Huy Phương - Khôn vặt

"<em>Dân hai nhăm triệu ai người lớn?
Nước bốn nghìn năm vẫn trẻ con</em>"
-Tản Ðà: "Mậu Thìn Xuân Cảm"

Thuở còn trẻ đọc các chuyện đi sứ trong đó có chuyện Mạc
Ðĩnh Chi, tôi thấy rất phục tài ứng đối của ông Trạng
Nguyên này. Một lần Mạc Ðĩnh Chi đến thăm phủ Thừa tướng
nhà Nguyên, trong phủ trang hoàng lộng lẫy, giữa phòng có treo
một bức trướng thêu hình con chim sẻ đậu trên cành trúc
trông rất sinh động, Trạng ngỡ là chim sẻ thật nên đưa tay
ra bắt, Thừa tướng và các quan quân nhà Nguyên đều phá lên
cười và có ý cho là người phương xa bỉ lậu. Mạc Ðĩnh Chi
nhanh trí chữa thẹn, vội lấy bức họa xuống và xé toạc
thành nhiều mảnh.

<center><img
src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEWvzVTNyeVlsqIe6nScnuLVn_uHvzLuBagB56kGkIvGz9bL5PQ7XsGO6bDWOot3hjWc-a4vjnMU0qPk593CPLqUuHqVcqArFy4I7CXrlVyUAwxqMi7E5RhphNrWV75aP93JHnpvRqGQg/s320/171432-DP-130818-TapGhi-400.jpg"
/></center>
<center><em>Ngoại Trưởng Vương Nghị (trái) của Trung Quốc
được Ngoại Trưởng Phạm Bình Minh của Việt Nam tiếp tại
Hà Nội hôm 4 Tháng Tám. Văn hóa hai nước có một số điểm na
ná giống nhau, nhất là trong lãnh vực ngoại giao (Hình minh
họa: HOANG DINH NAM/AFP/Getty Images)</em></center>

Trong khi mọi người đều kinh ngạc, ông nghiêm mặt giải
thích: "Tôi nghe người xưa vẽ cành mai và chim sẻ, chứ chưa
thấy vẽ chim sẻ đậu cành trúc bao giờ. Trúc là bậc quân
tử, chim sẻ là kẻ tiểu nhân, nay tể tướng thêu lại thêu
cành trúc với chim sẻ như vậy là để tiểu nhân trên quân
tử, sợ rằng đạo của tiểu nhân sẽ mạnh, đạo của quân
tử sẽ suy. Tôi vì thánh triều mà trừ giúp bọn tiểu nhân."

Nay trên đầu đã hai thứ tóc, nghĩ lại chuyện xưa, muốn
chửi gia chủ là ngu, treo tranh không biết ý nghĩa, hay mượn
cớ chửi quần thần của nước người ta là đám tiểu nhân,
mà làm trò "vờ vĩnh" rồi hung hãn xé tranh nhà người thì
tài ngoại giao của Ðĩnh Chi quả thực cũng còn nhiều vấn
đề cần bàn. Xem lại những chuyện thuộc giai thoại làng nho,
đến những chuyện tiếu lâm dân gian thì giật mình thấy dân
Việt trong đó có mình, xem chừng rất thích những trò nghịch
lỡm, khôn vặt hay miệng lưỡi trí trá, đốp chát với người
hơn là làm việc đứng đắn.

Những chuyện như Trạng Quỳnh gạt tiền bà chúa Liễu, làm
sớ dâng sao chữa bệnh cho công chúa bị lên sởi, hay ăn cắp
mèo của Chúa hay đến chuyện hai anh chàng "thông minh nhưng
thất bại trong khoa cử," Ba Giai tuột quần giữa chợ để
đôi co với cô bán hàng là "nâu này của cô hay của tôi,"
Tú Xuất giả mù qua cầu để nhìn các cô tắm truồng dưới
suối, ra chợ mua chim để tìm cách bóp vú cô bán hàng, hay lừa
quán cơm để đòi bồi thường mấy chục lạng bạc. Những
chuyện lưu manh trò trí trá như vậy lại được dân chúng
truyền tụng, viết thành tuồng, chèo, kịch để công diễn và
già trẻ lớn bé xem chừng đọc một cách hả hê thỏa mãn.
Không tin bạn cứ google "Trạng Quỳnh" và "Ba Giai Tú
Xuất" thử xem tìm được bao nhiều trang web có "chuyên
đề" về những nhân vật này.

Chắc chắn khả năng ngôn ngữ là một phần của trí thông
minh, nhưng khả năng này có khi biểu hiện qua những bài hiệu
triệu cảm động lòng người hay phân tích tổng hợp nâng cao
dân trí, thì có khi chỉ là những trò "xảo ngôn" lừa lọc
hay miệng lưỡi ganh đua vụn vặt, thứ vụn vặt quanh bữa cỗ
ngoài đình làng. Thế nhưng ganh đua đốp chát nhỏ mọn ngoài
đình lại không phải là trò của đám "tiểu nông" như các
nhà trí thức chuyên nghiên cứu văn hóa Việt Nam vẫn thường
hay đổ tội, mà là của đám nhà nho "tiểu trí thức," trong
đó quyền lực của quan lại cũng không mà sức lực của nông
dân cũng không.

Người có quyền lực hay sức lực muốn can thiệp hay thậm chí
áp chế người khác chắc không ai cần "nói cạnh nói khóe."
Ký cho đối phương một cái lệnh tống giam hay "quai" cho
một cú vào hàm là giải quyết ngay công việc. Thế nhưng nếu
không có sức có quyền, nói thẳng thì sợ bị đáp trả, thì
tốt hơn hết có lẽ là "chỉ tang mạ hòe" (chỉ vào cây
dâu mà lại mắng cây hòe). Ðối phương có biết mình ám chỉ
thì không có bằng chứng cụ thể để đáp trả. Chẳng lẽ
lại tự nhận là người ta đang chửi mình, rồi chửi lại.

Trò "chỉ tang mạ hòe" quả là khôn. Nhưng thiết nghĩ nó là
loại khôn vặt, xuất phát từ thế của kẻ yếu. Mà đã
chuyên khôn vặt thì khó mà có đầu óc khôn lớn. Người Việt
chúng ta không nhiều thì ít thường hãnh diện về cái khôn
ngoan lanh lẹ này nhưng qua thực tế lịch sử cái khôn vặt này
chưa thấy đem đến phát minh sáng kiến, chính sách ích quốc
lợi dân nào mà chỉ dẫn đến những trò tham vặt gian vặt.

Lại trong một xã hội mà "thẳng thắn thật thà thường thua
thiệt, lọc lừa lươn lẹo lại lên lương" như hiện nay ở
Việt Nam, thì số người muốn dùng trí tuệ, tài năng, và công
sức của chính mình để thành công lại càng khan hiếm. Ða số
chỉ muốn dùng thủ thuật, mánh mung để đạt được kết
quả hay tìm kiếm lợi nhuận trước mắt.Cẩm nang khôn vặt
của Việt Nam chứa không ít ca dao tục ngữ, "ăn cỗ đi
trước, lội nước đi sau;" "lanh mồm miệng, đỡ chân
tay," "đồng tiền đi trước là đồng tiền khôn," v.v. . .

Báo chí trong nước tường thuật không ít về những trò của
dân Việt "hiện đại." Trong lãnh vực học thuật có chuyện
ông Tiến sỹ- Phó Giáo Sư Nguyễn Chí Bền, Viện Trưởng Viện
Văn Hóa- Thông Tin (!)ăn cắp tài liệu nghiên cứu của GS Tô
Ngọc Thanh về văn hóa chiêng cồng của đồng bào dân tộc
để in sách làm của mình. Chơi trội hơn với tầm mức quốc
tế là Thạc sỹ Lê Ðức Thông sinh năm 1981 bị các chuyên san
Natural Science, Journal of Modern Physics, Physics Letters B, Europhysics
Letters, tuyên bố rút bỏ các bài "nghiên cứu" của ông này
và nhóm đồng tác "giả" vì tội đạo văn.

Trong lãnh vực văn nghệ thì nhạc sĩ trẻ Trương Tuấn Huy thú
nhận lấy sáng tác "Chút Tình"của Trường Nhân, sửa tên
thành "Chút Tình Phai" đem bán. Một nhạc sĩ tương đối có
tên tuổi là Bảo Chấn thì cũng bị tố cáo "đạo" bản
"Frontier" và "Crescendo" của Keiko Matsui để hô biến thành
bài "Tình Thôi Xót Xa" và "Dường Như." Nói về nạn nhân
thì nhạc sĩ Trần Duy Ðức ở hải ngoại cũng bị các nhạc
sĩ "tài hoa" ở trong nước "thuổng" bài "Nếu Có Yêu
Tôi." Chuyện ma của Nguyễn Ngọc Ngạn thì được một nhà
xuất bản trong nước "cầm nhầm" đổi nhan đề, đổi tên
tác giả và đem xuất bản, bán lấy tiền.

Trong chuyện chính trị Việt Nam thì ông tổ khôn vặt là Hồ
Chí Minh. Từ chuyện cướp danh hiệu và công trình các bậc
tiền bối như Phan Chu Trinh, Phan Văn Trường, Nguyễn Thế
Truyền, chuyện tổ chức tổ chức đón tiếp Pháp đến Hà
Nội ngày 19-5 mà lại nói là mừng sinh nhật của mình, đến
chuyện viết sách ký tên người khác để tự tâng bốc mình
trước sau gì cũng bị phơi bày sự thật.

Một trong những chuyện tiêu biểu cho sự "khôn ngoan" của
người đứng đầu miền Bắc được nhân dân "truyền
tụng" là chuyện bắt tay một bộ trưởng Pháp của Hồ Chí
Minh. Trong lần tới thăm Bộ trưởng Bộ Hải Ngoại Marius Moutet
năm 1946, ông Hồ đang đi lên các bậc tam cấp thì ông Moutet
giơ tay ra bắt tay khi đang đi xuống. Ông Hồ vờ không thấy,
cúi xuống bế và âu yếm bé gái đi cùng ông bộ trưởng trong
khi vẫn bước tiếp lên. Chỉ khi ở bậc thang ngang hàng với
Moutet, ông Hồ mới đưa tay ra bắt. Chỉ tội nghiệp cháu bé
gái.

Nối tiếp tấm gương tiền bối lãnh tụ, các quan lại Cộng
Sản đời nay lại tiếp tục ngụy tạo bằng chứng trốn thuế
để bắt giam Ðiếu Cày và Lê Quốc Quân, ném đồ dơ vào nhà
người đấu tranh dân chủ như Bùi Minh Hằng và Huỳnh Ngọc
Hiếu, chụp mũ bằng bao cao su "qua sử dụng" như Cù Huy Hà
Vũ, cho công an giả dạng côn đồ hay cho côn đồ giả dạng
công an.

Không chỉ quê nhà mà chuyện quê người cũng lắm, chuyện
"ở quanh đây, đâu là chuyện bất ngờ." Từ chuyện nhỏ
kiểu "thợ may ăn giẻ, thợ vẽ ăn hồ." Làm trong công sở
thì ăn cắp giấy bút, làm bệnh viên ăn cắp bao tay, kim chích
đem về nhà. Lại nghe chuyện một bà chủ tiệm nail không dám
bỏ ra mấy đồng mua bao thư, mà đến nhà băng ăn cắp bao thư
deposit ở chỗ máy ATM, để bỏ tiền trả lương nhân viên.

Ðến chuyện lớn, một số tổ chức đấu tranh dân chủ hải
ngoại đôi khi cũng đâm lén vài dao vào lưng nhau, tranh công
đoạt lợi, hay thập thò đi đêm, rồi chờ đèn xanh đèn đỏ,
thay vì tập trung trí khôn xây dựng lực lượng, phát triển
đường lối, ngày đêm chờ ngày phục quốc.

Ngẫm nghĩ lui tới thì quả thật khôn vặt sẽ dẫn đến tham
vặt mà tham vặt lại dẫn đến khôn vặt. Cái trí khôn nhỏ
bé thì chỉ thấy lợi trước mắt, không nghĩ đến hậu quả
lâu dài hay sâu rộng. Cái lòng tham nhỏ bé thì chỉ vận dụng
trí khôn vừa phải để học hành đối phó, để lừa lọc vài
người.

Ðất nước bây giờ tụt hậu cả vài trăm năm so chỉ với
những quốc gia trong vùng. Với cái "đỉnh cao" khôn vặt tham
vặt đó thì có đến ngàn năm sau cũng khó thấy dân tộc này
"rồng bay" hay "hổ nhảy." Biết đến khi nào dân mình
mới bớt cái khôn vặt và trưởng thành để hết là "trẻ
con" như nhà thơ Tản Ðà đã phán?

***********************************

Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(https://danluan.org/tin-tuc/20130821/huy-phuong-khon-vat), một số
đường liên kết và hình ảnh có thể sai lệch. Mời độc
giả ghé thăm Dân Luận để xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận
có thể bị chặn tường lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng
dẫn cách vượt tường lửa tại đây
(http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).

Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!