ xã hội có lịch sử,
nội dung lý thuyết và cũng có sự thể hiện thực sự của nó
tại Tây Âu.
Cần hiểu rằng cho tới đầu thế kỷ 20 các cụm từ "cộng
sản", "xã hội", "dân chủ xã hội" được coi như đồng nghĩa.
Trong suốt thế kỷ 19 phong trào cộng sản mạnh nhất tại
Đức, và đảng cộng sản Đức mang tên là "Đảng Dân Chủ Xã
Hội". Đảng cộng sản Nga của Lênin cũng có tên là "Đảng Lao
Động Dân Chủ Xã Hội", chỉ đổi tên thành "Đảng Cộng Sản
Liên Xô" vài năm sau khi đã cầm quyền. Cụm từ "dân chủ xã
hội" lần đầu tiên mang một ý nghĩa đặc biệt năm 1875 khi
đại hội của Đảng Dân Chủ Xã Hội Đức họp tại Gotha,
phản bác một số nhận định trong duy vật lịch sử của Marx,
thí dụ như sự bần cùng hóa tất yếu của giai cấp công
nhân, sự tập trung các phương tiện sản xuất vào tay một số
chủ nhân ngày càng ít. Lúc đó kinh tế châu Âu phát triển
mạnh và thực tế phủ nhận những tiên đoán của Marx, đời
sống công nhân không cơ cực thêm mà còn được cải thiện
một cách ngoạn mục, số nhà tư bản không ít đi mà tăng lên
một cách đột ngột, v.v. Từ những nhận định đó, cương
lĩnh Gotha cho rằng có thể tiến tới xã hội cộng sản,
được hiểu theo nghĩa một xã hội lý tưởng trong đó không
còn phân biệt giữa chủ nhân và công nhân và mọi người làm
việc theo khả năng và hưởng thụ theo nhu cầu, mà không cần
phải dùng tới bạo lực và chuyên chính vô sản. Nói chung đó
là một con đường khác, ôn hòa hơn, để tiến tới chủ nghĩa
cộng sản. Karl Marx đã rất tức giận với cương lĩnh này và
đã viết cả một cuốn sách với tựa đề là <em>"Phản bác
cương lĩnh Gotha".</em>
Nhưng đây là những tranh luận lý thuyết. Trên thực tế
chế độ dân chủ xã hội đã được thực hiện trên một qui
mô lớn do các nước tư bản Tây Âu sau Thế Chiến 2 trong mục
đích không phải là tiến tới chủ nghĩa cộng sản mà, trái
lại, là để ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản. Cho tới nay các
nước Tây Âu nói chung vẫn còn là những chế độ dân chủ xã
hội.
<strong>ĐQAT: </strong><em>Ông từng du học rồi sau đó sống
nhiều năm tại Paris, theo ông thì thể chế dân chủ xã hội có
những ưu và khuyết điểm nào đối với xã hội và đời
sống của dân chúng Pháp ?</em>
<strong>NGK: </strong> Ưu điểm của chế độ dân chủ xã hội
là những bảo đảm an sinh rất lớn đối với người dân,
sức khỏe hoàn toàn được bảo đảm, giáo dục miễn phí ở
mọi cấp, học bổng dồi dào, một học sinh giỏi chắc chắn
có một tương lai tươi sáng. Trợ cấp thất nghiệp khá cao và
được duy trì trong thời gian dài ; số giờ làm việc ít, số
ngày nghỉ có trả lương cao ; bất cứ ai cũng được cấp một
lợi tức tối thiểu để sống. Lương hưu cao, bảo đảm
những năm cuối đời an vui. Tóm lại con người được săn sóc
và kính trọng.
Khuyết điểm của nó trước hết là cái giá phải trả cho
những ưu điểm vừa kể và đồng thời là những tật bệnh
tất nhiên phải có của một chính sách duy ý chí. Câu hỏi
đầu tiên vẫn là "tiền đâu?". Một nhà nước dù tốt bụng
đến đâu cũng chỉ có thể cho những gì mà nó có. Vậy vấn
đề căn bản nhất vẫn là làm thể nào để sản xuất thật
nhiều của cải, sau đó mới có vấn đề phân phối đồng
đều. Sai lầm cơ bản của các chế độ dân chủ xã hội là
nghĩ đến phân phối trước khi lo lắng cho sản xuất.
Một cách cụ thể, nhà nước ban phát nhiều tất nhiên cũng
phải là một nhà nước to lớn kềnh càng đưa tới tham nhũng.
Các chế độ dân chủ xã hội Tây Âu, đặc biệt là tại Pháp
thể hiện bằng một khối lượng công chức đồ sộ, một khu
vực kinh tế quốc doanh lớn với hiệu quả thấp, và nhất là
những luật lệ rất gò bó đối với các công ty. Sa thải một
công nhân là cả một thủ tục dài và tốn kém. Chính vì thế
mà kinh tế Tây Âu đang trì trệ, các xí nghiệp không có lời
nên không phát triển được và không thể tuyển dụng thêm
công nhân. Hậu quả thấy rõ: hai nước dân chủ xã hội lớn
tại châu Âu là Pháp và Đức đều có tỷ lệ thất nghiệp
trên 10%, trong giới trẻ chưa có kinh nghiệm tỷ lệ thất
nghiệp là gần 40%.
Chưa kể là những chính sách tốt đẹp nhất trên nguyên
tắc mà duy ý chí cũng chắc chắn có mặt trái của nó. Lấy
một thí dụ cụ thể về một điểm mà nước Pháp rất tự
hào là giáo dục. Pháp có một số trường rất danh tiếng với
các giáo sư thượng hạng, đầy đủ phương tiện học hỏi,
lại hoàn toàn miễn phí. Sinh viên tốt nghiệp được bảo
đảm một chỗ đứng vinh quang trong xã hội và dĩ nhiên một
lợi tức thoải mái. Điều kiện duy nhất để được nhận
vào các trường này là học giỏi để thi đậu trong những
cuộc thi tuyển khó khăn. Thật là lý tưởng. Nhưng nếu nhìn
vào thành phần sinh viên các trường này thì ta thấy hầu như
tất cả đều là con cái của giới trí thức thượng lưu. Kết
quả là những người nghèo đóng thuế để tài trợ cho con cái
những người giàu.
<strong>ĐQAT: </strong><em>Nói như ông, vậy thì dân chủ của
Mỹ tốt hơn ?</em>
<strong>NGK: </strong> Đúng thế. Chế độ dân chủ xã hội
của Tây Âu được hình thành sau thế chiến 2 để ngăn chặn
sự bành trướng của chủ nghĩa cộng sản. Nó có những yếu
tố mị dân nhằm tranh thủ hậu thuẫn quần chúng chống lại
tuyên truyền cộng sản, để cắt cỏ dưới chân các đảng
cộng sản lúc nào cũng sẵn sàng khai thác những bất mãn của
quần chúng. Hoa Kỳ trái lại không có mối nguy cộng sản và do
đó chỉ có một ưu tư duy nhất là làm thế nào để tổ chức
xã hội một cách hiệu quả nhất. Mô hình Mỹ vì vậy chắc
chắn là hợp lý hơn mô hình Tây Âu. Thực tế chứng tỏ xã
hội Mỹ năng động hơn xã hội châu Âu.
<strong>ĐQAT: </strong>Liệu <em>có một thể chế nào dung hòa
được giữa dân chủ xã hội và dân chủ kiểu Mỹ ?</em>
<strong>NGK: </strong> Thế nào là dung hòa ? Và tại sao phải
dung hòa ? Mọi xã hội đều phải có chung ba ưu tư lớn: một
là bảo đảm các quyền tự do của con người, nói cách khác
là xây dựng và củng cố dân chủ ; hai là tổ chức một cách
hiệu quả để mỗi ngày một giàu mạnh hơn ; ba là thực hiện
liên đới xã hội để một mặt giúp những người thiếu may
mắn gượng dậy và vươn lên, một khác bảo đảm hòa bình
trong xã hội. Tùy theo hoàn cảnh của từng nước mà trong mỗi
giai đoạn ưu tư nào phải được dành một trọng lượng đặc
biệt quan trọng.
Một cách ngắn gọn, tổ chức chính trị có mục đích phục
vụ con người và con người có hai loại quyền: những quyền
không bị (freedom from) và những quyền được có (freedom to). Con
người phải không bị cấm cản chọn lựa nghề nghiệp và
nếp sống, phát biểu ý kiến của mình, thành lập hoặc tham
gia các tổ chức, bầu cử và ứng cử tự do, đó là những
quyền không bị. Mặt khác con người cũng phải được quyền
có công ăn việc làm, có lợi tức, có lương thực đầy đủ
và môi trường lành sạch, được săn sóc khi đau yếu, có
phương tiện để học hỏi và tiến lên, nói chung là có cuộc
sống lành mạnh và xứng đáng. Các quyền không bị là những
quyền phải có ngay tức khắc và không điều kiện ; các quyền
được có tùy ở khả năng của mỗi quốc gia, ở mỗi giai
đoạn. Nói chung, mọi quốc gia và mọi chính quyền đều phải
theo đuổi những mục tiêu giống nhau, nhưng không có những
kiểu mẫu làm sẵn và do đó không có vấn đề dung hòa giữa
các mô hình này.
<strong>ĐQAT: </strong><em>Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên chủ
trương thể chế nào cho Việt Nam, sau khi chế độ toàn trị
hiện nay không còn cầm quyền nữa ?</em>
<strong>NGK: </strong> Như tôi vừa nói ở trên, những quyền
không bị là những quyền có thể và phải được thực hiện
tức khắc và không điều kiện. Những quyền này định nghĩa
một thể chế dân chủ. Vậy vấn đề trước hết là thiết
lập dân chủ đa nguyên, toàn diện và tức khắc. Trên điểm
này không thể có một nhân nhượng nào.
Vấn đề liên đới xã hội đang đặt ra cho nước ta ở
mức độ thấp nhất: mức độ cứu trợ. Một tỷ lệ lớn
đồng bào ta thiếu lương thực và săn sóc sức khỏe. Một số
lượng rất đông đảo thanh thiếu niên không thể đi học vì
học phí quá đắt. Phải thiết lập một hệ thống y tế công
cộng và một hệ thống giáo dục miễn phí có phẩm chất. Đó
là những điều chúng ta có thể làm được một cách nhanh
chóng. Hiện nay mức độ tăng trưởng của chúng ta là 7,5%,
mặc dù chúng ta bị cai trị một cách vô lý và bị nạn tham
nhũng đục khoét. Nếu có dân chủ, có luật pháp đúng đắn
và đẩy lùi được tham nhũng chúng ta có mọi khả năng để
duy trì một mức độ tăng trưởng 15% trong nhiều năm và có
thể dùng một phần đáng kể của thành quả này để thực
hiện những đòi hỏi cấp bách của liên đới xã hội.
Về lâu về dài, Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên quan niệm, như
đã trình bày trong dự án chính trị <em>Thành Công Thế Kỷ 21
</em>của chúng tôi, liên đới xã hội là ưu tư hàng đầu,
không kém phát triển kinh tế, nhưng được thể hiện qua thuế.
Nhà nước thu thuế và dùng thuế để thực hiện liên đới xã
hội. Nếu nhu cầu cao thì mức thuế sẽ cao hơn, và ngược
lại. Nhưng chúng tôi dứt khoát không chủ trương thực hiện
liên đới xã hội bằng những luật lệ gò bó cho các xí
nghiệp như mô hình dân chủ xã hội Tây Âu. Chúng tôi cũng tin
tưởng rằng ngay cả nếu chúng ta có đạt mức thuế tương
đối cao thì Việt Nam vẫn còn rất hấp dẫn với đầu tư
nước ngoài trong nhiều thập niên. Các công ty sợ tham nhũng và
thủ tục nặng nề hơn là sợ mức thuế 35% thay vì 30%.
Mặt khác, Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên cũng chủ trương
thực hiện liên đới xã hội chủ yếu qua các tổ chức của
xã hội dân sự, nghĩa là các hội thiện nguyện và các giáo
hội, hơn là qua các công chức và công ty quốc doanh như các
nước Tây Âu. Kinh tế phải được vận hành đúng qui luật
thị trường. Nếu nói đó là dân chủ kiểu Mỹ thì cũng không
sao. Không có gì hổ nhục khi học hỏi những kinh nghiệm đã
thành công. Sự hổ nhục là thua kém.
<em><strong>Nguyễn Gia Kiểng</strong></em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130826/nguyen-gia-kieng-mot-the-che-dan-chu-xa-hoi-cho-viet-nam),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét