Tháng Mười hai vừa qua, Uỷ ban Sông Mekong gồm 5 quốc gia đã
đồng ý trì hoãn dự án xây đập Xayaburi trên vùng hạ lưu
sông Mekong trên lãnh thổ của Lào, chờ đợi những nghiên cứu
kỹ lưỡng hơn, và Việt Nam đã đóng vai trò chủ đạo trong
quyết định này.
Tuy nhiên đây chỉ là một chiến thắng hiếm hoi trong việc
bảo vệ môi trường ở Việt Nam. Ở cấp quốc gia, nước này
vẫn còn xa trong việc triển khai những luật lệ môi trường
cần thiết để bảo đảm mục tiêu phát triển lâu dài do nhà
nước đề ra. Trên thực tế, việc phản đối dự án Xayaburi
có vẻ như là bất bình thường đối với các nhà chỉ trích.
Trong nhưng năm vừa qua, không chỉ những dự án trên sông Mekong
mới bị lên án mà còn có nhiều dự án khác mà chính quyền
Việt Nam đã lên kế hoạch, bao gồm dự án đập Sơn La ở
miền Bắc mà việc xây dựng đã cưỡng ép di dời 100 nghìn
người, đa số là dân tộc ít người.
"Việt Nam cần năng lượng để hỗ trợ sự tăng trưởng kinh
tế" là lý do được đưa ra. Với nhịp độ tăng trưởng kinh
tế và công nghiệp chỉ đứng sau Trung Quốc, những mục tiêu
kinh tế của Việt Nam liên quan đến việc gia tăng trầm trọng
nạn ô nhiễm môi trường.
Căn cứ theo dữ kiện do Liên Hiệp Quốc công bố, lượng khí
CO<sub>2</sub> thải ra từ tình trạng nhà kính của Việt Nam trong
năm 2007 là 111,38 triệu tấn, tăng gấp 420,3 lần so với năm
1990. Điều này đã đặt ra những vấn đề liên đới. Trước
tiên, đầu tư trực tiếp nước ngoài vẫn chưa được qui
định một cách phù hợp với những luật lệ nhằm vào việc
tăng trưởng bền vững, và vì thế sẽ gây rủi ro đến tương
lai của quốc gia.
Trong nhiều trường hợp, các Công ty Đầu tư Nước ngoài đã
vi phạm việc sử dụng công cụ và máy móc dẫn đến việc ô
nhiễm môi trường, hoặc tiếp tục bất chấp đạo đức kinh
doanh và thậm chí đôi khi vi phạm pháp luật. Thứ hai, luật
bảo vệ môi trường của Việt Nam thiếu vắng việc thi hành
thực sự, các quan chức bộ và truyền thông địa phương cho
biết.
Với tỉ lệ GDP bình quân đầu người ở mức 1.160 Mỹ kim
trong năm 2010, Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia có thu
nhập trung bình thấp. Thậm chí giữa giai đoạn khủng hoảng
kinh tế toàn cầu, mức GDP vẫn tiếp tục tăng trưởng 6,2%
trong năm 2008, 5,3% trong năm 2009 và 6,78% năm 2010. Những con số
này cho thấy kết quả rõ ràng là Đầu tư Trực tiếp Nước
ngoài cùng với đầu tư trong nước đã đóng góp những phần
quan trọng. Đến giữa thập niên 1990, Đầu tư Trực Tiếp
Nước ngoài vào Việt Nam đã lên hơn 2 tỉ Mỹ kim hàng năm. Vì
khủng hoảng kinh tế khu vực, luồng đầu tư đã bị sụt
giảm rồi tăng vọt lên lần nữa vào năm 2006 khi Việt Nam
được nhận vào Tổ chức Thương mại Thế giới, đạt mức
10-11 tỉ Mỹ kim trong năm 2010.
Tuy thế, bên cạnh những thành quả tích cực, Đầu tư Trực
Tiếp Nước ngoài đã chỉ chú trọng vào những mục tiêu ngắn
hoặc trung hạn và vô số những dự án trong các ngành bất
động sản, dịch vụ và khai thác mỏ đã chứng minh điều
này. Ngược lại, chỉ có vài dự án được xem là đầu tư
dài hạn trong những lĩnh vực như kỹ thuật, môi trường, năng
lượng tái sinh hoặc đào tạo.
Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam dự
đoán rằng trung bình vốn các dự án Đầu tư Trực Tiếp
Nước ngoài trong lĩnh vực dịch vụ là 160 triệu Mỹ kim, trong
ngành bất động sản là 150 triệu Mỹ kim và trong ngành khai
thác mỏ là 79 triệu Mỹ kim.
Việc Việt Nam có khả năng hấp dẫn nguồn vốn bên ngoài và
thói quen lách luật của các công ty ngoại quốc đã góp phần
vào những thành quả kinh tế nổi bật cũng như thành tích xoá
đói giảm nghèo đã lôi cuốn các tổ chức quốc tế. Nhưng
với cái giá nào? Giới trẻ không được đào tạo đầy đủ,
và quốc gia này vẫn thiếu vắng lực lượng lao động tay
nghề cao để có thể cạnh tranh với những nước khác.
"Dường như những nhà đầu tư nước ngoài đến Việt Nam
để thiết lập những cơ sở sản xuất vì họ chỉ muốn khai
thác lực lượng lao động rẻ tiền dồi dào trong nước,"
một bài báo trên tờ Tin tức Kinh doanh Việt Nam than phiền vào
tháng Mười một 2010.
Nhưng nghiêm trọng hơn vẫn là ảnh hưởng môi trường lên
một khu vực đang trải qua những tác động của nạn thay đổi
khí hậu. Trong thời hạn trung và dài, cái giá để cải thiện,
hoà nhập và giảm thiểu tác động môi trường có thể sẽ
vượt qua lượng thu nhập có được từ khai thác mỏ, du lịch
và xuất khẩu hàng hoá giá rẻ.
Luật bảo vệ môi trường đã được ban hành từ năm 2005,
nhưng theo trang web của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì
"chỉ vào tháng Mười hai 2010, sắc lệnh nêu ra những thiệt
hại cụ thể mới được ban hành." Mặc dù bộ Luật Hình
sự 1999 cũng đã bao gồm một chương qui định 10 tội danh phá
hoại môi trường, "cho đến năm 2009, các cơ quan trách nhiệm
vẫn chưa đưa ra bất kỳ một văn bản pháp lý nào nhằm
hướng dẫn việc điều tra và xét xử các tội danh này."
Những bổ sung vào các điều khoản của bộ luật hình sự năm
1999 đã có hiệu lực vào ngày 1 tháng Giêng năm 2010. Nhưng
"Trong khi đó, những văn bản pháp lý hướng dẫn việc điều
tra, truy tố và xét xử những tội phạm môi trường vẫn chưa
được đưa ra," Bộ này nói.
Đến cuối năm 2010, lực lượng cảnh sát môi trường đã
điều tra hơn 11 nghìn vi phạm trong bốn năm trước đấy, bao
gồm việc xả nước thải, khói và chất thải đặc ô nhiễm
vào môi trường mà không qua xử lý.
Công ty Vịnh Hạ Long tại xã Hiệp Phước, huyện Nhơn Trạch,
tỉnh Đồng Nai là một ví dụ. Công ty này "nhận tiền hàng
tháng để xử lý rác thải nhưng đã không hề làm việc này
mà chỉ đổ chất thải ra các bãi rác" bộ tài nguyên môi
trường báo cáo.
Gần đây, vào cuối tháng Mười một, hai công ty ở khu vực
đông nam tỉnh Đồng Nai là AB Mauri Ltd. Co và Kim Phong Commercial
Production Investment JSC đã bị cấm hoạt động vì tội ô nhiễm
môi trường. Những vụ này làm nhớ lại Vedan, một công ty
sản xuất bột ngọt do Đài Loan đầu tư từng bị bắt khi
đổ chất thải bằng những đường cống bí mật ra con sông
địa phương trong ít nhất là 14 năm. Công ty này đã bị phạt
267 triệu đồng (13 nghìn Mỹ kim) và bị yêu cầu trả 127 tỉ
đồng (6,3 triệu Mỹ kim) để bồi thường cho cư dân trong khu
vực bị ảnh hưởng vởi hoạt động của mình.
Vedan là một trường hợp điển hình cho hai vấn đề chủ yếu
của Việt Nam: thiếu vắng việc thiết lập luật lệ ở cấp
địa phương lẫn quốc gia và việc thiếu đạo đức ở phía
các công ty nước ngoài, chuyên sẵn sàng lợi dụng hoàn cảnh.
"Thật ra chúng tôi quyết định đầu tư vào các quốc gia như
Việt Nam chỉ vì nó thiếu luật lệ và tính lờ mờ của một
qui trình rõ ràng. Chúng tôi làm tại các quốc gia đang phát
triển những điều mà quốc gia chúng tôi không còn cho phép,"
một doanh nhân phương tây ẩn danh đã nói với Asia Sentinel.
Thái độ này cũng liên quan đến thương mại. Theo bộ tài
nguyên môi trường thì "Từ năm 2003 đến tháng Chín 2010, hơn 3
nghìn thùng chứa chất thải bị kiểm tra là không đạt tiêu
chuẩn nhập khẩu đã nằm trên các bến cảng Việt Nam," chúng
chứa đựng chất dioxin và những máy móc quá hạn từ những
năm 1960.
Cuối cùng nhưng cũng không kém quan trọng, một thông báo của
chính phủ rằng Việt Nam sẽ thiết lập một môi trường pháp
lý cho việc phát triển nền kinh tế xanh đã thiếu uy tín vì
sự chậm trễ trong việc áp dụng những luật lệ có sẵn.
Vị trí của Việt Nam biến nó thành một trong những quốc gia
bị đe doạ nhiều nhất bởi những thay đổi môi trường. Mực
nước biển tăng có thể làm nhận chìm hàng nghìn héc ta
ruộng, đẩy hàng nghìn hộ dân tại những khu vực duyên hải
phải di dời và ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc gia tăng
sản xuất.
Nếu Việt Nam muốn thấy được một sự tăng trưởng kinh tế
thực sự lâu dài, nên tìm cách làm tốt hơn tác dụng của
những chương trình giảm nhẹ và cải cách ảnh hưởng môi
trường, điều quan trọng là chính quyền nên xem xét lại toàn
bộ chính sách đầu tư trong và ngoài nước và bắt buộc các
công ty tư nhân phải giao dịch với địa phương để đầu tư
vào năng lượng tái sinh, đào tạo và công nghệ hơn là những
khu nghỉ mát đồ sộ với sân gôn.
Sẽ rất phấn khởi nếu Việt Nam hành động cứng rắn, bắt
buộc các chính phủ và công ty nước ngoài hỗ trợ những
quyết định dựa trên việc phát triển kinh tế và công nghiệp
bền vững, một con đường với khoảng trống lâu bền cho
việc cải tiến và phát triển.
Nhìn vào cuộc tranh luận nội bộ giữa các cơ quan bộ và sự
nhận thức ngày càng nhiều của công chúng về những vấn đề
môi trường, đang có những dấu hiệu rằng chính quyền đang
chậm rãi hướng đến phương pháp này. Thật sự vô cùng chậm
rãi.
Nguồn: <a
href="http://www.asiasentinel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=4095&Itemid=238">Asia
Sentinel</a>
***********************************
Entry này được tự động gửi lên từ trang Dân Luận
(http://danluan.org/node/11164), một số đường liên kết và hình
ảnh có thể sai lệch. Mời độc giả ghé thăm Dân Luận để
xem bài viết hoàn chỉnh. Dân Luận có thể bị chặn tường
lửa ở Việt Nam, xin đọc hướng dẫn cách vượt tường lửa
tại đây (http://kom.aau.dk/~hcn/vuot_tuong_lua.htm) hoặc ở đây
(http://docs.google.com/fileview?id=0B_SKdt9lFNAxZGJhYThiZDEtNGI4NC00Njk3LTllN2EtNGI4MGZhYmRkYjIx&hl=en)
hoặc ở đây (http://danluan.org/node/244).
Dân Luận có các blog dự phòng trên WordPress
(http://danluan.wordpress.com) và Blogspot (http://danluanvn.blogspot.com),
mời độc giả truy cập trong trường hợp trang Danluan.org gặp
trục trặc... Xin liên lạc với banbientap(a-còng)danluan.org để
gửi bài viết cho Dân Luận!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét