Ngành Y tế của Việt Nam đang rơi vào một cuộc tranh cãi lớn
trong lúc cả người dân lẫn chính phủ đang đối phó với
một sự bùng nổ trong số lượng ca bệnh sởi ở một số
vùng, trong đó có TPHCM và Hà Nội.
Từ đầu năm, sự bùng nổ này đã trực tiếp hay gían tiếp
gây ra cái chết của hơn 111 trẻ em, trong đó ít nhất 25 ca tử
vong trực tiếp do bệnh sởi. Đến ngày ngày 8 tháng 4, số ca
bệnh sởi được công bố là 2,492 ca. Đến ngày 18 riêng Hà
Nội đã có 1,062 ca và đến ngày 16/4/2014, cả nước đã ghi
nhận có 3.126 trường hợp mắc sởi trên 8.441 người bị phát
ban nghi mắc sởi tại 61/63 tỉnh, thành phố, theo Bộ y tế. Và
có khả năng sự bung nổ này sẽ sớm được tuyên bố là
dịch bệnh.
Theo tôi hiểu, tính đến thời điểm hiện tại, quy mô của
sự bùng nổ bệnh sởi năm nay, dù lớn nhưng đến bay giờ
vẫn chưa bằng một số năm gần đây, ví dụ như 2009-2010. Và
chúng ta cũng được biết, nói chung, mức độ nguy hiểm của
virus bệnh sởi về cơ bản là không thay đổi từ năm này qua
năm khác. Tuy nhiên, vấn đề đáng lo lần này chính là tỷ lệ
tử vong và sự xuất hiện của những ca nghiêm trọng cao hơn
bình thường. Do đó, nếu Việt Nam đang đối phó với một
dịch bệnh thực sự thì tình hình có khả năng xấu đi.
Về những vấn đề kỹ thuật tôi không có nhiều để nói vì
tôi không phải là cán bộ y tế chuyên nghiệp. Nói nhiều mà
thiếu cơ sở không ích gì mà cũng có thể gây hoang mang. Mới
lên trang web của Bộ Y tế thấy họ có đang trả lời câu hỏi
qua mạng, và đang áp dụng những giải pháp khác. Hy vọng
những giải pháp này sẽ hiệu quả. Hiện nay có vẻ ngành y
tế đã lên báo động cấp cao.
Chắc chắn những thảo luận về sự thực hiện của ngành y
tế nên và sẽ tiếp tục trong thời gian tới. Trong khi đó,
những có hỏi như "vì sao?" "làm gì?" và "làm thế
nào" đang được hỏi một cách rộng rãi. Ở đây, tôi chỉ
xin chia sẻ một số ý tưởng ban đầu về tình trạng bệnh
sởi và tình trạng chung của ngành y tế. Trong khi đó không
quên một lúc nào vấn đề chính trước mặt là phòng chống
đe dọa sức khỏe công cộng này một cách toàn diện và hiệu
quả.
<h1>Tranh cãi về sự bùng nổ bệnh sởi</h1> Cũng như các tranh
cãi có quy mô lớn khác, tranh cãi về bệnh sởi lần này đến
từ nhiều yếu tố. Từ một góc nhìn khách quan, có hai tranh
cãi chính. Một là cách kiểm soát và tiếp cận xử lý bệnh
dịch sởi của ngành y tế. Thứ hai là cách quản lý và công
bố thông tin.
Khi phân tích nguyên nhân của cuộc khủng hoảng dịch sởi ở
Việt Nam, chúng ta có thể thấy rõ ràng có nhiều hiện tượng
có vấn đề. Hệ thống các bệnh viện nhi ở Việt Nam, đặc
biệt là ở Hà Nội đã trong tình trạng quá tải từ lâu và
cách quản lý số lượng bệnh nhân không những không có hiệu
quả mà còn trực tiếp gây ra tình trạng lây lan virus. Khi trẻ
em đến bệnh viện, mỗi giường bệnh phải cho 2, 3, 4 tới 5
trẻ nằm chung, lại có cả thành viên trong gia đình của trẻ
mắc bệnh cũng ở lại bệnh viện thì sẽ không bất ngờ khi
con số ca tử vong và nghiêm trọng đang tăng.
Tất nhiên, với những người (như tôi) không được đào tạo
trong ngành y, sẽ không thể khẳng định một cách chắc chắn
những gì mình không biết rõ, nhưng sẽ không cần phải đoạt
giải Nobel về Y học để có thể hiểu được rằng những
điều kiện quá tải và sự quản lý thiếu hiệu quả cần
phải xử lý ngay lập tức. Từ góc độ này, việc khuyến
khích các gia đình có con mắc bệnh không nên tập trung vào
những bệnh viện tuyến TW là hợp lý, dù có thể muộn đi
mấy tháng.
Về vấn đề quản lý thông tin thì chúng ta sẽ có cảm giác
như đang phải đối mặt với một hộp đen. Vì nhiều lý do
(cả đơn giản lẫn phức tạp sẽ được đề cập ở dưới
đây), sự uy tín của ngành y tế ở Việt Nam đã giảm sút
một cách nghiêm trọng trong những năm gần đây. Có thể nói,
những chính sách y tế của Việt Nam vẫn có nhiều yếu tố
rất tốt. Tuy nhiên, cũng như ở nhiều nước trên thế giới,
sự minh bạch của ngành y tế Việt Nam là một vấn đề cực
lớn.
Là một người đã và đang nghiên cứu về ngành y tế của
Việt Nam, tôi cũng được biết những người làm trong ngành
cũng rất lo cho danh tiếng của ngành mình. Cái cách mà ngành Y
'quản lý' thông tin là rất, thậm chí có thể nói là quá
chặt chễ. Vì vậy, hiện tượng không ít người phải đặt ra
câu hỏi liệu có phải ngành y tế đã giấu quy mô của dịch
bệnh là không bất ngờ cũng như việc có những người trong
ngành lên án vai trò của báo chí.
Đại đa số người cả trong lẫn ngoài ngành y tế hiểu rõ
vấn đề bệnh sởi này cũng như những vấn đề trước đây
là hậu quả của những điểm yếu có tính hệ thống trong
ngành y tế. Dù nhiều người đang đòi Bộ trưởng Bộ Y tế
Nguyễn Thị Kim Tiến từ chức, và dù trách nghiệm giải trình
luôn luôn là quan trọng, những vấn đề Việt Nam đang đối
phó cũng phải có giải pháp mang tính hệ thống.
Vậy, có hai vấn đề phải tách bạch. Về ngắn hạn, phải
làm gì một cách cụ thể để ổn định hóa tình trạng trong
việc khám chữa bệnh đối với bệnh sởi và quản lý thông
tin một cách minh bạch, chính xác và rõ ràng. Về trung hạn
(không thể dài hạn được), phải nỗ lực để tăng tốc độ
cải cách ngành y tế.
Tất nhiên, vấn đề cải cách ngành y tế chẳng đơn giản
đâu vì những vấn đề trong ngành y tế chỉ phản ánh những
điểm yếu trong những thể chế của Việt Nam. Bình thường,
khi dân gặp khó khăn trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, họ
sẽ tự có trách nhiệm cho bản thân. Tuy nhiên, trường hợp
một cơn đại dịch xảy ra thì lại là một chuyện khác; qua
dịch sởi lần này, người dân đã có thể thấy rõ những
hạn chế của những thể chế Việt Nam có tính chất sống
còn.
<h1>Sức khỏe của ngành y tế Việt Nam</h1> Nhìn chung, ở
nước nào ngành y tế cũng có khả năng thành một lĩnh vực
đầy tranh cãi, chính vì hành động của ngành có ảnh hưởng
trực tiếp và gián tiếp đến sức khỏe và mức sống của
mọi người trong xã hội đó. Đối với y tế, các nước không
đều như nhau và sự thực hiện của ngành cũng có thể thay
đổi qua nhiều năm. Khi nhiều người không hài lòng với ngành
y tế hay ngành mất uy tín thì là một vấn đề rất lớn.
Trong quá trình đổi mới ở Việt Nam thì ai cũng đều biết
ngành y tế đã và đang là một lĩnh vực hết sức nhạy cảm.
Những bất cập trong ngành xuất phát từ cách phát triển của
ngành và lộ trình cụ thể của nó trong ba thập kỷ qua.
Trong nhiều năm, ngân sách mà nhà nước Việt Nam dành cho ngành
y tế là quá thấp. Chẳng hạn, trong những năm 90, (vâng tôi
biết Việt Nam vẫn khổ trong thời điểm đó) số tiền chi ra
cho y tế chỉ là trên dưới 1% tổng GDP của đất nước (so
với 3% như hiện nay). Và, nói chung, trách nhiệm về vấn đề
chi trả dịch vụ y tế đã được chuyển từ phía nhà nước
đến hộ gia đình; hậu quả là vào cuối những năm 1990, 80%
số tiền được chi cho dịch vụ y tế là tiền người dân bỏ
ra từ túi của họ; chuyện đó đã có hậu quả là dịch vụ y
tế đã bị 'thương mại hóa' một cách quá mạnh, dẫn
đến nhiều điểm bất công.
Tăng trưởng kinh tế về sau này đã cho phép Việt Nam và ngành
y tế giải quyết một số vấn đề trong ngành y tế, như mở
rộng hệ thống, hiện đại hóa trang thiết bị và một sự
thật rất đáng mừng là Nhà Nước Việt Nam trong những năm
gần đây đã đầu tư nhiều hơn cho ngành Y Tế. Việc bảo
hiểm Y tế đang phát triển (dù có nhiều bất cập) cũng là
việc tốt.
Nhưng khác với trước đây, vấn đề ở Việt Nam hiện nay
không chỉ còn là số tiền chi trả cho y tế (cả từ phía nhà
nước lẫn túi người dân) là đủ. Vấn đề là số tiền đó
được dùng để mua gì. Vấn đề là hiệu quả kinh tế của
ngành đối với sức khỏe công cộng. Điều này làm cho tôi
nhớ đến nước Mỹ, nơi vấn đề chủ yếu là số tiền chi
trả khổng lổ; cả lãng phí lẫn không hiệu quả.
Thứ hai là bộ máy quản lý ngành còn nhiều vấn đề từ
cấp trung ương đến địa phương. Tôi không có âm mưu tấn
công ai cả mà chỉ khẳng định nhiều vấn đề trong ngành có
liên quan đến tình hình quản lý trong ngành. Tôi đoán kể cả
những cán bộ cao cấp trong ngành sẽ chấp nhận quan điểm
này. Lấy một ví dụ cụ thể: tình trạng ở nhiều bệnh
viện của Việt Nam còn quá tải. Ở những bệnh viện TW cũng
có thể là hậu quả của việc dân muốn lên tuyến trên. Ở
những người khác, vấn đề chưa chắc xuất phát từ việc
số giường bệnh còn thiếu. Vấn đề là những khuyến khích
kinh tế. Việc xây thêm bệnh viện mới chưa giải quyết vấn
đề nếu không đề cập đến nguyên nhân cơ bản.
Có lẽ Bộ Y tế vẫn quá thiên về các bác sĩ mà quá xem nhẹ
những người có kỹ năng quản lý. Vâng, ở nhiều bệnh viện
trong phạm vi cả nước những khuyến khích kinh tế được quan
tâm hơn cả sức khỏe của bệnh nhân (vấn đề này là vấn
đề quốc tế chứ). Và vâng, tình hình Y đức ở Việt Nam
phải được cải thiện nếu muốn nâng cao chất lượng của
dịch vụ trong ngành. Tôi cũng như các bạn đã nghe những
chuyện sợ lắm về ngành y tế ('muốn cái chích đau hay không
đau,' 'muốn sống hay về nhà?').
Chắc chắn có nhiều cái về ngành Y tế là duy nhất. Thế
nhưng, nhiều vấn đề trong ngành rất có liên quan đến những
vấn đề trong các ngành khác. Thiếu minh bạch, thiếu trách
nhiệm giải trình, những vấn đề đối với những khuyến
khích tài chính ở các đơn vị dịch vụ và chất lượng quản
lý của ngành chưa thực sự phù hợp với nhu cầu của một
ngành y tế hiệu quả.
Trong một bối cảnh như thế này, khi có những vụ án như bác
sĩ làm chết bệnh nhân và bỏ xác thì nhiều người muốn ai
chịu trách nhiệm. Điều đó dễ hiểu thôi. Tôi chỉ xin nhắc
lại cho bạn là dù mọi người đều có trách nhiệm của họ,
đại đa số vấn đề trong ngành là thuộc thể chế và quản
lý. Trách nhiệm giải trình của bộ Y tế đối với dân nên
là ở chỗ cải cách ngành. Những thói xấu ở một số người
trong ngành thực sự là bi kịch nhưng chưa chắc một bộ
trưởng có thể xóa bỏ ngay được vì những vấn đề này đã
có từ lâu. Những vấn đề của ngành có tính hệ thống.
<h1>Kết luận</h1> Ở phía sau cuộc khủng hoảng bệnh sởi hôm
nay là những vấn đề trong ngành y tế mà đã và đang kéo dài
từ lâu. Tôi hy vọng khủng hoảng hôm nay sẽ giúp cả nước
tập đề cập những vấn đề này. Trong việc quản lý thông
tin, quản lý bệnh viện và quản lý ngành y tế nói chung. Kinh
nghiệm quốc tế cho thấy sự minh bạch và trách nghiệm giải
trình là hai trong những cách điều trị có hứa hẹn nhất. Tôi
chỉ lo để điều trị ngành y tế phải điều trị cả bộ
máy.
<strong>JL</strong>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140419/jonathan-london-phuong-thuoc-gi-cho-nganh-y-te-viet-nam),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét