Lưu Hiểu Ba - Hôm qua làm chó không nhà, hôm nay làm chó gác cửa: Cái nhìn đúng về cơn sốt Khổng Tử hiện nay ở Trung Quốc (1)

Người Trung Quốc đang đẩy mạnh sự trỗi dậyi của một
siêu cường. Sự đi lên của nền kinh tế dẫn tới sự đi lên
văn hóa, với túi tiền to mang đi rải khắp toàn cầu kèm theo
việc xuất khẩu sức mạnh mềm. Trong nước thì sau khi người
ta tiếp tục cơn sốt đọc kinh thư, thờ Khổng Tử, thờ Nho
Giáo, bây giờ CCTV qua chương trình " Bách gia giảng đường"
khơi ra cơn sốt đọc lại các tác phẩm của Khổng Tử nhằm
phục hồi lại hệ thống đạo đức truyền thống; ở hải
ngoại, Trung Cộng bỏ ra khoản tiền khổng lồ xây dựng hệ
thống các học viện Khổng Tử nhằm quảng bá sức mạnh mềm
ra thế giới. Tâm lí muốn làm bá chủ thiên hạ sau khi bị đè
nén hơn trăm năm nay lại được dịp phát tiết ra ngoài, Khổng
thánh nhân ở trong nước lẫn hải ngoại hợp lại làm một
trận tuyến, cơn sốt Khổng Tử càng lúc càng nóng.

<div class="boxcenter450"><img
src="http://www.danluan.org/files/u5311/tq1.jpg" /><div
class="textholder">Áp phích cổ động về phong trào đánh đổ
Khổng Tử trong Cách mạng văn hóa</div></div>

Đằng sau cơn sốt này, tôi không cho rằng đó là sự phục
hưng của văn hóa truyền thống, mà là làm sống lại truyền
thống sung bái thánh nhân, là một phần trong kế hoạch nhằm
đẩy mạnh làn sóng dân tộc cực đoan trong nước. Nguyên nhân
là từ sau vụ thảm sát Thiên An Môn ngày 4/6/1989, nhà nước
một mặt chống lại xu hướng tự do hóa và chống " diễn
biến hòa bình", một mặt khác thì châm ngòi, chổng mông
thổi bùng lên làn sóng dân tộc cực đoan. Chủ nghĩa dân tộc
cực đoan đã trở thành một trong những rường cột chính của
chính quyền Trung Cộng về mặt ý thức hệ, phối hợp với "
ngày hội của tầng lớp trung lưu" đã đẩy chủ nghĩa dân
tộc dâng cao một cách tràn lan. Ví dụ, trong đoạn kết của
"Khổng Tử đại điển tế văn " ở liên hoan văn hóa quốc
tế Khúc Phụ năm 2005 có viết như sau: " tiểu khang sơ thành,
đại đồng tại mộng. Hân phùng thịnh hội, cường quốc uy
phong" tạm dịch là " Việc xây dựng xã hội trung lưu bước
đầu có thành quả, giấc mộng thế giới đại đồng đang
được nuôi dưỡng. Vui mừng hân hoan vì gặp thời thế, thể
hiện được uy phong nước lớn". Đây chính là bản hợp tấu
điển hình của chủ nghĩa dân tộc cực đoan với bản phúc âm
của thời thịnh vượng.

<div class="boxcenter450"><img
src="http://www.danluan.org/files/u5311/tq2.jpg" /><div
class="textholder">Áp phích cổ động về phong trào đánh đổ
Khổng Tử trong Cách mạng văn hóa</div></div>

Trong năm vừa rồi, việc quảng bá văn hóa truyền thống trên
chương trình " Bách gia giảng đường" của CCTV đã tạo nên
"cơn sốt Vu Đan" trên toàn quốc. Một mặt thì CCTV đã
thành công trong việc đem Khổng Tử biến thành một món hàng
thương mại thời thượng có sức hút cao( dùng theo từ ngữ
của Lỗ Tấn là Modern Khổng Tử), cũng giống như việc đem Mao
Trạch Đông biến thành một món hàng thương mại thời thượng
mấy năm trước đây. Những sách vở, thư tịch có liên quan
tới Khổng Tử đã trở thành những món hàng bán rất chạy,
trên khắp cả nước cũng rộ lên phong trào mở ra những lớp
học văn hóa truyền thống với lợi nhuận cao chót vót, ( tỉ
như các " lớp quốc học " ở đại học Thanh Hoa thu học
phí là 26000 RMB/ học viên, đại học Phúc Đán thu 38000 RMB/
học viên, những lớp dạy cho trẻ con lại càng có giá ở trên
trời).

Một mặt khác thì Vu Đan đã trở thành hiện tượng với việc
bán những lời giảng về Khổng Tử trên cơ sở sự kết hợp
giữa lời của cổ nhân với ca từ của dòng nhạc thị
trường hiện nay., cô ta diễn giải những lời của Khổng Tử
một cách tùy tiện và nông cạn, như đang bơm một liều Doping
tinh thần cho việc thông tục hóa cơn sốt" phục hưng Nho
Giáo" . Theo như những tinh hoa trong sự lý giải về Khổng Tử
ở " Luận ngữ tâm đắc" của Vu Đan mà nói, ai ai cũng có
thể có một tâm thái sống thoải mái cho dù có gặp chuyện gì
đi nữa, chỉ cần không ôm hận trong lòng mà hãy bao dung yêu
thương, biết thuận theo hoàn cảnh thì có thể chuyển nguy
thành an, tìm được hạnh phúc.

Trong cơn sốt học tập theo Khổng Tử đang tăng nhiệt từng
ngày thì giáo sư Lý Linh của Đại học Bắc Kinh xuất bản
cuốn " Chó nhà có tang: tôi đọc Luận ngữ" với sự khảo
cứu nghiêm túc về Khổng Tử, đã bóc tách những thứ huyễn
hoặc và trả lại một Khổng Tử chân thực. Ông ở trong lời
mở đầu có viết về thái độ của bản thân khi đọc Luận
ngữ: " Sách của tôi được viết theo góc nhìn của bản thân
tôi, tôi cũng không dựa theo người khác theo kiểu " quan một
cũng ừ, quan tư cũng vậy". Tôi cũng mặc xác cái gì là nhị
thánh nhân, tam thánh nhân rao giảng cái gì. Cũng mặc kệ đại
sư, tiểu sư nói cái gì, chỉ cần là không phải nguyên tác,
tôi đều bỏ qua một bên. Tôi đọc " Luận ngữ" là tìm
tới cái nguyên bản của nó. Muốn biết Khổng Tử nghĩ như
thế nào thì phải xem nguyên bản. Tất cả những kết luận
của tôi đề là từ những lời nói từ bản thân Khổng Tử,
không tranh cãi cùng với giới trí thức, cũng không bợ đỡ,
vỗ mông ngựa của đại đa số người đọc. "Sau khi đọc
sách của Khổng Tử, không nên nâng bi, cũng không nên dìm hàng,
nói một cách kĩ càng thì ông ta là một Don Quixote".

Với thái độ thực sự cầu thị, không sung bái thánh nhân
cũng không mị dân như vậy. Lý Linh đã phá phá thủng bức màn
che của chủ nghĩa sung bái đức thánh Khổng trong hơn 2000 năm
qua. Ông viết: " trong cuốn sách này, tôi muốn nói với mọi
người rằng Khổng Tử không phải là thánh nhân. Khổng Tử mà
đời đời nay các hoàng đế tôn sùng, phong thánh không phải
là Khổng Tử thật, đó là một " Khổng tử do người ta tạo
nên" mà thôi. Khổng Tử thật sống ngoài đời thực không
phải là một vị thánh, cũng không phải là vương hầu gì cả,
càng không đáng để nói tới cái gì mà " nội thánh ngoại
vương" cả. " Khổng Tử chỉ là một con người, một
người có xuất thân bần tiện, lại là tiêu chuẩn lập thân
dựng sự nghiệp của giới quý tộc thời cổ đại ( chân
thiên tử); Một người yêu chuộng tìm tòi những gì từ cổ
xưa, học hành chăm chỉ, không nản chí, không mệt mỏi truyền
đạt văn hóa truyền thống của người xưa và một người
khích lệ học trò học tập kinh sách cổ; Một người có đạo
đức lẫn học vấn lại là một người không có chức có
quyền, dám phê phán đám quý tộc đương thời; Một người
lang bạt tứ xứ du thuyết, lao tâm thay cho kẻ cai trị, liều
mình khuyến dụ tầng lớp cai trị cải tà quy chính; Một
người nhiệt tình, ước mơ khôi phục xã hội theo lối cai
trị của nhà Chu để thiên hạ thái bình; một người luôn bị
giằng xé, hoang mang vô lực khi du thuyết tới rã bọt mép mà
không ai nghe, nay đây mai đó không nhà cửa, giống hành trạng
của một con chó vô chủ, lang bạt. Đó mới là Khổng Tử
thật."

Những nhận xét của Lý Linh về " Luận ngữ" trên phương
diện khảo chứng hay là giải thích đều hơn xa những hiểu
biết hời hợt nông cạn của Vu Đan. Càng quan trọng hơn, với
tư các là một phần tử trí thức đương đại, góc nhìn của
ông có nhiều sự đồng cảm sâu sắc đối với một phần tử
trí thức từ hơn 2000 năm trước là Khổng Tử. Lý Linh viết:
Khổng Tử tự nhận mình chính là một con chó nhà có tang. Ông
ta tuyệt vọng với chính tổ quốc của mình, cùng đám đồ
đệ phiêu bạt khắp nơi, gặp gỡ với tất cả đám chư hầu
nhưng lại không có chút thành tựu nào, cuối cùng ông ta cũng
quay về cố hương. Vào những năm cuối đời, sống trong cô
độc và đau thương. Con chết, học trò yêu của ông cũng chết
đã làm ông khóc cạn nước mắt. Ông đã nói tới sự đau
thương của Kỳ Lân vốn ám chỉ ông ấy. Ông đã chết ở nhà
mình nhưng ông lại không cảm thấy nơi nào là nhà cả. Cho dù
tư tưởng của ông đúng hay sai thì chúng ta cũng có thể qua
đó nhìn thấy được vận mệnh thu nhỏ của giới tri thức
đương thời.

<div class="boxcenter450"><img
src="http://www.danluan.org/files/u5311/tq3.jpg" /><div
class="textholder">Áp phích cổ động về phong trào đánh đổ
Khổng Tử trong Cách mạng văn hóa</div></div>

Cuốn sách bình luận về chó nhà có tang của Lý Linh ra mắt,
đã phê phán cơn sốt học tập khổng tử và cơn sốt học
lại giá trị truyền thống giống như việc ném một tảng đá
lớn vào mặt nước hồ đang lên. Gây nên những cơn sóng phản
đối dữ dội từ những kẻ bảo vệ đạo Nho. Bọn họ hợp
công xúm vào chửi bới, nhục mạ Lý Linh tới nỗi nước
miếng văn tung tóe khắp bốn phía. Ông bị tố cáo là người
phao tin đồn nhảm về ngày tận thế, bị gọi là " phẫn
thanh", nhiều người chưa đọc qua sách của ông còn mạnh
miệng cho đó là rác rưởi. Tất cả những chuyện này là do
Lý Linh đã đặt tên cho cuốn sách bàn về Khổng Tử với cái
tên " chó nhà có tang" . Từ đây có thể thấy được sự
sùng bái của tầng lớp nhà nho mới đối với " Khổng thánh
nhân " đã tới mức không ai có thể chạm tới. Chỉ tiếc là
trong tay đám nhà nho mới nổi này trong tay không có bao nhiêu
quyền thế, nếu không thì xã hội lại quay về cái thời đại
" mở mồm ra mỗi câu đều là chân lý, một câu của lãnh
tụ bằng ngàn vạn câu của kẻ khác ( thời Mao với tệ sùng
bái cá nhân).

Lý Linh là một nhà lịch sử học nghiêm túc, ông đọc "
Luận ngữ " không phải xem sách của thánh hiền, mà là để
nghiên cứu lịch sử; từ lịch sử ông tìm ra một Khổng Tử
không phải là thánh nhân mà là một phần tử trí thức không
có nhà để quay về. Giống như trong lời tự bạch của tác
giả: " tôi đem " Luận Ngữ" để làm nghiên cứu lịch sử
chứ không phải là công cụ để tôn sùng. " Thực ra cái mà
Lý Linh nói trong " chó nhà có tang" là trả lại sự thật khi
cho thấy tầng lớp trí thức sống trong nỗi bất an tinh thần
triền mien khi không được sử dụng trong thời Xuân Thu. Ông
đã đem chó nhà có tang biến thành chó lang thang không nhà"
bất cứ kẻ nào ôm hoài bão, trong đời thực không tìm được
nơi chốn cho tinh thần của mình, đều là chó nhà có tang".
" Theo góc nhìn của tôi, dùng " mất đi quê hương tinh
thần" để đánh giá Khổng Tử là hơi quá đề cao ông ta
rồi. Trên thực tế thì Khổng Tử du thuyết thiên hạ không
phải là để tìm kiếm quê hương tinh thần mà là để tìm
một nơi cho ông ta thể thể hiện quyền lực của mình. Ông ta
một lòng muốn làm quân sư cho các bậc đế vương mà không
được, là một con chó lang thang không tìm được nơi chốn.
Nếu như lúc đó có bậc đế vương nào dùng ông ta thì có lẽ
ông đã sớm trở thành con chó gác cửa rồi.

Người đưa ra cái tên gọi " chó nhà có tang" để dành cho
Khổng Tử cũng không phải là Lý Linh, mà cổ nhân từ xưa đã
đánh giá như vậy. Bản thân Khổng Tử cũng tự nhận xét mình
như vậy. Đi du thuyết khắp thiên hạ mong kiếm được chức
quan, đến năm hơn 40 tuổi mà vẫn không có thành quả nào, lúc
thất vọng tới cực độ, ông ta nói" ta cùng đường rồi!
" trong thiên hạ không có chỗ dung thân". Chính từ việc này
mà sau này hậu thế mới đánh giá ông ta là con chó nhà có
tang. Nhưng đối với đám nhà nho vệ đạo đương thời mà
nói, việc Khổng Tử tự nhận mình là chó nhà có tang chính là
lời dặn dò của thánh nhân, bao hàm trong đó là bao nhiêu lời
lẽ huyền diệu để trị quốc và giáo dục quốc nhân; mà Lý
Linh gọi gọi Khổng thánh nhân của họ là con chó nhà có tang
chính là đại nghịch bất đạo, là một thứ rác rưởi không
đáng để đọc. Thậm chí còn có những nhà nho phẫn nộ nói
" thầy Lý Linh điên rồi!".

Bất kể cho bao nhiêu lời lẽ lăng mạ Lý Linh của đám nhà nho
mới vì cuốn " chó nhà có tang" thì tôi vẫn cho rằng cuốn
sách mà ông viết, nhất là đoạn văn mở đầu rất chân thực
mà xuất sắc, đã hơn hẳn rất nhiều những thứ nói về
Khổng Tử của đám nhà nho mới như Tưởng Khánh…vậy nên có
một số học giả nổi tiếng đánh giá rất cao cuốn sách này.

Nhà nghiên cứu lịch sử Ngô Tư trong bài viết " tính khả thi
của nhân nghĩa – bình luận về cuốn " chó nhà có tang –
tôi đọc Luận ngữ " của Lý Linh" có viết: " Tôi cho
rằng Lý Linh đã làm một nghiên cứu tốt, không kể sau này
chúng ta xây dựng nền văn hóa như thế nào, đều phải dựa
trên những phiên bản thật đáng tin cậy. Với phiên bản Lý
Linh thì tôi cho rằng nó còn lợi hại hơn cả của Chu Hy."

Giáo sư Tiền Lý Quần ở khoa Trung văn Đại học Bắc Kinh trong
bài viết" Phải làm gì với truyền thống từ Khổng Tử cho
tới Lỗ Tấn – đọc " chó nhà có tang - tôi đọc Luận
ngữ" của Lý Linh" có nói: " Dưới góc nhìn của tôi, Lý
Linh với tâm thế nghiên cứu từ trái tim tới trái tim và sự
đồng cảm sâu sắc chính là đặc điểm lớn nhất của ông
khi nói về " Luận ngữ", cũng là một cống hiến của ông.
Kết quả của quá trình này chính là tìm ra một Khổng Tử "
là chó nhà có tang" … khi tôi đọc từ này, cảm giác có
một chút châm biếm trong đó, nhưng càng có một cảm giác suy
tư, một sự bi thương bao hàm ở bên trong."

Trong một cuộc phỏng vấn ông Lưu Mộng Khê, giám đốc trung
tâm nghiên cứu văn hóa Trung Quốc thuộc viện nghiên cứu nghệ
thuật Trung Quốc đã tán dương Lý Linh đã có nghiên cứu công
phu với lập luận vững chắc về Luận ngữ, đã trừ bỏ đi
những thần thoại hóa cũng như tinh thần phê phán.
Giáo sư Tần Huy của Đại học Thanh Hoa trong bài viết " Luận
ngữ - con đường trở thành kinh điển" đăng trên báo "
Phương Nam cuối tuần " số ngày 12/07/2007 có đoạn viết: "
Ngày nay có một bộ phận muốn đem " Luận ngữ" trở thành
" Nho gia thánh kinh", cũng giống như việc mấy mươi năm
trước đem cuốn " Bản ghi chép những lời nói của Mao chủ
tịch ( tức Mao tuyển) mỏng dính trở thành đỉnh cao của chủ
nghĩa Mác. Ngày nay cuốn " Luận ngữ " cũng đang là món hàng
bán chạy của Nho gia, so với việc tung hứng " Mao tuyển"
thì kết quả thế nào? Là quảng bá hay là dẫm lên chủ nghĩa
Mác?"

Với một Trung Hoa vốn có truyền thống sùng bái thánh nhân từ
lâu, tự cổ chí kim trong mắt các nhà nho vệ đạo thì Khổng
Tử là một thánh nhân không cần phải có chút hoài nghi bàn
cãi nào cả, là người thầy đời đời của các đế vương,
là đấng chi tôn với danh hiệu " Tố Vương", là người mà
mọi đế vương đều phải bái lạy với cái tên " Đại
Thành Chí Thánh Văn Tuyên Vương, Với Khang Hữu Vi ( 1858-1927 -
lãnh tụ phái duy tân ở Trung Quốc cuối thế kỷ 19) và giáo
hội Khổng Giáo của ông ta thì Khổng Tử được tôn là giáo
chủ vừa được tôn là thần thánh đầy quyền uy, ngày nay
được tầng lớp nhà nho mới tôn làm biểu tượng văn hóa
mới của Trung Hoa. Mỗi lời nói của Khổng Tử đều là những
lời vàng trị nước cứu dân huyền diệu thâm thúy, cũng là
đường lối tu thân dưỡng tính với mọi người. Lối bốc
thơm phét lác nhất, ở thời cổ đại thì có câu " nửa bộ
Luận ngữ cũng có thể trị được cả thiên hạ". Ngày nay
lại có thuyết " đạo lý của đức thánh Khổng trước quản
cả 5000 năm, sau này cũng quản thêm 5000 năm nữa". Lại có
thuyết" không đọc sách Khổng Tử, không làm người nổi".
Đám học giả Nho Giáo đương thời còn không tiếc công sức
bày ra tin vịt : vào năm 1988 có 75 người từng đoạt giải
Nobel trên khắp thế giới tề tựu tại Pais, cùng bầu chọn
Khổng Tử là nhà tư tưởng số một thế giới. Vãi quá!!!

còn tiếp

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141230/luu-hieu-ba-hom-qua-lam-cho-khong-nha-hom-nay-lam-cho-gac-cua-cai-nhin-dung-ve-con),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét