<strong>Tại sao chính sách thắt lưng buộc bụng của Trung Quốc
có nhiều điểm liên quan đến Khổng tử hơn là với
Keynes.</strong>
<blockquote><strong>Tóm tắt bài viết và tiểu sử tác
giả:</strong>
Với thuật ngữ "thắt lưng buộc bụng" đang ngự trị ở
Bắc Kinh, người ta có xu hướng cho rằng Trung Quốc cuối cùng
cũng đã tham gia vào cuộc tranh luận của phương Tây về kinh
tế vĩ mô. Nhưng trên thực tế, các nhà lãnh đạo Trung Quốc
đang dựa vào một lịch sử tư tưởng rất khác biệt.
JOHN DELURY là Giáo sự tại Đại học Yonsei, trường Nghiên cứu
Quốc tế, tại Hàn Quốc. Ông là đồng tác giả với Orville
Schell về cuốn "Sự thịnh vượng và quyền lực: Vạn lý
Trường chinh của Trung Quốc đến Thế kỷ Hai mốt. Theo dõi
ông trên Twitter tại @JohnDelury. </blockquote>
Điều gây kinh ngạc cho các nhà sản xuất hàng xa xỉ thế
giới trong năm nay đó là, "thắt lưng buộc bụng" đã trở
thành một trong những thuật ngữ chính trị nổi bật nhất
của Bắc Kinh. Từ khi trở thành người đứng đầu Đảng
Cộng sản Trung Quốc cuối tháng 11, Tập Cận Bình đã công bố
một loạt các biện pháp thắt chặt: quan chức chính phủ bị
cấm tổ chức các bữa tiệc xa hoa và đeo đồng hồ sang
trọng, việc xây dựng các tòa nhà chính phủ cũng bị cấm
trong năm năm. Các nhà bình luận phương Tây đã nhanh chóng
giải thích việc thắt lưng buộc bụng của Trung Quốc dưới
lăng kính của cuộc tranh luận lâu nay của họ về kinh tế vĩ
mô: từ Athens, Dublin đến Washington DC, các chính trị gia và các
nhà kinh tế đang tranh cãi về các giá trị kinh tế và những
hạn chế của việc cắt giảm ngân sách và thâm hụt chi tiêu.
<center><img
src="http://www.thepach.com/wp-content/blogs.dir/1/files/2013/08/Mao_long_march.jpg"
width="600"></center>
<center><em> Vạn lý Trường chinh đến Tự do của Mao Trạch
Đông. (Ảnh: Internet)</em></center>
Nhưng sẽ là một sai lầm lớn khi giải thích lệnh cấm ăn
súp vây cá mập của Tập Cận Bình như một phần tiếp nối
của điều mà Paul Krungman mô tả là "chuyển sang thắt lưng
buộc bụng" của phương Tây từ năm 2010. Trong khi thắt lưng
buộc bụng kiểu phương Tây là một công cụ chính sách kinh
tế, tại Trung Quốc, bản chất của nó chủ yếu là mang tính
chính trị. Trung Quốc có một lịch sử lâu dài về việc tiết
kiệm không phải là để kích thích niềm tin kinh doanh, mà đúng
hơn là để chống lại căn bệnh tham nhũng. Hoàn toàn có thể
nói rằng Tập Cận Bình đã ít suy nghĩ về Milton Friedman hay
John Maynard Keynes hơn là về truyền thống cải cách chính trị
của Trung Quốc, kéo dài từ Khổng Tử đến Cộng sản.
Trong giai đoạn hình thành nền chính trị Trung Quốc, khoảng
2,500 năm trước, Khổng Tử đã tạo nên một triết lý chính
trị và đạo đức xã hội để lại dấu ấn sâu sắc trong
nền văn minh Đông Á. Ông ta khuyên các nhà cầm quyền nên
đánh thuế và chi tiêu ở mức tối thiểu. Khổng Tử và những
người theo ông ta cho biết, kẻ cai trị sáng suốt cần thể
hiện thắt lưng buộc bụng về mặt đạo đức trong hành vi cá
nhân và thắt lưng buộc bụng về mặt tài chính trong các vấn
đề nhà nước. Người dân – hầu hết là nông dân – rồi
sẽ sống theo hoàng đế "như cỏ thuận theo gió". Nói cách
khác, thể hiện đạo đức chính trị bằng thắt lưng buộc
bụng, sự thanh đạm, mộc mạc, sẽ đảm bảo tính chính danh
phổ biến và sự ổn định của triều đại.
Cách tiếp cận Nho giáo để đảm bảo chính phủ có phẩm
chất thông qua tiết kiệm đã là một sợi chỉ xuyên suốt
nền chính trị Trung Quốc cho đến kỷ nguyên hiện đại. Ví
dụ, một vị hoàng đế ở đầu thế kỷ XVII tuyên bố chấm
dứt hẳn việc đóng thuế để thể hiện tính tằn tiện của
Nho giáo. (Mặc dù chính sách này cuối cùng đã gây phản tác
dụng: mức thuế trần cản trở khả năng tạo ra doanh thu của
chính phủ cho những ngày tháng còn lại của 200 năm cầm
quyền.) Những chiến dịch chống tham nhũng – bao gồm cả
việc bắt giữ các nhân vật cao cấp – là một nét đặc
trưng thường thấy trong các thời kỳ hoàng đế cuối cùng.
Ngay cả các cuộc biến động chính trị to lớn của thế kỷ
XX đã làm dấy lên nhiều câu hỏi về tham nhũng và tiết
kiệm. Quốc Dân Đảng của Tưởng Giới Thạch, kẻ kế nhiệm
vị trí nguyên thủ quốc gia của nước Cộng hòa Trung Hoa sau
cái chết của Tôn Trung Sơn năm 1925, nhanh chóng bị tiếng xấu
về tham nhũng. Ông Tưởng phản ứng bằng cách thúc đẩy các
giá trị tân Khổng giáo như một phần của điều mà ông ta
gọi là phong trào Đời Sống Mới, lấy "sự mộc mạc và
tiết kiệm" làm một trong số những đức tính cốt lõi.
Nhưng cuối cùng ông ta bị Mao Trạch Đông đánh bại, kẻ còn
khuyến khích khái niệm nhà nước khắc khổ một cách triệt
để hơn nữa. Mao yêu cầu cán bộ Đảng Cộng sản từ bỏ
mọi tiện nghi tư sản dù nhỏ bé nhất, bao gồm cả việc mặc
kiểu đồng phục của Mao. Mặc dù Mao đã sống một cuộc
sống như một hoàng đế La Mã hơn là một chiến binh Sparta,
nhưng ông ta cũng rất hiệu quả trong việc tạo ra nhận thức
rằng người Cộng sản là những kẻ liêm khiết, trái ngược
với Quốc Dân Đảng bị tai tiếng về tham nhũng. Như Khổng
Tử dự đoán, điều này đã giúp cho những người Cộng sản
giành được "trái tim và khối óc" của người dân.
Chuẩn mực Nho giáo cũ về "quan chức trong sạch" vẫn tạo
ra tiếng vang mạnh mẽ trong một thể chế Trung Quốc mang tính
chất nửa tư bản, nửa Cộng sản, và Nho giáo giả tạo ngày
nay. Chương trình thắt lưng buộc bụng hiện nay được hiểu
một cách tốt nhất là một nỗ lực của Tập Cận Bình để
tạo dấu ấn của ông ta lên khái niệm truyền thống về một
chính phủ tốt. Đặc biệt cho thấy có các dấu tích của Mao
trong kế hoạch của Tập Cận Bình. Gần đây, ông Tập thậm
chí đã ca ngợi chiến dịch "sáu không" của Mao Trạch
Đông, cấm các quan chức lãng phí tài sản của nhân dân, ông
ta cũng hứa khởi động lại chiến dịch cũ của Mao nhằm
chống lại "chủ nghĩa hình thức, quan liêu, chủ nghĩa khoái
lạc, và sự hoang phí."
Tuy nhiên ông Tập cũng sử dụng ngôn ngữ độc đáo của
truyền thống cải cách tiến bộ trong tư tưởng chính trị
Trung Quốc, bắt nguồn từ thế kỷ XIX. Người đại diện là
Feng Guifen (Phùng Quế Phương) kêu gọi đồng hương của ông ta
nghiên cứu "phương pháp tạo nên sự thịnh vượng và quyền
lực," bao gồm cả hệ thống chính trị dân chủ, đảm bảo
"sự gần gũi" giữa người cai trị và người bị trị. Sự
ảnh hưởng này trở nên đặc biệt rõ ràng khi ông Tập Cận
Bình giải thích mục tiêu thắt lưng buộc bụng là để gìn
giữ sự hòa hợp giữa Đảng Cộng Sản và nhân dân Trung
Quốc. "Nếu chúng ta không khắc phục những khuynh hướng
không lành mạnh và để cho chúng phát triển," ông Tập cảnh
báo hồi đầu năm, "thì sẽ giống như dựng lên một bức
tường giữa Đảng và nhân dân, chúng ta sẽ mất đi nguồn
gốc, mạch máu và sức mạnh của chúng ta." Đây là ngụ ý
chuẩn xuyên suốt giới cải cách Trung Quốc kể từ thời Tôn
Trung Sơn và Phùng Quế Phương, những người cho rằng cuộc
bầu cử và quốc hội đại diện sẽ làm giảm khoảng cách
giữa người dân và chính phủ, nhờ đó thắt chặt rường
cột quốc gia. Nhưng Tập Cận Bình muốn kéo mọi người lại
gần với Đảng bằng cách thắt lưng buộc bụng, không phải
bằng dân chủ.
Rõ ràng là ông Tập đã nhìn thấy nhiều vấn đề hơn là
chỉ tăng trưởng GDP; thắt lưng buộc bụng liên quan đến
tương lai của chính thể. Đảng Cộng sảng muốn giành được
"niềm tin của người dân" bằng các chiến dịch chống tham
nhũng từ trên xuống dựa trên những lời hô hào thắt lưng
buộc bụng, cũng như những hình phạt đối với các quan chức
cao cấp bị dính bê bối. Vụ xử nổi bật nhất cho đến nay
trong thời của ông Tập Cận Bình là cựu Bộ trưởng Đường
sắt ông Lưu Chí Quân, và phiên tòa xét xử nhà lãnh đạo bị
thất sủng Bạc Hy Lai được nhiều người mong đợi, dự kiến
sẽ sớm diễn ra. Ông Tập hy vọng rằng các hình thức truyền
thống về tiết kiệm và kỷ luật này có thể xóa bỏ nhu cầu
chuyển giao quyền chính trị từ dưới lên. Nói một cách
thẳng thừng, trong khi ở châu Âu và Mỹ đối trọng với thắt
lưng buộc bụng là kích thích tăng trưởng kinh tế, thì đối
trọng với thắt lưng buộc bụng của Trung Quốc là dân chủ.
Từ góc nhìn này, đáng ghi nhớ rằng thách thức lớn nhất
đối với sự cai trị của Đảng Cộng sản – khi hàng triệu
người Trung Quốc chiếm giữ Thiên An Môn vào mùa xuân 1989 –
tập trung vào hai nhu cầu phổ biến: nhiều dân chủ và ít tham
nhũng hơn. Khi hai mục tiêu đan xen lẫn nhau, những trụ cột
tạo nên tính chính danh của ĐCSTQ bắt đầu lắc lư và lung
lay. Điều này giúp giải thích ý nghĩa thực sự của chính
sách thắt lưng buộc bụng của Đảng Cộng sản, và lý do tại
sao Tập Cận Bình lại chọn chống tham nhũng từ trên xuống
làm trọng tâm trong chương trình nghị sự của ông ta.
Trong ngắn hạn, có thể sẽ dễ dàng hơn khi Đảng cố gắng
tự kỷ luật để lấy lại niềm tin từ công chúng bằng cách
bắt trói "các con hổ và con ruồi", những kẻ đang lạm
dụng chức quyền trên phí tổn của người dân. Nhưng về lâu
dài, Tập Cận Bình có thể thấy rằng những gánh nặng của
cách tiếp cận từ trên xuống và tự giải quyết này là quá
sức chịu đựng của kẻ mạnh nhất Bắc Kinh. Giải pháp bền
vững duy nhất chống nạn tham nhũng thâm căn cố đế là tăng
cường các cơ chế dân chủ và các tổ chức xã hội dân sự,
đồng thời trao quyền cho các phương tiện truyền thông và tòa
án, để cho kỷ luật từ trên xuống tương ứng với trách
nhiệm giải trình từ dưới lên. Bất kể thắt lưng buộc
bụng như một chính sách kinh tế thành công đến mức nào, khi
là một phương tiện cải cách chính trị, nó sẽ sớm đạt
đến giới hạn của nó.
<strong>Nguồn</strong>: <a
href="http://www.foreignaffairs.com/author/john-delury">John Delury</a>,
"<a
href="http://www.foreignaffairs.com/articles/139629/john-delury/austerity-with-chinese-characteristics">Austerity
with Chinese Characteristics</a>", <em>Foreign Affairs</em>, ngày 7 Tháng
Tám 2013.
Bản Tiếng Việt © 2013 The Pacific Chronicle
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130823/john-delury-that-lung-buoc-bung-voi-dac-tinh-trung-quoc),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét