An Nguyên - Quyền tự do cư trú

Hộ khẩu là một trong những phương thức <a
href="http://www.thanhnien.com.vn/pages/20130320/ma-so-cong-dan.aspx">quản
lý dân cư</a>, tuy so với rất nhiều cách quản lý bây giờ thì
đó là phương thức rất lạc hậu. Hiện trên thế giới chỉ
có 3 nước áp dụng quản lý dân cư theo cách này (Việt Nam,
Triều Tiên và Trung Quốc).

Nhưng lạc hậu chưa phải là khuyết điểm lớn nhất mà điều
đáng bàn là chúng ta đang dùng phương thức quản lý cũ kỹ
này để hạn chế quyền nhân thân của công dân. Hiến pháp và
bộ luật Dân sự quy định công dân có quyền tự do đi lại,
tự do cư trú và làm việc. Nhưng hộ khẩu và sự phân biệt
đối xử giữa những người có hộ khẩu và chưa có hộ khẩu
đang giống như cánh cửa hẹp cản trở người dân thực hiện
quyền này.

Những người cư trú diện KT3 ở các thành phố lớn khổ trăm
bề, từ việc khai sinh, xin học cho con, khám chữa bệnh đến
xin cấp chứng minh thư, hộ chiếu, giấy phép xây dựng… Mà
việc đăng ký hộ khẩu thường trú thì mới được hé mở
một chút theo luật Cư trú năm 2006, lại đang bị siết lại
theo luật sửa đổi năm 2013. Trong khi, trên thực tế mục tiêu
hạn chế di dân về các đô thị lớn của việc "siết"
điều kiện đăng ký thường trú hoàn toàn không đạt được.
Bất chấp các điều kiện nhập khẩu khắt khe của luật Cư
trú, luật Thủ đô, theo báo cáo của ngành công an, dân số Hà
Nội vẫn tăng cơ học khoảng 5 vạn người mỗi năm; có những
xã cận khu công nghiệp, nhân khẩu thường trú chỉ 2.000, nhưng
nhân khẩu nhập cư lên tới gần 40.000 người. Số người
ngoại tỉnh về Hà Nội mua nhà cư trú ổn định nhưng chưa
đủ điều kiện đăng ký hộ khẩu lên tới hàng trăm ngàn
người và còn tiếp tục tăng.

Người ta sinh sống ở đâu thì cũng phải đi làm, đi học, đi
bệnh viện ở đó, thế là sinh ra chạy chọt, xin xỏ. Hành vi
"chạy chọt", ngụy tạo các hợp đồng lao động, hợp
đồng thuê mượn nhà để đăng ký hộ khẩu là hành vi bất
hợp pháp nhưng chưa chắc đã bất hợp lý. Bởi vì pháp luật
trong trường hợp này đã được sử dụng để hạn chế nhu
cầu chứ không phải để điều chỉnh hành vi.

Tháng 6.2013, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án về
đơn giản hóa thủ tục hành chính và các cơ sở dữ liệu
quản lý dân cư 2013 - 2020, với mục tiêu hiện đại hóa công
tác quản lý dân cư. Các loại giấy tờ quản lý dân cư như
giấy khai sinh, hộ khẩu, hộ tịch, chứng minh thư... được mã
hóa trong một loại giấy tờ, gọi là thẻ công dân. Đây là
bước đầu tiên quan trọng để có thể thay đổi phương thức
quản lý dân cư từ thủ công sang điện tử. Nhưng nếu như
không thay đổi bản chất: sự phân biệt đối xử giữa
người có hộ khẩu và chưa có hộ khẩu trong việc tiếp cận
các dịch vụ xã hội thì coi như vấn đề xung đột giữa pháp
luật và cuộc sống vẫn chưa được giải quyết. Cần phải
đặt trọng tâm của cải cách này vào việc quản lý dân cư
theo địa chỉ cư trú thay vì theo hộ khẩu.

Trong điều kiện ở Việt Nam, việc kiềm chế làn sóng di dân
ra các thành phố lớn vẫn có thể cần đặt ra. Nhưng phải
bằng các công cụ thuế, phí để hoàn toàn trao quyền quyết
định chọn cư trú ở thành phố hay về quê cho công dân, không
nên và không thể sử dụng các biện pháp cấm cản hay hạn
chế nhu cầu như đang làm.

An Nguyên

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140218/an-nguyen-quyen-tu-do-cu-tru), một
số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!