<blockquote>...tình hình tại Ai Cập trong những ngày sắp tới
sẽ không có gì thay đổi, nghĩa là vẫn y như hiện nay, quân
đội tiếp tục giữ vai trò trọng tài trong mọi sinh hoạt
chính trị tại Ai Cập, như quân đội Thổ Nhĩ Kỳ trước kia
dưới thời Mustafa Kemal Atatürk. Và chế độ chính trị tại Ai
Cập cũng sẽ là một chế độ dân chủ kiểu phương Tây như
Thổ Nhĩ Kỳ.</blockquote>
<center><img
src="http://l.yimg.com/bt/api/res/1.2/xmH23pJGcnxM7.X8Z6IJmw--/YXBwaWQ9eW5ld3M7Y2g9MzY2O2NyPTE7Y3c9NjYyO2R4PTA7ZHk9MDtmaT11bGNyb3A7aD0zNDk7cT04NTt3PTYzMA--/http://media.zenfs.com/fr-FR/News/Atlantico/atlantico-yahoo-817442.jpg"
></center>
Sau nhiều ngày yêu cầu giải tán không thành công, cuối cùng
ngày 14/08/2013 lực lượng an ninh Ai Cập đã tấn công vào đám
đông biểu tình ủng hộ tổng thống bị lật đổ Mohamed Morsi,
nhiều người đã thiệt mạng. Chống đối giữa những người
ủng hộ và chống đối Morsi cho tới nay chưa có dấu hiệu suy
giảm, Ai Cập có nguy cơ rơi vào bạo loạn lâu dài. Thế giới
phương Tây lên án chính quyền Ai Cập đàn áp những người
chống đối bằng bạo lực, trong khi khối ả rập Vùng Vịnh
lên tiếng ủng hộ. Tương lai nào cho Ai Cập trong những ngày
sắp tới ?
<strong>Diễn biến phức tạp</strong>
Theo những nguồn tin đáng tin cậy, cho đến ngày 19/08/2013,
trên khắp lãnh thổi Ai Cập đã có ít nhất 800 người thiệt
mạng và hàng ngàn người khác bị thương trong những cuộc
đụng độ giữa lực lượng an ninh và người biểu tình ủng
hộ tổng thống Morsi. Về phía những người biểu tình, tổ
chức Những anh em Hồi giáo (Muslim's Brotherhood) đưa ra con số
hơn 2.000 người chết và hàng chục ngàn người bị thương.
Cho dù là 800 hay 2.000, số người bị thiệt mạng sẽ còn gia
tăng hơn trong những ngày sắp tới nữa nếu sự đối đầu
giữa người ủng hộ Morsi với lực lượng an ninh vẫn còn
tiếp tục. Phe ủng hộ tổng thống Mohammed Morsi và tổ chức
Những anh em Hồi giáo kêu gọi tiếp tục xuống đường cho
tới khi nào tổng thống Morsi được trả tự do. Về phía chính
quyền, những lực lượng an ninh và bảo vệ được lệnh bắn
đạn thật vào những ai đe dọa đến sự an ninh của những
biểu tượng chính quyền (công sở, người và tài liệu).
Trong những ngày đầu của cuộc tấn công (14 và 15/08), đã
có hơn 600 người bị thiệt mạng, trong đó có cả nhân viên an
ninh của chính quyền lẫn người biểu tình ủng hộ Morsi. Số
người bị thiệt mạng không ngừng tăng lên trong những ngày
kế tiếp.
Riêng ngày Thứ Sáu 16/08, những cuộc đụng độ giữa lực
lượng an ninh và người biểu tình đã làm 173 người thiệt
mạng. Tại Cairo, một trận đấu súng dữ dội đã diễn ra
giữa lực lượng an ninh của chính quyền và những du kích quân
Hồi giáo ủng hộ Morsi trốn trong giáo đường Hồi giáo Ramsès
Al-Fath tại Cairo, nơi có khoảng 1.000 người trú ần bên trong
ngôi đền, và cũng là nơi để thi thể của những người
thiệt mạng trong các cuộc đụng độ ngày 14 và 15/08. Sau cùng
những người trốn tránh trong ngôi đền đã được ra dưới
sự bảo vệ của lực lượng an ninh vì sợ dân cư chung quanh
giáo đường đánh đập. Lực lượng an ninh cũng đã bắt giữ
hơn một ngàn người trong tổ chức Những anh em Hồi giáo về
tội tham gia hay xúi giục khủng bố, trong đó có Mohamed
al-Zawahiri, em trai của người đứng đầu tổ chức khủng bố
al-Qaeda sau khi Bin Laden qua đời là Ayman al-Zawahiri.
Những cuộc xuống đường ủng hộ và chống tổng thống
Morsi hiện nay đang khoét sâu hố chia rẻ trong lòng người dân
Ai Cập. Để chống lại "cú đảo chánh bằng quân sự", tổ
chức Những anh em Hồi giáo kêu gọi những người ủng hộ
Morsi xuống đường mỗi ngày trong suốt một tháng để yêu
cầu thả tổng thống Morsi. Tuy nhiên, phe ủng gộ Morsi đang bị
những phần tử Hồi giáo cực đoan xâm nhập, đặc biệt là
tổ chức khủng bố al-Qaeda tại Ai Cập. Mục tiêu của những
nhóm khủng bố này là gây khiêu khích để lực lượng an ninh
và quân đội bắn vào đoàn người biểu tình, càng làm chết
những người càng tốt, để tuyên truyền và kêu gọi nổi
dậy lật đổ chính quyền lâm thời bằng bạo lực. Tất cả
những nơi nào mà đoàn biểu tình đi qua, những nơi thờ
phượng của những tôn giáo khác đều bị đốt phá, những
cửa hàng buôn bán hàng hóa phương Tây đều bị cướp bóc.
Đây là bài toán nhức nhối mà chính quyền lâm thời và phe
quân đội Ai Cập chưa tìm ra đáp số.
Để tranh thủ những người ủng hộ cựu tổng thống
Moubarak bị lật đổ tháng 01/2011, chính quyền lâm thời đang
nghiên cứu kế hoạch trả tự do cho ông Moubarak. Nhiều nhân
vật trong chính quyền lâm thời Ai Cập đang tìm kiếm cơ sở
pháp lý để giải tán Anh em Hồi giáo, tổ chức rất lớn
được hình thành từ những năm 1920. Vấn đề của chính
quyền lâm thời hiện nay là làm sao để biện hộ việc sử
dụng bạo lực để giải tán những cuộc xuống đường của
phe Hồi giáo ủng hộ Morsi. Việc lực lượng an ninh và quân
đội Ai Cập nả súng vào những người biểu tình để giải
tán đang gây nhiều tranh cãi trong dư luận quốc tế và Ai Cập.
Nhiều người Ai Cập không đồng tình chuyện cảnh sát nã
súng vô tội vạ vào đám đông bất chấp việc có "phụ nữ
và trẻ con". Ngược lại nhiều người khác lại cho rằng sự
can thiệp đó là cần thiết, vì phe ủng hộ tổng thống Morsi
đã dùng súng bắn trả lại lực lượng an ninh như quân khủng
bố và phe này đang cố tình gây chia rẻ sự đoàn kết dân
tộc bằng cách đốt hơn 50 nhà thờ copte, một giáo phái thiên
chúa giáo lâu đời nhất tại Trung Đông. Những lời hô hào
hung hăng của phe ủng hộ Morsi không khác gì những hô hào của
quân khủng bố al-Qaeda khi đe dọa sẽ tiêu diệt hết những
không có đức tin (mecreants) Hồi giáo.
<strong>Nền dân chủ lại bị tước đoạt?</strong>
Theo nhận định của giới truyền thông quốc tế, khi lật
đổ một người lãnh đạo dân cử quân đội Ai Cập đã san
bằng nền dân chủ. Thêm vào đó chính quyền lâm thời lại ban
hành tình trạng khẩn cấp, nghĩa là tình trạng thiết quân
luật trong vòng ít nhất một tháng, rõ ràng đây là một hành
động củng cố quyền lợi bằng sức mạnh quân sự.
Đối với dư luận dân chủ phương Tây, ban hành tình trạng
khẩn cấp là một bước lùi dân chủ quan trọng trong một
quốc gia vừa thoát khỏi thời kỳ độc tài Moubarak, một vị
tổng thống cai trị đất nước Ai Cập bằng bàn tay sắt trong
suốt 30 năm. Cựu tổng thống Moubarak đã áp dụng chế độ
thiết quân luật trong suốt ba thập niên để dẹp tan mọi mầm
mống chống đối. Chế độ thiết quân luật vừa ban hành như
vậy sẽ xóa bỏ tất cả những thành quả đã đạt được sau
cuộc cách mạng lật đổ chính quyền Moubarak tháng Giêng 2011.
Như vậy, Ai Cập có nguy cơ rơi vào quỹ đạo bạo lực mới
như đã từng xảy ra trong suốt hai thập niên 1980 và 1990. Sự
bình yên sau đó đã phải trả với một giá khá đắt: gần
90.000 người bị bắt giữ, nhân quyền đã bị chà đạp và
dân chủ hoàn toàn không được nhắc tới dưới thời Moubarak.
Trước bối cảnh bạo động lan rộng, tình trạng khẩn cấp
khó có thể bị bãi bỏ trong một tương lai gần vì một số
bộ phận trong tổ chức Những anh em Hồi giáo đang tổ chức
lại thành những đội du kích vũ trang, phối hợp với những
toán khủng bố trong tổ chức al-Qaeda, chống trả lại bằng
bạo lực. Những tổ chức đối kháng bạo lực Hồi giáo này
đã thiết lập căn cứ dọc hành lang biên giới giữa Ai Cập
với Gaza (Palestine) trên bán đảo Sinai, trong những ngày sắp
tới sẽ thành lập thêm các căn cứ địa dọc khu vực biên
giới với Lybia.
Tuy vậy, những hành động thô bạo để giải tán các cuộc
xuống đường của những người ủng hộ tổng thống Morsi
đặt những người đứng về phe quân đội vào tình trạng
bối rối, mọi quyết định vội vã trong lúc lúc này đều khó
khăn. Mặc dù chống chủ trương áp đặt giáo lý Hồi giáo vào
xã hội Ai Cập của phe Morsi và tổ chức Những anh em Hồi
giáo, ông el-Baradei, phó tổng thống, và nhiều người khác trong
chính quyền lâm thời đã từ nhiệm vì không muốn bị tố cáo
nhuốm tay vào máu trong cuộc đàn áp này. Nếu phe quân đội
thắng thế, tương lai chính trị của những người này coi như
chấm dứt. Ngược lại, nếu phe ủng hộ Morsi thắng thế,
tương lai của họ cũng không sáng sủa gì hơn vì phe Hồi giáo
quá khích không chấp nhận những kẻ phản bội và mất niềm
tin (vào Hồi giáo). Nói chung, không có chọn lựa nào cho những
người lừng khừng giữa Quân đội hay Hồi giáo tại Ai Cập.
<strong>Phản ứng của dư luận quốc tế</strong>
Có một điều khó hiểu là gần như toàn bộ dư luận
phương Tây, các kênh truyền hình cũng như những phóng viên
thượng thặng chỉ trình chiếu hay làm phóng sự nói tới phe
ủng hộ Morsi và tổ chức Những anh em Hồi giáo. Chỉ cần
một lời cảnh cáo của một thường dân trong phe ủng hộ Morsi
đối với chính quyền đương hành, liền tức thì lời nói đó
được tải đi khắp thế giới. Trong khi đó, không cơ quan
truyền thông quốc tế nào làm phóng sự hay trình chiếu phản
ứng của những người chống Morsi hay phong trào Tamarod (nổi
dậy), lực lượng đã được quân đội ủng hộ để lật
đổ Morsi. Cũng không một phóng sự nào nói về những thiệt
hại do phe Hồi giáo gây ra cho quân đội và những người theo
đạo copte tại Ai Cập, một giáo phái Thiên chúa giáo lâu đời
nhất trên thế giới. Trong số 623 người bị thiệt mạng trong
ngày 14/08, gần một phần ba là cảnh sát và những thường dân
chống Morsi bị du kích quân Hồi giáo bắn chết. Chỉ mới gần
đây, khi số nhà thờ của người theo đạo copte bị đốt quá
nhiều thì một vài cơ quan truyền thông phương Tây mới lên
tiếng cho biết tổ chức khủng bố al-Qaeda Ai Cập đã xâm
nhập và trà trộn vào các đoàn biểu tình để gây bạo loạn.
Các chính quyền phương Tây cũng thế, không ai lên án những
hành động đốt phá nhà thờ và phá hoại tài sản công dân
của đoàn biểu tình ủng hộ Morsi. Truyền hình phương Tây
nhiều lần cho thấy nhiều tay súng trong đoàn biểu tình nấp
trên những cao ốc chỉa súng bắn vào đoàn người bên dưới
để dư luận đổ tội cho cảnh sát Ai Cập gây ra. Những bằng
chứng đã quá rõ ràng nhưng dư luận thế giới phương Tây
chỉ lên án và tố cáo chính quyền lâm thời sử dụng bạo
lực để dẹp biểu tình.
Sự thiên vị đến độ quá đáng khiến của thế giới
phương Tây khiến ông Nabil Fahmi, bộ trưởng ngoại giao trong
chính quyền lâm thời Ai Cập, phải lên tiếng cho biết gần 50
nhà thờ và cơ sở của các giáo phái copte và orthodoxe (chính
thống), có tuổi đời từ 500 năm trở lên, bị phe Hồi giáo
đốt phá tại khắp nơi trên lãnh thổ, và nhắc nhở giới
truyền thông phương Tây hãy công bằng khi thông tin. Ông mời
những nhà báo phương Tây đến viếng thăm hiện trường và
những bệnh viện để làm phóng sự.
Tại sao có sự thiên vị này ? Câu trả lời khá giản dị:
những phóng viên làm việc cho các cơ quan truyền thông phương
Tây trong những quốc gia Hồi giáo đều sợ sự trả thù của
những tổ chức Hồi giáo cực đoan. Nếu ra mặt chống đối
hay tố cáo những hành động dã man của những tổ chức Hồi
giáo cực đoan, an ninh của họ không an toàn (bắt cóc, ám sát).
Cách hay nhất là tường thuật những gì đang xảy ra tại hiện
trường và tố cáo chính quyền đương nhiệm, điều mà những
phóng viên quốc tế đang làm. Các chính quyền phương Tây bắt
buộc phải phản ứng theo những gì mà người dân trong nước
thấy qua truyền hình. Do đó, trong cương vị là người đứng
đầu một quốc gia phát triển dân chủ phương Tây, tất cả
những cấp lãnh đạo đều phải lên án bạo lực và đề cao
đối thoại, đó là những điều tối thiểu phải làm. Làm
được hay không là chuyện khác.
Nói chung, cho đến nay các quốc gia phương Tây chỉ hù dọa
miệng chứ chưa thực hành vì sợ bị hố, như đã từ bị hố
tại Lybia và Tunisia. Khi Mùa Xuân ả rập xảy ra, tất cả các
quốc gia dân chủ phương Tây đều lên án những chế độ
độc tài tại Tunisia, Lybia và Ai Cập để ủng hộ và giuáp
đỡ những người chống đối. Nhưng sau khi những chế độ
độc tài thế quyền bị lật đổ, người dân trong những
quốc gia đã tạo ra Mùa Xuân ả rập bị đặt dưới những
chế độ độc tài thần quyền tàn bạo hơn, quyền tự do con
người bị tước đoạt mạnh hơn. Sự chần chừ của thế
giới phương Tây tại Syria là một thí dụ, tuy lên án sự tàn
bạo của chính quyền Bachar al-Assad nhưng không làm gì để giúp
quân kháng chiến chống lại chế độ độc tài này, vì không
muốn lâm vào trường hợp Afghanistan năm 1975 sau khi quân Liên
Xô rút khỏi lãnh thổ, Afghanistan trở thành căn cứ của quân
khủng bố Hồi giáo chống lại Hoa Kỳ và thế giới phương
Tây.
<strong>Mùa Xuân ả rập đang chuyển tay lái</strong>
Năm 2011, công lao của những người tạo ra Mùa Xuân ả rập
đã bị cướp đoạt qua những cuộc bầu cử tự do. Khát vọng
được có công ăn việc làm và một đời sống khá hơn vẫn
còn nguyên vẹn. Những phe thắng cuộc qua bầu cử tự do, thay
vì tập trung sức lực chăm lo đời sống người dân, chỉ lo
củng cố địa vị và áp đặt giáo lý Hồi giáo trên khắp
lãnh thổ, nghĩa là xây dựng những chế độ độc tài tôn
giáo trên khắp Trung Đông để chống lại sự xâm nhập của
những giá trị dân chủ phương Tây.
Tại Lybia, chính quyền đương quyền mặc dù là một chính
quyền Hồi giáo nhưng đang chật vật chống trả lại những
cuộc tấn công của những nhóm Hồi giáo salafist cực đoan
muốn áp đặt giáo lý Sharia trên khắp lãnh thổ, trong khi khát
vọng có một cuộc sống khá hơn của dân chúng hoàn toàn không
được chú ý.
Tình hình tại Tunisia và Ai Cập hiện nay đang có nhiều
điểm giống nhau: đảng Ennahda (Tunisia) và tổ chức Những anh
em Hồi giáo (Ai Cập) đều chủ trương xây dựng một chế độ
lấy giáo lý Hồi giáo Sharia làm kim chỉ nam hành động. Cái
khác biệt là quân đội Ai Cập độc lập với chính quyền
trong khi quân đội Tunisia lệ thuộc vào chính quyền, một cuộc
đảo chánh quân sự tại Tunisia rất khó xảy ra. Tại hai nơi
này, hơn phân nửa dân chúng muốn có một cuộc sống vật
chất khá hơn và không chấp nhận chế độ khắc khổ của
giáo lý Sharia.
Trước đây, dưới các chế độ độc tài của Ben Ali tại
Tunisia, Kadhafi tại Lybia và Moubarak tại Ai Cập, mức sống của
người dân thành thị tương đối khá so với phần còn lại
của dân tộc, phần lớn ở thôn quê và khu lao động nghèo
thành thị. Giới trẻ thành thị nổi lên chống độc tài vì
muốn có cuộc sống giống như giới trung lưu thành thị, vì
tất cả những cơ sở tạo ra công ăn việc làm đều nằm trong
tay những người của chế độ. Duy trì một khối đông người
nghèo khổ cũng là một chính sách của các chế độ độc tài,
vì khối người này không có thời giờ để làm gì khác hơn
ngoài việc kiếm miếng ăn hàng ngày, do đó không phải là một
đe dọa cho chính quyền. Ngược lại, những cơ sở những tổ
chức Hồi giáo cực đoan bị cấm hoạt động chính trị nên
chỉ tập trung vào những hoạt động xã hội, qua đó đã tranh
thủ phần nào cảm tình của khối quần chúng nghèo khổ. Khi
lên cầm quyền, những tổ chức Hồi giáo chỉ lo tăng cường
vai trò của Hồi giáo trong đời sống, bất chấp nguyện vọng
có cuộc sống ấm no của dân chúng.
Rút kinh nghiệm của bài học năm 2011, những người chống
lại chế độ độc tài Hồi giáo đã biết cách kết hợp lại
thành tổ chức với những khuôn mặt được dư luận trong và
ngoài nước biết đến. Tại khắp nơi, phong trào chống độc
tài Hồi giáo được đông đảo quần chúng thành thị hỗ
trợ, đại đa số là giới thanh niên có học, chiếm hơn 50%
dân số. Những người này muốn làm đảo ngược lại kết
quả của những cuộc bầu cử năm 2011, nghĩa là không chấp
nhận đường lối cai trị đất nước của những phe phái tôn
giáo.
Sự hồi sinh này không phải tình cờ, nó đã được giới
trí thức trong nước phân tích, trình bày, giải thích qua những
bài viết, những buổi nói chuyện, những buổi trình diễn văn
nghệ và văn hóa tại khắp nơi trên đất nước. Điểm khó
khăn nhất của những người người chống Morsi là được ai
hỗ trợ, sức mạnh của đám đông và quần chúng chưa đủ.
Sau nhiều ngày xuống đường đời đình chỉ vai trò của quốc
hội lập hiến, quân đội Ai Cập chính thức vào cuộc.
Nhưng sự can thiệp của quân đội Ai Cập vào chính trị
cũng không phải tình cờ, nó đã được hun đúc từ ngay sau khi
ông Mohamed Morsi được bầu lên làm tổng thống và đảng Tự
do và Công lý của tổ chức Những anh em Hồi giáo nắm đa số
trong quốc hội lập hiến. Phe ông Morsi đã quá nóng vội, muốn
áp đặt ngay giáo lý Sharia vào xã hội Ai Cập theo chủ trương
của giáo phái Salafist. Trong khi xã hội Ai Cập, mặc dù cùng
theo đạo Hồi nhưng là một đạo Hồi ôn hòa của giáo phái
Sunni. Nếu Ai Cập trở thành một quốc gia Hồi giáo salafist thì
vai trò và quyền lợi của những vương quốc dầu lửa Hồi
giáo Vùng Vịnh theo khuynh hướng sunni bị đe dọa, như Saudi
Arabic, Bahrein và những Tiểu vương quốc ả rập (UAE-United Arab
Emirats). Do đó ủng hộ quân đội Ai Cập lật đổ Morsi là
một bắt buộc.
Trước mắt thế giới, lật đổ một chính quyền dân cử
của quân đội là không hợp pháp, thêm vào đó lại dùng bạo
lực để đàn áp người xuống đường thì càng không thể
chấp nhận. Chính vì thế, ngay sau khi chính phủ lâm thời Ai
Cập ban hành tình trạng khẩn cấp và cảnh sát được
quyền bắn đạn thật trong trường hợp bị tấn công,
ngày 15/8 tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama liền lên án những
biện pháp bạo lực để giải tán các cuộc biểu tình và
tuyên bố hủy bỏ cuộc tập trận chung Mỹ-Ai Cập trong
tháng 9 sắp tới. Liên Hiệp Châu Âu cũng đang nghiên cứu một
kế hoạch để trừng phạt chính quyền Ai Cập, như đóng băng
nguồn tài trợ tín dụng 5 tỷ EUR hay ngưng bán vũ khí. Những
số tiền viện trợ này tuy quan trọng nhưng không mang tính
quyết định, Ai Cập có những nguồn tài trợ khác lớn hơn
gấp nhiều lần. Tổng số tiền mà thế giới phương Tây đe
dọa cắt giảm cho Ai Cập chỉ bằng một phần ba (1/3) số
tiền mà các quốc gia dầu lửa Vùng Vịnh viện trợ cho Ai
Cập.
Hiện nay Ai Cập có hai nguồn tài trợ chính: nguồn tài trợ
lớn đầu tiên đến từ Saudi Arap và các quốc gia Vùng Vịnh,
chủ yếu được dùng để duy trì chính quyền và quân đội Ai
Cập ; nguồn tài trợ lớn thứ hai đến từ Qatar, một tiểu
vương quốc dầu lửa ả rập trong Vùng Vịnh thuộc giáo phái
Hồi giáo salafist, chủ yếu là để giúp Những anh em Hồi giáo
tại Ai Cập, một tổ chức Hồi giáo salafist cực đoan co chi
nhánh hoạt động trên khắp vùng Trung Đông. Cũng nên biết,
với số tiền thu được từ dầu lửa (petrodollars), Qatar đã
chi viện cho những nhóm Hồi giáo salafist tại khắp nơi trên
thế giới, chủ yếu là tại các quốc gia dân chủ phương Tây,
nhằm xây dựng một cộng đồng Hồi giáo salafist lớn mạnh
nhất trong thế giới Hồi giáo để làm đối trọng với các
giáo hội Hồi giáo lớn khác, như giáo phái Hồi giáo sunni ôn
hòa tại Saudi Arabic hay Hồi giáo shia biệt lập tại Iran. Những
cuộc bạo loạn và sát hại những nhóm Hồi giáo khác hay
những người theo đạo Thiên Chúa trên lục địa Châu Phi, Bắc
Phi và Trung Đông do những nhóm salafist này chủ động. Tất cả
thành viên trong những tổ chức vệ tinh của al-Qaeda đều là
những tín đồ Hồi giáo salafist.
Tuy nhiên, có một điều ít ai biết đến, chính Hoa Kỳ là
quốc gia trực tiếp đứng sau lưng những diễn biến tại Ai
Cập. Cả hai ông Mohamed Morsi và Abdelfatah Khalil al-Sisi đều
được đào tạo và tốt nghiệp tại Hoa Kỳ, riêng tướng
al-Sisi còn được huấn nghiệp tại các trường quân sự nổi
tiếng Anh và khối Commonwealth. Hoa Kỳ không thể bỏ rơi Ai Cập
vì đó là một địa bàn chiến lược bảo đảm sự ổn định
tại Trung Đông. Từ thập niên 1970, Ai Cập là đồng minh chiến
lược của Hoa Kỳ tại Trung Đông. Nếu theo dõi kỹ, tổng
thống Obama chỉ cảnh cáo chính quyền lâm thời Ai Cập (vì
bắt buộc) chứ không tuyên bố cắt giảm nguồn viện trợ
quân sự hàng năm cho quân đội Ai Cập trị giá khoảng 1,3 tỷ
USD (trên tổng số 1,5 tỷ USD) từ thập niên 1970 đến nay. Cho
dù ai hay phe nào lên cầm quyền tại Ai Cập, Hoa Kỳ cũng đều
ủng hộ, nhưng là phải đi theo đúng con đường mà Washington
mong muốn.
Với những dẫn chứng vừa kể, người ta có thể dự đoán
tình hình tại Ai Cập trong những ngày sắp tới sẽ không có
gì thay đổi, nghĩa là vẫn y như hiện nay, quân đội tiếp
tục giữ vai trò trọng tài trong mọi sinh hoạt chính trị tại
Ai Cập, như quân đội Thổ Nhĩ Kỳ trước kia dưới thời
Mustafa Kemal Atatürk. Và chế độ chính trị tại Ai Cập cũng
sẽ là một chế độ dân chủ kiểu phương Tây như Thổ Nhĩ
Kỳ.
<em>Nguyễn Văn Huy</em>
<h2>Bài đọc thêm: </h2>
<u>Bài 1: Cuộc nổi dậy của dân chúng Ả Rập</u>:
<strong>Bài học cho những chế độ độc tài (02/2011)</strong>
Cái gì phải đến đã đến. Sau 30 độc quyền lãnh đạo Ai
Cập, ngày 11-2-2011, tổng thống Hosni Mubarak của Ai Cập đã
phải từ chức trước áp lực của đường phố. Trước đó
một tháng, ngày 14-1-2011, tổng thống Zine el-Albidine Ben Ali của
Tunisia đã phải trốn chạy trước sự nổi dậy của quần
chúng sau 23 năm cai trị đất nước với bàn tay sắt.
Cuộc cách mạng hoa lài tại Tunisia không ngờ đã tạo ra
một ảnh hưởng dây chuyền khuyến khích quần chúng Ả Rập
vượt lên nỗi sợ xuống đường đòi tự do, cơm áo và công
lý. Sau Tunisia và Ai Cập, sẽ đến lượt các quốc gia Ả Rập
độc tài khác: Algeria, Yemen, Syria...
Các chính quyền độc tài Ả Rập đã gần như bất lực
trong việc đánh dẹp những cuộc nổi dậy này vì không có
lãnh đạo. Không riêng gì tại Tunisia và Ai Cập, các chế độ
độc tài đều tin rằng tiêu diệt đối lập là biện pháp an
toàn nhất cho họ khi nắm chính quyền. Ít có chế độ độc
tài nào tin rằng sẽ có ngày họ bị mất chính quyền, do đó
không hề nghĩ đến việc cho phép đối lập hoạt động hay
thương lượng với đối lập để tìm một giải pháp chung cho
đất nước hay một lối thoát an toàn.
Chính vì không biết thương lượng với ai để nhường
quyền lãnh đạo, tổng thống Ben Ali đã phải bỏ chạy để
tránh bị công lý đường phố xét xử. Cũng chính vì không
biết thương lượng với ai, tổng thống Mubarak phải trao quyền
lãnh đạo cho quân đội để rút lui vào bóng tối. Hậu quả
của sự thiếu vắng một đối lập ôn hòa, phe cánh của tổng
thống Ben Ali còn kẹt lại Tunisia đang là nạn nhân của những
cuộc trả thù báo oán của đường phố. Trong những ngày sắp
tới, gia đình tổng thống Mubarak cũng sẽ khó trả lời trước
công lý về những tài sản mà họ đã sở hữu khi nắm chính
quyền.
Thấy trước mối nguy không có đối lập này, các chính
quyền độc tài Ả Rập khác tại Algeria, Yemen và Syria đang tìm
cách xoa dịu sự nổi giận của quần chúng bằng cách tung
tiền để tăng lương công chức, tài trợ giá cả, cho ra đời
những tổ chức đối lập cuội để xoa dịu sự phẫn nộ
của quần chúng. Nhưng những gian trá này đã không che mắt
được ai, quần chúng càng nổi giận hơn trước những màn
bịp bợm này. Một tổ chức đối lập lương thiện không thể
được thành lập qua một búng tay, đó là cả một quá trình
đấu tranh có lý luận và có tổ chức với những gương mặt
lương thiện được quần chúng và dư luận quốc tế biết
đến.
Tại Tunisia, vì không có một tổ chức đối lập nào có
tầm vóc, cuộc tranh giành vào những chức vụ quan trọng trong
chính quyền đã diễn ra gần như vô trật tự, không ai chịu
nhường ai và cũng không ai phục tùng ai. Tunisia đang ở trong
tình trạng vô chính phủ. Tại Ai Cập càng nguy hiểm hơn, tổ
chức đối lập duy nhất có tổ chức là nhóm Huynh Đệ Hồi
giáo (Muslim Brotherhood), đây là một tổ chức khủng bố đã
từng ám sát và đặt bom giết người Ai Cập và bị đặt ra
ngoài vòng pháp luật. Trong khi đó, những trí thức có tên
tuổi như Mohamed El Baradei được cả thế giới biết tới nhưng
không có tổ chức nên không thể tranh thủ được sự ủng hộ
của quần chúng. Sinh hoạt chính trị tại Ai Cập trong những
ngày sắp tới sẽ rất gay go giữa một bên là nhóm Hồi giáo
quá khích có tổ chức và một bên là những trí thức không có
tổ chức. Nếu xã hội Ai Cập tiếp tục bất ổn, chắc chắn
quân đội sẽ nắm lại quyền hành như Mubarak đã từng làm
trước đây 30 năm.
Bài học thứ nhất mà các chế độ độc tài đương quyền
cần rút ra là hãy gấp rút cho phép các tổ chức đối lập
tự do hoạt động trong nước. Phải trả tự do cho những tù
nhân chính trị và những nhà đối lập. Đây là một bảo
đảm trước dư luận quốc tế đồng thời cũng là một bảo
đảm cho chính mình khi sa cơ thất thế. Giờ cáo chung của các
chế độ độc tài đang điểm, sau các chế độ độc tài Ả
Rập và Hồi giáo sẽ đến lượt các chế độ độc tài Châu
Á, trong đó có Việt Nam. Chỉ qua những tổ chức đối lập
lương thiện, những thương lượng về chuyển giao quyền hành
sẽ không đổ máu và diễn ra trong hòa bình và tinh thần hòa
giải dân tộc.
Một đặc điểm khác của các chế độ độc tài là sự
giàu có tột bực của những người cầm quyền. Tài sản của
mỗi người phải tính bằng tỷ Mỹ kim. Trong suốt 30 năm cầm
quyền, tài sản của gia đình tổng thống Mubarak được giới
quan sát thời cuộc ước tính từ 40 đến 70 tỷ USD, gấp 10
lần tài sản của tổng thống Ben Ali, khoảng 4 tỷ USD. Trước
những tài sản kết sù này, quần chúng nào có thể làm ngơ ?
Sự giàu có của những người này thách đố sự nghèo khó
chung của cả một dân tộc. Hiện nay một phong trào "săn lùng
phù thủy", tức những người thân cận với các chính quyền
Ben Ali và Mubarak, đang diễn ra khắp nơi. Tại Tunisia và Ai Cập,
quần chúng bất mãn đang truy lùng và tịch thu tài sản bất
chính của những người đã từng hợp tác với chế độ độc
tài. Cuộc săn lùng này cũng được diễn ra trên toàn thế
giới, các quốc gia đã từng ủng hộ những chế độ độc
tài này tiếp tay, Thụy Sĩ và các quốc gia trong Liên Hiệp Châu
Âu đang lập danh sách tài sản và tài khoảng ngân hàng của phe
cánh Ben Ali và Mubarak để trao lại cho nhân dân Tunisia và Ai
Cập.
Đó là chưa kể những cuộc trả thù báo oán giữa những
nạn nhân và những người đã từng đàn áp và tước đoạt
tài sản của họ trước kia, đó là những cấp chính quyền
địa phương, những công an và cảnh sát, những viên chức
thuế quan. Tài sản của những người này không do đồng lương
tạo ra mà do tham nhũng. Hiện nay hàng người đã dùng tàu
thuyền vượt thoát sang các quốc gia Châu Âu xin tị nạn vì
sợ báo thù trả oán. Không biết trong những ngày sắp tới
những tay chân của Mubarak tại Ai Cập sẽ xin tị nạn tại
đâu ?
Bài học thứ hai cần rút ra là trả lại tự do cho xã hội
dân sự nhằm xoa dịu sự bực tức của quần chúng, nhất là
giới trẻ. Đặc điểm chung của các chế độ độc tài là
tuổi trẻ chiếm hơn 50% dân số, đa số đều không có công ăn
việc làm mặc dù tốt nghiệp với những bằng cấp cao. Các
chính quyền độc tài phải tỏ ra cương quyết trong việc bài
trừ tham nhũng, căn bệnh ung thư đang tấn công vào chế độ.
Sự thù ghét của dân chúng đối với chế độ phần lớn
nhắm vào những quan chức tham nhũng.
Những cuộc nổi dậy của người Ả Rập cũng là bài học
đối với chính quyền cộng sản Việt Nam. Bối cảnh xã hội
Việt Nam không khác gì các quốc gia Ả Rập: vật giá leo thang,
một thiểu số giàu có thách đố sự nghèo khó chung của cả
một dân tộc, các cấp chính quyền đều tham nhũng và đại đa
số thanh niên không có công ăn việc làm. Trả lại tự do cho
xã hội dân số và để các tổ chức đối lập công khai hành
động là một lối thoát chó chính chế độ.
Nguyễn Văn Huy
(Paris, tháng 02/2011)
<center>* * *</center>
<u>Bài 2: Mùa Xuân ả rập</u>:
<strong>Thực chất của cuộc nổi dậy tại Libya
(10/2011)</strong>
Sau Tunisia và Ai Cập, phong trào chống đối của người Ả
Rập tràn vào Libya. Sau hai tuần lễ bị cấm vận quân sự và
bị liên minh quốc tế dội bom liên tục, dư luận trong và
ngoài Libya tin rằng bạo quyền Kadhafi sẽ nhanh chóng sụp đổ
và phong trào chống đối sẽ lên thay thế, v.v. Nhưng thực tế
đã không giản dị như vậy. Kadhafi đã không những tiếp tục
ở lại chính quyền mà còn thành công trong việc tái chiếm
những mục tiêu kinh tế chiến lược đã lọt vào tay quân nổi
dậy trước đó.
<strong>Yếu tố nào đã giúp Kadhafi tồn tại ?</strong>
Khác với cuộc nổi dậy của cộng đồng người Ả Rập
tại Trung Cận Ðông, sự chống đối của người Libya không
xuất phát từ giới trí thức hay thợ thuyền mà từ các bộ
lạc. Chủ đích của những đòi hỏi cũng khác nhau. Dân chúng
Tunisia, Ai Cập, Yemen và Syria đòi tự do, dân chủ, việc làm và
cơm áo, các bộ lạc tại Libya chỉ đòi được phân chia phúc
lợi.
Tại sao có sự khác biệt này ? Lý do là từ ngày lập quốc
đến nay (1951), tự do dân chủ chưa bao giờ là một giá trị
để áp dụng trong nước. Tổ chức chính quyền của Libya không
dựa theo một định chế chính trị mẫu mực nào của phương
Tây mà chủ yếu dựa trên liên minh giữa các bộ lạc. Bộ
lạc ở đây phải hiểu là sự liên minh giữa nhiều bộ tộc
và bộ lạc nhỏ cùng chung huyết thống sinh sống trên cùng khu
vực địa dư. Vai trò chủ yếu của người lãnh đạo bộ
lạc, cheikh (tù trưởng hay lãnh tụ), là gìn giữ sự thống
nhất nội bộ và là gạch nối trung gian giữa chính quyền trung
ương và các bộ lạc. Cũng nên biết thêm, quyền lãnh đạo
của Libya hiện nay chỉ quanh quẩn trong tay 140 dòng họ (bộ
tộc) chính.
Theo một truyền thống đã có từ lâu đời, mỗi bộ lạc
là một đơn vị kinh tế, chính trị và xã hội độc lập với
chính quyền trung ương. Cũng theo một qui ước bất thành văn
đã có từ lâu đời, không gian sinh tồn của mỗi bộ lạc là
một khu vực bất khả xâm phạm, không bộ lạc nào nào được
quyền xâm phạm lãnh thổ của bộ lạc nào. Khi có tranh chấp,
chính quyền trung ương tổ chức một cuộc họp giữa các vị
tù trưởng của các bộ lạc lớn để giải quyết.
Dân số Libya hiện nay trên 6,5 triệu người, trong đó 90% là
người Ả Rập và 85% trong số đó xuất thân từ 4 bộ lạc
lớn: Warfalah, Kadhafa, Makarha và Tuareg. Mỗi bộ lạc lớn là
sự kết hợp của nhiều bộ lạc nhỏ. Thí dụ:
- Khu vực phía đông (Cyrenaica), trung tâm xuất phát cuộc nổi
dậy và cũng là địa bàn sinh trú của bộ lạc Warfalah cùng
với nhiều bộ lạc nhỏ khác như Zawayah, Awaqir, Abid, Barasa,
Darsa, Arafah, Majabrah, Awajilah, Minifah, Abaydat, Fawakir…
- Khu vực trung tâm (Tripolitania), địa bàn sinh trú của bộ
lạc Kadhafa, qui tụ các bộ lạc nhỏ khác như Mugharbah, Ziaan,
Rojahan, Ortella, Riaina, Farjane…
- Khu vực sa mạc Sahara phía tây nam (Fezzan) là nơi qui tụ các
bộ lạc du mục Beduins và Tuareg, dưới các bộ lạc này là các
nhóm nhỏ khác như Hausa, Tebu, v.v.
Sở dĩ Kadhafi nắm giữ chính quyền liên tục trong suốt 40
năm qua là đã biết dung hòa quyền lợi của các bộ lạc để
tranh thủ sự ủng hộ. Sự nổi dậy của người Ả Rập tại
Libya hiện nay là một phản ứng bình thường của những bộ
lạc mà quyền lợi không được phân chia đồng đều. Ðiều
này cho thấy Kadhafi đã lên cầm quyền nhờ sự ủng hộ của
các bộ lạc và hiện nay đang sắp mất chính quyền cũng vì
các bộ lạc. Phải nắm vững yếu tố bộ lạc mới hiểu
những gì đã, đang và sẽ xảy ra tại Libya trong những ngày
sắp tới.
<strong>Chính sách cầm quyền của Kadhafi</strong>
Chính sách cầm quyền của lãnh tụ Muammar Kadhafi dựa trên
liên minh giữa các bộ lạc hơn là các đảng phái chính trị.
Từ sau ngày lật đổ vua Idris đệ nhất năm 1969, Kadhafi tuyên
bố thành lập nước Ðại Cộng hòa xã hội chủ nghĩa nhân
dân Ả Rập Lybia với đầy đủ tất cả những qui chế của
một quốc gia bình thường, nghĩa là tam quyền phân lập, nhưng
trong thực tế tổ chức chính quyền chỉ là một liên minh cầm
quyền phi định chế giữa ba bộ lạc lớn Warfallah, Kadhafa và
Makarha.
Nhắc lại, cho đến năm 1951, Libya chưa bao giờ là một quốc
gia đúng nghĩa, sự tồn tại của người Libya trong suốt dòng
lịch sử là nhờ sự liên kết giữa những bộ lạc cùng chung
huyết thống và địa phương với nhau. Khu vực sinh trú của
người Libu, tiền nhân các các bộ lạc tạo thành quốc gia
Libya ngày nay, nằm trên đường vận chuyển người và hàng hóa
từ Trung Cận Ðông đến bờ biển Ðại Tây Dương, do đó liên
tục bị những thế lực khu vực của mỗi thời đại chiếm
đóng: Phoenician, Hy Lạp, Ai Cập, Carthaginian, đế quốc La Mã,
Tây Ban Nha, đế quốc Ottoman, đế quốc và phát xít Ý, quốc
xã Ðức, Anh, Pháp. Năm 1951, Liên Hiệp Quốc trao trả độc
lập cho Libya dưới quyền lãnh đạo của vua Idris đệ nhất,
một người thuộc bộ tộc Sanussi tại Cyrenaica. Nguồn lợi
chính của vương quốc Libya là dầu lửa, được khám phá năm
1956.
Trở lại chính sách cầm quyền, trong những năm đầu lãnh
đạo, Kadhafi phân chia đồng đều các chức vụ trong chính
quyền, trong quân đội và trong kinh tài cho các bộ lạc. Mỗi
bộ lạc được phép cai quản một khu vực và có quyền đưa
người vào các chức vụ thấp hơn như an ninh chìm, vệ sĩ,
công nhân viên nhà nước.
- Bộ lạc Warfallah được quyền cai quản khu vực phía đông
(Cyrenaica). Warfallah là bộ lạc lớn nhất nước, với hơn một
triệu dân, trải dài trên một vùng đất rộng lớn phía đông
Libya, giáp ranh với Ai Cập, thủ phủ là Benghazi. Tuy là bộ
lạc đông dân nhất, hơn một triệu người, và Cyrenaica là nơi
có nhiều giếng dầu, khí đốt và hải cảng xuất khẩu dầu
lớn nhất nước, nhưng khu vực phía đông đã không được tài
trợ tương xứng với nguồn lợi do dầu khí mang lại, do đó
đã trở thành nơi xuất phát cuộc nổi dậy chống lại Tripoli
(thủ đô Libya). Nhiều đơn vị quân sự của bộ lạc này đã
gia nhập phe chống đối và lãnh đạo cuộc kháng chiến chống
Kadhafi.
- Bộ lạc Kadhafa phụ trách quyền lãnh đạo khu vực trung
tâm (Tripolitania). Kadhafa là bộ lạc xuất thân của gia đình
Kadhafi, tập trung trong khu vực trung tâm của Libya, thủ phủ là
thành phố Sabha. Tuy chỉ có 126 000 dân, Kadhafa là bộ lạc
được trang bị vũ trang hùng hậu nhất và là lực lượng
đáng tin cậy nhất của gia đình Kadhafi. Nhân sự của bộ lạc
này được tuyển dụng vào các lực lượng dân quân tự vệ,
an ninh do chính các con trai của Kadhafi trực tiếp chỉ huy.
Những người tung hô sẵn sàng chết cho Kadhafi đều xuất thân
từ bộ lạc này.
- Makarha là bộ lạc lớn thứ ba được Kadhafi tin tưởng và
giao cai quản một khu vực rộng lớn phía tây nam (Fezzan), thực
ra là vùng sa mạc Sahara nghèo khổ. Nhưng từ sau cú đảo chánh
hụt năm 1993, các cấp chỉ huy quân đội và viên chức cao cấp
trong chính quyền của bộ lạc này đều bị thất sủng.
Ngoài ra còn có thể kể thêm sự hiện diện của các bộ
lạc du mục Bedouins và Tuareg, với hơn nửa triệu người, sinh
sống trong khu vực sa mạc Sahara phía tây nam, và bộ lạc Zuaya,
một chi nhánh của bộ lạc Warfallah, sinh sống cạnh các giếng
dầu phía đông Libya, đang đe dọa chấm dứt sự ủng hộ chế
độ Kadhafi và chuẩn bị gia nhập vào phe chống đối.
<strong>Tương lai nào cho Libya ?</strong>
Với cách tổ chức chính trị dựa trên liên minh bộ lạc
như hiện nay, không ai có thể tiên đoán những gì sẽ xảy ra
tại Libya trong những ngày sắp tới. Sự nổi dậy của quần
chúng Libya không xuất phát từ những đòi hỏi căn bản về
các quyền tự do và dân chủ, hay công ăn việc làm mà từ
những đòi hỏi chia chác quyền lợi giữa các bộ lạc.
Nếu không có những vụ bắn giết người xuống đường
tại Benghazi hồi giữa tháng 2-2011 vừa qua, sự chống đối có
lẽ đã không qui mô như hiện nay. Sát hại đồng chủng là
một cấm kỵ, khi ra lệnh bắn vào đoàn người biểu tình
Kadhafi đã xé bỏ khế ước bất thành văn là không được sát
hại anh em, hành động này không thể tha thứ. Thêm vào đó,
thái độ kênh kiệu và khinh thường các định chế quốc tế
của Kadhafi đã gây rất nhiều bất mãn trong giới lãnh đạo
các cường quốc phương Tây. Loài trừ Kadhafi có lẽ là đồng
thuận chung của các bộ lạc chống đối và các cường quốc
phương Tây.
Cũng nên nhớ từ sau khi vô hiệu hóa cú đảo chánh năm 1993,
Kadhafi đã thoát hiểm hơn 40 âm mưu đảo chánh khác, sự trung
thành của các bộ lạc đối với Kadhafi đã bị đặt lại.
Từ sau ngày đó tổ chức quân đội được chia thành hai phe rõ
rệt: phe của bộ lạc Kadhafa, tức của gia đình Kadhafi,
được trang bị không thua kém gì những quân đội của các
quốc gia phương Tây tiên tiến ; phe của các bộ lạc khác
được trang bị với những loại vũ khí lỗi thời đã có từ
thời Liên Xô cũ, có loại không còn sử dụng được nữa như
các loại tên lửa phòng không. Ðó là chưa kể chính sách
tuyển dụng lính đánh thuê, đa số là người Châu Phi da đen
(Nigeria, Zimbabwe, Liberia, Tchad và Sudan), vào Libya bảo vệ chế
độ.
Tại sao từ khi Nghị quyết 1973 có hiệu lực thi hành
(17-3-2011), Kadhafi vẫn tiếp tục cầm quyền và còn thành công
trong cuộc tái chiếm những địa điểm chiến lược đã bị
phe nổi dậy chiếm giữ ? Cái gì đã khiến Kadhafi đảo ngược
thế cờ ? Rất khó trả lời một cách giản dị.
Là một người khôn ngoan và đầy mưu lược, Kadhafi đang
phục hồi lại liên minh các bộ lạc, nhưng với các bộ lạc
nhỏ phía tây nam, tức những sắc dân du mục Bedouins và Tuareg,
nhằm đe dọa nội chiến sẽ xảy ra nếu bộ lạc Kadhafa không
còn cầm quyền. Thêm vào đó, liên minh quốc tế không can
thiệp bằng bộ binh, quân đội của Kadahfi đã lẫn vào dân
chúng để tránh bị dội bom và nhờ đó đã tái chiếm lại
những địa điểm kinh tế chiến lược lớn. Kadhafi cũng biết
rõ nỗi lo sợ của các quốc gia phương Tây về tổ chức
khủng bố al Qaeda nên đã không ngừng tố cáo phe nổi dậy bị
al Qaeda xúi gịuc. Khi thấy lá bài này không thành công, Kadhafi
liền kêu gọi Thánh chiến (jihad) và đã lôi kéo được sự
ủng hộ của một số quốc gia Hồi giáo khác. Nhưng cho dù đã
làm đủ mọi cách để kéo dài thời gian cầm quyền, thời
đại Kadhafi đang chấm dứt.
Sự nguy hiểm nếu chế độ Kadhafi sụp đổ là số lượng
xe 4x4 và khối lượng vũ khí hạng nhẹ và hạng trung khổng
lồ cất giữ trong các kho đạn có thể sẽ lọt vào tay những
phe Hồi giáo cực đoan để chống lại những chế độ Bắc Phi
và khu vực sa mạc Sahara. Phe nổi dậy đã phá những kho vũ khí
và sử dụng những vũ khí này để chống lại quân của chế
độ Kadhafi. Những kho vũ khí này cũng là nỗi lo của những
chế độ dân chủ phương Tây đang có chuyên viên đang hoạt
động tại Bắc Phi và sa mạc Sahara.
Nếu thành công phe chống đối sẽ tổ chức chính quyền như
thế nào? Cũng rất khó trả lời. Văn hóa bộ lạc và tôn giáo
(Hồi giáo) vẫn còn quá mạnh trong lối suy nghĩ của người
Libya để có thể tin rằng phe chống đối sẽ làm một cuộc
cách mạng thay đổi sinh hoạt của đã có từ lâu đời. Lý
thuyết chỉ đạo sinh hoạt của các bộ lạc vẫn là tôn giáo,
tức thánh kinh Coran. Hy vọng một quốc gia Libya dân chủ theo
kiểu phương Tây sẽ được thành hình sau cuộc chống đối
này là không sát với thực tế.
Nguyễn Văn Huy
(Paris, tháng 10/2011)
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130821/nguyen-van-huy-tuong-lai-nao-cho-ai-cap-sau-nhung-cuoc-bao-loan),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét