<center><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8ZQDUr80ZNGYl0WFwhZG5vX2Mp6wFS0uhalUU_oxmNpOMGpHo_b_kY6BpCqPIZddVIQYJs1IB3rMRp7qm1fPsBSWx331PxMbQ1JM4MaK9ubARu-bXc2AJW15n4NzG2iRSLAiWFTzKSHKN/s1600/UN-BoCau-Danlambao-1.jpg"
width="560" /></center>
<b><i>Cơ chế bảo vệ nhân quyền của LHQ không phải là một
hệ thống pháp luật và không có tính ràng buộc với quốc gia
nào. Tuy nhiên, vẫn có những cách để những nạn nhân bị vi
phạm nhân quyền ở Việt Nam dựa vào quốc tế để bảo vệ
quyền của mình và những người khác.</i></b>
Một ngày trước phiên điều trần UPR của Chính phủ Việt
Nam, phái đoàn dân sự độc lập vận động cho nhân quyền
Việt Nam đã gặp một quan chức cao cấp của Văn phòng Cao ủy
Liên Hợp Quốc về Nhân quyền. Ông vốn là một luật sư, một
chuyên gia về nhân quyền, và rất hiểu về các cơ chế của
Liên Hợp Quốc, chẳng hạn UPR (Kiểm điểm Định kỳ Phổ
quát) hay SR (Báo cáo viên Đặc biệt).
Ông đã cung cấp cho các nhà bảo vệ nhân quyền Việt Nam
nhiều kiến thức quý giá về hoạt động đấu tranh bảo vệ
nhân quyền. Vì lý do ''ngoại giao'' với Liên Hợp Quốc (LHQ),
ông đề nghị giấu tên để cuộc trò chuyện được thoải
mái với những thông tin trung thực nhất có thể.
<a name="more"></a>
<i>- Thưa ông, trong chuyến đi này, chúng tôi xác định mục
đích chính của mình là nói cho người dân trong nước biết
rằng có những cơ chế quốc tế để có thể bảo vệ nhân
quyền của mọi người. Việt Nam hiện đã là thành viên của
Hội đồng Nhân quyền LHQ. Chúng tôi được biết ông là một
chuyên gia về thủ tục Báo cáo viên Đặc biệt. Ông có thể
giải thích - một cách đơn giản nhất - cho những người dân
Việt Nam có quan tâm hiểu về thủ tục này và các cơ chế
nhân quyền khác của LHQ nói chung và Hội đồng Nhân quyền nói
riêng không?</i>
- Một cách cực kỳ vắn tắt thì LHQ có hai cơ chế bảo vệ
nhân quyền:
1. Các cơ quan dựa trên Hiến chương LHQ (charter bodies), trong
đó có Hội đồng Nhân quyền LHQ với cơ chế Kiểm điểm
Định kỳ Phổ quát (UPR) và cơ chế Các Thủ tục Đặc biệt
(Special Procedures).
2. Các cơ quan được thành lập và hoạt động dựa trên các
công ước quốc tế về nhân quyền (treaty bodies). Có 10 cơ quan
như vậy, thực hiện chức năng giám sát việc thi hành 10 công
ước quốc tế về nhân quyền.
Bây giờ tôi sẽ nói với các bạn về cơ chế Các Thủ tục
Đặc biệt, là lĩnh vực của tôi. Tôi sẽ nói về những gì
chúng tôi có thể làm được và những gì chúng tôi không làm
được. Các bạn biết những điều này để có thể tận dụng
cơ chế này bảo vệ quyền con người ở Việt Nam.
<b><i>Những gì LHQ có thể làm</i></b>
<b><i>* Cơ chế Các Thủ tục Đặc biệt</i></b> của Hội
đồng Nhân quyền LHQ gồm những hoạt động như: chính thức
đến một quốc gia để tìm hiểu về tình hình nhân quyền
(country visit); làm nghiên cứu, tham vấn chuyên gia, nâng cao nhận
thức về nhân quyền...; và một hoạt động có thể dịch sang
tiếng Việt là giao thiệp (communications).
<i>Giao thiệp</i> là việc LHQ <i>gửi thư khiếu nại khẩn
cấp</i> (urgent appeal) hoặc <i>thư đề nghị làm rõ</i> (letter of
allegation) cho chính phủ của quốc gia vi phạm nhân quyền. Cho
nên có một cách dịch communications sang tiếng Việt là ''thủ
tục khiếu nại''. Nhưng về bản chất, hoạt động này đúng
là <i>giao thiệp</i> ở cấp nhà nước và LHQ, và mang tính
ngoại giao rất cao. LHQ cũng chỉ có thể gửi thư trên cơ sở
thông tin tố cáo mà họ nhận được từ bên trong quốc gia vi
phạm nhân quyền. Tuy nhiên, điểm tốt là mọi cá nhân hay tổ
chức đều có thể gửi thông tin tố cáo trực tiếp.
- Trước hết, nói về những gì chúng tôi có thể làm
được, thì đó là <i>giao thiệp</i>, tức là LHQ gửi thư cho
chính phủ một nước để yêu cầu làm rõ về một vụ việc
vi phạm nhân quyền nào đấy. Như tôi, lĩnh vực của tôi là
bảo vệ hệ thống pháp luật độc lập, cho nên khi thấy có
một vụ án nào đó mà Việt Nam không đảm bảo hệ thống
pháp luật độc lập, tôi sẽ gửi thư cho Chính phủ Việt Nam.
Các bạn biết đấy, để hệ thống pháp luật được độc
lập, thì công an-cảnh sát, tòa án, và luật sư phải độc
lập. Chỉ cần một trong ba lực lượng bị chính quyền, chính
phủ (cơ quan hành pháp) kiểm soát, thì hệ thống pháp luật
mất tính độc lập. Khi đó, công dân có thể bị bỏ tù không
án, hoặc bị áp đặt những bản án bất công.
Nói chung là như vậy, còn trên thực tế, phải có những vụ
việc có dấu hiệu vi phạm cụ thể, LHQ mới có thể thực
hiện thủ tục <i>giao thiệp</i>.
<b><i>Những gì LHQ không làm được</i></b>
<i>- Ông có thể cho biết những giới hạn của cơ chế bảo
vệ nhân quyền của Hội đồng Nhân quyền LHQ, cụ thể là UPR
và Các Thủ tục Đặc biệt?</i>
- Với hoạt động country visit, thì người của LHQ chỉ có
thể đến một nước khi được chính phủ của nước ấy
mời.
Với hoạt động communications, thì các bạn có thể thấy là
nó rất lâu. Thêm nữa, LHQ gửi thư trên cơ sở thông tin tố
cáo mà chúng tôi nhận được từ bên trong quốc gia vi phạm
nhân quyền. Ở văn phòng của tôi, trung bình, mỗi ngày chúng
tôi nhận 15 thư tố cáo từ các nơi khác nhau trên thế giới.
May là mới 15 chứ chưa phải 50 <i>(cười)</i>, nhưng các bạn
thấy đấy, rất mất thời gian để có thể xử lý tất cả
các vụ việc.
Đơn cử một ví dụ là Qatar. Chúng tôi biết ở Qatar có hàng
trăm vụ vi phạm nhân quyền, nhưng chúng tôi cũng đành chịu,
không giải quyết được. Đó là chưa kể, nếu tập trung vào
xử lý các vấn đề của một nước thôi, chẳng hạn Syria,
thì chúng tôi sẽ không thể quan tâm đến phần còn lại của
thế giới được nữa.
Và cuối cùng là tính hiệu quả. Nhiều lắm thì cuối cùng,
trong mỗi vụ việc, LHQ cũng chỉ ra thông cáo bày tỏ quan
ngại. Quốc gia bị cáo buộc vi phạm nhân quyền không có nghĩa
vụ phải trả lời. Cơ chế bảo vệ nhân quyền của LHQ không
phải là một hệ thống pháp luật và nó không có tính ràng
buộc với quốc gia nào cả.
UPR cũng vậy. Nó có vẻ là một cơ chế tốt, có tính khả
thi cao đấy, nhưng rất chậm chạp.
<i>- Hội đồng Nhân quyền LHQ thuộc hệ thống các cơ quan
dựa trên Hiến chương LHQ (charter bodies). Vậy còn các cơ quan
thuộc hệ thống còn lại, dựa trên các công ước quốc tế
(treaty bodies) thì sao, có hiệu quả gì hơn không, thưa ông?</i>
- Cũng còn nhiều vấn đề lắm. Trên lý thuyết, ưu điểm là
các cơ quan này cũng cho phép cá nhân công dân có thể gửi
khiếu nại, tố cáo về vi phạm nhân quyền ở nước mình. Nói
cách khác, bất kỳ ai cũng có quyền gửi thư tố cáo Nhà
nước mình vi phạm một quyền quy định trong một công ước
quốc tế nào đó mà Nhà nước đã ký. Nhưng trên thực tế,
hầu như chẳng có khiếu nại cá nhân nào ra LHQ được.
Các quốc gia khiếu nại nhau thì được. Cho nên khi một công
dân Việt Nam bị chà đạp nhân quyền và muốn tố cáo ra LHQ,
các bạn phải xem có thể nhờ quốc gia nào khiếu nại, phải
tìm xem quốc gia nào sẽ sẵn sàng làm việc đó? Các nước
châu Á vốn không có truyền thống khiếu nại, tố cáo nước
láng giềng của mình vi phạm nhân quyền. Thế nên theo tôi, các
bạn có thể tìm kiếm các đối tác phương Tây.
<b><i>Hướng dẫn cách làm cho người dân Việt Nam</i></b>
<i>- Hệ thống LHQ phức tạp và vận hành chậm chạp như
vậy, thì theo ông, có cách làm nào hiệu quả để bảo vệ
quyền con người ở Việt Nam?</i>
- Tôi sẽ nói ngắn gọn thế này: HÃY ĐƯA CÂU CHUYỆN LÊN
BÁO CHÍ QUỐC TẾ.
UPR tốt đấy, nhưng lâu lắm. Các Thủ tục Đặc biệt cũng
chậm lắm. Hãy đưa những vụ việc vi phạm nhân quyền ra báo
chí, truyền thông quốc tế. Hãy viết bài bằng tiếng Anh,
hoặc tìm những người viết hộ cho bạn. Những câu chuyện,
mất mát và khổ đau, của các cá nhân cụ thể luôn là điểm
thu hút người đọc và báo chí.
Sẽ là tuyệt vời nếu các bạn có thể phản ánh tình hình
vi phạm nhân quyền ở nước mình lên các cơ quan truyền thông
quốc tế lớn, như CNN, New York Times, Washington Post, v.v.
Các bạn hãy hợp tác với các tờ báo lớn, và ĐỪNG QUÊN
HỢP TÁC VỚI CÁC TỔ CHỨC XÃ HỘI DÂN SỰ trong nước và
quốc tế.
<i>- Các tổ chức xã hội dân sự đóng vai trò như thế nào,
thưa ông?</i>
- Trở lại với cơ chế UPR của Hội đồng Nhân quyền LHQ.
Tôi có nói đó có vẻ là một cơ chế tốt, bởi vì với UPR,
bạn có thể đến tận diễn đàn của LHQ để phản ánh,
khiếu nại, tố cáo tình hình vi phạm nhân quyền ở nước
mình, và ra các tuyên bố, các thông cáo, với tư cách tổ chức
xã hội dân sự.
Có những tổ chức xã hội dân sự lớn mạnh hơn các tổ
chức khác, vì thế họ có ảnh hưởng hơn đối với các chính
quyền và với LHQ. Ví dụ, khi Ân xá Quốc tế, HRW, hay ICJ (Ủy
ban Luật gia Quốc tế) ra thông cáo về một vấn đề nào đó,
thì có nhiều khả năng LHQ sẽ hành động hơn và báo chí quốc
tế cũng bị thu hút hơn.
Do đó, để tiếng nói của mình được lắng nghe trên
trường quốc tế, cách làm khôn ngoan là bạn kết hợp với
các tổ chức nhân quyền quốc tế lớn, chẳng hạn để ra
tuyên bố chung.
<b><i>Tạo áp lực quốc tế</i></b>
<i>- Như vậy, vắn tắt là chúng ta có thể dựa vào truyền
thông quốc tế và xã hội dân sự?</i>
- Đúng vậy. Quan hệ - đó là cái tôi muốn nhấn mạnh.
Những người đấu tranh cho nhân quyền phải xây dựng và phát
triển quan hệ. Nói một cách đơn giản là, bạn có câu chuyện
để kể và muốn kể, bạn cần phải có người sẽ giúp bạn
khuếch tán câu chuyện đó.
Vậy hãy thiết lập quan hệ với báo chí quốc tế và các
tổ chức dân sự quốc tế. Hãy có những người bạn, những
đồng minh ở các quốc gia khác. Hãy tiến hành các nghiên cứu
chung, làm báo cáo chung, ra tuyên bố chung. Luôn luôn hợp tác
với các tổ chức xã hội dân sự trong nước và quốc tế.
Các bạn cũng đừng quên vai trò của cộng đồng người
Việt Nam ở nước ngoài. Họ có thể phản ánh sự lo ngại về
tình hình nhân quyền ở quê hương Việt Nam của mình lên chính
phủ của nước họ đang cư ngụ, và góp phần tác động, hình
thành hoặc thay đổi chính sách liên quan.
<i>- Ta lấy một ví dụ cụ thể: Ông Trần Huỳnh Duy Thức,
một doanh nhân có tài và yêu nước, đã bị kết án 16 năm tù
mặc dù tất cả những gì ông làm chỉ là thể hiện chính
kiến một cách ôn hòa. Trong quan hệ với cộng đồng quốc
tế, chúng tôi có thể làm gì để thay đổi bản án đó?</i>
- Để bảo vệ quyền con người cho một cá nhân cụ thể là
ông Thức, các bạn có thể:
+ Viết bài gửi báo chí quốc tế, làm việc với họ. Hãy
kể chuyện.
+ Hợp tác với các tổ chức dân sự.
+ Tìm đến các cơ quan lập pháp (quốc hội) ở những quốc
gia mà Việt Nam quan tâm, để lên tiếng về trường hợp ông
Thức.
Các bạn cũng biết là quốc hội và các dân biểu không tự
nhiên mà ra chính sách. Họ đều phải dựa vào công luận, vào
ý kiến của cử tri, của những người đã bầu cho họ. Vậy
tốt nhất hãy tìm đến những nơi nào có nhiều cử tri quan
tâm đến tình hình Việt Nam.
<i>- Từ kinh nghiệm cá nhân thì ông thấy chính quyền Việt
Nam có sợ áp lực quốc tế không?</i>
- Tôi không muốn dùng từ ''sợ'', tôi muốn dùng từ ''quan
tâm''. Họ có thể không sợ, nhưng họ quan tâm đấy
<i>(cười)</i>. Nói cho chính xác, Nhà nước Việt Nam quan tâm
tới những quốc gia mà ở đó, báo chí có ảnh hưởng. Họ
hiểu rằng công luận của các quốc gia đó có thể tác động
tới chính sách của chính phủ.
Đó là lý do khiến tôi nói với các bạn rằng báo chí quốc
tế có vai trò rất quan trọng. Công luận của Mỹ và các
nước thuộc khối EU có thể tác động đến chính sách nhà
nước. Các bạn cần biết điều đó để tận dụng.
Tôi nghĩ là chính quyền Việt Nam quan tâm đến công luận
Mỹ, EU, kể cả hai nước thuộc khối Đông Âu cũ là Ba Lan,
Séc. ASEAN cũng có ảnh hưởng đối với Việt Nam, nhưng tác
động đến công luận ASEAN thì khó <i>(cười)</i>. Riêng Trung
Quốc thì Việt Nam rất quan tâm, nhưng tôi không nghĩ công luận
hay nhà nước Trung Quốc sẽ bảo vệ nhân quyền của người
Việt Nam <i>(cười)</i>.
<i>- Qua những gì ông nói, có thể thấy là giới truyền
thông, báo chí có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ
nhân quyền của người dân Việt Nam, đưa vấn đề ra quốc
tế.</i>
- Tôi muốn nhấn mạnh là truyền thông, báo chí thì hiệu
quả hơn các thứ khác, còn ''quan trọng'' thì tất cả chúng ta
đều quan trọng như nhau <i>(cười)</i>. Ví dụ, giới luật sư
là giới tạo nên khuôn khổ luật pháp - quốc gia và quốc tế.
Các bạn có thể thấy là ngay cả những vụ việc vi phạm
nhân quyền nghiêm trọng, dù được phản ánh nhiều trên báo
chí, cũng không chắc được giải quyết. Như Syria đó, lên báo
suốt, nhưng tình hình vẫn không thay đổi nhiều.
Tuy nhiên, với Việt Nam thì khác. Tôi tin là nếu những vi
phạm nhân quyền ở Việt Nam bị đưa lên báo chí quốc tế,
chính quyền Việt Nam sẽ rất bối rối.
<i>- Dù sao, cũng thật bi quan khi thấy có những chính thể
miễn nhiễm với dư luận và LHQ, như Bắc Triều Tiên...</i>
Như tôi đã nói, hệ thống LHQ không phải là một hệ thống
pháp lý và nó không có tính ràng buộc. Ngay cả nếu một quốc
gia vi phạm nhân quyền theo cơ chế của LHQ, thì cũng đâu có
sao? LHQ không có công an-cảnh sát, nhà tù để thi hành án. Nhân
quyền, vì thế, thực chất là một vấn đề chính trị chứ
không phải vấn đề pháp lý. Đôi khi, một chính phủ bị
buộc phải mở miệng chẳng phải vì họ sợ LHQ, mà vì họ
ngán báo chí quốc tế.
Vậy các bạn phải biết ''làm chính trị'' <i>(cười):</i> Tìm
sự giúp đỡ từ báo chí, từ những quốc gia, tổ chức hoặc
cá nhân, sẵn sàng lên tiếng về Việt Nam và vì nhân quyền
người dân Việt Nam.
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20140211/doan-trang-hau-upr-lam-the-nao-van-dung-co-che-lhq-de-bao-ve-nhan-quyen),
một số đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời
độc giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân
Luận có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc
hướng dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét