Trong những ngày trước khi diễn ra hội sách, trên diễn đàn
sachxua.net - một diễn đàn quy tụ các cao thủ sưu tầm sách
trên cả nước - xuất hiện một thành viên mới. Cô gây chú
ý không bằng việc trưng bày những cuốn sách quý hiếm hay
thực hiện những vụ mua bán hàng khủng mà bằng việc cặm
cụi bán từng quyển sách cũ không còn dùng tới của gia đình
với giá rất mềm, kèm theo cam kết giao hàng tận nơi.
Tất cả nỗ lực này, cô nói, nhằm gây quỹ đi dự hội sách!
Cũng trên diễn đàn này, các thành viên từ các miền đất
nước náo nức hẹn nhau cùng về hội sách để lùng sách kết
hợp "đại hội quần hùng". Còn trên các mạng truyền
thông xã hội, khá nhiều người í ới nhắn tin cho nhau, hẹn
gặp nhau tại hội sách. Những người không đi được thì bày
tỏ sự ghen tị, ấm ức, nuối tiếc. Thật là một không khí
hội hè!
Rõ ràng, bất chấp tình trạng không mấy lạc quan của ngành
xuất bản, và bất chấp Sài Gòn đang vào mùa nắng nóng gay
gắt, hội sách TP.HCM đến lần thứ bảy này đã thực sự
tạo ra được một không khí của những ngày hội: không khí
nôn nao chờ đợi.
<center><img
src="http://images.tccl.info/2012/03/30/12/20120330122340_hoi_sach_tphcm.jpg"
/></center>
<center><em>Hội sách TP HCM 2012 (Ảnh: Thanh Niên Online)</em></center>
Các nhà làm sách cũng khéo léo tung ra các thông tin khiến
người đọc tò mò: người ta chờ xem mặt mũi cuốn tiểu
thuyết toán hiệp của nhà toán học Ngô Bảo Châu viết chung
với Nguyễn Phương Văn, ngóng trông bản Việt ngữ tác phẩm
lừng danh Lolita qua bàn tay dịch thuật tài hoa của Dương
Tường - ấn phẩm mà có người đã nhận định nếu không
tạo ra được cuồng phong thì chỉ có thể trách độc giả
Việt, mong được tiếp xúc thêm một di cảo nữa của học
giả Vương Hồng Sển Ăn cơm mới nói chuyện cũ: Hậu Giang Ba
Thắc hay các dịch phẩm mới trong Tủ sách Tinh hoa Văn học
của Phương Nam.
<h2>Có thể lạc quan hơn về văn hóa đọc?</h2>
Năm 2010, kết thúc hội sách lần VI, các nhà tổ chức công bố
con số ấn tượng: 700.000 lượt khách, bốn triệu bản sách
bán ra, doanh thu 20 tỷ đồng. Hội sách lần này, với 200.00
tựa sách và 20 triệu bản sách, và bằng vào những bãi giữ
xe đặc kín trong đêm khai mạc, ắt hẳn con số sách bán ra
cũng sẽ rất ấn tượng. Nhưng liệu có vì thế mà có thể
lạc quan hơn về văn hóa đọc?
Năm 1970, trong cuốn Văn thi sĩ tiền chiến, nhà văn Nguyễn Vỹ
than rằng một cuốn sách của một tác giả thuộc loại tên
tuổi mà in chỉ được khoảng 3.000 bản. Hơn bốn mươi năm
sau, dù dân số cả nước đã gấp năm lần miền Nam ngày xưa,
số bản in các đầu sách văn học và khảo cứu nghiêm túc
chỉ quanh quẩn ở mức hai phần ba con số kia. Kể cả một tác
phẩm được nói đến nhiều như Lolita, đơn vị làm sách cũng
chỉ rón rén in 2.000 bản. Cuốn nào bán được tới 5.000 bản
thì đã có thể coi là sách bán chạy rồi.
<center><img
src="http://images.tccl.info/2012/03/30/12/20120330122340_lolita.jpg"
/></center>
<center><em>Ngay cả tác phẩm nổi tiếng Lolita cũng chỉ "rón
rén" in 2000 bản (Ảnh: Lolitavietnam)</em></center>
Thực ra, nói đến văn hóa đọc mà chỉ nhìn vào lượng sách
bán ra thì cũng chỉ mới nhìn vào phần nổi của tảng băng.
"Phần chìm", có lẽ phải nói đến ba yếu tố: nhà
trường, hệ thống thư viện, và các nhà điểm sách chuyên
nghiệp.
Nhà trường của chúng ta đóng vai trò rất mờ nhạt trong việc
phát triển thói quen đọc sách của học sinh. Gợi ý cho học
sinh những cuốn sách cần đọc, sau đó yêu cầu học sinh viết
tóm tắt hoặc cùng nhau thảo luận, như thường thấy ở các
nước Âu, Mỹ hay gần hơn là các trường quốc tế ở Việt
Nam, không phải là một thao tác hay gặp ở giáo viên chúng ta.
Trong khi đó, không phải ông bố bà mẹ nào cũng quan tâm đến
việc tạo cho con thói quen đọc sách. Huống hồ ngày nay, sự
đọc không chỉ phải cạnh tranh với mỗi tivi như trước đây,
mà còn phải cạnh tranh với internet và bao nhiêu trò chơi hấp
dẫn trên máy tính, điện thoại v.v...
<center><img
src="http://images.tccl.info/2012/03/30/12/20120330122340_sach_va_tv.jpg"
width="500px" /></center>
<center><em>Sự đọc phải cạnh tranh với TV và bao thứ khác
(Nguồn ảnh: Internet)</em></center>
Thói quen đọc không được chăm chút từ nhỏ, thế nên lớn
lên việc xa lạ với sách vở là điều không khó đoán. Trong
một khảo sát nho nhỏ, tác giả bài viết được dịp bất
ngờ khi phát hiện toàn bộ giảng viên đại học của một khoa
một trường đại học tương đối có tiếng của Thành phố
Hồ Chí Minh không hề biết đến Nỗi buồn chiến tranh của
Bảo Ninh, trong khi đây là một trong ít ỏi tiểu thuyết quan
trọng của Việt Nam.
Số người thực sự có đọc sách đã không nhiều, giá sách
còn làm chùn tay không ít người trong số đó. Giá bìa một
cuốn sách văn học khoảng 400 trăm trang giờ đây bình quân ở
mức 90.000 - 100.000 đồng. Giá bìa cuốn Khải hoàn môn của
Remarque trong Tủ sách Tinh hoa Văn học của Phương Nam lên tới
140.000. Giá sách khảo cứu còn cao hơn nhiều.
Trong hoàn cảnh đó, người muốn đọc sách lại hầu như không
được sự giúp sức của hệ thống thư viện, vốn gần như
đã "tàng hình". Một hai thư viện lớn ở Hà Nội và Thành
phố Hồ Chí Minh khách lui tới chủ yếu là sinh viên và một
số ít người làm công tác nghiên cứu. Không tồn tại các thư
viện cộng đồng ở các khu dân cư để phục vụ rộng rãi cho
người dân nói chung. Trong suốt nhiều năm qua, có rất nhiều
tin tức về các khách sạn, resort, sân golf được khai trương,
nhưng tuyệt nhiên không nghe nói về một thư viện mới xây
nào. Nhiều lúc, tác giả bài viết rất ganh tị với bạn bè
ở Mỹ, Úc, Đức.v.v. vì mỗi khi nghe nói về một cuốn sách
nào mới họ cứ lên thư viện mượn về đọc. Chỉ những
cuốn cần lắm hoặc thích lắm mới phải bỏ tiền ra mua.
<center><img
src="http://images.tccl.info/2012/03/30/12/20120330122340_thu_vien_o_tay.jpg"
/></center>
<center><em>Thư viện ở nước ngoài phổ biến, nhiều đầu sách
và phục vụ rộng rãi cho cộng đồng (Nguồn ảnh:
Internet)</em></center>
Sự thiếu vắng các cây bút điểm sách chuyên nghiệp cũng là
một điều thiệt thòi cho người đọc Việt Nam. Không phải
độc giả nào cũng rành rẽ thông tin về Mario Vargas Llosa hay
Philip Roth, biết vị trí của các nhà văn ấy trong nền văn
học nước họ và thế giới, phong cách và đề tài của họ
như thế nào. Phần lớn bài điểm sách trên các báo chỉ mang
tính chất giới thiệu sơ sài, nếu không nói là tóm tắt cốt
truyện kết hợp phát biểu cảm tưởng.
Nhiều cuốn sách quan trọng ra đời bị bỏ qua, hoặc chỉ
được nhắc đến qua loa trên mặt báo. Tìm trên Google tập
sách nặng ký cả về nghĩa đen lẫn nghĩa bóng Đường sống -
Văn thư nghị luận chọn lọc của Lev Tolstoy do NXB Tri Thức
xuất bản năm 2010, kết quả cho ra chỉ một bài điểm sách
đúng nghĩa và một bài trả lời phỏng vấn của nhà văn
Nguyên Ngọc về tác phẩm này, còn lại chỉ là những mẩu tin
ngắn. Nhiều tác phẩm văn học có giá trị của các nhà văn
hàng đầu thế giới chia sẻ số phận hẩm hiu không kém: báo
chí thờ ơ, độc giả không biết tới, nằm hứng bụi trên
kệ sách chờ ngày bán giảm giá!
<h2>Giữa hai hội sách là…đọc sách</h2>
Hội sách thì hai năm một lần. Không khí náo nức tưng bừng
của một tuần hội ấy hiển nhiên là có lợi cho văn hóa
đọc. Nhưng, để có một văn hóa đọc mang màu sắc tươi tắn
hơn thì một sự kiện như hội sách chỉ đóng vai trò chất
xúc tác, ấy là chưa kể chất xúc tác bớt nhạy ít nhiều do
việc đột ngột cắt giảm một số chương trình giao lưu, hội
thảo ngay trước ngày khai mạc. Chính những chương trình ấy,
cùng những hoạt động như trưng bày sách quý hiếm, thi tủ
sách gia đình… là yếu tố khiến hội sách khác chợ sách (tuy
rằng, trong hội đúng là có chợ, và rất nên có chợ.)
Giữa hai lần hội, khi sự tưng bừng đã qua và chờ đến sự
tưng bừng lần sau, người ta nên làm gì? Một gợi ý là nghe
theo lời Flaubert: Đọc. Đọc để mà sống!
<center><img
src="http://images.tccl.info/2012/03/30/12/20120330122340_doc_de_song.jpg"
width="500px" /></center>
<center><em>"Đọc. Đọc để mà sống" (Ảnh chụp từ phim "The
Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore")</em></center>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/12194), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét