Dân Luận: Vương Trí Nhàn - Chuyện đời sống những năm 1979-1982

Ngày Phật đản. Những người tu hành vẫn có nét mặt hệt
như mặt người ngoài đời mà tôi vẫn gặp. Sao ở giữa cảnh
đèn nhang nghi ngút của chùa Quán Sứ, giữa bao nhiêu cụ bà
thành tâm cúng vái, lại thấy một vị sư tuổi còn thanh niên,
có nét mặt trông như một trung đoàn trưởng, tiểu đoàn
trưởng nào đó, mà tôi từng thấy ở các mặt trận.

Ghi sao cho hết những kinh hãi về xã hội chung quanh. "Sự cuồng
nhiệt muốn làm người Việt Nam" - hình như có lúc, một
người nước ngoài thấy cung cách sống của những người dân
đất này đã thốt lên như vậy. Tôi hiểu lúc thấy chúng ta,
một cái gì cuồng dại trong người họ bị đánh thức. Tôi
cũng đang có cảm giác đó. Ngoài đường, lúc nào cũng ngàn
ngạt những người… Những đám đông xếp hàng không nhúc
nhích... Cướp giật, phe phẩy... Xa hơn nữa, lính đánh nhau ở
Cămpuchia, đánh thắng ghê gớm. Nơi tưởng như đã rệu rã
cả, sao người ta vẫn làm được một việc gì đó.

Mỹ bảo có 2 vạn người xin di tản trong khi ta nhận có 29
người(?). Ông Lê Đức Thọ than vãn chưa bao giờ ta thấy mất
chủ quyền như lúc này. Ông Tố Hữu tuyên bố sẽ cho người
đi học về Khoa học xã hội.
Khối Sep tố cáo ta là cô lập về chính trị, cơ hội. Ông Tố
Hữu sang làm việc không được những người xứng đáng đón
tiếp. Có tin ông này sẽ đi làm bí thư thành uỷ Sài Gòn.

Tàu trên 5 tuyến đường bị tắc. Trừ có tàu Thống Nhất.

Ngành đường sắt giải thích hết than. Tin vỉa hè: 1 F của HN
chuyển sang Bắc Lào làm đường băng máy bay.

V. Anh: Học trò bây giờ lưu manh không thể tưởng. Nhiều giáo
viên đang bàn không biết vài năm nữa, có tập họp chúng nó
thành lớp được không nữa cơ.

Vấn đề không phải là 1-2 học sinh. Mà là một nếp nghĩ của
cả một đám đông ở lớp ở trường.

Hỏi Đăng có phải bọn em cho rằng tất cả người lớn đều
xấu phải không?
Đăng bảo nhưng mà người xấu đến 70-80%.

Báo Nhân Dân đăng tin chính phủ quyết nghị cho tự do kinh doanh
mặt hàng nhà nước không quản lý. Giá cả do người bán và
người mua tự thu xếp.

Lần đầu tiên có một chính sách kiểu này.

Thời gian gần đây, một tù chính trị nhảy vào ĐSQ Anh. Những
người phiên dịch ngăn lại, nhưng những người trong ĐSQ bảo
đây là đất Anh. Người kia không xin cư trú chính trị, mà
chỉ nhờ nước Anh nói với thế giới về tình hình tù chính
trị ở ta ra sao.

Ở Sài Gòn, có một số vụ biểu tình đòi nhân quyền. Đài
báo thường có tin Toà án nhân dân các tỉnh thành phố xử án
bọn tổ chức di tản.
Từ tháng 6/78, đã có những người miền Bắc trốn ra nước
ngoài (nhân vụ Hoa Kiều, làm giấy tờ giả) gửi thư về. Trong
số đó, có cả những diễn viên như Giáng Hương ở Đoàn
Kịch nói TW.

Khoảng cuối tháng 7 báo Nhân Dân có đăng một mẩu thời sự
đại ý nếu cụ Khổng mà sống lại thì cũng phải than rằng
các hảo hán đã giết hết các nhân tài rồi.

Trong tháng 7, có đăng bài của Phạm Hồng (?): Trung Hoa hai mặt,
trong đó, tố cáo nhiều thói xấu của cái gọi là Chủ nghĩa
Cộng sản phương Đông ( Có ai dám bảo đảm là không có ở
Việt Nam?)

Một bài báo Tây Đức nói sở dĩ có tình trạng người Việt
Nam di tản như hiện nay là do phương Tây quá yếu đuối; chúng
ta xuống đường trong những năm chiến tranh Việt Nam cũng vì ta
quá yếu đuối; giờ ta phải trả giá cho yếu đuối đó.
Người cộng sản bao giờ cũng có tính mục đích rõ rệt.

Nhận xét của một chuyên gia Liên xô về Việt Nam:

- Ở đây, người ta có thể làm việc nào đấy, mà không hiểu
tí gì về công việc ấy, không thích thú gì với công việc
ấy, không được huấn luyện bao giờ.
- Không ai kiểm tra ai cái gì hết.
- Tất cả mọi người đều biết tình trạng tồi tệ hiện
nay, nhưng tất cả đều mặc kệ.

Nhận xét của các chuyên gia cao cấp ở lớp học của các bộ
trưởng:

- Giải phóng xong, ta biến cả miền Nam thành kẻ thù.
- Trong những ngày qua, ta gần như coi cả thế giới là kẻ thù.
- Hẳn đến ngày nào đó, cả Liên Xô cũng trở thành kẻ thù
của ta luôn thể.

Ông Phan Hiền thứ trưởng ngoại giao nói trước VTTH: Mỹ đòi
ta hạn chế người di tản vào một thời gian nào đó. Ta trả
lời làm ngay thế nào được. Cũng như một vòi nước hỏng,
thì còn cũng phải đợi tính, mới biết bao giờ thì xong chứ.

Đang có tin đồn: Liên Xô họ bảo những vai trò chủ chốt ở
ta còn nhiều phần tử mao-ít. Bài ông Tố Hữu nói ở hội
nghị công tác tư tưởng, cũng chỉ nói là chống bọn bành
trướng Bắc Kinh mà không nói chống tư tưởng Mao Trạch Đông.

Trong Báo cáo chính trị ở đại hội 4, không hề nói tới
nguyên nhân thắng lợi là sự giúp đỡ của các nước anh em.
Đó là vì lúc đó, ta cho ta sang rồi, lên cỡ cường quốc, có
thể ngồi cùng chiếu với Liên Xô rồi. Khiếp!

Luôn luôn thấy có những câu dặn dò đại loại:
- Anh Đồng bảo đừng có nghĩ thế này là mình biến thành
một thứ vườn sau của Liên Xô.
- Anh Tố Hữu bảo ta vào khối Comecom rồi, đã vào thì phải
vào cả thể xác lẫn linh hồn. Đừng nên nghĩ rằng như thế
là Liên Xô thít thòng lọng vào cổ ta.

Các nước tư bản đang tìm cách đánh vào Đảng ta về mặt
văn hoá. Bao nhiêu đảng viên khá Đảng dành cho đi các tư
bản, nay nó cắt hết học bổng, viện cớ là ta không bảo
đảm nhân quyền.

Ông Tố Hữu bảo tôi không thích mấy bài nói về học sinh đi
thi toán gần đây. Có vẻ sô - vanh nước lớn lắm.

Ông Nguyễn Kiên thủng thẳng đế thêm là nước này nhận ra
cái đó cũng đã lâu, nhưng từ chỗ nhận ra đến chỗ sửa
còn lâu hơn. Từ mấy năm nay, tôi đi họp tuyên huấn, đã nghe
phê phán. Rằng ta tuyên truyền rất vụ lợi. Chỉ có những gì
thế giới làm có lợi cho ta thì ta tuyên truyền. Phải bỏ lối
ấy đi. Thế mà có bỏ được đâu.

Chính Yên tâm sự:

-- Viết bài tuyên truyền gì bây giờ cũng cảm thấy phạm
tội. Đúng là mặc cảm của một thời viết báo ca ngợi. Tôi
thấy nói Mỹ đưa ta về thời đồ đá cũng đúng. Về vật
chất nó đưa ta về thời đồ đá. Về tinh thần, nó đưa ta
về thời đồ đểu.

Một người hơn 40 tuổi bị chèn xe máy gãy tay, không kêu gì.

- Tôi đã sống qua ba chế độ. Đấy là tôi muốn giữ nguyên
bản chất chế độ cũ của tôi, thì tôi để nguyên. Vì tôi
vốn mê tín, ở hiền gặp lành. Còn nếu tôi phát huy con
người XHCN của tôi, thì tôi đã rạch mặt ăn vạ rồi.

Người Trung quốc về nước. Vùng Trà Cổ giờ gồm nhiều xã
dân ở đồng bằng ven biển đi ra thế chỗ. Bước chân con
người chệnh choạng trên mảnh đất mới, mảnh đất của
nước mình mà nay mình mới biết.

Nhưng đó mới là đám tiền trạm. Đám sau đến Hải Phòng
bỗng có lệnh còn phải chờ không được đi vội. Sống tạm
bợ, biến thành trộm cướp, ỉa đái ngay ngoài đường.

Hà Nội nghèo, các cửa hàng nhuộm đông nghịt người. Tích kê
được nhuộm mua lại mỗi cái 5-6 đồng. Mà toàn hàng cũ mang
nhuộm. Có người lấy cả đăng ten rèm cửa ra để làm vải
may quần áo.

(Lại nhớ Nguyễn Minh Châu có lần nhận xét ở Quảng Bình,
cái nịt vú của đàn bà con gái cũng làm từ vải Tô Châu,
hàng quân nhu Trung quốc)

Các bệnh viện quá đông người. Bệnh viện St.Paul khoa nhi ba
trẻ con một giường, đêm có đứa ngã xuống đất chết luôn.
Không có điện, nhiều trẻ bị chết, các bà mẹ trông cả về
Lăng Bác mà khóc.

Trong khi đó, một bộ phim vừa được đạo diễn Bạch Diệp
làm mang tên Người chưa biết nói. Phim kể về sự săn sóc con
trẻ ở chế độ ta. Hàng chục bác sĩ trông nom một người.
Trẻ ăn ngon như con nhà phe phẩy. Ngày thay mấy bộ quần áo.

Cuộc sống luôn luôn quá đáng.

Cô Trâm kể chuyện sinh viên trên cơ sở II ĐHSP ở Xuân Hoà:

- Đi tàu, ngồi trên nóc toa. Có lần kéo cái phanh hơi của họ,
cả tàu dừng lại.
- Lên lớp không có phấn. Kêu đói, xin nghỉ luôn.
- Cơm còn thừa, mang đổi cho dân lấy củi sưởi. Từ trên
gác, ròng dây xuống cho bọn trẻ con, nó nhét củi cho mình.
Hoặc đổi lấy bưởi.
- Nam sinh viên không có tiền, mua bán trả bằng bút máy. Được
mấy cái đầu, sau toàn nắp giả.
- Buổi chiều, sinh viên ngồi hai bên đường rải chiếu ra,
uống nước với nhau, như ăn mày.
- Ra chợ, ăn cắp rất thạo. Mấy thằng mặc cả nói loạn
lên, một thằng đứng cạnh đấy nhót vào bị.

Gạo lên 13 đồng một cân (giải thích – do lương cán bộ
vừa được thêm phần phụ trợ). Guốc mỗi đôi lên một
đồng.

Bác Hòa hàng xóm Thụy Khuê giữ trẻ 70 đồng một tháng.

Ông ngoại cháu Tú kể mỗi sáng mở mắt dậy lại sợ.
Đường đường là một ông chủ nhiệm Hậu cần quân khu muốn
gì có nấy. Nay về hưu phải trông hai cháu, trong đó có một
cháu nhỏ 4 tháng. Lo cho nó từ chai sữa, múi cam.

Hai cán bộ công đoàn Đức sang VN, vào TP HCM quay ra tới sân bay
Nội Bài. Xe đi đón hỏng, nằm ở Gia Lâm chữa, bắt họ phải
ngồi sân bay chờ mấy tiếng. Về HN họ chỉ kêu: Cho chúng tôi
uống nước. Uống xong họ bỏ về khách sạn, không dự chiêu
đãi.

Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ tư. Đến ngày cuối cùng
vẫn chưa biết ai sẽ làm chính khóa tới. Bọn tổ chức phải
làm danh sách, nếu ông Đặng Quốc Bảo tiếp tục, cánh này
sẽ làm; nếu người mới cánh kia sẽ làm.

Đại hội chính thức 3 ngày, nếu cả trù bị đâu 1 tuần.
Trở về mỗi đại biểu được: 1 bộ quần áo comple, 1 va li
rất nhiều sổ sách.Trung ương Hội phụ nữ cho mấy ngục
ngàn.Tổng công đoàn cho 30 ngàn. Quân đội cho 1 triệu. Thả
nào có tiết mục ông VTD đến trao cờ cho ông Bảo.

Từ khoảng tháng 10 (hay 11), vụ Đặng Thái Sơn nổi lên mạnh
mẽ. Dân ai người ta cũng thích, thích hơn cả vụ Phạm Tuân
có lẽ vì Phạm Tuân, là chuyện Tây nó cho, mà đây là tài
thật. Một kiểu nói dân gian: "Chó nó cũng lên vũ trụ
được, nữa là người."

Nhiều người coi hiện tượng ĐTS là tài năng âm nhạc của
dân tộc. Bằng Việt bảo hình như âm nhạc, ta còn có Trần
Văn Khê, Nguyên Thiện Đạo, chứ mọi thứ khác có gì.

Khi nói về các khu vực văn học hay điện ảnh, mình cứ bốc
nhau lên, chứ có đâu vào đâu. Còn khu vực âm nhạc mình bị
bắt buộc phải theo Tây, cho nên dễ nên người hơn.

Theo Bằng Việt, nghe tiếng nhạc của Đặng Thái Sơn, thấy rõ
một người rất tự tin. Và có cái chất riêng của tuổi trẻ.
Nó cũng được tới trình độ của những Gilzburg, Oborin, Kogan
đấy.

Tôi nhớ hồi mình 20, 22. Hình như vào tuổi ấy, con người
cảm thấy mình có thể làm được đủ mọi chuyện, chỉ hích
một cái, là cả thế giới đổi thay theo(!). Bây giờ thì mất
mất cái đó rồi, chỉ còn lo kiếm sống. Sự khiếp nhực
đến quá sớm.

Từ lâu, đã nghe những chuyện xì xào chung quanh Đặng Thái
Sơn. Ra có những chuyện xưa nay giấu. Sơn là con ông Đặng
Đình Hưng, cho nên lúc được trường nhạc bên Liên xô nhận,
vẫn không được đi. Sau bà Liên, mẹ Sơn phải lên nói với
ông Đồng mới xong. Đến kỳ thi bên Ba Lan, Sơn cũng chưa
được chú ý gì. Ở Liên Xô điện về nhà cho đi, Bộ ngoại
giao+Bộ Văn hoá bảo không có tiền. Sau ông Natason, thày giáo
của Sơn bảo rằng nếu không ông ta bỏ tiền riêng cho Sơn đi.
Bên nhà phải đồng ý vậy. Ở Ba Lan, Sơn cũng sống rất khổ.
Người khác đi thi, còn có cả gia đình đi theo. Sơn chỉ có
một mình. Đến lúc vào kỳ ba, Sơn thiếu cả quần áo đàng
hoàng ""Nước mày sao khinh rẻ tài năng vậy" - bà giữ
cửa khách sạn bảo vậy. (Vả chăng vấn để bảo vệ người
cũng rất quan trọng. Ở một kỳ thi như thế này, trên thế
giới, nó hại nhau là chuyện thường. Bà ta phải dặn Sơn là
nhớ gõ cửa như thế nào mới mở cửa... Để tránh kẻ lạ
v.v...)

Trần Vũ Mai bảo căn bản là trong Chopin với tay này có những
khía cạnh rất gần nhau. Gần là ở chỗ nào? Nước mình
thường bảo mình anh hùng. Nhưng căn bản là đau khổ ghê gớm
chứ gì? Đây là chỗ làm cho Sơn gần Chopin đấy. Một thằng
thanh niên ở Mỹ, sống sung sướng giàu có, làm sao hiểu
được Chopin.

Mỡ lên 40đ một cân. Ở Hàng Lược có đám cưới lo cho con
gái 20.000đ (Riêng cho con 10.000đ để mua nhà). Mỗi bánh pháo
2,5m.

Cậu Cường gửi cho ông 100 khăn mặt mỗi cái bán được hơn
mười đồng (bán buôn, bán lẻ có thể 12đ).

Ông Kiên, một cán bộ Đoàn cũ, cho rằng hiện nay ai cũng nhất
trí ở chỗ là thanh niên có vấn đề. Thanh niên nó đang lảng
ra, không gắn bó với Đảng- Nhà nước gì cả. Nó mê tín rất
ghê. Tưởng là nó đùa chơi, nên mặc kệ. Hoá ra nó tin thật.
Đang có sự khủng hoảng trên phạm vi toàn xã hội.

Khai tem phiếu 1981: 20 cột mục.

Báo cáo ông Trường Chinh tại kỳ họp Quốc hội 12 đại ý
nói đất nước tuy thống nhất nhưng hai miền vẫn khác nhau.
Dân ta không có thói quen tôn trọng pháp luật.

Những đứa trẻ trên đường Hà Nội lấy một cái chổi cùn,
đốt lên để sưởi, nhưng reo ầm lên ô – lanh- pích, ngọn
lửa ô- lanh -pích.

Một chiếc xe đạp phóng bạt tử qua ngã tư. Lúc tôi nhìn theo,
thấy một cô gái, đầu để đôi bím kiểu 1960, nhưng mặc
quần loe, xách cái túi lưới thưa, trong có tờ tạp chí Xây
dựng Đảng.

Tạp chí Kinh tế Viễn Đông 7/12/80 viết: Kinh nghiệm của các
nước cộng sản cho thấy nạn tham nhũng khó mà thanh toán nếu
không phải là không thể thanh toán được; và theo ý kiến của
một số nhà khoa học thì tệ đó thực sự là cần thiết để
cho toàn bộ xã hội khỏi bị chế độ quan liêu của bản thân
nó bóp nghẹt.

Ý Nhi kể con ốm nhiều ngày vì thiếu ăn. Ban ngày, cả nhà
muốn bán ti vi, ban đêm, lại muốn giữ lại để xem. Ân thì
đau bụng đi ngoài. Sau 2 tháng ăn rau, giờ mua được 2 cân cá
dầu bé tí để ăn – có thể đó là lý do chăng?

Ông Kiên kể vợ vừa phải mang bán mảnh vải định may quần.

Ông Nhị Ca bảo đời phải có ân oán chứ. Mấy chục năm nay,
dân cán bộ khinh dân buôn bán, bây giờ đến lúc bọn buôn bán
nó khinh lại.

Báo Hà Nội mới ngày 16/1/1981 đưa tin có hai vụ giả mạo
giấy tờ, lấy ra của nhà nước 60 tấn gạo.

Ng M Châu: Đời mình chỉ thấy hai chuyện ghê gớm, Trung quốc
nó đánh mình là một, với hợp tác cho khoán là hai. Gần bằng
thế này còn gì nữa (ông úp bàn tay xuống lại ngửa bàn tay
lên).

NMC kể chuyện Ng Thanh Bình xuống Bắc Thái phổ biến, dân nó
phản ứng, không chịu làm theo, họ cho là cái lối đó là của
ngày xưa lạc hậu rồi. Và NMC bình luận thêm, này có khi lãnh
đạo tỉnh nó nghe được, mà đám quần chúng lại nhảm không
biết chừng. Con người bây giờ không ai cầm nắm được câu
trả lời trong tay. Cả thằng tốt lẫn thằng xấu, thằng nào
cũng đầy dớt dãi.

Báo Nhân Dân đăng phổ biến của chính phủ cho phép các xí
nghiệp mở rộng kinh doanh. Thay hàng loạt bộ trưởng. Những
tên tuổi mới, chưa xuất hiện ở đâu bao giờ.

Tết. Sôi nổi nhất là chuyện ở khu Vĩnh Hồ. Một giám đốc
đuổi một công nhân là bộ đội về. Người này đã có tiền
án. Đêm ba mươi, người này đến nhà giám đốc mang theo một
cái ba lô.

Gần đến giao thừa, giám đốc ngầm bảo một đứa con đi
báo công an. Nhưng con chưa kịp về, thì có một tiếng nổ kinh
khủng.

Ba lô kia là ba lô bộc phá. Căn phòng ông giám đốc, và cả
căn phòng đó ở tầng trên, tầng dưới (cộng 3 hộ, chạy theo
chiều dọc) sụp đổ, chết không sót một người.

Bằng Việt bảo tôi nghe kinh quá, những cuộc đời có thể đi
qua không còn lại chút dấu vết gì. Con gái bảo bố ơi, sao con
chẳng thấy kinh gì cả.

Chồng Minh Thái vào bệnh viện Cu Ba. Lão bác sĩ công khai bảo
anh lo cho tôi ít cà phê tôi uống cho tỉnh táo. Rồi xem cơ quan
anh có bán gì, để cho tôi ít, tôi khỏi phải lo, mới yên tâm
chạy chữa được. Hỏi ra, những người vào viện đều phải
biếu, khi con gà, cân gạo.

Bác sĩ đi tiếp khách bảo một bệnh nhân: "Tôi mượn mấy
quả cam nào". "Mượn" thật. Nghe bệnh nhân kêu khát nước
"Sao không bảo người nhà bà mang nước đi? Đây không có
nước."

Gần tết nhân viên đến bệnh viện, nhưng đi mua sắm, rồi
về đun nước tắm gội đầu, nói chuyện ầm ĩ.

Yến kể ở bệnh viện St.Paul, khoa cấp cứu còn không có
thuốc.

Gặp tác giả Núi Đôi, Mậu+ Anh Ngọc bảo chúng em định đến
nhà anh chơi. Ông Vũ Cao cười:

-- Kể đi chơi bây giờ cũng khó, mà tiếp khách bây giờ cũng
khó. Ví dụ không phải bao giờ tôi cũng có thuốc lá mời
khách đâu.

Ý Nhi bảo không họp, tôi có thể đứng xếp hàng 2-3 giờ,
lấy nửa lít nước mắm. Mà họp thì thấy mất thì giờ.
Nhưng không thế, cũng không biết làm gì.

Nghe kháo về tình hình một vài cơ quan Bộ Văn hoá:

- Đoàn xiếc: tất cả cơ quan tẩy chay ông Ngô Ngọc Yêng,
đoàn trưởng. Bộ bênh. Anh em gần như bãi công. Phải cho ông
này về sớm.

-- Tạp chí S K tổ chức họp, để làm một số báo về mỹ
thuật sân khấu. Ông T. V. quyền TBT chủ trì. Một biên tập
viên là Đ. đứng lên bảo: Tôi phản đối cuộc họp này. Một
biên tập viên tuyên bố phải đuổi Đ ra khỏi cơ quan. Ông T.
V. gọi mấy cậu đàn em đến nhà cho ăn, thảo đơn, bảo mọi
người ký, đề nghị Đ. đi. Trong khi đó, Đ và hai người nữa
phát đơn kiện lên tuyên huấn Trung ương, đề nghị đuổi ông
T.V.

Cách kiếm ăn của một phóng viên nổi tiếng trong chiến tranh.
Ảnh diễn viên đang được mọi người chú ý ư? Đi chụp lại
gửi các quầy báo, như người ta đưa thuốc lào. Lần đầu
lỗ. Nhưng sẽ ăn ở lần sau.

Khoán nông nghiệp. Nông dân nhắc nhau tối thiểu mười ba, tối
đa mười tám. Đây là nói số cân gạo mỗi bên được
hưởng. So ra độ chênh giữa người chăm và người lười cũng
chẳng là bao. Kết luận, làm chết xác đâu có được gì?

Khoảng tết và sau tết trứng lên tới 2,5 đ 1 quả. Chắc ra
giêng mới hạ.

Ở một hợp tác xã, giao ruộng cấy cho một gia đình, giao hôm
trước, hôm sau họ nhổ tất cả lên, cấy lại.

Ở một nơi khác, chưa cấy, chỉ gieo mạ. Bốn mẹ con nhà nọ
ngồi chọn, vứt đi cả nửa số mạ đó. Chúng tôi không nhận
số mạ này.

Giống hỏng quá, nhiều giống tốt, mà Lê Quý Đôn ghi trong Vân
đài loại ngữ, nay không còn nữa.

Cầy bừa do HTX đảm nhiệm. Nông dân đứng ở đầu bờ, bảo
ông thợ cầy, ông đi cho tôi vài đường nữa, tôi biếu ông
vài phẩy.

Đúng là đang tan băng. Nhưng một là xác chết đầy ra. Hai là
tan không đều, nếu thấy có nơi nó tan, nơi mình chưa tan,
đừng có thắc mắc.

Anh thử làm một thứ biên niên sử xem. Mọi chuyện ở Trung
quốc và Việt Nam xảy ra rất hợp với nhau, chỉ xê xích chút
ít. Sở dĩ các ông nhà mình, các ông ấy dám làm một số
việc, là vì các ông ấy nghe tin ở Trung quốc, nó cũng đang
rữa ra và họ cũng đang làm kiểu ấy. Bao giờ họ cũng đi
trước mình.

Tính bảo ở nước mình có mấy vụ quan trọng là cải cách
ruộng đất, Nhân văn Giai phẩm, chống xét lại... Đánh mất
số tốt, cái đó một phần. Nhưng nguy hiểm nhất, là nó tạo
ra những phần tử cơ hội. Nó khuyến khích sự láo lếu.

Một ví dụ về cách làm ăn hồi ấy. Cuối một đợt đấu
tranh, ở báo XXX, ngưòi ta phổ biến thêm:

- Đây mới chỉ là một số vấn đề chung. Còn như đồng chí
nào có thắc mắc, hoặc có gì báo cáo thêm, lên gặp đảng
uỷ.

Ai lên? Toàn dân cơ hội. Những người như ông H, cũng biết là
bọn kia xấu, nhưng cảm thấy nói ở hội nghị đủ rồi,
không cần lên nữa. Sau mới biết thiệt. Tất cả những kẻ
lên bô báo, đều được lên cấp rất nhanh. Loại thứ trưởng
lên kiểu như vậy, hiện nay không hiếm.

Đọc Nhật ký Diên An - Vladimirov. Tác giả ghi về các nhà lãnh
đạo Tầu:

--Họ không ai tin ai. Họ như ổ cướp.
--Họ luôn luôn làm ngược những cái mà họ đề lên rất cao
là chủ nghĩa Mác, là phục vụ nhân dân, phép biện chứng.

Họ chẳng có lý tưởng gì. Họ chỉ say mê quyền lực.

"Đồng chí sẽ trở thành người Trung Hoa. Tâm trạng của
đồng chí, ngay đối với những người gần gũi, cũng không
bộc lộ ra điều gì cả." -- Mao nói với tác giả vậy.

MTĐ về bản chất là một nghệ sĩ, ông ta biết gác những
cảm xúc của mình và khéo đóng vai trò cần đóng ngay cả
trước những người rất quen biết.

Chu Ân Lai thì đặc biệt quan tâm để tìm cho được cách xem
xét tỉnh táo nhất trong khi giải quyết các vấn đề khác nhau.
Nói nhiều nhưng lại rất kín đáo. Dễ chừng thích ứng với
bất cứ hoàn cảnh nào. Làm việc 18 giờ một ngày.

Nhận xét của Lâm Bưu:" Đảng ta đang quân sự hoá"

Một tài lẻ của Mao là biết đóng vai người khác, rồi lại
hỏi xem mình đóng có giống không (Theo tác giả, về bản chất
Mao là một nghệ sĩ).
Mao chỉ say mê tư tưởng cổ đại Trung quốc.( Ehrenburg từng
bảo tôi không thể hiểu được những tư tưởng đó).

Đọc cuốn Nhật ký này, tôi chỉ nghĩ không biết tác giả có
hiểu rằng Tầu sao thì Nga vậy, cũng cùng một giuộc cả.

Anh Nghi cưới vợ. Nhà vợ thách 40 cân thịt, ba sỏ lợn, vài
chục cân gạo nếp cộng thêm quần áo cô dâu, đến vài chục
ngàn.

Xuân Quỳnh kể một diễn viên đoàn kịch, cưới vài trăm
ngàn. Nó toàn ăn yến ăn vây.

Cái bi đát của xã hội này là người ta tước đi của những
người bình thường khả năng chống lại cái ác. Cái ác như
là được o bế, được bao che.

Lâm kể chuyện Sài Gòn: Thanh niên thường mượn cớ múa tập
thể để nhảy với nhau. Củi đắt. Ở một khu rừng gỗ tạp
gần Sài Gòn, ba thế lực tranh chấp nhau là công an, kiểm lâm,
du kích địa phương. Những người lãnh đạo Văn nghệ rất
sợ các văn nghệ sĩ hôm qua. Tết ở Sài Gòn, người ta chỉ
chơi pháo cho vui, không ném vào người như ở ngoài Hà Nội.

Ông Nhị Ca ốm, trung bình ngày tiêu 20đ. 5 đồng tiền thức
ăn, 5 đ tiền thuốc, 10 đ tiền đấm bóp.

Tất cả các thứ đắt lên một cách khủng khiếp. Cắt tóc 1,5
đ.Trứng 1,7 đ. Phong bì 0,1 -- 0,15 đ một cái. Tạp chí Văn học
hứa trả tôi bài Thi pháp 100đ vì tạp chí sắp bán 2,5đ.

Truyện Người đàn ông với vòng hoa tang tôi dịch , báo Văn
Nghệ trả được 40đ. Hồng Phi bảo thế là rẻ.

Trong khu vực công nghiệp nhẹ, giấy lên gấp ba. Bán giấy
thành phong bì còn lãi hơn in sách (dù bất cứ loại gì). Giấy
vụn ngoài thị trường 13đ /1kg. Lo việc in báo, Ngô Thảo, Dõan
Trung xoay như chong chóng. Kéo nhau vào Sài Gòn tì tì.

Người ta phân tích:

- Trước sau nhà nước cũng phải trợ cấp cho cán bộ công
nhân viên.
- Sản phẩm xã hội tăng. Lương công nhân làm khoán bây giờ
4-500. Có nơi HTX thu vài ngàn. Có nhiều người tự nhiên có
rất nhiều tiền.
Ng Minh Châu bảo so với giá vàng, thì chưa bao giờ hàng hoá rẻ
như bây giờ.

Một câu hỏi thường được đặt ra -- chiến tranh để lại
dấu vết trong mỗi người thế nào.

Buổi chiều, ở nhà trẻ Thành Công, một đứa bé mãi không
thấy ai đến đón. Trông nó gày yếu lắm.

Người mẹ tới. Chị ta còn trẻ, chỉ độ 22. Một tay bế con,
tay kia xách xe về (không kịp buộc ghế), trông thất tha thất
thểu.

Lúc này mọi người mới biết hoá ra chồng chị là thương binh
nặng, ở nhà vẫn nhận đi đón. Nhưng hôm nay anh ta lên cơn
thần kinh thế nào đó, quên. Người mẹ về đến nhà thấy xe
vẫn để đấy, ghế còn rời không buộc vào xe, biết là
chồng quên.

Những người phát động chiến tranh thường nói rất văn hoa
và hào hùng. Bọn nhà văn chúng tôi cũng vậy. Nhưng một cảnh
sơ sài như hôm nay thôi đã cho thấy chiến tranh là gì. Là có
rất nhiều gia đình tổn thương, nhiều người phụ nữ khổ
sở. Cộng cả hai ý hào hùng và tan nát lại mới đúng.

Còn như muốn biết dấu vết trong văn học hãy cứ đọc lại
ông Tuân ông Diệu thì biết. Ít ra cũng phải nhận là thời
đánh Mỹ, bên cạnh hùng khí, trong chúng ta vẫn âm ỉ nỗi sợ
trong lòng. Bằng chứng? Trong giọng văn của các bậc thầy văn
chương này hồi chiến tranh, nghe thoáng có chút gì đó mà
tiếng Pháp gọi là barbare, tức là lải nhải lảm nhảm, giống
như cách lên tiếng của con người trong những bộ tộc xưa.

Trần Độ công nhận nỗi lo lắng của dân lúc này là đời
sống, an ninh, việc dạy dỗ con cái.

Ông Dũng ở Lê Văn Hưu chạy cái nhà ở chỗ chợ Hàng Da,
phải lên tận các ông to. Nhưng nào có được ngay. Riêng vi
thiềng cho Chủ tịch uỷ ban nhân dân quận tàm tạm đã là
3000, mà chưa xong.

Anh T. nghe ở đâu về bảo ở khu Hoàn Kiếm, có khoảng hơn 10
người tỉ phú(?). Phần lớn khoảng tuổi 30 – 40.

Ông V H Sến, một người sưu tầm đồ cổ ở Sài Gòn đang có
nguy có 1/đói, phải bán đồ đi ăn, 2/ luôn luôn bị làm
phiền, nhiều kẻ vào hỏi.
Hải Phòng cháy một kho lớn - kho 5 hay kho 6 gì đó. Rất nhiều
hàng quý đồng hồ, máu khô, vải vóc. Nghe tin cháy, ông Phạm
Văn Đồng phải đến tận nơi.

Bọn đốt nó phối hợp tài tình đến nỗi tất cả các xe
cứu hoả đều hết xăng. Phải điện gọi xe Hải Dương, Thái
Bình. Mái tôn đổ xuống, nước dội vào chỉ... lạnh tôn đi,
không phá được, không cứu được hàng.

Tin quốc tế: 500 đảng viên Cộng sản bình thường ở Ba Lan
họp mặt không theo sự chỉ huy của ai cả, đòi cải cách tình
hình, đòi thay đổi Ban lãnh đạo trước - theo cách bỏ phiếu
kín - rồi mới thảo ra cương lĩnh sau.

Công đoàn Đoàn kết bắt đầu có giờ riêng trên TV.

Fidel Castro nói tại Đại hội Đảng cộng sản Liên Xô, phê
phán Việt Nam:

+ chỉ chống chủ nghĩa bành trướng, không chống chủ nghĩa
Mao.
+ đi với Liên Xô không hết lòng.
+ không chủ ý đến quan điểm cơ bản của Chủ nghĩa xã hội
là không ngừng cải thiện đời sống nhân dân.

Tình hình Việt Nam - Cu ba căng đến mức là những ngày này,
báo Nhân Dân luôn luôn nói đến Cu ba, vụ Hiron được làm um
cả lên. Khi đang ghét ai mà không chửi ra mặt được thì làm
bộ hết sức quý hoá - đó là môn võ Tàu rất được thông
dụng ở ta.

Hôm qua họp hội nghị bàn về danh nhân. Ý hay của một số
người -- Danh nhân Việt Nam không có tầm vóc quốc tế. Phần
lớn là các anh hùng, số phận chỉ liên quan tới một dân
tộc. Còn danh nhân văn hoá của mình (kiểu Hải Thượng Lãn
Ông, Phùng Khắc Khoan) thì tầm chưa đủ để giới thiệu ra
nước ngoài.

Tại sao xã hội ta không phát triển được?

Theo Lê Văn Lan, cái chính là xã hội ta là xã hội nông dân, nó
lại được khép kín chặt chẽ quá. Đến mức như là những
lớp kén, không gì phá vỡ nổi.

Nông dân thì bao giờ cũng thù ghét trí thức, ta nhớ không
phải ngẫu nhiên, khi Xô Viết Nghệ Tĩnh nổi lên, khẩu hiệu
của phong trào là trí phú địa hào đào tận gốc, trốc tận
rễ.

- Thế Trung Quốc không phải là xã hội nông dân à?
- Không, nó là một xã hội buôn bán chứ. Ngay cái cách cư xử
của nhà vua với các chư hầu, cũng là một thứ buôn: nó yếu
ta đánh, nó mạnh thì ta xin hàng, lót tay quỵ luỵ.

(Trí thức Trung Quốc hình thành sớm tại các thành thị có vai
trò quan trọng, có đô thị thì trí thức mới có đất để
hoạt động. Vì chỉ đô thị mới đáp ứng được nhu cầu
tự do cho trí thức.)

Tình hình Ba Lan - theo Doanh, một người đi dịch trong Đại hội
Đảng XHCN thống nhất Đức kể --, Jirek là một thứ bài Xô
nặng nề, trong thời gian làm bí thư thứ nhất, ông ta đã cho
xây dựng khoảng 600 nhà thờ.

Khi tình hình bắt đầu lộn xộn, ông cảm thấy vai trò của
mình đã hoàn thành, liền xin từ chức.

Dân Ba Lan bài Xô rất ghê. Họ sẵn sàng vào rừng để chống
Liên Xô đến cùng. Liên Xô chưa hiểu sẽ cư xử ra sao, chỉ
thấy bảo chớ can thiệp vào nội bộ Ba Lan. Một thí nghiệm
về việc mở rộng dân chủ trong lòng Chủ nghĩa xã hội chăng?

Ông Ngô Thảo kể cả quân trường Quang Trung chỉ có 2 cái
giếng. Đánh nhau vì lấy nước. Ra cổng, mất ngàn bạc. Gì
cũng mất tiền. Ông Doãn Tuế đến kiểm tra bảo chúng nó làm
thế này, đến tướng cũng phải đào ngũ. Đợt lấy quân vừa
rồi, lấy 7 vạn đào ngũ 4 vạn. Các địa phương bây giờ giao
quân tại chỗ, chứ không giao quân ở đơn vị nữa. Quân đoàn
4 sợ không dám lấy lính Sài Gòn. Vì thế thì nó đào ngũ
hết.

Một ví dụ về người thành đạt của xã hội này. Ông K.
vốn là chỉ huy một đoàn nghệ thuật được theo Đ Th Sơn đi
nhiều nơi trên thế giới để biểu diễn. Hái ra tiền. Triệu
phú chứ chẳng phải chơi.

Trước đó, ông ta bị chuyển công tác vì tội trong khi làm
nhiệm vụ, không quên buôn mì chính từ bên Lào về.

Đọc Nghệ sĩ chèo Hoa Tâm

Lương một diễn viên loại như bà Nhữ (mượn ở Hà Nội về
hát, khi gánh hát còn ở Vĩnh Yên) là 10đ 1 tháng. Lương của
cô Định (Hoa Tâm) là 8 đ 1 tháng. Giá cả hồi ấy: 1 xu 1 bữa
cơm đầu ghế (ăn cơm có canh, có cá, có dưa, ăn no) 10đ hồi
ấy bằng khoảng 3.000đ đến 5000đ bây giờ.

Nghị quyết tư tưởng ghi chú số đảng viên bị kỷ luật
thời gian qua 20 vạn, 12 vạn đưa ra khỏi đảng(?). Báo sụt
số lượng. Báo chỉ còn bằng ¼ hồi chiến tranh. Báo Nhân Dân
trước in 50 vạn. Nay còn khoảng 15.

Ông Trần Tự ở Hải Phòng về kể dân Hải Phòng rất khoái
vụ cháy vừa rồi. Vào hôi thoải mái. Không hôi, được mua
các thứ cháy dở cũng đã thích lắm. Các loại vải thường
đâu có được vào kho đó.

Kho được xây theo hệ thống các kho hiện đại, điện tắt
mở tự động, khi cần người ta dâng nước trong các bể chứa
sẵn để dập đám cháy.

Hàng trăm người thường cũng không đốt nổi. Chỉ có những
người thông thạo bộ máy của nó mới thực hiện được.

Ví dụ về hàng tốt -- 6 tấn đồng hồ quý bị huỷ. Hàng
tấn máu khô v.v.
Tôi nói đùa, tóm lại, không một nước nào dám chơi sang như
nước mình.

Cô Châu kể: Tôi vào Sài Gòn, xếp hàng đi lấy vé tàu về
quê. Tàu hẹn 6 giờ, 7 giờ, rồi 12 giờ, nhưng không lần nào
chạy nổi. Bố tôi bảo ngành giao thông của cả nước mà tư
cách không bằng một con điếm.

Đâm chém đến với nhà trường. Một học sinh hư bị cô giáo
đuổi ra khỏi lớp. Sau lại còn đứng ngoài chửi cô nữa. Cô
tức quá, tát nó một cái. Thằng bé về mách bố. Bố là một
thương binh, nay về đạp xích lô. Hắn đến chửi, đánh cô
giáo bị thương nặng, nhưng tiểu khu (tức UB phường) vẫn
bênh người thương binh kia. Giáo viên ở trường bãi khoá. Học
sinh đến bôi cứt vào đầy bàn.

(Báo Hà Nội mới nói rõ là tay xích lô đánh cô giáo ngay
trước mặt đám học trò. Kinh khủng!!)

Lại một dấu hiệu của thời hậu chiến mà người ta lảng
tránh, không muốn "gọi sự vật bằng cái tên của nó".

Hoà kể anh vợ được một ông giáo sư Liên xô mời sang họp
chương trình intercosmos. Nhận được thư riêng của ông Liên Xô
kia mới biết, đi hỏi thì ra có giấy mời đã 2 tháng rồi,
nhưng không ai chuyển cho mình. Chạy đủ việc, từ chỗ Phó
thủ tướng xuống đến giấy đổi ngoại tệ... Nhưng khó
nhất là chạy xe ra sân bay. Nơi cho đi, UBKHKT- không có xăng. Cơ
quan của cậu ta - Tổng cục Bưu điện - phải lo xe. Nhưng hẹn
lái xe 12g, 12g15 họ mới đến. "Mai đi có được không?" Lái
xe bảo thế. Lại phải van vỉ một hồi.

Cầu Long Biên Hà Nội. Trong những giờ cao điểm trung bình cần
một giờ cho 270 xe đi qua. Nay phải chuẩn bị cho 1000 xe, thì
làm sao mà chở được.

Một bài viết về rác thành phố bảo rằng chính các cơ quan
nhà nước xả rác và phá hoại trật tự công cộng nhiều hơn
nhà dân. Nói chung, trong nhà sạch sẽ hơn ngoài đường. Buổi
tối ở Hà Nội đèn đường tối như đom đom, trong khi đó, ở
các nhà, đèn sáng lấp loáng.

Một vụ tham ô tập thể được phanh phui trên báo. Lúc đầu
chính Bộ còn bênh. May mà Ủy ban kiểm tra làm đến cùng. Viết
bài trên báo Nhân dân hẳn hoi. Một người bình luận bảo mọi
vụ tham ô chỉ trót lọt nếu được cấp trên đồng tình. Tôi
thì cho rằng cái lối để cho đơn vị tự kiểm tra mình như
thế này, chỉ thúc đẩy thêm nhiều vụ tham ô khác, và số
lọt lưới sẽ đông hơn số phát hiện được.

Ông Vĩnh đánh máy cơ quan kể ngày trước ông ta làm thư ký
đánh máy ở Sở cẩm, lương hơn 90đ 1 tháng. Gạo hồi ấy giá
1,2 đồng 1 tạ. Như vậy lương ông ta bằng 80 tạ gạo tương
đương 80 ngàn đồng bây giờ.

Yến (vợ Tính) đi họp phụ huynh cho con ở trường Thành Công.
Cô giáo phân trần không phải cô muốn phụ đạo làm gì. Nhưng
vì nhà trường yêu cầu vậy. Tháng mỗi em có 2 đ, nhà trường
lại trích làm quỹ một số nữa, nên cô chỉ thu được có
hơn chục bạc một tháng.

Vậy mà có phụ huynh còn kèo nhèo, cho là cô kiếm chác. Nói
đến đây, tủi thân quá, cô khóc.

Nhân đó, những phụ huynh lên than thở về chuyện nghèo,
chuyện con hư, lại khóc một lần nữa. Thế là buổi họp
biến thành một đám khóc lu bù.

Thịt lên 70đ 1 kg (thịt thăn). Trứng vịt 2đ/1 quả

XQ kể: Năm ngoái, có một vụ đánh nhau ngoài đê. Dân đổ ra
xem, đàn ông người nào cũng cởi trần.

Đồn đại quanh giải bóng đá 1981 vòng 1: Trọng tài Đ Đ Xuyên
thổi cho Sở CN mấy quả phạt đền, phải được vài chục
ngàn. Trong khi đó một ông D Mùi bị bọn LT T P tấn cho liểng
xiểng. Thổi cho Than Quảng Ninh một quả phạt trực tiếp -
đúng luật. Thế mà bọn LTTP vẫn cáu. Lúc giao bóng, mấy tay
sút bắn bóng vào người trọng tài, một tay xông vào đạp,
đánh, đến bị thương nặng. Nhưng ghê gớm nhất, là người
xem lại nhiệt liệt hoan nghênh cuộc hành hung này, hoan hô từ
đầu đến cuối.

Tình hình Ba Lan 10 tháng nay, Đảng cộng sản, ông Kania công khai
đối đầu với Liên xô.

Công đoàn Đoàn kết bắt đầu tự tin: chúng tôi không can dự
vào công việc chính trị, mà chỉ nói chuyện cơm áo gạo
tiền.

Chúng tôi thấy vấn đề đổi mới ở Ba Lan và vấn đề bài
Liên xô là hai chuyện hoàn toàn riêng biệt.

Một ví dụ chứng minh rằng ta "rất hiểu về tầm quan trọng
của khoa học kỹ thuật": Người ta khăng khăng đòi thực
hiện viện Hàn lâm (cho nó oai?) tuy có những người như ông
Trần Đại Nghĩa, thấy không nên làm.
Còn nhớ ngay sau 1975, có người nói xơi xơi "Thôi, hai mươi
năm thì quá nhanh, cứ tính độ ba mươi năm ta sẽ đuổi kịp
Nhật " (!)

Tiếu lâm: Ở Liên xô một lần có một người dân chót buột
mồm "ông Brezhnev là ngu xuẩn". Toà luận tội và mọi
người đều biết nặng lắm, thì ông ta cũng chỉ bị một vài
năm tù vì "phỉ báng người khác".
Toà họp kín. Nhiều cuộc tranh luận sau toà đi đến nhất trí
và gọi dân vào nghe. Hoá ra, bị cáo bị kết tội chung thân.
- Tại sao?
- Không, đây không phải chỉ là vấn đề phỉ báng người
khác, mà là một tội rất nặng. Tội "tiết lộ bí mật
quốc gia".

Về tình trạng ở tù của đám NQ9

ĐKG trần tình: Tôi 50 tuổi, cơm bị trộn vôi không ăn được,
xin ăn cháo, thì cháo pha cát.

Tr. Thư, một người đọc Ehrenburg nhiều, và dịch Paris sụp
đổ, tả rất chi tiết. Tôi bị giam trong một phòng kín, hàng
ngày cơm thả từ trên xuống, chỉ nghe tiếng động mà biết
cơm ở phía nào, và chỉ cho vào mồm mới biết được ăn gì.

Ỉa ngay trong phòng kín đó, có một cái hố đào sâu xuống
đất, nhưng không bao giờ nhìn thấy nó cả, chỉ đặt chân
đúng chỗ hai hòn gạch, thì biết là có thể ỉa cả được
rồi.

Phòng giam bê tông cốt sắt nóng quá, những đêm hè, tôi cũng
phải về chỗ hố xí đó, ngồi lên mấy hòn gạch cho hơi
đất bốc lên, dịu dịu một chút, chừng hai giờ sáng mới
chợp được một lúc.

Tính kể về ông Lưu Thiếu Kỳ trước khi chết. Một buổi
sáng, tại một sân bay nọ ở bắc TQ, người ta thấy mấy
người khiêng ra khỏi máy bay một cái xác, phủ trong chăn. Khi
mở chăn ra, đó là một người bị giam hãm hành hạ lâu ngày.
Đó là thân hình của nguyên chủ tịch nước Cộng hoà nhân
dân Trung Hoa.

Tính lại kể khi bọn phi công Mỹ về nước, hỏi thằng Dung
(....)

- Ông thấy bọn nó tố cáo cái gì của mình là tàn ác nhất?
- Một tay đại tá bảo tao chưa thấy ở đâu có lối giam cầm
dã man như thế này. Dã man vì bắt người ta ở riêng một
mình, không được tiếp xúc với các người cùng bị tù, không
được nhận thư của gia đình.
...

Đại hội đảng cộng sản Ba Lan. Một phó thủ tướng lên
tranh chức thủ lĩnh Đảng với thủ lĩnh đương nhiệm.... Ông
phó này đọc diễn văn, người vỗ tay nhiệt liệt.

Tổng cộng có tới 7 người ra tranh cử như vậy.

Thư kể công nhân 10 người, 9 người rưỡi ăn cắp (trừ tổ
trưởng, chỉ chút ít). Đi làm, hôm nào đến cũng tán phét
một lúc, rồi chửi loạn cả lên một mẻ sau mới bắt tay vào
công việc.

Nhị Ca (đã theo Xuân Thiêm từ quân đội chuyển về Hội liên
hiệp)
-- Từ hồi kháng chiến, tôi đã thấy mọi chuyện không ra sao,
toàn chủ tịch xã không biết chữ điều khiển thì còn làm
được cái gì nữa.
- Năm 1975, vào Sài Gòn, mới thấy hết cái kinh khủng của cốt
nhục tương tàn. Mà rút cục, độc đoán thắng dân chủ, phong
kiến thắng tư sản, thế mới buồn cười.
- Ông đừng nói lao động lao động. Trong xã hội này, ai tổ
chức cho ông lao động, ai thuê ông, ai dùng ông, đó mới là
yếu tố quyết định. Như ở nông thôn chẳng hạn, chia ruộng
cho nông dân xong, họ chưa cầm ấm tay, lại tước luôn. Hợp
tác là gì, là một thứ chế độ nông nô đời Trần, chứ làm
gì có máy móc với quan hệ sản xuất. Chả phục vụ ai, chỉ
phục vụ các ông ấy, các ông ấy muốn làm Quang Trung cả.

Tôi tự nhận tôi có tài cán gì đâu. Tôi chỉ làm cho vui, ở
đâu tôi cũng thấy thoải mái, chả gây sự với ai hết. Ở
VNQĐ cũng sướng. Mà ra ngoài này cũng sướng. Đúng là ra để
đi (nước ngoài) chứ còn gì nữa.

Tàu Liên Xô rất ít vào cảng Hải Phòng mà muốn vào Sài Gòn
vì ở đó bốc dỡ nhanh hơn và cung ứng sinh hoạt tốt hơn.

Đỗ Thái Bình bảo vào Sài Gòn bây giờ chả ai coi mình ra gì,
đến nhà cửa nó cũng không cho nữa.

Cư đi Liên xô về kể:

- Sở dĩ Đặng Thái Sơn được giải Chopin nhiều năm đó,
không có ai đáng được giải nữa.
- Ở Liên Xô những năm này, chỉ có bọn lùn [bọn tầm
thường chỉ có chút tài mọn] là sống khỏe. Gì nó cũng làm
được. Nhưng những tay thật xuất sắc (loại như Chostakovits,
Prokofiev) bây giờ không có.

Khoảng thời gian 1960 cho đến 65, đúng là mùa xuân của xã
hội Xô Viết.

Bây giờ phương Tây nó không thèm sang Moskva nữa. Phim ảnh
không sang. Festival không. Nhạc sống không sang.

Ở trường Hội nhà văn, Hoàng Ngọc Hiến và Phạm Vĩnh Cư đã
quyết định... không cho các học viên học ngoại ngữ nữa.
Kết quả, nếu có thể nói, chỉ đạt 1 % so với yêu cầu.
Ngoài ra, không được việc gì cho cái đám đông đầy tham
vọng đó.

Nên nhớ, ông Hiến rất thích cho học viên học ngoại ngữ và
các học viên cũng hăm hở không thể tưởng. Có cậu đã tuyên
bố nên gọi lớp này là lớp Bổ túc ngoại ngữ. Anh em tự
nghĩ văn học thì mình đã viết rồi, chỉ có ngoại ngữ là
chưa biết.

Thế mà đến lúc người ta phải cho nghỉ học.

Tôi ngờ rằng chiến tranh, --nhất là chiến tranh ở VN -- làm
cho người ta mất đi nhiều thói quen bình thường mà việc học
ngoại ngữ đòi hỏi, ví như thói quen cần mẫn làm một việc
gì đó mà không có hiệu quả ngay, hoặc thói quen phải chấp
nhận học thuộc lòng cái gì đó chứ không có việc lý giải
tại sao tại sao làm thế.

Lúc nào cũng thấy người kêu khổ. Lúc nào cũng cảm thấy
muốn nói to lên rằng mình khổ lắm rồi. Hoà bảo cứ ba
người ngồi với nhau là thả nào cũng có chuyện nói xấu chế
độ.

Ngày 2/9 năm nay buồn bã không thể tưởng. Nhà nước không
bắn pháo hoa và nói chung không có gì để cho dân. Trên phố
nhiều nhà không treo cờ.

Giá cả leo thang đến với những đồ vật nhỏ nhất. Vỡ cái
ấm cái chén là chuỵện lôi thôi, mất vài đồng như chơi.

Ai đó bảo ở SG dân số đã lên tới 7,5 triệu(?). Chắc có
nói quá lên, nhưng quả là tăng lên nhiều. Không có hộ khẩu
người ta cũng cứ chuồn vào rồi chạy dần. Tạm bợ không
phải là cách sống của thời chiến mà cũng là của thời hậu
chiến.

Vải valize HN mang vào SG làm thành quần áo lại mang ra HN bán.
Đồ chơi của SG cũng tốt, những cái bếp điện bằng nhựa
không thiếu chi tiết gì cái nào cái nấy khít khàng chặt chẽ.

Ông Khải kể thằng con dạo này chạy được chân làm khách
sạn, ăn ở đấy, cà phê thoải mái, tháng còn mang được 600
về cho gia đình.

Đi họp chi bộ đường phố.

- Lần đầu tiên, từ Giải Phóng thủ đô 1954 có chuyện biểu
ngữ dăng ra bị dỡ cờ, khẩu hiệu bị ăn cắp. Không phải
vì thiếu (vải biểu ngữ rất xấu), cơ bản vì phá hoại.

Ở nhiều địa phương, trước bầu cử, cùng có chuyện tương
tự. Ở quận Ba Đình tối 3/8 dăng ra, sáng 1/9 đã mất.

Cờ bạc nhiều. Đường Ngọc Hà, tối tối thanh niên tụ tập
cờ bạc.Ở Hàng Giấy, công an gác dân, tối cứ quây quần cả
đám, vòng trong vòng ngoài, chả biết giời đất gì nữa. Có
người dân tuyên bố, cần việc gì thời nay cứ đếm đếm là
xong tất. Cánh áo vàng hay thì thụt vào những nhà phe phẩy.(Bà
Phú bán nước ở sau thư viện kêu bận sau có thấy bóng chúng
nó thì có điếu đầu lọc nào phải cất đi sớm. Toàn chịu
với mai giả, mai cái mả bố nhà nó.)

Thanh niên đi bộ đội, người đi tiễn về đến nơi, đã
thấy nó về trước mình rồi.

Mùa hè, nhà máy sản xuất nước đá phân phối đi các nơi.
Năm ngoái, chỉ 75% đá về tới đích. Năm nay 60%. Đầu tháng 9
rồi, mì tháng 8, chưa bán. Hết mì. Mấy vấn đề thành uỷ HN
nát đầu chưa giải được:1/ gạo mì, 2/ phiếu có rồi, không
có vải, 3/ lính không đi nghĩa vụ...

Hai vụ sinh viên "nổi loạn" một của trường Bách Khoa và
một của trường Tổng hợp.

Ở Bách Khoa, đại loại người ta chiếu phim. Một số sinh viên
đòi vào không được. Ẩu đả. Sinh viên bênh nhau, kéo đến
tận nhà người soát vé kia, phá nhà, san đổ mọi thứ.

Ở Tổng hợp, hình như ngược lại. Sinh viên gác cổng một
buổi biểu diễn, một số lưu manh phe phẩy kéo vào. Đánh nhau
to. CA được gọi điện không đến. Sinh viên kéo đến nhà
bọn phe phẩy kia đập phá, sau lại mượn cả ô tô bộ đội
đến, chà xát cho tan mấy căn nhà kia.
Gọi lên CA:

- Tại sao các anh làm thế?
- Chúng tôi phải bảo vệ chính quyền vô sản.

Tuấn kể. Mới tính trong một số thành phố lớn, đã có 1,2
triệu thất nghiệp. Hà Nội 32 vạn. Sắp tới bộ đội về 20
vạn. Hàng năm, cả nước, có thêm 1,2 triệu người đến tuổi
lao động. Bản tin tham khảo đưa ra con số Trung quốc hiện có
khoảng 20% (10 triệu thanh niên) thất nghiệp.

Về giá cả. Sách lên 53đ 1 ngàn chữ. Báo Nhân Dân 5 hào. Báo
Văn nghệ 1,5 đ. Lốp xe 250đ, một cái chậu tắm trẻ con
400-500đ. Một cái xoong quấy bột cũng vài chục. Giá vé máy bay
định lên 1200 và tàu hoả Hà Nội-Sài Gòn 750 đồng.Xăng từ 1
lên 7,5đ. Một đám tang sau 1-10 chi tiền xe trên 500 (trước chi
khoảng 86đ)

Một bài xã luận trên báo Nhân Dân mang tên Kỷ luật giá cả.
Ai đó buột miệng: Cả nước bị kỷ luật.

Ngày 1/8 báo Nhân Dân có tin nông trường Mộc Châu thường
xuyên đổ đi hàng tấn sữa mỗi tháng. Tháng 5/1981 đổ 14
tấn. Vì không có đủ sắt tây làm hộp.

Trước đó mấy hôm, cũng báo này có tin 1 cán bộ Bộ ngoại
thương 1 chuyên gia xuống cảng lấy hàng.

Gặp cả giám đốc cảng cũng không có ai chịu làm. Cẩu nghỉ,
công nhân bốc vác nghỉ...

Cuối cùng, tự "khách hàng" phải đảm nhận việc bốc dỡ.

Tuấn kể các chuyên gia ở UB kế hoạch nhà nước đều xin về
nước.

Ca dao tục ngữ :

Trần Phương, Trọng Truyến, Trần Quỳnh
Gặp ba thằng ấy, dân mình đói to

Nhà nước tăng lương Trần Phương tăng giá

Nghe đồn nguyên tắc của Trần Phương: Tăng giá đến mức
người mua không mua được nữa thì thôi.

Mấy vụ bê bối:

- Bùi Thanh Liêm, phi công vũ trụ, chết vì đâm xuống biển.
Lại là con một. Bà mẹ lên khóc lóc, đi làm, đến cái lốp xe
không có (trong khi Phạm Tuân, nhà nước làm cho cả một con
đường vào nhà).

- Một ông tướng chết. Đang ngồi ô tô thì xe gặp một con bò
chạy lồng trên đường. Tay lái xe lái quật lại, xe bị nhào
xuống ruộng, bản thân tay này bị thương.

Đang ở quãng Phà Ghép, điện về, xin trực thăng vào cấp
cứu.

Máy bay đâm vào một đám mây tích điện, chết hết. May lão
còn được cái xác. (Lão này, đi đâu phá đấy, gần đây, vào
Khu IV, cho dân công đi đốt chợ để trị đầu cơ, do đó, coi
như lập công!)

- Một phi công trực thăng trốn ra nước ngoài. Nghe đâu phi
công bị kỷ luật xuống làm thợ, anh ta ăn cướp máy bay. Lôi
cả gia đình đi. (Dân kể tưởng máy bay hết xăng, nó hạ ngay
xuống sân Long Biên - sợ quá, dạt cả ra).

Rau muống to, lên tới 3đ một mớ. Gạo trong khẩu phần ăn
tăng lên, hình như Liên Xô không cho mỳ nữa, chết đói mất.

Năm nay ít mưa, cây cối khẳng khiu chẳng lớn được.

Mùa màng lại bị rầy nâu. Không có thuốc sâu, đến bình cũng
để phun thuốc cũng không có nốt. May mà đã khoán, để cho
người ta đi làm một chút. ông Hiến nói bô bô ở thư viện
không khoán chính phủ này đổ rồi.
Một bài trên báo Nhân Dân tháng 10/1981 viết nhà nước phá
rừng là ghê gớm nhất, tốn kém nhất. Sau đó mới đến nhân
dân (Nhà nước= cơ quan nhà nước, cơ quan lâm nghiệp...)

Hồ Tây, cá đánh 1 con mất trộm 1 con. Cá đánh được ngày
càng bé đi.
Sài Gòn 1981 xuất cảng 15.000 xe đạp. Hà Nội đặt 5000 xe,
đến 11/1981 chưa được chiếc nào.

Tuyên bố về nhân quyền quốc tế: Người lao động phải
được trả lương công bằng, hợp lý để anh ta và gia đình
anh ta sống có nhân phẩm.

Tết vừa rồi, ông Tố Hữu làm một bài thơ buồn ngao ngán,
nói cạnh nói khoé cũng giống như anh em. Nghĩa là cũng không
lấy gì làm tự tin lắm.

Kinh tế không xoay chuyển được vì đây không phải chỗ dễ
làm. Lần đầu tiên, mậu dịch bị ế lá dong trong dịp tết.
Xe các tỉnh đổ về, bán phá giá, lỗ hàng vạn. Bánh chưng,
giò... cũng không ai có tiền mua.

Lương thế này, giá sinh hoạt thế này, trước sau mọi người
biến thành... kẻ cắp cả.

Họp hội nghị thuế. Ông Đỗ Mười bảo gạo thóc có ở Nam
bộ, nước mắm có ở Nhà Trang, nhưng không có gì chuyên chở
ra cả.

Ngành đường sắt rút các chuyến tàu xuống tới mức tố
thiểu (đâu chính thức chỉ còn 75%). Vì không có than.

Trong khi con buôn chạy đầy đường bằng các loại xe hiện
đại nhất, thì phòng thuế có mấy chiếc xe còm, đuổi không
nổi.

Gạo, đến hôm nay, nhiều nơi chưa đong được tháng giêng. Mì
được thay bằng khoai tây.

Trong khi đó, trên Hàng Buồm, bán đầy các thứ xà phòng của
Pháp, dép của Nhật... "tình hình phố xá cứ như là trước
1945 vậy", Ma Văn Kháng bảo vậy..

Thư tết vừa rồi sống bằng nghề in tiền âm phủ. Ăn cắp
giấy ở nhà in về, in thoải mái.

Tính vào Sài Gòn chụp ảnh tết. Đăng đi phụ cũng được
100đ/ngày.

Tình hình biên giới.

Một cán bộ phụ nữ Hoàng Liên Sơn: Đề nghị nhà nước cung
cấp mỗi chị em 1/2 mét xô một năm. Để chống tuyên truyền
của địch.

Phong trào bài kinh ở miền núi diễn ra âm ỉ. Nhiều chính
quyền hoá ra 2 mang, nửa của ta (ngày) nửa của địch( đêm)

Một cậu bộ đội về phép kể với Kháng. Đơn vị đói quá.
Cử 2 thằng đi trộm nhà dân. Một thằng trốn được. Một
thằng bị dân bản bắt, họ chặt hết các ngón tay và cắt
gân chân. Nửa đêm mò được về đơn vị. Cả đơn vị căm
phẫn quá: Mình lên đây giữ biên giới, chẳng nhẽ chịu nhục
thế sao? Và kéo vào đốt cả bản.

Mấy hôm sau, trung đội trưởng ra xin ô tô đi đâu đấy.
Đứng giữa đường bị xe cán chết luôn. Cả đơn vị hoang
mang. Trung đoàn phải cho cả B về phép để... giải bớt u ám.

Tình hình Liên Xô

Tết 7/4 vừa rồi, phải có tích kê mới mùa được thịt. Mời
một bà giáo đến chơi, bà ngạc nhiên thấy bọn Việt Nam có
khoai tây. Chương trình TV toàn chuyện giáo dục.

Hệ thống quan liêu nặng nề. Chỉ lĩnh độ 2 rúp thôi, cũng
phải rất nhiều chữ ký.

Một loại xe tăng mới, vừa sản xuất thử vài chục chiếc,
phải cho quay về vì trục trặc kỹ thuật.

Phim ảnh chán ngán, không ai xem.

Bọn Việt Nam sang làm công nhân ở đây, sau khi vào cửa hàng,
lúc ra, người ta phải lục túi.

Tạ Ngọc Liễn còn kể một nhà khoa học nổi tiếng viết một
bài khẳng định cảm giác tôn giáo còn mãi với con người
chứ không phải là một hiện tượng lịch sử giới có quyền
chửi bới ầm ĩ.

Đương sự được đề nghị danh hiệu Viện sĩ thông tấn mấy
lần ở Viện hàn lâm lại trượt.

Ông Nguyễn Tài Cẩn cắt nghĩa việc Tố Hữu làm thơ:

-- Các bố nhà mình không muốn đi với Liên xô, nhưng phải đi,
phải nói hợp tác toàn diện. Tâm sự không biết xì ra ở
đâu, thì ở thơ vậy.

Ngày 7/5, ông Tôn Thất Tùng chết. 9/5 đưa ma. Từ hồi Cụ Hồ
mất đến giờ mới có đám ma to như thế. Có ông bảo đây là
người Việt Nam duy nhất, sống với cộng sản mà được
nước ngoài công nhận. Ông Võ Nguyên Giáp đến khênh quan tài
và khóc lóc kinh khủng.

Bà hàng nước cũng thương ông Tùng, dù ông không làm gì cho bà
cả.

Họp ở Ban văn hoá văn nghệ. Năm nay thiếu 30 vạn tấn gạo
(hay ba vạn tấn). Không có tiền mua. Tháng 12 tới Trung ương
mới có buổi họp bàn về văn nghệ, còn từ nay hãy lo gạo.

Một mẩu chuyện của Tuấn: Trần Việt Phương đọc được
cái tin Pháp nó xây lò cao 5 vạn tấn thép trong 2,5 năm, Nhật
1,5 năm. Nói xong bảo là giấu ngay nhé, chớ cho ông Lê Duẩn
biết, ông lại giục.

Thịt lên 7,5 đ. Có người bảo lên tới 10đ một cân. Trứng
vịt 3,5đ bơm xe 5 hào, không còn gì phải bàn.

Ở trường Thành Công, tất cả chấn lưu và tơ - rắc - te
đều bị mất. Học sinh ăn cắp. Lớp Hồng (phòng 410), toàn
chép thơ chia tay, ly biệt.
Nghe Trần Trương ở Bộ văn hoá nói:

1. Đoàn Tre xanh đi thất bại to.
2. Phim đi thi ở Cane không đủ tiêu chuẩn kỹ thuật để dự
thi.
3. Pháp đề nghị: a/ trả lương hưu trí cho người Việt Nam
cũ, b/ bao thầu toàn bộ giao thông. Ta không dám nhận.

Trẻ con trong khu A5 của tôi nghĩ ra một trò chơi mới, chơi bài
ăn đô la. Tiền bằng vỏ thuốc. Bao ba con 5, các bao thuốc tây
là 5000, 3000. Bao Du lịch là 1000. Bao Sông Cầu, Sapa là 100, 50.

Đứa con trai ba tuổi của tôi bắt đầu bảo: Bố ơi, đô la.

Hồng kể: CA trong khu ra bắt hàng lậu, dân họ thà vứt đi,
chứ không cho đám CA đó ăn.

Một em nhỏ bị thu một tờ báo của ngành CA. Em chửi chúng nó
thu về, chúng nó mới có cái đọc. Chứ cả đồn này, cũng
chẳng có nổi tờ báo.

Học sinh lớp Thịnh (anh Hồng) sẵn sàng bỏ học đi chơi...
tập thể. Hễ cô giáo thày giáo phê bình một ai thì cả lớp
đứng ra nhận hộ.

Bà ngoại mang về một ít đồ chơi cho Nam. Sao người xưa giữ
những cái này lâu thế, 10 năm, 15 năm, mà nhà mình liệu có
giữ được 1,2 năm?
Sức tàn phá của con người miền Bắc thấy thật kinh khủng.

Cư đi Liên xô về.

- Cả một mùa đông, Moskva như chết lặng đi. Chẳng có môt
chương trình sân khấu nào gây được tiếng vang. Không có
đoàn nước ngoài nào đến biểu diễn.

Thịt, trứng thiếu. Trứng có khi 2-3 tuần mới về. Thịt
phi-lê xuân thu nhị kỳ 1-5, 7-11 ở Moskva, 1 số thứ, phải có
phiếu. Ở các tỉnh phiếu đã có từ 2-3 năm nay.

Năng động nhất ở Moskva chỉ thấy bọn phe phẩy trên tất
cả mọi khu vực. (ở ta, có một vụ buôn khá to, hàng cân bột
B12, hàng cân đầu bút bi.)

Phương Lựu: Cứ đà này, đến lúc nào đó, chủ nghĩa xã hội
hiện ra như một hiện tượng rất quái gở.

Đầu tháng 5, vàng còn 23, đầu tháng 8, vàng đã lên tới 40.

Nghe nói ở Hà Nội, 1 đô la - 80đ Việt Nam

Ở Sài Gòn, có tình trạng cơ quan huy động vốn anh em để...
đi buôn. Lãi 10-15%.

Cả nước sản xuất mỗi năm 15-16 triệu tấn than. Nhà nước
nắm không nổi 3 triệu tấn (20%) 1,5 triệu tính là thuế, 1,5
triệu để trao đổi.

Tiền đầu tư nông nghiệp 1976 là 40% số vốn lúc đó. Nếu
mang tiêu ít nhất cũng đủ mua một số lương thực ăn trong 5
năm. Mà nay thì đầu tư không ra 1 xu nào.

Ngay ở Gia Lâm nông dân bán nông sản cho nhà nước cực nhọc
vô cùng. Cán bộ tuỳ ý nâng giá. Không làm đúng hợp đồng,
đay về, không ai thu mua, người phải nhường giường cho đay
nằm. Bán lợn rồi, năm lần 7 lượt mới lĩnh được tiền.

1981 Sài Gòn nhập 4 tỉ hàng.

6 tháng đầu năm 1982, Sài Gòn có vài chục vụ phạm pháp, trong
khi Hà Nội có vài ngàn.

Tư tưởng xã hội lúc này là tư tưởng con buôn.

Năm 1981, mua thóc bằng cách lạm phát, in thêm tiền. Nhưng mua
mãi mới được 2 triệu tấn tóc trong đó, 45% hỏng. Các
thuyền ghe chở thuê ăn cắp, lại tưới nước vào cho đủ
trọng lượng.

Cháy rất nhiều. Ngoài kho 5 còn những kho khác. Thuốc tây, mất
1 tấn têtraxilin

Ở Kim Thi, Hải Hưng, vụ án cô giáo Thành kéo dài hàng năm nay,
không giải quyết được. Dư luận gửi thư về đau đớn. Một
người dân thường tự hỏi sao ngay miền Bắc mấy chục năm
cách mạng mà chính quyền cũng loạn xị và luật pháp cũng bị
chà đạp thế ư?

Vàng lên 50.000đ 1 lạng. Thịt ngon 160đ/1kg

Một tờ báo nước ngoài viết lương viên chức trung bình ở
Hà Nội có thể hiểu như sau: 2/3 số lương đó, mới mua nổi 1
con gà.

Bắt ở nhà một vụ trưởng ngành CA đường sắt 24kg vàng.

Chuyện hàng nước, nên chọn cả 4 bài quốc ca: Đèn cù cho các
ông to. Bèo giạt mây trôi cho cán bộ. Không có bao giờ đẹp
như hôm nay cho bọn phe. Người ơi người ở đừng về cho
Việt kiều.

Cả một bài hát rất hay, rất chân thành cũng bị xuyên tạc.
Đêm qua em mơ gặp Bác Hồ --Râu bác dài tóc Bác bạc phơ --Em
âu yếm hôn đôi má Bác -- Em xin Bác em đi nước khác -- Bác
mỉm cười Bác khen em khôn Bác mỉm cười Bác khen em ngoan .

Ma Văn Kháng thì bảo ta mạnh thật, lưu manh hoá được cả trí
thức.

Ông Nguyễn Khắc Viện có bài trên báo Lao động nhắc nhở
rất khéo từ các nhà tổ chức, cái gì cũng xọc vào, đến
các Bộ trưởng già 60-70.
Báo Đại đoàn kết có bài ông Thợ Rèn, chửi bọn phe phẩy
lại có quyền lực.

Nghe một cậu nói, trên AFP có bài bảo rằng tết này mọi
chuyện có vẻ dãn ra, người ta tìm được mọi cách để
sống.

Thuế đánh tàn tệ. Một cửa hàng cà phê gần 30.000đ/tháng.
tính ra hàng cà phê 1000đ/ngày hàng phở 5.000đ/ngày. Ở chợ
Bắc Qua, 3 người bán hàng lại có một người trông thuế. Ai
không đi họp thuế, phạt 50đ. Ai không viết khẩu hiệu hoan
nghênh chính sách thuế, phạt 50đ.

Cạnh nhà Tuấn, một ông về hưu, mở hàng nước, chuyên môn
có bọn công trường đến uống rồi ghi sổ. Đến một hôm,
đám công nhân nó dằng sổ, nó đốt mất - ăn quỵt.

Yến cho là chuyện đương nhiên:

-- Đến ăn cướp nó còn dám, thì việc gì người ta không dám
làm nữa.

Một người Mỹ sau 40 năm đến Hà Nộị bảo Hà Nội không có
gì thay đổi. Vẫn cũ kỹ hoang vắng vậy. Mọi người đang
chờ đợi. Ở đây thời gian đang đứng yên.

Một tờ báo khác viết muốn giải phóng sức sản xuất, phải
giải phóng người sản xuất. Vấn đề dân chủ lại chính là
chìa khoá giải quyết kinh tế. Trong chủ nghĩa xã hội, mỗi
người không là gì cả, so với nhà nước. Và nhà nước thành
một thứ keo, hết sức thô sơ, nhưng hết sức bền chắc.

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/9767), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Dân Luận

Pages

Vương Trí Nhàn - Chuyện đời sống những năm 1979-1982

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Copyright Text