Lịch sử xã hội không bao giờ mất đi sự quan trọng của nó
mà lại không mất đi sự phức tạp. Muốn hiểu tình trạng
của một xã hội đương đại bắt buộc phải hiểu một cách
đầy đủ và sắc thái về con đường mà xã hội đó đã đi
từ trước đến nay. Muốn đối phó với những thách thức
lớn của hôm nay phải hiểu một cách sâu hơn về nguồn gốc
của những thách thức đó.
Mặt khác, năng lực của chúng ta để đề cập những thách
thức của hôm nay luôn luôn tồn tại trong vòng những hạn chế
về thể chế và những cách suy nghĩ do chính lịch sử xã hội
tạo ra. Hơn nữa, trong bất cứ xã hội nào luôn luôn có những
thành phần muốn giữ hiện trạng của hôm nay chính vì họ
được hưởng quyền lợi của hiện trạng đó.
Trong dịp ngày 30 tháng 4 năm 2014 tôi xin trân trọng đề nghị
để hòa giải dân tộc, nhân dân Việt Nam ở hai bên phải
đối mặt lịch sử theo một cách mới. Phải có đủ dũng cảm
để thực hiện những bước đi cho đến nay vẫn chưa thực
hiện được. Phải nhận ra rằng giải phóng thực sự cho toàn
quốc Việt Nam sẽ chỉ có nếu toàn dân Việt Nam thực sự
thống nhất về một số nguyên tắc thiết yếu do chính người
dân Việt Nam và mọi người dân Việt Nam quyết định hay có
sự ưng thuận thực sự của họ.
Trong 39 năm qua, đặc biệt là từ đầu thập kỷ 90, người
dân Việt Nam ở khắp nơi (kể cả ở ngoài nước) đã thấy
những thay đổi sâu sắc trong xã hội của đất nước mình.
Từ một mô hình kế hoạch tập trung Việt Nam đã chuyển sang
một mô hình dựa vào kinh tế thị trường. Từ một nước
đói nghèo, Việt Nam đã lên đường công nghiệp hóa.
Rõ ràng sự phát triển của đất nước có nhiều yếu tố
rất hứa hẹn bên cạnh những thách thức rõ nét. Vấn đề
hòa giải là một trong những thách thức lớn đó. Cách trả
lời câu hỏi này hoàn toàn phù thuộc vào quan điểm của mọi
người đối với một câu hỏi lớn hơn nữa: Chúng ta muốn có
một Việt Nam như thế nào?
Những lý do để ủng hộ một quá trình hòa giải ở Việt Nam
được nói đến nhiều nhất chính là để mở rộng điều
kiện của mọi người tham gia một cách tích cực vào sự phát
triển của đất nước. Tuy nhiên sự thực rằng chúng ta vẫn
đang bàn, tranh cãi, và suy ngẫm về hòa giải ở Việt Nam sau
gần 40 năm kể từ ngày 30/4/1975 chứng tỏ rằng cách tiếp
cận vấn đề hòa giải đến nay vẫn còn nông cạn và hoàn
toàn chưa được.
Muốn có một quá trình hòa giải thực sự phải cam kết nỗ
lực để đầy mạnh một "xã hội mở," một "xã hội bao
gồm" mà trong đó ai cũng đều có cơ hội để tham gia và
không có việc bị loại trừ vì tư duy hay những tin tưởng
của mình. Phải có những thể chế và hành vi dân chủ như TT
Nguyễn Tấn Dũng đã nêu trong thông điệp đầu năm.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy vấn đề hòa giải chưa bao giờ
là một chuyện đơn giản và không thể diễn ra theo hướng
một chiều. Muốn hòa giải phải có đủ dũng cảm chính trị
để tưởng tượng và đấu tranh cho một tương lai khác hẳn
với hiện nay.
<ul><li>Có ai dám tưởng tượng rằng chính phủ Việt Nam và
ĐCSVN sẽ gửi lời xin lỗi chính thức tới hàng triệu người
ở bên thua cuộc bị xúc phạm hay phân biệt đối xử trong
nhiều năm trong thời hậu chiến? (Có người bảo tôi chuyện
đó không bao giờ có! Chưa chắc! Có ai dám tưởng tượng Ủy
Ban Sự Thật và Hòa Giải ở Nam Phi?)</li>
<li>Có ai dám tưởng tượng rằng chính phủ Việt Nam sẽ công
nhận những bà mẹ (hay bà má) mất con cái trong chiến tranh ở
bên thua cuộc cũng là những bà má anh hùng (nếu nghĩ về quá
khứ vì nhiều thập kỷ chiến tranh của Việt Nam là một bi
kịch lớn cho cả nước, cả dân tộc), và sẽ chu cấp cho họ
một khoản tiền hàng tháng để công nhận cuộc chiến tranh
của ngày xưa là một bi kịch cho toàn dân? (Trước khi loại
trừ khả năng xin cho biết đã và đang có những nỗ lực ở
một số cộng đồng ở miền nam Việt Nam để đề cập chính
vấn đề này).</li>
<li>Có ai ở bên thua cuộc chấp nhận dành thời gian để chia
sẻ những bước đầu họ cần làm trong một quá trình hòa
giải? Tham gia những bàn tròn trên TV về hòa giải? (Trước khi
nói không nhớ YouTube còn hoàn toàn miễn phí.)</li>
<li>Có ai ở cả hai bên thành lập một tạp chí do người đại
diện cho các bên cùng biên soạn để đề cập những vấn đề
phải đề cập? (Lập một trang blog có gì phức tạp đâu!)</li>
<li>Có ai dám thành lập một quỹ chu cấp hòa giải hàng tháng?
(Có quỹ Hoàng Sa rồi và nỗ lực đó có vẻ khá thành
công)</li>
<li>Có ai dám tưởng tượng sẽ có một lá cờ hòa giải mà
những người ủng hộ hòa giải đều có thể treo trước nhà
trong những năm tới để bày tỏ tình yêu nước và người anh
chị em Việt Nam? (Có bao nhiêu người Việt Nam thật có tài về
nghệ thuật, cần chờ gì nữa?)</li>
<li>Có ai trong ĐCSVN dám nghĩ đến một cách công khai những
cải cách chính trị mà có thể mang lại dân chủ thực sự ở
Việt Nam? (Ông Nguyễn Tân Dũng đã phát biểu rất hay rồi, dù
chưa thấy bước quyết định nào. Vì sao?)</li></ul>
Nếu câu trả lời là không và những đề nghị này là hoàn
toàn vô lý và không khả thi thì chúng ta không nên nói về hòa
giải nữa. Hãy để cho những vết thương cứ mãi mãi không
lành, duy trì một Việt Nam bất hòa muôn năm. Một kết quả
đáng buồn và đáng tiếc.
Tôi hiểu rằng đã qua một năm mà Quốc Hội Việt Nam (tức
Đảng Cộng Sản Việt Nam) vẫn quyết định giữ nguyên hiện
trạng và vì thế tâm trạng trong và ngoài nước đối với
vấn đề hòa giải thì rõ ràng điều này là không được tốt
lắm. Thậm chí có người đã khuyên tôi đừng nói đến hòa
giải nữa vì đau quá.
Thuyết định mệnh không bao giờ là một con đường hứa hẹn.
Mới hôm qua có một cựu bộ trưởng tuyên bố xã hội dân sự
phải được chấp nhận và bảo vệ. Đó là một bước đầu
hết sức hứa hẹn. Vì không có xã hội dân sự thì không thể
nào có một quá trình hòa giải thực sự. Phải hiểu rằng xã
hội dân sự của Việt Nam là phức tạp. Nó không chỉ bao gồm
những người ngoài bộ máy, mà còn có nhiều người có chân
trong và ngoài bộ máy. Những người mà có đầu mà chưa thấy
miệng vì những hạn chế và rủi ro cụ thể của họ.
Lịch sử không bao giờ quyết định tương lai. Nhưng những
điều kiện của hôm nay – từ vật chất và thể chế cho
đến cách suy nghĩ của chúng ta đều là sản phẩm của những
quá trình lịch sử. "Hội chứng chấn thương tâm lý" (PTSD)
không chỉ xảy ra với bên thua cuộc mà là ở cả hai bên, từ
những người dân thường đến những lãnh đạo các cấp.
Đó là một sự thật nước Việt Nam đã phải chịu đựng
gần 40 năm trời nhưng vẫn chưa được công nhận. Những dấu
hiệu của hội chứng này không chỉ xuất hiện ở khía cạnh
tâm lý cá nhân mà về cả hành vi chính trị. Nhưng, khác so
với rối loạn stress sau sang chấn thường loại, trường hợp
của Việt Nam bao gồm cả xã hội, điều này đã và đang vẫn
còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của đất
nước.
Đã gần 40 năm rồi. Người dân Việt Nam muốn tạo điều
kiện để mọi người tham gia một cách tích cực vào sự phát
triển của đất nước, người Việt Nam phải nỗ lực để
thực hiện một quá trình hòa giải cụ thể, không chỉ nói
từ hòa giải.
Khác với đất nước Triều Tiên, Việt Nam không còn bị chia
cắt nữa. Nhưng cũng khác so với Hàn Quốc hay Đài Loan, toàn
dân Việt Nam thực sự chưa được thống nhất đối với
những giá trị chính trị và dân sự thiết yếu. Chỉ khi mọi
người dân Việt Nam từ mọi phía và mọi quan điểm chính trị
đều thống nhất, như thế thì mới có giải phóng thực sự
ở Việt Nam.
Có không ít người bảo tôi đặt quá nhiều niềm tin vào ĐCSVN
một cách thái quá. Họ bảo: "Khi mà những cuộc biểu tình
ôn hòa về vấn đề cướp đất của nông dân, vẫn bị trấn
áp một cách thô bạo. Những người bất đồng chính kiến
vẫn bị bỏ tù, thì làm sao có hòa giải được JL!?" Vâng, ai
đã đọc những bài blog của tôi đều biết tôi đồng ý.
Thực sự tôi nghĩ gì về hòa giải ở Việt Nam? Tôi nghĩ rằng
muốn hòa giải thì phải có dân chủ, dù dân chủ đó phải do
chính người dân tạo ra. Tôi nghĩ rằng xã hội dân sự đang
phát triển ở Việt Nam là lực lượng cần thiết để đạt
được một quá trình hòa giải thực sự. Vì muốn hòa giải
thì sẽ phải có sự tham gia của mọi người ở đủ các bên.
Và tất nhiên, nếu muốn hòa giải thì nhân quyền sẽ phải
được bảo vệ và thúc đẩy từ mọi phía. Đó chỉ là những
ý kiến cá nhân của tôi.Sau cùng, để có một quá trình hòa
giải và hòa hợp người dân Việt Nam sẽ cần phải có những
hành động cụ thể.
Các bạn thân mến, khi viết những bài blog, một khó khăn tôi
luôn luôn phải đối phó xuất phát từ việc phải viết cho
nhiều đối tượng độc giả và nhiều người trong số họ có
khả năng sẽ không đồng ý với nhau. Một dân tộc còn nhiều
bất hòa chưa được giải quyết. Tôi biết khi viết về chính
trị mình sẽ phải "khéo léo" một chút. Về mặt đó chắc
là tôi chưa hoàn thiện. Tôi muốn tiếp tục làm việc ở Việt
Nam và đóng một vai trò có tính xây dựng thông qua nghiên cứu
và phân tích chính sách. Những bài viết như thế này cũng có
chủ định xây dựng mà thôi….
Tôi không muốn mình sẽ phải viết một bài như thế này nữa
vào năm sau, đúng dịp 40 năm. 40 năm là đã quá lâu rồi, đúng
không ạ? Chỉ khi có hòa giải thực sự Việt Nam mới được
giải phóng, các bạn có đồng ý với tôi không?
JL
<strong>Lưu ý:</strong> <em>Dù có một số doạn văn như nhau, bài
trên không phải là bài tôi đã gửi tới tờ báo Lao Động mà
đã có một phần được đăng ngày 29/4. Bài này (trên) dài hơn
nhiều và có nội dung tranh cãi hơn.</em>
<center><img
src="http://xinloiong.jonathanlondon.net/wp-content/uploads/2014/04/Hòa-giải-Lao-Động.jpg"
/></center>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140430/jonathan-london-dan-chu-hoa-giai-giai-phong),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét