<div class="boxleft300"><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhvLAaBKemkjikQUILdxvl2twCUo94aIxaHM-Zg1O3iMNPDlEk_773ObYcG2XZaIG3ECZU0efICkEm4AJWGqK3Nzu0nqZhFdkal2vQmdtkXqCa2I_FJXNYXEyE1RREOTJjkP9f21XUGgWI/s200/khong-tu.jpg"
/><div class="textholder"></div></div>Suốt gần ngàn năm qua trong
nhiều hoàn cảnh bị cai trị trực tiếp mà người Việt học
Khổng tử vẫn không bị Hán hoá, bây giờ có cần phải lo
lắng một cái Viện Khổng tử chăng?
Ngày xưa người Việt học Hán ngữ và Khổng tử vì không
thể không học. Tuy nhiên thời ấy các cụ nhất định phiên
âm Hán ngữ ra âm Hán-Việt để xài, quyết không học nguyên
vẹn tiếng Hoa, nhằm giữ vững tự chủ tự lập, tránh khỏi
bị đồng hoá.
<a name="more"></a> Khi thấy chữ Hán không đủ phục vụ nhu cầu
cần thiết, các cụ soạn ra chữ Nôm để ghi âm nốt một
phần tiếng Việt cho đủ dùng.
Tìm hiểu vai trò của Khổng tử ở Trung Quốc và Việt Nam,
tưởng chúng ta cũng nên điểm qua vài nét về Khổng học.
Khổng tử sống vào cuối thời Xuân thu (sinh 551 trước CN,
mất 479 tr CN).
Thời Xuân thu (770 – 455 tr.CN) xã hội Trung Hoa đang bước vào
giai đoạn sơ kỳ phong kiến. Thể chế xã hội chia hai bậc cai
trị chính thức: hoàng đế <b>帝</b> và chư hầu <b>侯</b>.
Hoàng đế nhà Chu ngày càng tỏ ra không đủ sức cai quản lãnh
thổ ngày càng rộng lớn với cả trăm nước chư hầu
(<i>chư</i> 诸: các, số nhiều). Đã vậy còn nảy sinh một bậc
chen giữa là "vương <b>王</b>", có lúc lên tới 14 vị (còn
dùng chữ bá <b>伯 </b>không chính thức kèm với
vương<b>王</b>,bá tức là "bác", anh của cha, nhưng giữ
quyền cao hơn cha, tức là lạm quyền. Vậy người dân mới
bực mình dùng chữ "bá" với ý mỉa mai, bực bội như <i>bá
đạo, bá quyền, bá chiếm…</i>Bá vương lấn lướt tung hoành
bất chấp hoàng đế. Dân chúng chịu một cổ ba tròng. Đây là
giai đoạn loạn lạc, đời sống bất an do các chư hầu đua
nhau "tranh bá đồ vương", họ vơ vét của cải thuế khoá,
tuyển lính để chứng tỏ lực lượng mình hùng hậu, nhằm
tham dự các đại hội chư hầu bầu chọn "bá vương". Nếu
đạt được tước "vương" thì sẽ tiếp tục lôi kéo chư
hầu và bá vương khác, nhắm cái đích cuối cùng là tranh
"đế". Trong hoàn cảnh như vậy, kẻ sĩ hay võ sĩ thấy cần
phải chọn đúng minh chúa mà theo (làm chính trị thời ấy như
đánh bạc). Đất nước bất an thì lòng người cũng ly tán,
lối sống bừa bãi, tệ nạn xã hội phát triển, chả biết
đâu là chuẩn mực văn minh…
Trong bối cảnh ấy, nhiều trí thức học giả thấy cần phát
huy vai trò của mình để vãn hồi trật tự, sao cho giữ được
cuộc sống thanh bình an lạc ngày xưa. Lão Tử đưa ra học
thuyết "Đạo đức kinh" (kinh: đường mòn, vạch sẵn mà
đi) không ngoài mục đích trên… Kế đến nhà giáo Khổng tử
xuất hiện. Tuy làm quan cho vua Lỗ, tham mưu cho một ông vua,
Khổng tử lại không được nhà vua tin cậy nên ông thấy cần
phải biên soạn bài giảng mở lớp dạy học, phổ biến tư
tưởng cho mọi người. Ông lại chọn một số môn đệ cùng
đi qua nhiều nước chư hầu khác thuyết giảng. Nói chung tư
tưởng của ông chỉ được các vua hầu khen chứ không sử
dụng…Khổng tử nêu gương các minh chúa tiền nhân từ giai
đoạn đầu nhà Chu trở về trước (đến các vua truyền
thuyết Nghiêu -Thuấn- Vũ) làm điểm xuất phát cho học thuyết.
Hạt nhân của Khổng học là chữ "Lễ", từ đó học
thuyết được phát triển khá phong phú, toàn diện.
Trước khi soạn bài giảng, ông sưu tầm tài liệu và biên
soạn thành sách. Do khiêm tốn ông đều nói rằng "cổ nhân
dạy", thực ra đó là tư duy của chính ông, chiêm nghiệm của
chính mình về thời cuộc. Điều đặc biệt là cách hành xử
của ông trong cuộc sống thường nhật, ông giảng bài làm sao
thì thực hành đúng như vậy.
Bộ sách Khổng tử gồm: <b><i>Ngũ kinh</i></b> có 5 sách: <i>Kinh
Lễ, Kinh Thượng thư, Kinh Xuân thu, Kinh thi và Kinh Dịch. <b>Tứ
thư</b></i> có 4 sách: <i>Đại học, Trung dung, Luận ngữ</i> (bài
giảng của ông và có phần học trò phát triển) và <i>Mạnh
tử thư</i> là trước tác của Mạnh tử (385–303 tr.CN, Mạnh
tử ra đời sau Khổng tử gần một trăm năm) tập trung vào
đối tượng vua chúa để khuyên răn, được coi là phát triển
sâu sắc tư tưởng của Khổng tử. Do đó đời sau gọi đầy
đủ là học thuyết Khổng-Mạnh, nhưng nếu gọi vắn tắt là
"Khổng học" cũng không sai mấy và được chấp nhận.. .
Đến thời nhà Hán (203 tr.CN– 220) sau khi thống nhất giang sơn,
họ Lưu chủ yếu đã xoá bỏ hai cấp "bá vương" và "chư
hầu" để xây dựng chế độ phong kiến quân chủ tập trung
(quy trọn vào chữ "đế"), họ bắt đầu vận dụng học
thuyết Khổng tử làm nền tảng giáo dục, từ đó kéo dài
suốt gần hai ngàn năm, tạm tính đến 1911.
Sách Khổng tử ngày nay chỉ thấy có ba cuốn còn ít nhiều
giá trị là <b><i>Luận ngữ, Kinh thi</i></b> và <b>Kinh Dịch</b>.
Người Việt đã từng biên dịch phát hành nhiều lần, nhà nho
Viêt Nam có đủ khả năng truyền bá những gì cần thiết về
Khổng học cho hậu sinh.
Ngày nay, các nước mở tung cửa tri thức cho con người lựa
chọn. Chúng ta có cần phải lo lắng một cái Viện nhỏ đặt
trong một cái trường đại học không thuộc hàng đầu ở Hà
Nội không ? Người ta chỉ ngạc nhiên vì sao phải cần hai Thủ
tướng mới ký kết được một cái văn bản nho nhỏ ấy đặt
trong "Tuyên bố chung" ? Thay vì chỉ cần hai Bộ giáo dục hay
Bộ văn hoá, thậm chỉ hai trường đại học ký kết với nhau
cũng được. Còn một điều lạ nữa: viện Khổng tử không
dám tự nhiên tồn tại độc lập ngoài mặt tiền, mà chịu
nép mình vào trong khuôn viên một trường đại học cỡ trung
bình ở Hà Nội (Đại học Hà Nội nguyên là trường Cao đẳng
SP Hà Nội mới nâng cấp). Có lẽ họ còn e dè, nghe ngóng tình
hình và thái độ phản ứng mặn hay nhạt của dân Hà Nội,
dân Việt Nam chăng ?
Khổng học đã lặn sâu vào nền văn hoá Việt với nhiều
mức độ, trên nhiều lớp người khác nhau. Nhiều lần tôi
ngẫu nhiên tiếp xúc mấy cụ già không biết chữ, nói chuyện
đời, các cụ bật ra những câu văn Khổng tử khiến tôi giật
mình. Sau đoán rằng các cụ "học Luận ngữ" qua một số
tích chèo, tuồng đồ và cải lương hay qua chuyện trò khi nhâm
nhi rượu trà với các cụ đồ nho làng…
Bàn về vai trò của một học thuyết trong lịch sử.
<b> S</b>áng lập và chủ trương một học thuyết là nhu cầu
khát vọng của nhà trí thức. Khi họ viết ra, hầu như chỉ
muốn giãi bày với thiên hạ, họ không hình dung được về sau
thiên hạ sẽ sử dụng ra sao. Việc sử dụng học thuyết trong
một chế độ cai trị bạo ngược vô pháp vô thiên lại là
việc khác. Một chế độ độc tài toàn trị trong lịch sử
loài người từ thời xưa đến nay vẫn ưa dùng một học
thuyết (nào đó) để làm bình phong, làm ngọn cờ.. Thành ngữ
thời phong kiến nói "Ngoại nho nội pháp" (ngoài miệng nói
nho giáo trọng chữ Nhân, thực tế coi trọng dùng Pháp gia tức
hình phạ. Bao nhiêu chế độ độc tài đều dùng hai lực
lượng tay trái- tay phải này: Ban tuyên truyền mị dân rao
giảng học thuyết (có biên tập, cắt xén) và "Công cụ vũ
lực đàn áp khủng bố" mỗi khi mị dân bất thành (mị: làm
cho si mê vì nịnh khéo, làm cho ngủ say).
Tô đã từng đọc thấy một số bài báo của một số ít
người, thậm chí của một số học giả nho học có tiếng ở
Việt Nam, phê phán Nho học rất nặng nề. Rằng Nho giáo kìm
hãm đất nước Trung Quốc và Việt Nam vào vòng lạc hậu lâu
dài, rằng Khổng học trở thành công cụ cho giai cấp phong
kiến thống trị đè nén áp bức nhân dân. v.v… Tôi nghĩ, nhà
thống trị họ muốn làm gì thì làm, quen thói bá đạo bá
quyền, họ chỉ cần học thuyết để mị dân thôi. Họ hiểu
đúng đắn hay sai lạc học thuyết ấy cũng chẳng sao. Họ vận
dụng hay xếp xó cũng không sao. Họ cũng lập ra Viện, Khoa
triết học này nọ nghiên cứu học thuyết ông A, ông B hoặc
là ghép bừa bãi hai ông thành học thuyết A-B nhưng chẳng thực
hành được gì đáng kể nếu chưa nói là đã thực hành sai be
bét. Khi thấy học thuyết A-B mất giá thì họ đẻ ra Tư
tưởng C, họ ghép lung tung cho có như một bức bình phong nham
nhở, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp từng bi quan than thở rằng
"chính trị"ở xứ ta là một "món lẩu thập cẩm" quả
không sai.
Chúng ta biết rằng đến thế kỷ 18, phương Tây mới trỗi
dậy, vượt qua mặt phương Đông nhờ các thành tựu khoa học
kỹ thuật và tư tưởng cộng hoà, và tất nhiên không thể
thiếu vai trò các nhà lập thuyết. Như vậy, trước đó phương
Đông chúng ta có cái khoa học xã hội – nhân văn nào hay hơn
Khổng học đâu? Lỗi là ở các giai cấp thống trị phương
Đông không mở mang giao thương với phương Tây sớm hơn, chứ
đâu phải lỗi tại Khổng tử khiến cho chế độ phong kiến TQ
trì kéo 2000 năm, Việt Nam non 1000 năm !
Văn Miếu- Quốc tử giám nghìn năm trầm mặc ở giữa thủ
đô Thăng Long- Hà Nội, dân chúng và trí thức chẳng hề phàn
nàn (họ chỉ phàn nàn cái bức tượng một ông Tây đứng giơ
tay chỉ trỏ ở một vườn hoa gần bờ Hồ Hoàn Kiếm vài
chục năm qua mà đặt thơ lục bát giễu nhại chơi). Người
Việt Nam, kể cả nhà nước ngày nay vẫn tự hào về Văn
Miếu- Quốc tử giám, coi đó như biểu tượng văn hoá nghìn
năm của mình, cái cổng vào là Khuê văn các (bên trong cổng
chính) được chọn là biểu tượng logo Hà Nội, hễ có khách
quốc tế thì thế nào cũng dẫn họ đến đó chiêm ngưỡng.
Tôi chưa biết một quan điểm nào phê phán quần thể kiến
trúc đó.
Liên hệ đến Karl Marx, dù ông là kẻ thù của chủ nghĩa tư
bản (theo cách nhìn của những người cộng sản), nhưng nước
Anh tư bản thâm niên cổ thụ vẫn tôn trọng ông trong công
viên nghĩa trang Highgate với mộ phần cả gia đỉnh và tượng
đài Marx trang nghiêm ở đó. Có thể, người ta coi ông là nhà
phản biện vĩ đại không tự nguyện, vô hình trung giúp chủ
nghiã tư bản tự cải thiện mình. Có thể, người ta gạn
đục khơi trong, chọn ra được những trước tác triết học
của Marx có ích cho tư duy nhân loại. Họ chỉ không cần kỷ
niệm cái giải pháp thất bại thảm hại đầy hệ luỵ của
ông là "dùng bạo lực chuyên chính vô sản lật đổ chủ
nghĩa tư bản" mà thôi.
Viện Khổng tử, vì thế chỉ là cây cầu truyền bá ngôn
ngữ, văn hoá nói chung, đại thể như một "Trung tâm văn hoá
Trung Hoa". Giả sử không có Viện đó thì hiện nay ở nước
ta vẫn lai rai nghiên cứu học tập ngôn ngữ và văn hoá TQ
(trong đó có Khổng học), tuỳ theo đa dạng nhu cầu của nhân
dân và nhà nước…
Một người bạn đồng nghiệp góp bàn chí lý rằng: Người
ta không sợ ông Khổng, hay cái Viện Khổng tử, mà người ta
sợ cái kẻ (cả phía TQ lẫn phía VN) đang muốn lợi dụng
Khổng giáo cho mục đích riêng họ. Và Khổng giáo cùng Viện
Khổng tử bị lên án là vì (vô tình) trở thành công cụ cho
những kẻ này. Đạo Khổng có những nội dung bất cập, đồng
thời có nhiều điểm hay, nhưng chắc chắn nó chưa đầy đủ.
Trong khi người dân VN còn đang rất thiếu hiểu biết về
<b><i>tự do, dân chủ, pháp quyền</i></b> (những khái niệm xa
lạ với Khổng giáo) mà nhà nước không những đã không tạo
điều kiện để làm tăng sự hiểu biết của người dân về
những vấn đề trên, lại đi lo vun đắp cái tinh thần Khổng
giáo, là điều mà truyền thống VN cũng đã thấm nhuần lắm
rồi, lại xuất phát từ chủ trương của một anh thực dân
(mới nổi lên) là TQ, thì việc ấy chẳng phải cũng đáng lo
lắm sao ?
Do đó tôi nghĩ rằng chẳng cần phải lo ngại Viện Khổng
tử sắp mở ở Việt Nam nhưng chúng ta vẫn thường xuyên nâng
cao cảnh giác.
Mời đọc tham khảo (trích bài viết của tác giả Huỳnh Văn
Út trên Trần Nhương blog):
"Viện Khổng Tử thuộc Trường Đại học McMaster University
Canada bị đóng cửa từ tháng 7/2013 sau năm năm hoạt động.
Học viện này bị chỉ trích là được chỉ đạo bởi Tổng
Lãnh sự Trung Quốc tại Canada để làm công tác tình báo nhằm
chi phối và gây ảnh hưởng tới các quan chức bản xứ.
Người Anh cho rằng sự tồn tại của Viện Khổng Tử ở
Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị Luân Đôn (LSE- London
School of Economics and Political Science) là một điều kỳ quặc vì
Khổng Tử vốn trọng Nho học và xem khinh buôn bán. Tờ China
Daily đưa ra một thống kê cho rằng có 64 Viện Khổng Tử đang
hoạt động trong các trường đại học ở Mỹ (Cũng tờ báo
này lại mâu thuẩn khi đưa ra một thống kê rằng có 81 Viện
Khổng Tử ở Mỹ). Năm 2012 có 51 trong số 600 giảng viên
người Trung Quốc làm việc trong các Viện này buộc phải về
nước vì vi phạm luật di trú của Mỹ".
Thế đấy, Viện Khổng tử sắp mở, hàng ngàn lao động TQ
bất hợp pháp đang tồn tại trên đất VN, phim Tàu bá chiếm
hầu hết đài truyền hình trung ương và địa phương suốt
ngày đêm, cái nào cũng đáng ngại cả.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20131024/phung-hoai-ngoc-tan-man-ve-khong-tu-va-vien-khong-tu-sap-mo-o-viet-nam),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét