Trong biết bao nhiêu bộn bề của cuộc sống đương đại,
đối mặt với thực tế là nhiều giá trị nhân văn bị đang
bị đe dọa, nhiều người muốn góp phần vào tạo ra thay
đổi, làm cho xã hội tử tế hơn. Đã có một vài ý kiến
đặt ra rằng cần phải hiểu thế nào là tử tế và để
sống tử tế người ta cần phải bắt đầu từ đâu hay làm
thế nào để nhận diện, đo lường được mức độ tử tế
trong xã hội?
<center><img
src="http://dienngon.vn/Content/Blog/Articles/1396/xau-ho-de-tu-te.jpg"
width="560" /></center>
<em><center>Ảnh: Giàn hợp xướng kỳ diệu tham gia tuần lễ Tử
Tế Là (nguồn: iSEE)</center></em>
Đây là những câu hỏi quan trọng, cần phải làm rõ về mặt
khái niệm, dù rằng khó có thể đưa ra một câu trả lời
trọn vẹn, khuôn mẫu bởi tính phức hợp, đa nghĩa, nhiều
chiều kích của vấn đề. Chính vì thế, mỗi cá nhân có thể
tự tìm ra cho mình câu trả lời phù hợp, những gì bàn luận
dưới đây chỉ nên coi là một cách nhìn.
<b>Tử tế không phải là điều mới lạ</b>
Có nhiều cách để lần dở những quan niệm về lối sống
tử tế của người xưa và việc nhìn vào tục ngữ, ca dao là
một công cụ hữu hiệu. Đã có nhiều thông điệp, lời răn,
chuẩn mực được người xưa đúc kết thông qua các định
nghĩa, giá trị hết sức cụ thể nhằm cổ súy cho tâm thế
ứng xử kính trên nhường dưới, tương thân, tương ái, bao
dung, biết cho đi, biết ghi nhận cái tốt của người xung quanh,
từ gia đình đến dòng họ, hàng xóm và rộng hơn là cả trong
cộng đồng.
Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo và nhiều tôn giáo khác cũng có
nhiều lời răn, động viên, hướng người ta làm việc thiện,
đề cao tính nhân văn, tinh thần bác ái, chia sẻ với đồng
loại, đặc biệt là những người thiệt thòi, nhóm yếu thế.
Vì thế, sống tử tế không phải là cái gì đó xa lạ, nó
được tiền nhân bàn luận đã nhiều. Chỉ có điều, suốt
vài thập kỉ trở lại đây, bộn về vì cuộc sống quá mà
chúng ta sao nhãng đến độ sẽ là quá muộn nếu không thức
tỉnh những giá trị sống vốn rất con người này.
<b>Tử tế là biết xấu hổ</b>
Phải chăng đây là điều kiện tối quan trọng trước khi
người ta có thể bàn luận đến những biểu hiện cụ thể
khác. Người ta có thể làm gì tốt nếu như không biết xấu
hổ trước những việc làm sai trái của mình, trước những
toan tính đặt lợi ích cá nhân lên trên hết, trước những
gian dối vụ lợi cho mình?
Điều kiện tưởng chừng như rất tối thiểu này tiếc thay
ngày càng trở thành "của hiếm" trong xã hội chúng ta. Ngày
càng ít người xấu hổ khi vi phạm giao thông, vứt rác ra
đường, chen lấn, vô cảm trước người già hay người khuyết
tật…
Xấu hổ dường như trở thành một cái gì đó xa lạ không có
trong đời sống thường nhật. Người ta chẳng hề ngần ngại
làm những việc vụ lợi, sặc mùi toan tính trước con trẻ khi
"chạy trường" hay "yêu thầy" với mong muốn con mình
"hay chữ". Ngày càng có nhiều "thầy" mặc nhiên cho mình
cái quyền được hành xử trái với những gì họ vẫn hàng
ngày giao giảng trên lớp mà không một chút ngượng ngùng. Căn
bệnh thành tích, hám danh, gian dối điểm, bằng cấp, nạn
đạo văn, phi phạm quyền tác giả thì hiện diện khắp mọi
nơi…
Dường như chả mấy ai tự vấn mình trong những trước hợp
này. Thay vào đó là hàng nghìn lí do được đưa ra để biện
hộ, như thể họ buộc phải làm mà không có sự lựa chọn
nào khác. Khi người ta càng cố gắng biện hộ cho việc làm sai
của mình, đó là một biểu hiện cụ thể của xu thế ngày
càng xa xỉ khi nói về xấu hổ. Khi ấy, người ta đánh mất
đi lòng tự trọng. Mà khi đến mình không trọng, người ta còn
trọng được ai hay cái gì khác trong cuộc đời này?
<b>Tử tế là biết chấp nhận sự khác biệt</b>
Những khác biệt về học vấn, tôn giáo, giới tính, nghề
nghiệp, địa vị, kinh tế, quan điểm, lối sống…luôn hiện
hữu trong bất kì một quốc gia nào. Chúng bị chi phối bởi vô
vàn lí do bởi không phải ai trong xã hội cũng có đủ năng
lực, điều kiện hay cùng có chung sở thích để quyết định
mình nên là ai và sống như thế nào.
Người tử tế là người biết tôn trọng, không bài xích
những khác biệt ấy, chừng nào chúng không bị pháp luật ngăn
cấm. Điều này biểu hiện sự thừa nhận người khác thay vì
khư khư đề cao bản thân, những giá trị, quan điểm sống
của mình.
Biết lắng nghe, không kì thị những gì khác biệt với mình
là một việc làm khó, nó đòi hỏi người ta không chỉ cần
có một nền giáo dục toàn diện, đúng đắn mà còn cả phông
văn hóa đầy tính hướng thiện, "vị nhân sinh". Thái độ
với người đồng tính vẫn hiện hữu khá đậm nét và đây
là biểu hiện rõ nhất của việc người ta chưa dũng cảm,
chưa đủ tâm, trí, lực để "bước qua chính mình", đặt
người khác trí ít là ngang bằng mình.
<b>Tử tế là không im lặng vụ lợi</b>
Báo chí đã cảnh báo nhiều về xu thế phổ biển của căn
bệnh vô cảm. Người ta không chỉ thờ ơ, im lặng, sợ hãi
cái sai mà còn dè dặt cổ vũ cái tốt.
Ở nhiều lúc, nhiều nơi cái sai đã có khi thắng thế. Đó có
thể là sự thản nhiên, tự đặt mình ra ngoài cuộc một cách
tàn nhẫn của nhiều người xung quanh trước một vụ hành hung,
ức hiếp người yếu ngay trên phố giữa ban ngày. Đó có thể
là sự nhẫn nhục trước bạo hành của công quyền bởi
người ta hèn nhát, né tránh vì sợ lợi ích của mình bị tổn
hại. Đó có thể là việc người ta a dua, hùa theo quyền lực,
chức tước, tiền bạc, danh vọng dẫu cho họ biết rằng con
đường mình đang đi nhuốm màu phi pháp, ngược với đạo lí.
Cũng không hiếm khi người ta dè dặt ca ngợi cái tốt, nhất
là khi việc đó chẳng đem lại cho người ta lợi ích cụ thể
nào. Tôi cũng đồ rằng không ít người tốt bị cô đơn ngay
chính công sở của mình, việc làm của họ bị lãng quên,
thậm chí bị cố tình không thừa nhận chỉ vì có người
không bước qua được tấm chăn vị kỉ, trái tim đố kị nhỏ
nhoi.
Dám lên tiếng trước cái sai, ca ngợi việc làm tốt cũng là
một cách cho thấy sự tử tế ở mỗi người. Nó chứng tỏ
người ta không chỉ đủ năng lực nhận diện trắng đen mà
còn có thừa dũng cảm để bước ra khỏi bóng tối, công khai
lên tiếng về một giá trị cụ thể. Nó cho thấy người ta
sẵn sàng hy sinh lợi ích cá nhân vì những giá trị nhân bản
cho cộng đồng bởi đấu tranh với cái sai nhiều khi tiêu tốn
của người ta rất nhiều thời gian, tiền tài, sức lực và
thậm chí đe dọa đến cả tương lai hay sinh mạng.
<b>Tử tế là dám cho đi không chỉ để nhận về</b>
Vẫn còn đó không ít tấm lòng vàng trong xã hội, luôn mở
lòng với bao cảnh đời thiệt thòi đâu đó. Nhưng phải cay
đắng mà thừa nhận rằng việc "cho đi" với toan tính
"nhận về" là cách hành xử ngày càng trở nên phổ biến
hơn.
Không ít người vồ vập nhét phong bì vào tay người nhà nạn
nhân của thảm họa nào đó và rồi cho mình cái quyền buộc
người khác vốn đang não lòng vì mất mát vô bờ phải đứng
bên, ngõ hầu nhận về vài bức ảnh để "khoe làng" lòng
tốt. Không ít người cung kính, mâm cao lễ đầy nơi đền,
chùa chỉ vì họ có niềm tin sẽ được trả ơn gấp bội
phần số "vốn" bỏ ra.Không ít người sẵn lòng bỏ một
lá phiếu, "cho" đi một tiếng nói để chờ đợi "nhận"
về đặc ân, đặc quyền cụ thể nào đó. Đáng buồn thay,
người ta thậm chí còn toan tính khi cho đi từng cái "like"
trên dòng facebook.
Tiền bạc không phải là thứ quý và duy nhất để cho đi dẫu
rằng không phải ai cũng có đủ điều kiện để thi ân bằng
cách này. Vẫn còn đó niềm tin, sự trân trọng, thừa nhận,
tình yêu, sự đồng cảm, lòng bao dung…mà bao mảnh đời đang
chờ đợi để được đón nhận.
Hãy bắt đầu tử tế với chính bản thân mình!
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20141030/nguyen-cong-thao-xau-ho-de-tu-te),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét