Điều gì cần cho Việt Nam lúc này?

"Với thế giới này, chúng ta phải đặt ngang bằng. Khi đã
ngang bằng thì tiếng nói của chúng ta sẽ có trọng lượng.
Nếu ta dựa vào phía này hay dựa vào phía khác và sợ hãi chỗ
này chỗ khác thì sẽ không dẫn đi đâu cả" - Nhà văn
Nguyễn Quang Thiều.</strong>

<u><strong>LTS:</strong></u><em>Một năm mới đã lại đến, những
ước mơ khát vọng đưa dân tộc đến văn minh vẫn luôn trong
tiềm thức mỗi người dân Việt. Lịch sử đã chứng minh,
mỗi khi Việt Nam đứng trước những khúc quanh sẽ phát lộ
điểm sáng. Trong cuộc trò chuyện đầu năm mới cùng Tuần
Việt Nam, nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã đề cập tới con
đường phát triển đưa dân tộc đi đến văn
minh.</em><strong>Tư duy khoa học, hành xử văn hóa</strong>

<em>Nhà văn Nguyễn Quang Thiều nói:</em>

Một dân tộc văn minh cần thực hiện hai việc quan trọng
nhất: Dân tộc đó phải tư duy bằng khoa học và hành xử
bằng văn hóa.

Trong tư duy khoa học bao hàm rất nhiều lĩnh vực. Chẳng hạn
như khoa học trong luật pháp, hành pháp, hay trong hoạch định
chính sách. Dân tộc đó cần ứng xử trong tinh thần cao nhất
của trí tuệ, nhân văn.

Đó là hai điểm quan trọng. Bất kì một dân tộc nào muốn đi
đến văn minh phải làm được hai điều đó.

Tôi cũng xin nhắc lại rằng con đường để phát triển của
một dân tộc được xây trên một nền móng không có gì khác
ngoài văn hóa. Văn hóa chứa đựng nhiều ý nghĩa, nhưng phải
hiểu văn hóa trong ý nghĩa sâu xa, đa tầng của nó.

<div class="boxcenter500"><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/12/30/16/00000000000000-day-han-thu-trong-nhung-ngoi-nha-vuong-gia.jpg"
/><div class="textholder">Nhà văn Nguyễn Quang Thiều</div></div>

Nếu một dân tộc không dựa trên nền văn hóa thì sẽ không
biết đi đến đâu. Văn hóa không chỉ tạo ra các giá trị tinh
thần mà còn xác lập những giá trị vật chất, các giá trị
khác bao quanh nó. Dựa trên nền tảng đó mới thúc đẩy các
lĩnh vực khác. Không phải chỉ phát triển một đất nước
tràn ngập vật chất, chỉ biết ăn, sử dụng hưởng thụ vật
chất. Ở đó, ta rời bỏ đi những suy nghĩ cũ, điều tối tăm
và tư duy vụn vặt.

<em>Như ông nói, văn hóa là nền tảng để thúc đẩy các lĩnh
vực khác đi đến văn minh. Vậy ông có thể chia sẻ thêm, làm
thế nào để tạo lập được nền tảng văn hóa đó?</em>

Không có gì ngoài giáo dục.

Giáo dục ở đây không chỉ hiểu là Bộ quản lý ngành, đừng
chỉ hiểu là trong các nhà trường hay các học viện, các lớp
tập huấn. Giáo dục trên một tập thể xã hội với những
chính sách lớn đúng đắn. Tôi đã nói đến ba ngôi nhà hệ
trọng nhất trong đời sống dân tộc VN: nhà trường, ngôi nhà,
nhà chùa. Ba thành trì quan trọng nhất mà nếu bị vỡ thì xã
hội sẽ vỡ toàn bộ.

Hiện nay, cả ba ngôi nhà đó đang bị những cơn bão đe dọa.
Trong từng mái nhà, vẫn có những vấn đề đau lòng. Trong nhà
trường cũng vậy. Trong nhà chùa, bắt đầu những người có
tiền lại dùng đồng tiền để làm lung lay, hoảng loạn cho
chính các sư trụ trì.

<em>Từng đi nhiều, trải nghiệm nhiều, chiêm ngưỡng nhiều
nền văn minh và quan sát những nền văn hóa hiện đại. Ông có
thể chia sẻ một câu chuyện cụ thể về tính văn minh của
một quốc gia trên thế giới mà anh ấn tượng hay không?</em>

Nhật Bản là một ví dụ. Nếu quan sát suy ngẫm sẽ thấy tư
duy, chiến lược phát triển kinh tế, công nghệ, ý thức về
tính khoa học của họ rất chuẩn xác.

Họ có tầm nhìn dài hơi, từ việc đưa ra chiến luợc lớn cho
cả quốc gia để phát triển kinh tế xã hội cho đến chăm
chút tỉ mỉ những thứ nhỏ nhất trong đời sống hàng ngày.
Điều đó minh chứng khi bước vào ngôi nhà của họ sẽ thấy
họ đối xử một cái cây giống như đối xử với một con
người, đôi xử với dòng sông như với một sinh linh…

Tính chuẩn xác trong khoa học còn thể hiện trong việc tính
toán sao chuyến tàu từ nơi này đến nơi khác đúng giờ nhất,
chọn giờ làm việc các khu vực hợp lí nhất, hay bữa ăn trưa
ở công sở bằng tính toán khoa học cao nhất để đảm bảo
sức khỏe, năng lượng, tâm lí. Đồng thời họ cũng chăm chút
một cách kĩ lưỡng vô cùng từ những chi tiết nhỏ như đĩa
ăn, cây cối.

Tôi có người cháu học ở nước ngoài về nói rằng họ có
thể chăm chút cả đám mây bay trên bầu trời, đó là một ví
dụ. Tất nhiên họ cũng đang tìm cách cân bằng lại việc đó
rằng sự thông minh hay tính khoa học quá mức có làm khô kiệt
đi đời sống tinh thần con người không?!

<strong>Giải phóng tư duy</strong>

<em>Câu chuyện ông kể khiến tôi chợt nghĩ, phải chăng một
dân tộc văn minh phải bắt đầu từ những công dân văn minh?
Ông có gợi ý nào trong câu chuyện này? Từng con người nên
bắt đầu từ đâu để thay đổi nề nếp sống?</em>

Một quốc gia, mỗi con người nên hoạch định chiến luợc cho
đời sống cá nhân hay đời sống cộng đồng. Không phải
vạch ra lộ trình rằng ta có thể xử lí môi trường toàn bộ
vùng biển thế nào hay trồng lại hàng triệu ha rừng. Bắt
đầu bằng việc rất nhỏ như thực hiện đúng giờ, sạch sẽ
hay làm việc tự ý thức cao nhất, bảo vệ cây bên đường,
ứng xử người tàn tật, tự nâng cao trí tuệ của mình chứ
không phải dựa vào người khác.

Ta đang làm lẫn lộn nhiều giá trị. Những giá trị của bằng
cấp, giá trị của thành tích, nhân cách. Nên hướng đến tư
duy trở thành một công dân toàn cầu. Đối với người VN tiêu
chuẩn để trở thành công dân toàn cầu là tiến đến một xã
hội văn minh, yêu và trách nhiệm hết mình với mảnh đất anh
đứng vừa hai bàn chân của mình.

Nếu ta không làm được điều đó thì sẽ không bao giờ làm
được điều gì cho một người bên cạnh, hay cho cả đất
nước và cho những quốc gia khác nữa. Khi không yêu mảnh đất
dưới chân, không chăm bẵm nó thì sẽ không có khả năng làm
việc gì tốt cả.

<div class="boxcenter500"><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/12/30/16/00000000000000-dieu-hanh1901-2.jpg"
/><div class="textholder">Người Việt Nam đã bắt đầu nhận thức
lại những vấn đề, con đường của dân tộc. Ảnh: Lê Ạnh
Dũng</div></div>

<em>Đâu đó vẫn còn những tư tưởng trọng nam khinh nữ hay
phụ nữ vẫn phải gánh vác những trọng trách nặng nề…
tức là những định kiến cũ kỹ vẫn đang níu kéo và ràng
buộc. Đó có phải là những biểu hiện cần phải khắc phục
nếu muốn giải phóng tư duy?</em>

Quãng thời gian vừa qua có vẻ hơi lãng phí thời gian vào một
điều gì đó chưa phải là điều hệ trọng nhất đối với
sự tồn tại và phát triển của một đất nước, đáng lẽ
chúng ta bắt đầu phải xây dựng trở lại từ lâu rồi.

Tại sao ngày xưa cũng là dân tộc Việt Nam, khi tất cả những
ánh sáng của khoa học chưa vào nhiều nhưng họ đã sống trong
một lề thói rất nghiêm cẩn. Mặc dù có những thứ bây giờ
là lạc hậu rồi nhưng nó là nền tảng cho sự phát triển
của văn minh tiên tiến sau này.

Vẫn còn những tư tưởng như thích trai hơn gái, nam nữ bất
bình quyền… bởi chúng ta chưa bao giờ mang đến một cái nhìn
đúng đắn về con người và cho con người. Cái nhìn đúng
đắn về xã hội và ta chưa tạo dựng cho họ được một tình
yêu thương cao cả. Chỉ khi ta làm được điều đó thì con
người sẽ nhận thức khác.

Vừa rồi tôi có nói chuyện rằng có những phụ huynh trước
kia hay hỏi các nhà văn nhà thơ hãy viết ra một cuốn cẩm nang
về những cạm bẫy, thói xấu trong xã hội và cách phòng tránh
nó để cho con cháu chúng tôi cầm cuốn đó để học bước ra
cuộc đời. Tôi nói với họ rằng không một nhà văn, nhà
triết học, hay nhà giáo dục nào làm được điều đó.

Bởi vì chúng ta viết ra một nghìn cái cạm bẫy trong cẩm nang
thì bước ra cuộc đời sẽ nảy sinh cạm bẫy thứ một nghìn
lẻ một.

Chỉ khi chúng ta xây dựng bên trong đứa trẻ đó một trí
tuệ, một lương tâm thì chúng sẽ phân biệt đuợc đâu đúng
đâu sai và có thể đi qua được tất cả các cạm bẫy đầy
rẫy trong cuộc đời này.

<em>Có quá nhiều bất cập, bất ổn… đã được đề cập khi
tổng kết năm cũ. Vậy, nhìn con đường rộng mở cho một năm
mới, ông cảm nhận gì về xu thế vận động, xu thế chuyển
mình để những người bi quan nhất cũng có thể kỳ vọng vào
sự thay đổi?</em>

Đây là thời điểm nghiêm túc suy ngẫm con đường nào cho
chúng ta đi lên.

Nhìn năm cũ, nếu so sánh về phát triển kinh tế ta lại rơi
vào thất vọng, nhìn thấy những vấn đề đạo đức xã hội
hay những khe hở lớn của luật pháp chưa hoàn thiện cũng sẽ
rơi vào thất vọng hay những bất cập giáo dục cũng vậy.
Vậy điều gì cần thiết cho xã hội Việt Nam hôm nay?

Qua nhìn nhận của tôi, người Việt Nam đã bắt đầu nhận
thức lại những vấn đề, con đường của dân tộc. Trong năm
qua đã hé lộ những nhận thức đó từ các vấn đề của
một số lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải, Công an, các ngành
tư pháp, luật pháp… ngay cả giáo dục. Mặc dù giáo dục đang
hết sức lúng túng nhưng những động thái một năm qua cho
thấy họ đã bắt buộc phải ngồi xuống và cất lên tiếng
nói xem lại thực trạng nền giáo dục của mình.

Do đó, việc nhận thức lại một dân tộc đang sống như thế
nào, hành xử tư duy ra sao quan trọng vô cùng trong những thời
điểm năm mới đến. Sự nỗ lực của tất cả các công dân
Việt Nam trong lĩnh vực của mình, từ truyền thông, kinh tế,
đến luật pháp, an ninh là quan trọng.


<div class="boxcenter500"><img
src="http://imgs.vietnamnet.vn/Images/vnn/2014/12/30/16/20141230164151-3-chot.jpg"
/><div class="textholder">Khi đã ngang bằng, tiếng nói của chúng ta
sẽ có trọng lượng trong thế giới phẳng lớn lao này. Ảnh:
Lê Anh Dũng</div></div>

Bởi nó hé lộ rằng chúng ta đã nhận thấy phải đứng dậy
để thoát khỏi những cái đang sa lầy. Năm qua đã nói nhiều
đến việc đó, không chỉ trên phương tiện truyền thông,
diễn đàn lớn của đất nước hay trong những hội nghị của
Đảng và Nhà nước, QH mà trong cả những người dân từ trong
quán cà phê, quán ăn, gia đình, công sở. Chúng ta đang tư duy
lại chúng ta, đó là điều mà chúng ta đã làm trong năm qua.

Ngay cả nước Mỹ, khi Obama tranh cử tôi có nói chuyện thăm dò
nhiều trí thức da trắng, GS một số trường ĐH lớn họ cho
rằng bầu Obama vì ông đã nhận thấy sự thiếp ngủ trong sự
tự hưởng thụ, ngạo mạn của người Mỹ. Nếu Mỹ không
tỉnh dậy, không tư duy lại dân tộc mình, không tư duy lại
chính họ thì một lúc nào đó giống như trong y học là anh lâm
vào mê sảng đến mức không tỉnh lại được nữa. Obama đã
biết cách đánh thức và khơi dậy.

Rõ ràng, một dân tộc không xác lập được con đường của
mình sẽ rơi vào lúng túng và đi đến rối loạn. Thế giới
cũng đang có nhiều lung lay khi các mối quan hệ bị phá vỡ
liên tục và lại thiết lập các mối quan hệ mới bởi những
vấn đề khác bằng vũ trang, kinh tế, lãnh thổ. Nếu chúng ta
không xác lập con đường thì sẽ bị trộn lẫn nhạt nhòa. Ta
không nên tư duy rằng dựa vào người này, hay dựa vào quốc
gia khác, chỉ nói một cách cẩn trọng rằng chúng ta dựa vào
chính chúng ta mà thôi.

Tạo nên một Việt Nam khác, một VN đảm bảo các tính công
bằng ngang với thế giới. Ta có thể chưa ngang với nền kinh
tế này, nhưng trở lại đầu tiên tôi đã nói, phải ngang
bằng về một nền văn hóa, cách ửng xử của xã hội đối
với con người, thiên nhiên, lãnh thổ và ngang bằng trong thế
của ngoại giao và tư duy.

Không ai có thể coi thường một dân tộc khi dân tộc đó trong
chiến tranh bao khổ đau nhiều mất mát thiệt thòi nhưng họ
đã tư duy một cách sáng suốt nhất và đang hành xử với
chính họ và với thế giới một cách ngang bằng. Và khi đã
ngang bằng, tiếng nói của chúng ta sẽ có trọng lượng trong
thế giới phẳng lớn lao này. Còn nếu ta dựa vào phía này hay
dựa vào phía khác và sợ hãi chỗ này chỗ khác thì nó sẽ
không dẫn chúng ta đi đâu cả.

<em>Một câu hỏi cuối, theo ông vai trò của nhà văn, nhà thơ,
giới văn hóa nghệ thuật đóng góp như thế nào trên con
đường đưa dân tộc đi đến văn minh?</em>

Các nhà văn, giới văn nghệ sĩ ngày càng đông hơn nhưng có
một điều chưa ai nói mà tôi phát hiện ra là họ đang làm
nghề chứ không phải đang thực thi một sứ mệnh.

Họ đang thỏa mãn trong sạch cá nhân mình chứ không phải dâng
hiến cho người bên cạnh hay cho cộng đồng bởi những tác
phẩm, tính lan tỏa, sự rung động và lòng thương yêu đã
giảm đi rất nhiều.

Ngày nay giới nhà văn viết đôi khi bày tỏ sự thỏa mãn tính
tùy tiện của mình trong tác phẩm. Để nói về cái đẹp như
chúng ta từng ngồi xuống kể cho trẻ nhỏ hình như trở thành
cũ kĩ với các nhà văn, dù trong cách nào, cách gì thì ở đó
phải chứa đựng lòng nhân ái lan tỏa như thế nào. Có thể
nói về bóng tối nhưng để cuối cùng dẫn con người đến
một nơi ánh sáng là lòng nhân ái.

<ul><li><strong>Lan Anh </strong>


***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20150101/dieu-gi-can-cho-viet-nam-luc-nay),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!