<div class="boxleft300"><img
src="http://phiatruoc.info/wp-content/uploads/2014/09/e1b3089a34d0d6cd8fde440f691075bb-1024x816.jpg"
/><div class="textholder"></div>Tiến sĩ Nguyễn Quang A, đại diện
của Diễn đàn Xã hội Dân sự, là một trong những trí thức
đi đầu cho phong trào dân chủ trong nước hiện nay. Ông không
phải chỉ là một trí thức bàn giấy, ông là một trí thức
dấn thân. Phía Trước đã có buổi phỏng vấn Tiến sĩ Nguyễn
Quang A về chủ đề: "Vai trò của trí thức – văn nghệ sĩ
với xã hội"</div><strong><em>Phía Trước: <em></strong>Trong
những năm gần đây, tiếng nói của các trí thức trong tiến
trình đổi mới đất nước trở nên rất mạnh mẽ. Bản thân
ông cũng là một trí thức cấp tiến trong công cuộc ấy, mong
ông có thể giúp cho các độc giả của Phía Trước biết
được những gì các trí thức cấp tiến đã làm trong thời
gian vừa qua để thúc đẩy quá trình dân chủ hóa ở Việt
Nam?</em>
<strong><em>T.S Nguyễn Quang A</em></strong>: Giới trí thức Việt
Nam đã có một số đóng góp tích cực vào việc phản biện
chính sách và các dự án lớn mà điển hình là dự án Bauxite
Tây Nguyên (BTN) và dự án đường sắt cao tốc (ĐSCT).
BTN là một dự án lớn (thực ra là để cho Trung Quốc vào
đầu tư). Một tổ chức NGO đã dàn xếp cho nhà văn Nguyên
Ngọc và cựu đại sứ Nguyễn Trung đi thực địa tìm hiểu (2
lần, mỗi lần vài tuần lễ) trên cơ sở những nghiên cứu
của các nhà khoa học độc lập, gồm các anh Nguyên Ngọc và
Nguyễn Trung, đã thúc đẩy nhiều cuộc tiếp xúc với các
chính quyền địa phương, vạch rõ cho họ những nguy hại của
dự án, đã cùng các nhà khoa học tổ chức nhiều hội thảo
phản biện và có một báo cáo dài gửi cho các cơ quan hữu
trách. Tuy nhiên, có vẻ như dự án vẫn tiếp tục, cho nên các
trí thức đã vận động báo chí vào cuộc và tiếng nói phản
đối ngày càng lên cao. Nhiều kiến nghị của tri thức đã
được công bố và gửi cho các cơ quan hữu trách. Từ đó trang
Bauxite Việt Nam ra đời và đến nay vẫn hoạt động tích cực
Dưới sức ép của tri thức, của dư luận, Nhà nước đã
phải hạn chế dự án (lẽ ra là cả chục nhà máy với sự
đầu tư của Trung Quốc trên quy mô rất lớn) ở mức thí
điểm ở 2 nhà máy Tân Rai và Nhân Cơ (và nhà đầu tư là TKV).
Có thể thấy sự phản đối này đã có kết quả không nhỏ,
tuy không dừng được toàn bộ. Tất cả các ý kiến phản
biện đến nay đều tỏ ra đúng và là một khích lệ lớn cho
việc lên tiếng của giới trí thức.
ĐSCT là một dự án khổng lồ với tổng vốn đầu tư dự
tính khoảng 60 tỷ USD. Giới trí thức cũng đã lên tiếng mạnh
mẽ phản bác bằng ý kiến, hội thảo, kiến nghị và huy
động báo giới vào cuộc. Tuy người ta nói đến công nghệ TGV
của Pháp và Shinkansen Nhật Bản nhưng họ đã đưa nhiều đại
biểu quốc hội và lãnh đạo địa phương đi thăm tàu cao tốc
Trung Quốc. Và rất có thể nếu dự án được thông qua thì
sẽ là tàu và bằng tiền vay Trung Quốc.
Sự lên tiếng đã mạnh mẽ đến mức Quốc hội đã quyết
định không thông qua dự án.
Còn có thể nhắc đến nhiều dự án mà tiếng nói của giới
trí thức đã mang lại kết quả (như dừng dự án thủy điện
xâm hại đến rừng quốc gia Cát Tiên, vân vân).
Giới trí thức cũng có vai trò tích cực đến quá trình dân
chủ hóa mà điển hình là Kiến nghị 72 về sửa đổi hiến
pháp đã dấy lên một phong trào tìm hiểu, học tập về hiến
pháp chưa từng có trong lịch sử Việt Nam (và đấy mới là
mục đích chính của KN72 chứ không phải là để thay câu đổi
chữ trong hiến pháp; tất nhiên nếu có sự thay đổi thì càng
tốt, nhưng đó không phải là 3 hay 4 mục tiêu đầu tiên của
KN72).
Trước KN72 giới trí thức đã đưa ra nhiều kiến nghị khác
về nhân quyền nhưng nổi bật hơn trong số đó là kiến nghị
thực thi quyền dân sự và chính trị vào tháng 9-2013 đi kèm
với sự ra đời của Diễn đàn Xã hội Dân sự (CSF).
Mục tiêu của CSF là thúc đẩy sự phát triển của XHDS ở
Việt Nam; góp phần vào sự chuyển đổi ôn hòa từ chế độ
độc tài toàn trị hiện nay sang chế độ dân chủ (với hệ
thống đa đảng, bầu cử tự do và nền pháp trị thực sự),
bằng phương pháp bất bạo động; hoạt động theo phương châm
của 4 khẩu hiệu với 16 chữ vàng thật:
1) Thực thi dân quyền
2) Nâng cao dân trí
3) Chấn hưng dân khí
4) Cải thiện dân sinh
Đây là những khẩu hiệu dựa hoàn toàn (3 khẩu hiệu sau) vào
tư tưởng của cụ Phan Châu Trinh cách đây 1 thế kỷ (có cải
biến cho phù hợp với hiện nay). CSF tôn xưng cụ Phan Châu Trinh
là cha đẻ tư tưởng của mình và bổ sung thêm ý tưởng hiện
đại về nhân quyền. Người dân có các quyền tự nhiên, bẩm
sinh của mình mà đã được Tuyên Ngôn Nhân quyền long trọng
ghi nhận, thậm chí cũng được Hiến pháp hiện hành ghi nhận.
Biết được quyền của mình người dân cứ thế thực hiện,
cứ như chúng ta ở trong một nước thực sự tự do dân chủ,
và không cầu xin bất cứ ai (kể cả Nhà nước) ban cho, không
cần bất cứ sự cho phép của bất cứ ai. Việc hạn chế một
quyền nào đó chỉ để nhằm bảo vệ quyền của những
người khác, và phải được quy định tường minh trong luật
(chứ không phải quy định pháp luật). Nhà nước phải có
NGHĨA VỤ tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người dân thực
thi quyền của mình. Hiểu như vậy dẫu chưa có luật người
dân vẫn cứ thực thi các quyền của mình (từ quyền tự do
ngôn luận, hội họp, lập hội, lập đảng, biểu tình, vân
vân) mà không đợi sự cho phép của bất kể ai (nhà nước có
thể yêu cầu đăng ký nhưng nếu thủ tục đăng ký ngăn cản
việc thực thi các quyền đó thì LÀ LỖI CỦA NHÀ NƯỚC, chứ
không phải lỗi của người dân.
Thực hiện 4 khẩu hiệu trên, nhất là khẩu hiệu thứ nhất
vận động mọi người dân tìm hiểu để biết quyền của
mình và thực thi các quyền đó ngay lập tức, cũng góp phần
nâng cao dân trí, chấn hưng dân khí, là công việc lâu dài,
bền bỉ. Và theo tôi số phận của chúng ta do chính chúng ta
quyết định, việc thực hiện 4 khẩu hiệu trên là hết sức
thiết thực cho cuộc sống hàng ngày của mỗi chúng ta cũng như
vận mệnh của cả dân tộc.
<center><img
src="http://phiatruoc.info/wp-content/uploads/2014/09/Freedom_Through_The_Mind_fin__by_Edy_ONE.jpg"
width="462"></center>
<strong><em>Phía Trước:</em></strong> <em>Nhiều người cho rằng
trí thức không nên dính dáng đến chính trị, ông nghĩ sao về
quan điểm này? </em>
<strong><em>T.S Nguyễn Quang A:</em></strong> Nếu hiểu chính trị
theo nghĩa rộng là mọi hoạt động liên quan đến các quyết
định tập thể, thì không ai không thể dính đến chính trị,
và dính đến chính trị là rất tốt, là nghĩa vụ và trách
nhiệm của mỗi người dân. Và tôi rất tích cực tham gia chính
trị theo nghĩa rộng đó.
Còn hiểu theo nghĩa hẹp về chính trị: tham gia đảng phái
chính trị với mục đích nắm quyền lực thì lại khác. Tôi
cũng không muốn dính đến cái chính trị theo nghĩa hẹp này.
Quyền lựa chọn là của mỗi người và chúng ta nên tôn trọng
lựa chọn của họ. Và việc tham gia vào chính trị theo nghĩa
hẹp này cũng rất cần thiết cho xã hội, thiếu nó xã hội
không thể phát triển.
Vấn đề ở đây là hiểu thế nào là chính trị mà thôi. Tôi
ủng hộ và tôn trọng sự tham gia, sự dính líu đến chính
trị của tất cả mọi người dù hiểu theo nghĩa rộng hay
nghĩa hẹp.
<strong><em>Phía Trước:</em></strong> <em>Tôi thấy rằng trí thức
luôn ở vị thế rất khó có được sự ủng hộ của số
đông, sở dĩ bởi bản tính ôn hòa và thích những hành động
ôn hòa. Điều này khiến cho nhiều bên đánh giá là kém dấn
thân. Xin ông cho biết ý kiến của ông?</em>
<strong><em>T.S Nguyễn Quang A:</em></strong> Hoàn toàn ngược lại.
Nếu trung thực, thẳng thắn, chân thành và biết cách, trí
thức hoàn toàn có thể có sự ủng hộ của số đông<em>.
</em>Chính bản tính ôn hòa và thích hành động ôn hòa là thế
mạnh vô song của trí thức. Sự dấn thân đích thực hoàn toàn
chẳng liên quan gì đến đặc tính đó cả<em>.</em>
<strong><em>Phía Trước:</em></strong> <em>Trong rất nhiều bài
viết và nhiều lần nói chuyện, ông đều nhắc đến những
thay đổi rất nhỏ, nhưng lại mang ý nghĩa lớn lao. Đó có
phải là hiệu ứng Domino? Và liệu đó có phải là những hoạt
động mà ông và đồng sự đang thực hiện?
</em>
<strong><em>T.S Nguyễn Quang A</em></strong>: Không phải tất cả
những thay đổi rất nhỏ đều có ý nghĩa lớn, nhưng tôi ủng
hộ tất cả những thay đổi nhỏ nhất theo hướng cải thiện
cuộc sống của người dân, nếu theo hướng cải thiện thì
những thay đổi nhỏ dễ thực hiện hơn, khả thi hơn, sát
sườn hơn, thực tế hơn và người dân cảm thấy luôn và như
thế nó khuyến khích những việc như vậy. Nhiều thay đổi
nhỏ sẽ tạo ra thay đổi lớn.
Tất nhiên phải tận dụng mọi cơ hội để có những thay
đổi lớn theo hướng cải thiện và ngăn những thay đổi lớn
theo hướng ngược lại.
Xã hội là một hệ thống rất phức tạp và những thay đổi
(nhất là thay đổi chính trị) luôn rất khó lường. Chúng ta
có thể dự đoán xu hướng dài hạn khá dễ, song trong ngắn
hạn, hầu hết những dự đoán đều rất khó. Và những biến
đổi có ý nghĩa to lớn không thể xảy ra nếu không có vô vàn
những thay đổi nhỏ xảy ra trước đó, rồi đột ngột nó
"lật" trạng thái (mà người ta hay gọi là "<em>cách
mạng</em>" nhưng tôi ghét từ này). Người ta đã nghiên cứu
rất nhiều và khá kỹ hiện tượng "lật" trạng thái như
vậy trong các hệ thống phức tạp dưới các thuật ngữ như
<em>tipping phenomenon</em> (hiện tượng lật).
Hiểu là hiệu ứng domino như bạn nói cũng có phần đúng, song
tôi không thích dùng từ đó, tôi ưa <em>tipping</em> hơn, giống
như cái cân nhạy ở trạng thái cân bằng chỉ cần cho thêm
một chút vào một bên là nó lật nghiêng sang bên đó.
Hiện tượng <em>tipping</em> rất quan trọng trong bất kỳ hệ
thống phức tạp nào và vô cùng quan trọng trong những thay
đổi xã hội và chính trị. Cho nên tôi khuyên các bạn hãy tìm
hiểu kỹ nó. Hãy kiên trì làm những việc nho nhỏ và nó có
thể mang lại những ý nghĩa hết sức lớn (vì không có chúng
thì không thể có sự thay đổi lớn có ý nghĩa và thiếu chúng
thì sự thay đổi lớn chưa chắc đã bền vững).
<center><img
src="http://phiatruoc.info/wp-content/uploads/2014/09/1206_573136002709416_86696975_n.jpg"
width="401"></center>
<strong><em>Phía Trước:</em></strong> <em>Những cản trở từ chính
quyền Việt Nam hiện nay cho thấy rằng họ không những không
chấp nhận những cuộc chuyển đổi lớn, mà ngay cả những
chuyển dịch từ từ như các hoạt động xã hội dân sự cũng
bị đặt vào nguy cơ cần phải đối phó. Theo ông nguyên nhân
do đâu? Có phải chỉ vì họ không muốn thay đổi? Hay còn vì
một mâu thuẫn bấy lâu nay giữa chính quyền và giới trí
thức?</em>
<strong><em>T.S Nguyễn Quang A</em></strong>: Thực ra ở Việt Nam
trong một phần tư thế kỷ qua đã có những thay đổi rất
lớn. Chính quyền nào cũng muốn giữ quyền cai trị của mình,
họ chỉ buộc phải từ bỏ khi bị sức ép (do luật định
trong các nước dân chủ khi thua trong bầu cử, do cạnh tranh, do
sức ép của nhân dân và quốc tế). Tôi không thấy vấn đề
và giải pháp ở phía chính quyền, hoàn toàn ngược lại nó ở
phía chúng ta: nhân dân.
Chúng ta chịu để cho chính quyền làm vậy thì chính quyền
tất nhiên sẽ làm vậy vì lợi ích của họ xui khiến họ làm
vậy. Nếu chúng ta sợ hãi, thụ động và để mặc chính
quyền làm trái pháp luật vi hiến thì chúng ta đành phải cam
chịu với số phận nô lệ thôi. Hãy đừng đợi có một ông
vưa hiền hay một ông đảng chân chính nào đó ban cho chúng ta
tự do. Tự do, dân chủ phải giành lấy, nó không phải là của
bố thí!
Hãy lên tiếng, hãy gây sức ép lên chính quyền 24 giờ một
ngày, 7 ngày một tuần, chính quyền nào cũng sẽ thay đổi,
không sớm thì muộn. Chính vì thế hãy tích cực thực hiện
khẩu hiệu số 1 của chúng tôi: đừng sợ và hãy thực thi
quyền của mình (dù đó là quyền kinh tế, sức khỏe, văn hóa
hay chính trị). Tương lai của chúng ta là hoàn toàn do chúng ta
chứ không phải ở chính quyền.
<strong><em>Phía Trước:</em></strong> <em>Vị thế của giới trí
thức bấy lâu nay luôn bị đánh giá thấp, đặc biệt là sau
sự kiện Nhân văn giai phẩm. Theo ông, liệu giới trí thức có
thể lấy lại vị thế quan trọng của mình hay không? Các
điều kiện nào cần thiết để người trí thức của thể
phát huy được hết khả năng cho vai trò của mình?</em>
<strong><em>T.S Nguyễn Quang A</em></strong>: Tôi không tin vậy. Trí
thức luôn là tầng lớp đi đầu. Chỉ có những kẻ điên mới
đánh giá thấp trí thức. Điều kiện nào ư? Hãy tạo ra các
điều kiện ấy, còn nếu chờ nếu có điều kiện thế này
thế nó thì chúng tôi mới phát huy được vai trò là hoàn toàn
sai. Người luôn nghĩ như thế vẫn là một nô lệ, dẫu là trí
thức cũng là trí thức nô lệ (mà không ít đâu vì cái chế
độ này nó có động cơ tạo ra các văn nô, nhà khoa học nô
như vậy). Trí thức phải đi đầu trong dẫn dắt nhân dân
hiểu và thực thi quyền vốn có của mình, khi đó họ có vai
trò lãnh đạo, còn vẫn chờ ai đó tạo điều kiện thì đó
chưa phải là trí thức thật.
<strong><em>Phía Trước:</em></strong> <em>Rất mong ông chia sẻ
những kỳ vọng của ông về lớp trí thức trẻ của Việt Nam
trong 10, 20 năm nữa?</em>
<strong><em>T.S Nguyễn Quang A</em></strong>: Tôi rất tin vào họ và
mong họ chăm chỉ làm ăn, học tập, cải thiện cuộc sống
của bản thân mình và gia đình mình, sống vui, sống khỏe
(đừng tưởng những việc bình thường và có vẻ "chẳng
dấn thân" chút nào đó là không quan trọng, chúng vô cùng quan
trọng.) Không phải đặt mục tiêu quá to tát làm gì. Hãy thực
tế, đặt ra cho mình những mục tiêu vừa sức vì mục tiêu
viển vông sẽ chắc chắn thất bại và làm bạn nản lòng. Và
tất nhiên tôi cũng chúc họ tham gia chính trị (theo cả nghĩa
rộng và nghĩa hẹp) một cách tích cực, nhất là trong việc
vượt qua nỗi sợ, nỗi ám ảnh và cứ thế thực thi các
quyền của mình và một điều cuối đừng sợ cả thất bại
nữa.
<strong><em>Xin chân thành cảm ơn ông!</em>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://www.danluan.org/tin-tuc/20140923/tien-si-nguyen-quang-a-tri-thuc-that-su-khong-bao-gio-lam-no-le-0),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét