<h2>Từ một câu chuyện lịch sử</h2>
Hơn 100 năm trước, chính xác là vào năm 1906, phong trào Duy Tân
do Phan Chu Trinh khởi xướng chính thức bắt đầu ở miền Trung
rồi mở rộng ảnh hưởng ra cả nước. Là một cuộc cách
mạng về lối sống, tuy chỉ tồn tại trong 2 năm ngắn ngủi,
phong trào đã để lại một dư âm lâu dài, góp phần làm mới
con người, làm mới xã hội Việt Nam vào thời điểm đó. Bấy
giờ, tại tỉnh Quảng Nam - trung tâm xuất phát của phong trào,
dưới sự lãnh đạo của một số gương mặt cấp tiến,
nhiều hoạt động sôi nổi, đa dạng đã diễn ra. Trong số
này, có một nhân vật tuy ít được nhắc đến (nếu so với
các yếu nhân của phong trào) nhưng rất độc đáo về tư
tưởng và sự nghiệp: Lê Cơ.
<center><img
src="http://dienngon.vn/Content/Blog/Articles/1362/vun-trong-khong-gian-nho-cho-mot-tuong-lai-lon.jpg"
/></center>
<center><em>Ảnh: không gian làng ấp luôn là không gian quan trọng
để bắt đầu sự tử tế (Nguồn: internet)Ảnh: không gian làng
ấp luôn là không gian quan trọng để bắt đầu sự tử tế
(Nguồn: internet)</em></center>
Lê Cơ sinh năm 1870 trong một gia đình vọng tộc thuộc làng Phú
Lâm, huyện Lễ Dương, phủ Thăng Bình, là anh em con cô con cậu
với Phan Chu Trinh. Chán nghiệp khoa cử lỗi thời, ông đi theo
con đường Duy Tân của Phan Chu Trinh và tìm cách áp dụng các
tư tưởng tân tiến vào cuộc sống. Năm 1903, Lê Cơ ra làm lí
trưởng với hoài bão: "Ta không làm nổi việc lớn cho thiên
hạ thì ta thử nghiệm ở một làng". Từ đó, ông lo sắp
đặt công việc trong làng: "lập trường học, rước thầy
dạy quốc ngữ cho trẻ con học, ít lâu sau lại thêm một
trường nữ học nữa. Đồng thời trong làng chung lại mở
vườn trồng quế, lập cuộc buôn, dựng lò rèn, lập cuộc
bảo hiểm canh phòng kẻ trộm cướp. Ở trong một cái làng
rừng che núi cách, giao thông trở ngại, thuở nay tịch mịch,
quê mùa, bỗng thành một nơi khai thông vui vẻ, không những dân
làng và lân cận tin phục, mà những người xa, nhất là người
đã nếm mùi Âu hoá đi ngang qua tỉnh Quảng Nam, cũng gắng lên
đến làng Phú Lâm đặng xem công việc sắp đặt của một ông
lý. Công việc ông lý nào có hèn đâu!".
Trường Phú Lâm do Lê Cơ sáng lập được xem là mô hình giáo
dục tiến bộ nhất thời bấy giờ. Phú Lâm là trường đầu
tiên của Bắc và Trung Kỳ (không kể Nam Kỳ là thuộc địa
của Pháp) có lớp nữ sinh riêng và nữ giáo viên. Trẻ em,
người lớn đều được đến trường không hạn chế tuổi
tác. Trường dạy quốc ngữ, chữ Hán và chữ Pháp, các môn
khoa học tự nhiên và xã hội. Ngoài việc học lý thuyết, học
sinh còn được học cách làm những đồ dùng cần thiết trong
đời sống hằng ngày và rèn luyện thân thể. Mục đích học
tập là để mở mang trí tuệ chứ không phải học để thi
lấy bằng, học để phục vụ cho đất nước, nhân dân chứ
không phải để kiếm chức, kiếm quyền, vinh thân phì gia .
Thời gian Lê Cơ làm lý trưởng, làng Phú Lâm không còn các tệ
nạn cũ (cờ bạc, hút xách, bạo lực, hối lộ, phân chia ngôi
thứ). Có thể nói, bằng tài năng và tâm huyết của mình, Lê
Cơ đã đổi mới hoàn toàn quê hương và ông được xem là nhà
thực hành Duy Tân xuất sắc.
<h2>Đến những gợi ý cho hiện tại</h2>
Ngày nay, cuộc sống của người Việt đang ngày càng trở nên
khó khăn, phức tạp. Chán nản, mệt mỏi trước thực tại,
số đông chọn cách ẩn mình trong ốc đảo cá nhân và thờ ơ
với cuộc sống bên ngoài. Mặc dù cuộc sống luôn đặt ra nhu
cầu đổi mới, nhưng do thiếu liên kết xã hội và khan hiếm
niềm tin, rất ít người có ý thức thay đổi tư duy, nhận
thức và lề lối sinh hoạt. Tình trạng dửng dưng, an phận
được bộc lộ qua câu cửa miệng quen thuộc: "Đằng nào thì
nó cũng thế rồi". Cứ thế, cuộc sống trôi đi trong một
nhịp quay mỏi mòn, đơn điệu.
Đoạn miêu tả sau đây của Alexis de Tocqueville, tuy để khái
quát tình hình nước Pháp sau các cuộc cách mạng cuối thế
kỉ XVIII – đầu thế kỉ XIX, vẫn tỏ ra tương hợp với xã
hội Việt Nam hiện tại: "Xã hội yên bình chẳng phải vì nó
có ý thức về sức mạnh và sự sung túc của nó mà trái lại
vì nó nghĩ rằng nó suy yếu và tàn phế, nó cứ sợ cố gắng
bỏ sức ra thì chết mất: ai cũng cảm thấy tình trạng rõ
ràng là xấu nhưng chẳng ai có can đảm và nghị lực cần
thiết để nghĩ cách làm cho tốt hơn, người ta có những ham
muốn, những hối tiếc, những buồn vui chẳng sản sinh ra
được cái gì rõ rệt, lâu bền, giống như những ham mê của
những ông già cuối cùng chỉ kết thúc bằng sự bất lực".
Câu hỏi được đặt ra là: cuộc sống hiện tại phải chăng
đã xuống cấp đến mức mà mọi nỗ lực cá nhân đều trở
nên vô nghĩa? Và mỗi cá thể có thể làm gì để thoát khỏi
mặc cảm yếu đuối, bất lực vẫn đeo đuổi họ bấy lâu?
Lời đáp cho những câu hỏi này có liên quan đến một vấn
đề đã được cố tình nhắc đến ở đầu bài viết: lựa
chọn không gian nào để phát triển những giá trị và năng
lực cá nhân.
Có thể nói rằng, thái độ sống tiêu cực của con người
hiện nay phần nào bắt nguồn từ sự mơ hồ của từng cá
nhân trong việc định vị bản thân vào các không gian phát
triển. Sự thực là, trong khi dành quá nhiều thời gian để theo
dõi, đánh giá, phê phán không gian tổng thể, chúng ta đã vô
tình xem nhẹ, thậm chí lãng quên sự hiện hữu của các loại
hình không gian khác. Tồn tại trong một không gian xã hội đa
tầng, chúng ta trước hết là thành viên của những không gian
nhỏ hay cộng đồng nhỏ: một gia đình, một ngõ xóm, một con
phố, một ngôi làng... Nếu để ý một chút, ta lại thấy
rằng, những không gian nhỏ năng nổ và hữu ích hơn nhiều so
với những gì ta vẫn hình dung.
Trong mối quan hệ giữa không gian tổng thể và các không gian
hạt nhân, cái sau không hẳn là hình ảnh thu nhỏ của cái
trước và bị động đón nhận những tác động một chiều
từ cái trước. Là những đơn vị "cơ sở", những vật
liệu cấu thành nên hình hài của không gian tổng thể, các
không gian nhỏ có ảnh hưởng nhất định đối với sự vận
hành của sản phẩm mà chúng góp phần tạo ra. Do tính độc
lập tương đối của chúng, các không gian nhỏ có khả năng
giải trừ, giảm thiểu những "thói hư", tạp nhiễm đến
từ không gian lớn.
Bởi vậy, để thích nghi tốt hơn với môi trường luôn biến
động của không gian lớn, con người thường trở về các
không gian nhỏ nhằm tìm lấy sự tái tạo, phục sinh. Ở đó,
người ta dần nhận ra bản chất tương đối, vô thường của
cuộc sống và ý nghĩa hạnh phúc đời thường. Mặt khác, nếu
cộng đồng lớn rất khó thay đổi do sự cồng kềnh, phức
tạp thì các cộng đồng nhỏ lại dễ dàng thay đổi nhờ cấu
trúc đơn giản, gọn nhẹ. Vì thế, các cộng đồng nhỏ cũng
là nơi khởi nguồn các ý tưởng mới, các kế hoạch mới –
mà nhiều thứ về sau sẽ trở thành những gợi ý khả thi cho
sự chuyển đổi của toàn xã hội.
Điều đáng nói là, trước không gian tổng thể, từng cá nhân
có thể trở nên vô nghĩa, nhạt mờ nhưng trong các không gian
nhỏ, anh ta lại là một thành tố quan trọng, một "nốt trầm
xao xuyến" mà mỗi suy nghĩ, hành vi của anh ta đều được
những cá thể còn lại nhanh chóng hưởng ứng, chia sẻ do các
mối liên hệ chặt chẽ về ký ức, địa vực, huyết thống
và quyền lợi. Nhờ đó, các không gian nhỏ mang đến cho con
người cảm nhận chân thực nhất về sự hiện hữu và các
giá trị của anh ta trong cuộc đời này thông qua vô số hình
thức, sự kiện mà anh ta là người trực tiếp tham dự.
Với một con người, việc tham dự vào các sự kiện của đời
sống cũng quan trọng không kém việc được thỏa mãn các nhu
cầu cơm ăn, nước uống. Vì nói như Hannah Arendt, "không thể
gọi là hạnh phúc, mà không tham gia vào công việc công cộng.
Không thể gọi là tự do nếu không thể nghiệm thế nào là
tự do công cộng. Không thể là tự do hay hạnh phúc mà không
có chút quyền hành nào trong quyền lực công cộng". Như vậy,
trong một ý nghĩa nào đó, quá trình tham gia kiến tạo các
không gian nhỏ còn góp phần rèn luyện ý thức công dân trong
mỗi người.
Rõ ràng, các không gian nhỏ là mảnh đất lí tưởng nhất mà
mỗi người có thể phát huy những năng lực, giá trị và tâm
huyết cá nhân nhằm tạo ra hạnh phúc. Tuy nhiên, do hời hợt
và ngộ nhận, lâu nay, con người đã bỏ bê trách nhiệm vun
trồng một cuộc sống đúng nghĩa cho các không gian nhỏ. Chúng
ta có thể dành rất nhiều thời gian để thở dài, rên rỉ
mỗi khi nghĩ về bức tranh tổng thể, nhưng lại hầu như bất
động trong các không gian nhỏ gắn bó trực tiếp với mình.
Rốt cục, thay vì được tái tạo và vun xới thường xuyên,
các không gian nhỏ chỉ còn là nơi chứng kiến các ham muốn
bản năng cùng những hậm hực, những dằn vặt, những nỗi
buồn hư ảo.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140721/dang-hoang-giang-vun-trong-khong-gian-nho-cho-mot-tuong-lai-lon),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét