Thomas Friedman - To lớn đến nghẹt thở?

Tôi đến đây vào ngày 19 tháng Mười và được chào đón với
mẩu tin này: Thời tiết lạnh, thiếu gió cộng với việc
sưởi ấm bằng than đá và nông dân đốt đồng sau vụ mùa
đã tạo ra một cơn bão ô nhiễm hoàn hảo tại thành phố công
nghiệp Cáp Nhĩ Tân thuộc miền đông bắc với dân số 10
triệu người. Tình hình tệ đến nỗi các tài xế xe buýt bị
lạc vì những con đường bị sương bụi phủ kín khiến họ
chỉ trông thấy được vài mét phía trước. Trang mạng chính
thức của thành phố Cáp Nhĩ Tân đã cảnh báo rằng 'khi lái
xe phải bật đèn pha, không được lái quá tốc độ của
người bộ hành và liên tục nhấn còi vì người lái không
thể thấy được giao thông trước mặt vài mét.'"'

Đài Quan sát Địa cầu của cơ quan NASA cho biết rằng một số
khu vực ở Cáp Nhĩ Tân "đã có thành phần tập trung lượng
phân tử vật chất nhỏ (PM2.5) cao đến mức 1.000 microgram trong
mỗi một mét khối. Trong khi đó, Cơ quan Bảo vệ Môi trường
Hoa Kỳ nói rằng tiêu chuẩn khí thở an toàn phải chứa lượng
PM2.5 thấp dưới 35 microgram mỗi mét khối." Có nghĩa là Cáp
Nhĩ Tân cần cắt giảm <i>97 phần trăm</i> lượng ô nhiễm để
đạt được mức độ <i>tối cao</i> mà chính quyền Mỹ cho
phép. NASA nói rằng các bệnh viện Cáp Nhĩ Tân cho biết đã có
"30 phần trăm trường hợp nhập viện liên quan đến vấn
đề hô hấp, và một số nhà thuốc ở Cáp Nhĩ Tân đã bán
sạch các mặt nạ chống ô nhiễm." Ca sĩ nhạc jazz người
Mỹ Patti Austin đã huỷ bỏ buổi trình diễn tại Bắc Kinh
đầy bụi khó vì bị "chứng suyễn trầm trọng cùng với hệ
thống hô hấp bị nhiễm trùng," trang mạng của ban tổ chức
cho biết.

Vì thế không gì ngạc nhiên khi tại buổi họp mặt của các
nhà hoạt động bảo vệ môi trường tại Thượng Hải được
bảo trợ bởi cơ quan Hợp tác về Năng lượng Sạch Hoa Kỳ -
Trung Quốc (JUCCCE) mà tôi đã tham dự, phần lớn câu chuyện
giữa các ông bố bà mẹ là việc nên sống ở đâu tại Trung
Quốc, lúc nào thì cho con ra ngoài chơi và nên tin vào loại
thức ăn nước uống nào. Trong khi trao đổi tin tức về cơn
"Đại nạn không khí" vài ngày sau đấy, Hal Harvey, tổng
giám đốc công ty Energy Innovation, hiện đang làm việc với
chính phủ Trung Quốc để tìm cách đưa chất lượng khí thở
quốc gia này nằm trong tầm kiểm soát, đã đưa ra một câu
hỏi đáng suy nghĩ: "Điều gì sẽ xảy ra nếu Trung Quốc
đạt được mọi tiêu chuẩn của một nền kinh tế thành công
ngoại trừ một điều: Bạn không thể sống ở đấy
được."

Thật thế, tốt đẹp gì khi có những ngôi nhà mới lộng lẫy
nhưng lại bị giam chặt trong đấy? Tốt đẹp gì nếu sự tăng
trưởng nhanh chóng của Trung Quốc đã giúp bốn triệu người
dân ở Bắc Kinh tậu được xe riêng cho mình nhưng lưu thông
lại tắc nghẽn? Tốt đẹp gì nếu thu nhập bình quân đầu
người của Trung Quốc đã tăng đến mức để hàng chục
triệu người nông dân nghèo khổ ngày xưa giờ đây có thể ăn
thịt và uống sữa nhưng lại không dám tin vào các thương
hiệu? Tốt đẹp gì với những con số GDP tăng vọt nhưng lại
chẳng khó khí lành để thở?

Trung Quốc đã xây dựng một phần cứng đầy ấn tượng trong
30 năm qua - những thành phố, đường xá, sân bay, cảng biển
và hệ thống viễn thông hiện đại - đưa người dân ra khỏi
mức sống nghèo khổ nhanh hơn bất kỳ quốc gia nào trong lịch
sử thế giới. Người dân Trung Quốc có thể tự hào về
nhiều điều. Tuy nhiên, mọi nền kinh tế khoẻ mạnh đêu dựa
trên một môi trường khoẻ mạnh. Trung Quốc sẽ chững bước
nếu Chủ tịch Tập Cận Bình và chính quyền của ông không
xây dựng phần mềm - những luật lệ, toà án và qui tắc
được hiến pháp hoá - để có thể bảo đảm rằng những
phát triện trên sẽ không bị ảnh hưởng bởi một cơn dịch
bệnh về cưỡng đoạt đất và không khí dơ bẩn.

Điều này thì nói dễ hơn làm. Trung Quốc là một chế độ
độc đảng mà bên trong có vô số phe lợi ích cạnh tranh nhau.
Những nhà lãnh đạo đảng nào ở Bắc Kinh thức tỉnh hơn có
thể tuyên bố rằng "Chúng ta phải dọn sạch môi trường,"
nhưng họ vẫn phải chờ những vị lãnh đạo địa phương -
những người mà phần thưởng của họ tuỳ thuộc hầu hết
vào việc thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế - "để nhận
định những quyền lợi môi trường ít nhất phải mạnh ngang
bằng với quyền lợi kinh tế," Harvey nói. Điều này đòi
hỏi việc áp đặt giá trị thực và giao phó quyền và sức
mạnh hiến định thực sự cho những ai trong chính quyền tin
rằng việc bảo vệ các yếu tố chung - không khí, nước,
đất, an toàn thực phẩm - cũng quan trọng tương đương với
việc phát triển chúng, giống như việc có được các chất
liệu tốt để làm chiếc bánh cũng quan trọng như việc làm
chiếc bánh lớn ra. "Nói cho cùng," Harvey nói, "nếu chiếc
bánh không ăn được, thì việc nó lớn bao nhiêu không còn là
vấn đề nữa."

(Chúng ta cũng cảm ơn số phận may mắn của mình khi có được
những người Mỹ nhìn xa trông rộng, từ năm 1970, họ đã
thành lập những cơ quan bảo vệ không khí và nước uống.
Lần sau nếu bạn nghe ai dèm pha cơ quan EPA (Environmental Protection
Agency - Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ), cứ mời họ đến
sống ở Cáp Nhĩ Tân trong một tuần.)

Peggy Liu, người sáng lập tổ chức JUCCCE, hiện đang làm việc
với giới tiêu thụ, giới sản xuất và giới hành chánh Trung
Quốc để định nghĩa và tiến hành một "Giấc mơ Trung
Quốc" phù hợp hơn, và phải khác với giấc mơ Mỹ với căn
nhà, chiếc xe và một nền kinh tế chuyên xả rác cho mọi
người. Tôi cho rằng việc xây dựng một nền hậu thuẫn hiến
định cho một giấc mơ Trung Quốc phù hợp hơn là điều quan
trọng nhất mà Chủ tịch Tập có thể làm.

"Trung Quốc không cần phải có những con sông đỏ rực chất
thải công nghiệp, hoặc những hồ nước và bờ biển phủ
đặc tảo xanh, hoặc 18 nghìn con lợn chết vì nhiễm trùng nổi
lềnh bềnh trên sông Hoàng Phố," bà Liu viết. "Chúng ta
không cần phải kiểm tra chỉ số chất lượng khí thở bằng
ứng dụng trên điện thoại mỗi ngày để quyết định có nên
cho con cái mình ra ngoài chơi hay không. Không nên có thêm những
trẻ em Trung Quốc lần đầu tiên ra nước ngoài lại hỏi:
"Mẹ ơi, tại sao bầu trời xanh thế?... Trung Quốc có thể
tốt đẹp hơn thế. Trung Quốc cần phải tự mở con đường
riêng cho mình để hướng đến một cuộc sống sôi động và
một cộng đồng ổn định - một con đường bền vững lâu
dài. Nếu chúng ta không làm sớm điều này, chúng ta sẽ có
được một Cơn Ác mộng Trung Quốc. Và chắc chắn rằng một
Ác mộng Trung Quốc sẽ là một ác mộng của thế giới."







***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131107/thomas-friedman-to-lon-den-nghet-tho),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!